Bài 3.

ĐẢNG LÃNH ĐẠO ĐẤU TRANH GIÀNH CHÍNH QUYỀN (1930 - 1945)

3.1 Phong trào cách mạng 1930-1931 và khôi phục phong trào 1932 - 1935
3.1.1. Hội nghị BCHTW lần thứ nhất và Luận cương chính trị (10/1930)
Nội dung Hội nghị:
Tháng 4/1930, Trần Phú về nước hoạt động, từ ngày 14 đến 31/10/1930, Ban
Chấp hành Trung ương họp Hội nghị lần thứ nhất tại Hương Cảng, Trung Quốc do
Trần Phú chủ trì. Hội nghị thống nhất:
+ Đổi tên Đảng Cộng sản Việt Nam thành Đảng Cộng sản Đông Dương.
+ Thông qua Luận cương chính trị của Đảng Cộng sản Đông Dương do Trần
Phú soạn thảo.
+ Cử ra BCHTW chính thức, đồng chí Trần Phú được bầu làm Tổng Bí thư.
Luận cương chính trị của Đảng Cộng sản Đông Dương có các nội dung chính1:
Xác định mâu thuẫn giai cấp ngày càng diễn ra gay gắt ở Việt Nam, Lào và Cao
Miên là “một bên thì thợ thuyền, dân cày và các phần tử lao khổ; một bên thì địa chủ,
phong kiến, tư bản và đế quốc chủ nghĩa”.
Về phương hướng chiến lược của cách mạng, Luận cương nêu rõ tính chất của
cách mạng Đông Dương lúc đầu là một cuộc “cách mạng tư sản dân quyền”, “có tính
chất thổ địa và phản đế”. Sau đó sẽ tiếp tục “phát triển, bỏ qua thời kỳ tư bổn mà
tranh đấu thẳng lên con đường xã hội chủ nghĩa”.
Về nhiệm vụ, xoá bỏ tàn tích phong kiến và đánh đổ đế quốc chủ nghĩa Pháp,
làm cho Đông Dương hoàn toàn độc lập. Hai nhiệm vụ đó có quan hệ khăng khít với
nhau. Trong đó vấn đề thổ địa cách mạng là cái cốt của cách mạng tư sản dân quyền.
Xác định lực lượng cách mạng, giai cấp vô sản và nông dân là hai động lực
chính của cách mạng tư sản dân quyền, trong đó giai cấp vô sản là động lực chính và
mạnh.
Về lãnh đạo cách mạng, Luận cương khẳng định: điều kiện cốt yếu cho sự thắng
lợi của cách mạng ở Đông Dương là cần phải có một Đảng Cộng sản có một đường
chánh trị đúng có kỷ luật tập trung, mật thiết liên lạc với quần chúng, và từng trải
tranh đấu mà trưởng thành.
Về phương pháp cách mạng, Luận cương nêu rõ phải ra sức chuẩn bị cho quần
chúng về con đường “võ trang bạo động”. Đến lúc có tình thế cách mạng, Đảng phải
lập tức lãnh đạo quần chúng để đánh đổ chánh phủ của địch nhân và giành lấy chánh
quyền cho công nông. Võ trang bạo động để giành chính quyền là một nghệ thuật,
phải tuân theo khuôn phép nhà binh.

1
Văn kiện Đảng Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998, tập 2, trang 88-103.
1
 Về đoàn kết quốc tế, cách mạng Đông Dương là một bộ phận của cách mạng vô
sản thế giới, vì thế giai cấp vô sản Đông Dương phải đoàn kết gắn bó với giai cấp vô
sản thế giới, trước hết là giai cấp vô sản Pháp, và phải mật thiết liên hệ với phong trào
cách mạng ở các nước thuộc địa và nửa thuộc địa.
Ý nghĩa của Luận cương :
Luận cương đã vạch ra được nhiều vấn đề căn bản của cách mạng Việt Nam mà
Chính cương vắn tắt và Sách lược vắn tắt đã nêu ra, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số
hạn chế:
- Luận cương không nêu ra được mâu thuẫn chủ yếu của xã hội Việt Nam là
mâu thuẫn giữa dân tộc Việt Nam và đế quốc Pháp.
- Không đặt nhiệm vụ chống đế quốc, giải phóng dân tộc lên hàng đầu.
- Chưa đánh giá đúng vai trò cách mạng của giai cấp tiểu tư sản, tư sản dân tộc
mà cường điệu hoá những hạn chế của họ.
3.1.2. Phong trào cách mạng năm 1930-1931
Phong trào trên toàn quốc
Từ tháng 1 đến tháng 4/1930 là bước khởi đầu của phong trào. Nhiều cuộc bãi
công của công nhân đã nổ ra liên tiếp ở nhà máy xi măng Hải Phòng, hãng dầu Nhà Bè
(Sài Gòn), các đồn điền Phú Riềng, Dầu Tiếng, nhà máy dệt Nam Định, nhà máy diêm
và nhà máy cưa Bến Thủy... Phong trào đấu tranh của nông dân cũng diễn ra ở nhiều
địa phương như Hà Nam, Thái Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh...Truyền đơn, cờ đỏ búa liềm
của Đảng Cộng sản xuất hiện trên các đường phố Hà Nội và một số địa phương khác.
Sau ngày 1/5, làn sóng đấu tranh tiếp tục dâng cao. Riêng trong tháng 5/1930,
trong cả nước có 16 cuộc đấu tranh của công nhân, 34 cuộc đấu tranh của nông dân, 4
cuộc đấu tranh của học sinh và dân nghèo thành thị. Từ tháng 6 đến tháng 8/1930 đã
nổ ra 121 cuộc đấu tranh trong đó có 22 cuộc của công nhân, 95 cuộc của nông dân.
Nổi bật nhất là cuộc tổng bãi công của toàn thể công nhân khu công nghiệp Bến
Thủy - Vinh (8-1930), đánh dấu "một thời kỳ mới, thời kỳ đấu tranh kịch liệt đã
đến".
Phong trào ở Nghệ - Tĩnh
Tháng 9/1930, phong trào dâng cao ở Nghệ An và Hà Tĩnh. Nông dân biểu tình
có vũ trang tự vệ với hàng nghìn người kéo đến huyện lị, tỉnh lị đòi giảm thuế ở các
huyện Nam Đàn, Thanh Chương, Diễn Châu, Anh Sơn (Nghệ An), Kỳ Anh (Hà
Tĩnh) …Ngày 12/9/1930 biểu tình của 8000 nông dân Hưng Nguyên (Nghệ An).
Tháng 09/1930, chính quyền Xô Viết được thành lập ở một số huyện tại Nghệ An và
Hà Tĩnh như: Thanh Chương, Nam Đàn, Hưng Nguyên, Can Lộc, Nghi Xuân, …
Trước tác động của phong trào, thực dân Pháp khủng bố dã man. Từ giữa năm
1931, phong trào cách mạng trong cả nước dần lắng xuống.

2
 => Cao trào cách mạng 1930-1931, mà đỉnh cao là Xô viết Nghệ-Tĩnh là trận
thử thách đầu tiên và toàn diện của quần chúng công nông dưới sự lãnh đạo của
Đảng Cộng sản Đông Dương, nhằm chống lại bọn đế quốc và phong kiến. Cao
trào cách mạng đó đã tỏ rõ tinh thần chiến đấu hy sinh oanh liệt và năng lực cách
mạng sáng tạo của nhân dân lao động Việt Nam. Tuy bị đế quốc và phong kiến tay
sai dìm trong biển máu, nhưng nó có ý nghĩa và tác dụng hết sức to lớn trong lịch
sử của Đảng và của dân tộc ta. "Không có những trận chiến đấu giai cấp rung trời
chuyển đất những năm 1930-1931, trong đó công nông đã vung ra nghị lực cách
mạng phi thường của mình, thì không thể có cao trào những năm 1936-1939. Đó
thực sự là cuộc tổng diễn tập đầu tiên, chuẩn bị cho thắng lợi của Cách mạng
Tháng Tám 1945."1
3.1.3. Cuộc đấu tranh khôi phục tổ chức và phong trào cách mạng (1932-
1935)
- Đế quốc Pháp và tay sai thẳng tay đàn áp, khủng bố. Lực lượng của ta đã bị tổn
thất lớn: Hàng nghìn chiến sĩ cộng sản, hàng vạn người yêu nước bị bắt, bị giết hoặc
bị tù đày. Các cơ quan lãnh đạo của Đảng ở Trung ương và địa phương lần lượt bị
địch phá vỡ. Toàn bộ Ban Chấp hành Trung ương bị bắt, "không còn lại một uỷ viên
Trung ương nào"2.
- Trong cuộc đọ sức cực kỳ nguy hiểm đối với kẻ thù, Đảng đã kiên trì giữ vững
đường lối cách mạng. Các chiến sĩ cách mạng Việt Nam dù ở trong hay ngoài nhà
giam của đế quốc vẫn giữ vững tinh thần chiến đấu không ngừng nghỉ.
- Đầu năm 1932, theo chỉ thị của Quốc tế Cộng sản, Lê Hồng Phong cùng một
số đồng chí hoạt động ở trong và ngoài nước tổ chức ra Ban lãnh đạo Trung ương của
Đảng, công bố Chương trình hành động của Đảng Cộng sản Đông Dương, và các
chương trình hành động của Công hội, Nông hội, Thanh niên cộng sản đoàn.
- Dựa theo chương trình hành động, các tổ chức cơ sở của Đảng đã lợi dụng các
hình thức tổ chức hợp pháp như các hội cày, cấy, gặt hái, đá bóng, đọc sách báo, hiếu
hỉ để tập hợp quần chúng.
- Đầu năm 1934, được sự chỉ đạo của Quốc tế Cộng sản, Ban chỉ huy ở ngoài
của Đảng Cộng sản Đông Dương được thành lập do Lê Hồng Phong đứng đầu, hoạt
động như một ban chấp hành trung ương lâm thời, tập hợp các cơ sở đảng mới xây
dựng lại trong nước thành hệ thống, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, chuẩn bị
triệu tập Đại hội Đảng.

1
Lê Duẩn: Dưới lá cờ vẻ vang của Đảng, vì độc lập, tự do, vì chủ nghĩa xã hội, tiến lêngiành những thắng lợi mới,
Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1975, tr. 38 - 39
2
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội,2000, t.6, tr. 332.

3
 => Nhờ sự cố gắng phi thường của các chiến sĩ cách mạng, của Đảng, được sự
giúp đỡ của Quốc tế Cộng sản, đến cuối 1934 đầu 1935 hệ thống tổ chức của Đảng đã
được khôi phục và phong trào quần chúng dần được nhen nhóm lại.
3.1.4. Đại hội Đảng lần thứ nhất (3-1935)
Tháng 3/1935, Đại hội lần thứ nhất của Đảng họp tại Ma Cao (Trung Quốc).
Đại hội đề ra các nhiệm vụ trước mắt:
- Củng cố và phát triển Đảng cả về lượng và chất.
- Đẩy mạnh cuộc vận động và thu phục quần chúng.
- Tuyên truyền chống đế quốc, chống chiến tranh, ủng hộ Liên Xô và cách mạng
Trung Quốc…
Đại hội bầu ra BCH trung ương mới do đòng chí Lê Hồng Phong làm Tổng bí
thư.
=> Đại hội lần thứ nhất đánh dấu sự phục hồi hệ thống tổ chức của Đảng và
phong trào cách mạng quần chúng, tạo điều kiện để bước vào một cao trào cách mạng
mới.