ΤΙΤΛΟΣ: Εκπαίδευση και Ρομποτική

Βαπόρη Θέμης 4262022005 Παπαμιχαήλ Μαρία 4262022021

ΠΜΣ: Π.Μ.Σ. ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

ΜΟΝΑΔΩΝ

themisvapori@gmail.com

papamichalaki.maria@hotmail.com

Περίληψη

Η εκπαιδευτική ρομποτική αποτελεί ένα σημαντικό μέσο για την βελτίωση των κοινωνικών, νοητικών,
γνωστικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων των μαθητών με ΔΑΦ. Η ρομποτική περιλαμβάνει το
συνδυασμό τεχνητής νοημοσύνης, ανάπτυξης λογισμικού και μελέτης της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Η εκπαιδευτική ρομποτική θεωρείται ως ένας τρόπος για την ενθάρρυνση της υπολογιστικής σκέψης
και της δημιουργικότητας μεταξύ των μαθητών. Έχει προχωρήσει σημαντικά, παρέχοντας ευκαιρίες
για καινοτομία και βοηθώντας άτομα με αυτισμό και Asperger να βελτιώσουν τις κοινωνικές τους
δεξιότητες. Οι Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) είναι νευροβιολογικές διαταραχές που
επηρεάζουν την επικοινωνία, τη γνωστική ανάπτυξη και τις κοινωνικές δεξιότητες. Η παρούσα
εργασία στοχεύει στη διερεύνηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ιδιαίτερα της εκπαιδευτικής
ρομποτικής, για τη βελτίωση των ελλειμμάτων σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές όπως ο αυτισμός
και το σύνδρομο Asperger. Η μελέτη ανέλυσε πέντε άρθρα σχετικά με την αποτελεσματικότητα
τέτοιων προγραμμάτων.

Λέξεις κλειδιά: εκπαιδευτική ρομποτική, μαθητές με ΔΑΦ, εκπαίδευση

1
Εισαγωγή
Η ρομποτική περιλαμβάνει το συνδυασμό τεχνητής νοημοσύνης, ανάπτυξης λογισμικού και
μελέτης της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η εκπαιδευτική ρομποτική θεωρείται ως ένας τρόπος
για την ανάπτυξη της υπολογιστικής σκέψης και του ενδιαφέροντος των μαθητών για την
τεχνική δημιουργικότητα, με έμφαση στα επαγγέλματα μηχανικού και τις τεχνικές
ειδικότητες. Η ρομποτική έχει προχωρήσει σημαντικά, προσφέροντας ευκαιρίες για
καινοτομία και βοηθώντας τα άτομα με διαταραχές όπως ο αυτισμός ή Σύνδρομο Asperger να
βελτιώσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες.

Οι παραπάνω διαταραχές ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των Διαταραχών Αυτιστικού

Φάσματος (ΔΑΦ) οι οποίες συνιστούν νευροβιολογικές διαταραχές και χαρακτηρίζονται από
ελλείψεις στην επικοινωνία, την γνωστική και νοητική ανάπτυξη, τις επικοινωνιακές και
κοινωνικές δεξιότητες όπως επίσης και στην κατανόηση του λόγου και τις επικοινωνίας.
Ωστόσο, οι διαταραχές αυτές χαρακτηρίζονται από μια πληθώρα διαφορετικών
συμπτωμάτων, στις οποίες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του ατόμου αλλά και την
βαρύτητα των συμπτωμάτων υπάρχει και η αντίστοιχη έκπτωση στην λειτουργικότητα του
ατόμου.

Σκοπός της παρούσας εργασίας αποτελεί η διερεύνηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων

και κυρίως της εκπαιδευτικής ρομποτικής, με στόχο την αξιοποίηση τους για την βελτίωση
των ελλειμμάτων στα παιδία με αναπτυξιακές διαταραχές, όπως του αυτισμού και του
ΣύνδρομουAsperger. Για τον σκοπό αυτό της εργασίας , αξιοποιούνται ως βάση 5 άρθρα τα
οποία σχετίζονται με την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων αυτών και τα
αποτελέσματα τους παρατίθενται παρακάτω.

2. Προσδιορισμός Πεδίου Ανάλυσης και Διαστάσεων Ανάλυσης

Παρακάτω παρατίθενται πέντε (5) μελέτες σε σχέση με την αποτελεσματικότητα των
εκπαιδευτικών προγραμμάτων και κυρίως της ρομποτικής εκπαίδευσης στα παιδία με
αυτισμό.

3. Παρουσίαση των «δεδομένων» που προκύπτουν από τα άρθρα με βάση τους

άξονες ανάλυσης:

Για τον σκοπό της εργασίας αλλά και για την αποσαφήνιση των δεδομένων των ερευνών, οι
οποίες προκύπτουν από την μελέτη των άρθρων, κρίνεται σημαντικό αρχικά να
αποσαφηνιστούν τα χαρακτηριστικά των ατόμων με αυτισμό και ΣύνδρομουAsperger. Όπως
αναφέρουν οι Καλαματιανού &Καρατράντου, (2022) οι διαταραχή του αυτισμού αποτελεί
μια σύνθετη αναπτυξιακή διαταραχή η οποία επιδρά σημαντικά στις διαπροσωπικές σχέσεις,
την επικοινωνία ενώ παράλληλα το άτομο διακρίνεται για τα περιορισμένα ενδιαφέροντα του
αλλά και για τις στερεοτυπικές συμπεριφορές του. Τα παιδία με αυτισμό, διακρίνονται κατά
κύριο λόγο για τις ελλείψεις στην αλληλεπίδραση, την κοινωνική επικοινωνία και
διακρίνονται για τα επαναλαμβανόμενα και περιορισμένα πρότυπα συμπεριφοράς όπου και
ακολουθούν (Καλαματιανού &Καρατράντου, 2022)

Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τους Νίκου Α &Φαχαντίδη (2016) τα χαρακτηριστικά
συμπτώματα του Asperger είναι παρόμοια με εκείνα του αυτισμού, ωστόσο, στην πλειοψηφία
τα άτομα με το Σύνδρομο Asperger παρουσιάζουν φυσιολογική νοημοσύνη, με καθυστέρηση

2
κατά κύριο λόγο στην κινητική τους ανάπτυξη, αλλά εξαιρετικές δεξιότητες και ταλέντα σε
ορισμένους τομείς.

Οι ρομποτικές κατασκευές είναι ευεργετικές για τη μάθηση λόγω της ικανότητάς τους να
περιηγούνται στο περιβάλλον, να κινούν το σώμα τους, να αλληλεπιδρούν συναισθηματικά,
να εκτελούν αυτόνομες συμπεριφορές και να επιδεικνύουν σύνθετες συμπεριφορές. Η
δομοστοιχειότητα και η παραμετροποίηση είναι βασικά χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν
τις ρομποτικές κατασκευές. Οι ρομποτικές κατασκευές περιλαμβάνούν συνδυασμό
διαφορετικών στοιχείων για διάφορες λειτουργίες, όπως κίνηση, έκφραση κεφαλιού και
αναγνώριση φωνής. Συνδυάζοντας αυτές τις μονάδες με διαφορετικούς τρόπους, μπορεί να
δημιουργηθεί μια ποικιλία ρομποτικών κατασκευών, όπως κινητά ρομπότ με εκφράσεις
προσώπου και κινήσεις του κεφαλιού ή ρομπότ που ενεργοποιούνται με φωνή και με τις
εκφράσεις ενός προσώπου (Καλαματιανού &Καρατράντου, 2022) Με βάση τις εκάστοτε
εκπαιδευτικές ανάγκες του μαθητή, η εκπαιδευτική ρομποτική μπορεί να προσαρμοστεί
κατάλληλα.

Οι Καλαματιανού &Καρατράντου, (2022) κατέδειξαν την αλληλεπίδραση των μαθητών με

αυτισμό με μια ρομποτική κατασκευή με απώτερο σκοπό την υποστήριξη στις εξής
δεξιότητες: συνεργασία, αλληλεπίδραση και προσοχή. Για την συλλογή δεδομένων
αξιοποιηθήκαν τα φύλα παρατήρησης, τα φύλα αξιολόγησης όπως επίσης και η ημιδομημένη
συνέντευξη. Τα παιδία, υψηλής λειτουργικότητας αυτισμού, ήρθαν σε επαφή με την
εφαρμογή Scratch και το ρομπότ Άλαν και σκοπός τους ήταν η δημιουργία εντολών με σκοπό
την κίνηση του. Συνοπτικά, εκτός από την δημιουργία του ρομποτ, οι μαθητές εργάστηκαν
στο εκπαιδευτικό λογισμικό του Scratch, συλλάβισαν τις εντολές που επιδίωξαν να εκτελέσει
το ρομπότ και στην συνέχεια, είδαν το ρομπότ να εκτελεί αυτές τις εντολές.

Πίνακας 1: Δραστηριότητα συλλαβισμού

Τα αποτελέσματα των εργαλείων της έρευνας δείχνουν ότι οι δραστηριότητες εκπαιδευτικής

ρομποτικής μπορούν να βελτιώσουν την προσοχή, τη συνεργασία και τις δεξιότητες
αλληλεπίδρασης των μαθητών στο φάσμα του Αυτισμού. Αν και τα παιδιά είχαν αδυναμίες
κοινωνικοποίησης, τους άρεσε να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες και είχαν
θετικές σχέσεις με τους συμμαθητές τους και τον ερευνητή. Περίμεναν ανυπόμονα να
ασχοληθούν με το ρομπότ κάθε φορά. Οι δραστηριότητες βοήθησαν επίσης τους μαθητές να
αναπτύξουν νέες κοινωνικές δεξιότητες, όπως η εναλλαγή. Οι συνεδρίες απασχόλησαν με
επιτυχία τους μαθητές και βελτίωσαν την εστίασή τους. Τα παιδιά είχαν ικανοποιητική
αλληλεπίδραση με τον ερευνητή και εξέφρασαν απογοήτευση όταν τελείωσαν οι συνεδρίες
(Καλαματιανού &Καρατράντου, 2022)

Από την άλλη πλευρά, οι Νίκου Α., &Φαχαντίδης (2016) επιχείρησαν να αναδείξουν τις
θετικές επιπτώσεις της εκπαιδευτικής ρομποτικής και ειδικότερα μέσω της εκπαιδευτική
πλατφόρμα LEGO MINDSTORMS ΝΧΤ στα παιδία με σύνδρομο Asperger. Βασική επίδειξη
τους ήταν η επαφή των μαθητών με ένα ρομπότ, η κατανόηση της κίνησης αλλά και η
εμπλοκή με ένα άλλο είδος παρέμβασης.

3
 Πίνακας 2: Ρομποτική κατασκευή LEGO MINDSTORMS

Το LEGO MINDSTORMS έχει ένα πολύτιμο εργαλείο που επιτρέπει στους μαθητές να
οπτικοποιήσουν την εκτέλεση του κώδικα προγραμματισμού, ενισχύοντας την κατανόησή
τους για το πώς κάθε εντολή επηρεάζει την κίνηση ενός φυσικού μοντέλου. Αυτή η
τεχνολογία διευκολύνει τη σύνδεση μεταξύ της θεωρίας και της εφαρμογής του πραγματικού
κόσμου, η οποία είναι απαραίτητη για την απόκτηση δεξιοτήτων και γνώσεων. Δουλεύοντας
με απτά αντικείμενα, οι μαθητές μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα αφηρημένες έννοιες και
ιδέες. Επιπλέον, αυτή η προσέγγιση εμπνέει τους μαθητές και καλλιεργεί την επιθυμία για
μάθηση. Κατά συνέπεια, με βάση τα συμπεράσματα της παρούσας έρευνας, οι μαθητές με
σύνδρομο Asperger κατόρθωσαν να έρθουν σε επαφή με ένα διαφορετικό περιβάλλον
μάθησης, να κατανοήσουν την έννοια της κίνησης αλλά και συνεργαστούν σε ένα
περιβάλλον ψυχαγωγικής εκπαίδευσης. (Νίκου Α., &Φαχαντίδης, 2016)

Μια σημαντική πτυχή του παιχνιδιού είναι η ικανότητά του να βοηθά στην επίλυση
προβλημάτων και οι μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά ασχολούνται περισσότερο όταν
παίζουν με Lego. Το εκπαιδευτικό εργαλείο WeDo 2.0, που είναι ένα είδος σετ Lego, έχει
βρεθεί ότι είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για παιδιά με αυτισμό. Όχι μόνο βοηθά στην ανάπτυξη
των μαθηματικών δεξιοτήτων, αλλά προωθεί επίσης τη δημιουργική σκέψη ενθαρρύνοντας
την εξερεύνηση πολλαπλών λύσεων σε ένα πρόβλημα. Επομένως, η χρήση του WeDo 2.0
συνιστάται ιδιαίτερα ως μέρος ενός προγράμματος εκπαιδευτικής ρομποτικής για παιδιά στο
φάσμα του αυτισμού.

Κατά τη διάρκεια της διερευνητικής μελέτης, οι μαθητές με αυτσιμό ανέπτυξαν υψηλό

ενδιαφέρον για την ρομποτική. Οι δραστηριότητες που περιελάμβαναν την κατασκευή του
ρομπότ ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμες για τα παιδιά όσον αφορά την ανάπτυξη των δεξιοτήτων
επίλυσης προβλημάτων και την κατανόηση βασικών εννοιών όπως της κίνησης.

Σε παρόμοια επέδιδα κινείται και η έρευνα των Dipietro, Kelemen, Liang, &Sik-Lányi,
(2019) οι οποίοι προσπάθησαν να εντοπίσουν τις πιο κατάλληλες πλατφόρμες αλλά και
εκπαιδευτικά ρομποτικά μέσα τα οποία συντελούν στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων
των μαθητών με αυτισμό. Ύστερα από την μελέτη δεκαοχτώ διεθνών μελετών και
παρεμβάσεων κατέληξαν ότι η εκπαιδευτική ρομποτική συνιστά μια αποτελεσματική μέθοδο
σε σχέση με την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών. Ειδικότερα, μια από τις
πιο βασικές δυσκολίες των ατόμων με αυτισμό είναι η περιορισμένη κοινωνική τους
δεξιότητα.Οι Dipietro, Kelemen, Liang, &Sik-Lányi, (2019) με διεξοδική βιβλιογραφική
αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων PubMed, CINAHL, ScienceDirect και Web of Science
(WoS) κατέληξαν ότι η εκπαιδευτική ρομποτική βοηθά τους μαθητές στο φάσμα του
αυτισμού στην οπτική επαφή, την κοινωνική προσοχή, την βελτίωση των εκτελεστικών
ικανοτήτων όπως επίσης και στις κοινωνικές τους συναναστροφές.

Σύμφωνα με τους Huijnenetall, (2019) οι εκπαιδευτικές ρομποτικές δραστηριότητες

συντελούν στην ανάπτυξη των μαθηματικών εννοιών, όπως την ανάπτυξη της μαθηματικής

4
σκέψης, στην κινητοποίηση των παιδιών με αυτισμό, αλλά και την κοινωνική ένταξη τους
λόγω της αλληλεπίδρασης τους με ομάδες συνομηλίκων. Σύμφωνα με τα ερευνητικά
δεδομένα των Thill, etall (2013) τα ρομπότ διαθέτουν χαρακτηριστικά που είναι ευεργετικά
για τη θεραπεία του αυτισμού, ιδιαίτερα την ικανότητά τους να εκτελούν επαναλαμβανόμενες
ρουτίνες με συνέπεια. Ωστόσο, τα ρομπότ μπορούν επίσης να βοηθήσουν τους θεραπευτές με
διάφορους τρόπους πέρα από την άμεση αλληλεπίδραση με αυτιστικά παιδιά. Η εμφάνιση και
τα χαρακτηριστικά των ρομπότ που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του αυτισμού
εξαρτώνται από τη θεραπεία και τις προτιμήσεις των παιδιών. Ωστόσο, παρά τα
πλεονεκτήματα, μερικοί άνθρωποι επικρίνουν τη χρήση ρομπότ για τη θεραπεία του
αυτισμού, υποστηρίζοντας ότι μπορεί να απομονώσει τα άτομα από την ανθρώπινη
αλληλεπίδραση.

4. Συμπέρασμα

Συμπερασματικά, η χρήση της εκπαιδευτικής ρομποτικής σε σχέση με την βελτίωση και την
ενίσχυσή των δεξιοτήτων των παιδιών με αυτισμό έχει επιβεβαιωθεί από την πληθώρα των
ερευνών. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες με την βοήθεια των ρομπότ όπως διαπιστώνεται
και από τα αποτελέσματα των ερευνών συντελεί σημαντικά στην βελτίωση των κοινωνικών
συναναστροφών των παίδων με αυτισμό, στην κινητοποίηση τους αλλά και στην επικοινωνία
τους. Ωστόσο, η διδασκαλία σε πειραματικά, δημιουργικά περιβάλλοντα μπορεί να είναι μια
διαδικασία που απαιτεί συμβολή τόσο από ενήλικες όσο και από ειδικούς σε σχέση με την
εκπαιδευτική ρομποτική. Με την ενσωμάτωση του παιχνιδιού στη μαθησιακή διαδικασία,
διαπιστώσαμε ότι η εκπαίδευση έγινε μια πιο ευχάριστη, αποτελεσματική και αποδοτική
δραστηριότητα. Ωστόσο, σημαντικό σε αυτό το σημείο, είναι να αναφερθεί ότι αξίζει
περαιτέρω διερεύνηση σε σχέση με τα μακροχρόνια αποτελέσματα αυτών των παρεμβάσεων
στα παιδία με αυτισμό.

5
5. Βιβλιογραφικές αναφορές

Ελληνικές

Νίκου Α., &Φαχαντίδης Ν. (2016). Σύνδρομο Asperger και εκπαιδευτική ρομποτική:

Παρέμβαση με χρήση μικρών δομημένων προβλημάτων για τη βελτίωση μαθηματικών
δεξιοτήτων. Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης, 2014(2), 574–586.
https://doi.org/10.12681/edusc.3099

Καλαματιανού, Μ.Ε., &Καρατράντου, Α., (2022). Αξιοποίηση εκπαιδευτικής ρομποτικής

στην εκπαίδευση παιδιών στο Φάσμα του Αυτισμού. Πρακτικά Εργασιών 7ου Πανελλήνιου
Συνεδρίου «Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία», σ. 321-334, Τμήμα
Επιστημών της Εκπαίδευσης και Κοινωνικής Εργασίας, Πανεπιστήμιο Πατρών, 16-18

Ξενόγλωσσες

Dipietro, J., Kelemen, A., Liang, Y.,&Sik-Lányi, C., (2019). Computer- and Robot-Assisted
Therapies to Aid Social and Intellectual Functioning of Children with Autism Spectrum
Disorder. Medicina. 55. 440. 10.3390/medicina55080440.

Huijnen, C., & Lexis, M., &Jansens, R., & Witte, L., (2019). Roles, Strengths and Challenges
of Using Robots in Interventions for Children with Autism Spectrum Disorder (ASD). Journal
of Autism and Developmental Disorders. 49. 1-11. 10.1007/s10803-018-3683-x.

Thill, Serge & Pop, Cristina &Belpaeme, Tony &Ziemke, Tom &Vanderborght, Bram.
(2013). Robot-Assisted Therapy for Autism Spectrum Disorders with (Partially) Autonomous
Control: Challenges and Outlook. Paladyn. 3. 10.2478/s13230-013-0107-7.