Eğitimin Felsefesi ve Sosyolojisi (2): Eğitim Antropolojisi

Prof.Dr. Ulaş Başar Gezgin, ulasbasar@gmail.com

Eğitim antropolojisi, adı üstünde, eğitime antropolojik kuram ve yöntemlerin

uygulanmasından oluşuyor. Eğitim sosyolojisine göre daha az bilinen bu alanda sıklıkla bir
ülkedeki etnik azınlığa ait öğrenciler konu ediliyor; kimi zamansa, başka ülkelerin çoğunluk
kültürleri ele alınabiliyor. Bu yazıda, eğitim antropolojisine ilişkin çalışmalardan kimi
örneklere yer veriyoruz.

Yerlilerin Eğitimi ve Yerli Dillerinin Canlandırılması

Yerlilerden eğitim adına öğreneceğimiz neler var? Barnhardt ve Oscar Kawagley (2005) bu
soruyu Alaska yerlileri tikelinde yanıtlamaya çalışmış. Lipka (1991), Eskimo öğretmenlere
ilişkin bir araştırmanın bulgularını paylaşıyor. Au (1980) ise Hawaili çocuklarla çalışmış;
onların okuma dersini geleneksel törenlerle uyuşacak biçimde planlayıp bunun eğitim
performansını arttırıp arttırmadığına bakmış. Benzer bir biçimde, Eder (2008), Navajo
geleneksel anlatı geleneğini eğitime uyarlamış. McCarty ve ark. (1991), Navajo çocuklara
uygulanan çift-dilli bir eğitim programının sunumunu yapıyor. Spolsky (2008) ise, İngilizce
eğitim, din ve ticari yaşam gibi etmenler nedeniyle gerileyen Navajo dilinin yeniden uyanışı
için neler yapılabileceği sorusunu masaya yatırıyor. Aynı dilsel uyanış tartışması, Hawai dili
(Warner, 2008; Wong, 2008) ve Athabasca dilleri (Dementi-Leonard ve Gilmore, 1999) için
de yapılıyor. Bir Navajo araştırmacı tarafından gerçekleştirilen bir başka çalışmada, kendi
kaderini tayin hakkı ile anadilinde eğitim arasındaki kopmaz bağ ele alınıyor (Manuelito,
2008). Bir diğer Kızılderili dili olan Ojibwe kimi okullarda ek ders olarak veriliyor. Hermes
(2005)’te bu durumun her derste anadilinde eğitim yararına eleştirildiğini, yetersiz
bulunduğunu görüyoruz. Lipka & McCarty (1994)’te ise, Navajo ve Yup’ik dillerinde eğitim
veren öğretmenlerin öğretim yöntemleri karşılaştırmalı bir biçimde inceleniyor.

Doğu Asyalı Öğrencilerin Eğitimi

Schneider ve Lee (1990), Doğu Asyalı ilkokul öğrencilerinin neden Anglo öğrencilerden
genel olarak daha başarılı olduğu sorusunu yanıtlamaya çalışıyor; alan çalışmasında
öğrenciler ve velilerin eğitime ilişkin beklentileri ve değerlerinde farklılıklara rastlıyor. Lee
(1994), Doğu Asyalı lise öğrencilerindeki model öğrenci olma kalıpyargısı üstüne çalışıyor.
Çinli-Amerikalı ailelerde çocuk-ebeveyn ilişkilerinde yabancılaşmanın yaygın olduğunu
bulgulayan araştırmalar da söz konusu (Baolian Qin, 2006). Li (2003)’te model azınlık
söyleminin bir mit olduğu alan çalışmasıyla gösteriliyor.

Latinolar ve Eğitim

Latinx (*) çocukları çalışan Cammarota (2004), baskı aracı olarak görülen okula karşı direnişi
konu alıyor. Hornberger (2000) 3 And ülkesinde, Peru, Ekvator ve Bolivya’da çift-dilli
öğretim siyasaları ve bunların ulus inşasına etkileri üstüne çalışıyor. Latina profesörler ise,
Madina ve Luna (2008)’in konusu. Latinx’ler ABD’nin en büyük azınlığı ve hızlı büyüyen bir
nüfus. Bu nedenle, bu tür çalışmaların daha da önem kazanması bekleniyor.
Çeşitli Ülkelerde Eğitim

Lave (1997)’de, Liberya’da aritmetiği geleneksel çıraklık bağlamında ele alan bir programa
yer verilmiş. Lukens‐Bull (2001) Endonezya’nın Java eyaletinde İslami eğitimi ve bu eğitimin
küreselleşmeyle karşılaşmalarını incelemiş. Zanten (1997), Fransa’da benzeştirici (asimile
edici) etkileri olan göçmen eğitimine bakıyor. Froerer (2012) ise, Orta Hindistan’ın en tutucu
bölgelerinden birinde kızların eğitimine odaklanıyor. Valentin (2012), Hindistan’daki Nepalli
göçmenlerin eğitim durumlarını gözden geçiriyor. Woronow (2008), eğitim reformu
bağlamında Çin’de 3 ilkokulda öğrencinin gözünden yaratıcılık kavramsallaştırmalarını ele
alıyor. Harrison ve Papa (2005), Yeni Zelanda’da Maori öğrencilerin anadillerini ve etnik
bilgilerini kazanmak için geliştirilen bir programı tanıtıyor.

Irkçılık

Eğitim antropolojisinde yaygın olarak çalışılan bir diğer konu, ırkçılık. Gillborn (1997),
öğrenci başarısına etki eden bir değişken olarak öğretmen ırkçılığını ele alıyor. Okul
başarısı(zlığı), kurumsallaşmış ırkçılığın bir sonucu olabiliyor (Spears, 1978). Castagno
(2008), ırkçılık konusunda sessiz kalmanın Beyaz üstünlükçülerin yararına olduğunu
belirtiyor. Eleştirel erkeklik araştırmaları için geçerli olduğu gibi, eleştirel beyazlık
çalışmalarına gereksinim duyuluyor (bkz. Akom, 2008). Sorunun kökü daha da derinde.
Irklar gerçekte yoklarken, kimi araştırmacılar bile hâlâ onların varlığına inanıyor (Lieberman,
Stevenson ve Reynolds, 1989). (**) Oysa doğru kategori, etnisite. Örneğin, Latinx bir ırk
değildir, Suriyeli de öyle. Bunlar etnik gruplardır.

Sonuç

Sonuç olarak, eğitim antropolojisinin sık işlediği izlekler olarak, yerlilerin eğitimi, yerli
dillerinin canlandırılması, göçmenlerin eğitimi ve ırkçılığı anabiliriz. Elbette bu kapsamın
dışında başka görgül çalışmalar da, kuramsal çalışmalar da yapılıyor.

Dipnotlar:

(*) Latinx, bir yandan Latinaları (kadın) bir yandan Latinoları (erkek) kapsayan, cinsiyet-
bağımsız ifade. Görece yeni bir kullanım.

(**) Gerçi bu eski bir araştırma. Antropologlar arasında ırkın varlığına inananlar artık çok
daha az; ama aynısını nüfusun geneli için söylemek zor.

Kaynakça

Akom, A. A. (2008). Black metropolis and mental life: Beyond the “burden of ‘acting white’”
toward a third wave of critical racial studies. Anthropology & Education Quarterly, 39(3),
247-265.
Au, K. H. P. (1980). Participation structures in a reading lesson with Hawaiian children:
Analysis of a culturally appropriate instructional event. Anthropology & Education Quarterly,
11(2), 91-115.

Baolian Qin, D. (2006). " Our child doesn't talk to us anymore": Alienation in immigrant
Chinese families. Anthropology & Education Quarterly, 37(2), 162-179.

Barnhardt, R., & Oscar Kawagley, A. (2005). Indigenous knowledge systems and Alaska
Native ways of knowing. Anthropology & Education Quarterly, 36(1), 8-23.

Castagno, A. E. (2008). “I don't want to hear that!”: Legitimating whiteness through silence in
schools. Anthropology & Education Quarterly, 39(3), 314-333.

Dementi‐Leonard, B., & Gilmore, P. (1999). Language Revitalization and Identity in Social
Context: A Community‐Based Athabascan Language Preservation Project in Western Interior
Alaska. Anthropology & Education Quarterly, 30(1), 37-55.

Eder, D. J. (2007). Bringing Navajo storytelling practices into schools: The importance of
maintaining cultural integrity. Anthropology & Education Quarterly, 38(3), 278-296.

Froerer, P. (2012). Learning, Livelihoods, and Social Mobility: Valuing Girls' Education in
Central I ndia. Anthropology & Education Quarterly, 43(4), 344-357.

Gillborn, D. (1997). Ethnicity and educational performance in the United Kingdom: Racism,
ethnicity, and variability in achievement. Anthropology & Education Quarterly, 28(3), 375-
393.

Harrison, B. & Papa, R. (2005). The development of an Indigenous knowledge program in a

New Zealand Maori‐language immersion school. Anthropology & Education Quarterly,
36(1), 57-72.

Hermes, M. (2005). “Ma'iingan is just a misspelling of the word wolf”: A case for teaching
culture through language. Anthropology & education quarterly, 36(1), 43-56.

Hornberger, N. H. (2000). Bilingual education policy and practice in the Andes: Ideological
paradox and intercultural possibility. Anthropology & education quarterly, 31(2), 173-201.

Lave, J. (1977). Cognitive consequences of traditional apprenticeship training in West Africa.

Anthropology & Education Quarterly, 8(3), 177-180.

Lee, S. J. (1994). Behind the model‐minority stereotype: Voices of high ‐and low ‐achieving
Asian American students. Anthropology & Education Quarterly, 25(4), 413-429.

Li, G. (2003). Literacy, culture, and politics of schooling: Counternarratives of a Chinese

Canadian family. Anthropology & Education Quarterly, 34(2), 182-204.

Lieberman, L., Stevenson, B. W., & Reynolds, L. T. (1989). Race and anthropology: A core
concept without consensus. Anthropology & Education quarterly, 20(2), 67-73.
Lipka, J. (1991). Toward a culturally based pedagogy: A case study of one Yup'ik Eskimo
teacher. Anthropology & Education Quarterly, 22(3), 203-223.

Lipka, J., & McCarty, T. L. (1994). Changing the culture of schooling: Navajo and Yup'ik
cases. Anthropology & Education Quarterly, 25(3), 266-284.

Lukens‐Bull, R. A. (2001). Two sides of the same coin: Modernity and tradition in Islamic
education in Indonesia. Anthropology & education quarterly, 32(3), 350-372.

Manuelito, K. (2005). The role of education in American Indian self ‐determination: lessons
from the Ramah Navajo Community School. Anthropology & Education Quarterly, 36(1), 73-
87.

McCarty, T. L., Wallace, S., Lynch, R. H., & Benally, A. (1991). Classroom inquiry and
Navajo learning styles: A call for reassessment. Anthropology & Education Quarterly, 22(1),
42-59.

Schneider, B., & Lee, Y. (1990). A model for academic success: The school and home
environment of East Asian students. Anthropology & Education Quarterly, 21(4), 358-377.

Spears, A. K. (1978). Institutionalized racism and the education of Blacks. Anthropology &
Education Quarterly, 9(2), 127-136.

Spolsky, B. (2002). Prospects for the survival of the Navajo language: A reconsideration.
Anthropology & Education Quarterly, 33(2), 139-162.

Valentin, K. (2012). The Role of Education in Mobile Livelihoods: Social and Geographical
Routes of Young Nepalese Migrants in India. Anthropology & Education Quarterly, 43(4),
429-442.

Warner, S. L. N. E. (1999). Kuleana: The right, responsibility, and authority of indigenous

peoples to speak and make decisions for themselves in language and cultural revitalization.
Anthropology & Education Quarterly, 30(1), 68-93.

Wong, L. (1999). Authenticity and the revitalization of Hawaiian. Anthropology & Education
Quarterly, 30(1), 94-115.

Woronov, T. E. (2008). Raising quality, fostering “creativity”: Ideologies and practices of

education reform in Beijing. Anthropology & Education Quarterly, 39(4), 401-422.