Proteinler

• Proteinler yaşamın en önemli

biyopolimerleridir.
Doğal Biyomalzemeler • Molekül ağırlıkları birkaç binden milyonlara

Proteinler
kadar olabilir.
• Canlı hücrelerinin kuru ağırlıklarının
yaklaşık yarısı proteindir.
• Protein molekülleri yüzlerce aminoasitin
peptid bağları ile birbirine bağlanmasından
meydana gelirler.

Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi © 2016

• Bütün canlılarda bulunan protein molekülü türleri
Doğal Polimerler ise bir milyon kadardır.
• En basit bir bakteri hücresinde yaklaşık 5 bin tür
• Biyolojik olarak üretilen ve benzersiz protein bulunur.
işlevsel özelliklere sahip olan polimerlerdir. • Fonksiyon bakımından proteinler ikiye ayrılır,
1. Yapısal proteinler

Proteinler
• Örneğin;
2. Katalizör proteinler (enzimler)
• Proteinler; kollajen, jelatin, elastin, aktin,
vb.
• Polisakkaritler; selüloz, nişasta, dekstran,
kitin, vb.
• Polinükleotidler; DNA, RNA.

1
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 Kollajen;
• Vücut için oldukça önemli ve ipliksi yapıda bir • Kollojen moleküllerinin gerilme ve
proteindir.
• İnsan vücudunun %6’sını, vücuttaki bütün sıkışmaya karşı dirençli olmaları, bu grup
proteinlerin %30’unu oluşturmaktadır. proteinlerin biyolojik fonksiyonları
Proteinler

Proteinler
• Kemik proteinlerinin %90’ı, açısından oldukça önemlidir.
• bağ dokularının (tendonların) %85’ini,
• 1mm çapındaki kollojen 10 kg yükü
• deri ve korneanın %70’ini,
• kıkırdağın %50’sini, taşıyabilecek dirençtedir.
• aortun %20’sini, • Bilinen en uzun proteindir.
• karaciğerin %4’ünü oluşturmaktadır.

Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi © 2016

• Kollojen in-vivo koşullarda enzimatik

olarak düzenlenen basamaklı Jelatin (ve tutkal):
polimerizasyon reaksiyonuyla sentezlenir.
• Lifimsi (alfa-heliks) yapı kollojene yüksek
gerilme ve direnç sağlar.
• Kollojenden elde edilen endüstriyel ürünlerdir.
Proteinler

Proteinler
• Üzerindeki yağı alınmış kemik veya deri artıkları
sulu çözeltide (bir otoklovda, 5-10 atm, 150 ºC)
ısıltığında polipeptid zincirleri serbest hale
geçer.
• Çözelti bir makromolekül çözeltisi olduğundan
kolloidaldır.
• Çözeltinin suyu uçurularak tutkal elde edilir.

2
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 • Ağaç ve kartonları yapıştırmak için
kullanılır.
Proteinler
Proteinler
• İşlem sırasında bazı aminoasitlerin
bozunmasından ileri gelen kötü bir kokusu
ve koyu bir rengi vardır.
Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi © 2016
• Jelatin başlıca fotoğraf filmi ve kağıtları
üzerine sürülmüş olan gümüş bromürlü
emülsiyonların hazırlanmasında kullanılır.
Proteinler
Proteinler
• Saflaştırılarak (rengi ve kokusu giderilerek)
jelatin elde edilir.
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
• Albümin; diye de bilinen serum albümini,
insan ve diğer memeli hayvanların kan
plazmasında bulunan en yaygın proteindir.
• Kanda bulunan proteinlerin %60'ını
oluşturur.
• Ayrıca, doku sıvılarında, özellikle kas ve
deride, az miktarda, göz yaşı, ter, mide
suları ve safrada da bulunur.
• Vücuttaki toplam albüminin %30-40'ı
kandadır.
• Yağ asitleri ve çeşitli başka maddeleri
kanda taşımasının yanı sıra en önemli
işlevi, kan ile doku sıvıları arasında suyun
dengelenmesini sağlamaktır.
3
 Polisakkaritler

• Genel formülü CnH2nOn şeklinde olan • Nişasta;

polihidroksi aldehit ve polihidroksi ketonlara
• Bitki hücrelerinde karbonhidratların depo
Polisakkaritler

Polisakkaritler
‘Karbonhidratlar’ denir.
şeklidir.
• Bir karbonhidrat molekülü sadece bir tek aldehit
veya keton grubundan oluşuyorsa buna • Çok sayıda glikozdan meydana gelir.
monosakkarit denilmektedir. • Hayvan hücrelerinde bulunmaz.
• Çok sayıda monosakkarit birimlerinin birbirleriyle
oksijen köprüleriyle birleşmesinden oluşan
yapılara polisakkarit denilmektedir.

Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi © 2016

• Örneğin; nişasta ve selüloz yüzlerce glikoz

biriminden oluşmuş polisakkaritlerdir.
• Bütün karbonhidratlar katı bileşiklerdir. • Suda çok az erir.
Polisakkaritler suda çözünmez ve tatları • Bağırsak epitelinden doğrudan doğruya
Polisakkaritler

Polisakkaritler
yoktur. kana geçemezler.
• Hayvanların çoğu sindirerek enerji
hammaddesi olarak kullanılır.

4
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 • Selüloz;
• Bitki hücrelerinde hücre çeperinin yapısını
Polisakkaritler

Polisakkaritler
oluşturur.
• Selülozu oluşturan glikozlar birbirlerine
ters bağlandıkları için memeli canlıların
sindirim sistemlerinden salgılanan
enzimlerle yapıtaşlarına ayrılmazlar.
• Suda erimez.

Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi © 2016

• Bağırsak epitelinden doğrudan kana • Glikojen;

geçemez. • Hayvan, insan, mantar ve bakteri
Polisakkaritler

Polisakkaritler
• Geviş getiren memelilerde, bazı kuşlarda hücrelerinde bulunur. Hayvansal nişasta
ve termitlerde (beyaz karıncalar) da denir.
sindirilerek kullanılır. • En fazla karaciğer ve kaslarda bulunur.
• Ağaçların yapısının yaklaşık %50’si • Hayvanların en hızlı kullandığı yedek
selülozdur. enerji deposudur.
• Suda çözünür.

5
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 • Kitin; • Desktran;
• Uzun ve doğrusal yapıya sahip bir polisakkarittir. • Glikoz birimlerinin hepsi düz zincirler
Polisakkaritler

Polisakkaritler
• Yapısı selüloza çok benzer. halinde bağlanmışsa meydana gelen
• Genel olarak, yengeç, karides, midye gibi bazı biyopolimere denir.
deniz kabuklularının, istiridye kabuğu, mürekkep
balığı iskeleti gibi bazı deniz yumuşakçalarının,
• Dekstran suda kolloidal bir şekilde
sinek, çekirge örümcek gibi bazı böceklerin çözünür.
kabuklarında bulunmaktadır. • Şok tedavisinde kan plazması yerine
kullanılabilir.

Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi © 2016

Polinükleotidler

• Kitosan; • Yaşam bilgilerini içeren, bunları saklayan

• Kitinin açil grubunun uzaklaştırılması ile ve bunların proteine dönüştürülmesini

Polinükleotidler
Polisakkaritler

elde edilen amorf yapıda bir gerçekleştiren biyopolimere nükleik

poliaminosakkarit ve doğal olarak asitler denir.
meydana gelebilen birkaç katyonik • Bütün nükleik asitler nükleotid denilen yapı
polielektrolitten biridir. birimlerinden meydana gelmişlerdir.
Nükleotidler, azotlu baz, beş karbonlu bir
şeker ve fosforik asitten meydana gelirler.

6
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 • DNA ve RNA birer polinükleotid zinciridir.
• Nükleotidler alt alta dizilerek fosfat-şeker
Polinükleotidler

Polinükleotidler
bağlarıyla birbirlerine bağlanırlar. Bu şekilde
DNA veya RNA zincirlerini meydana getirirler.
• Her nükleotidin birbirine bağlanması sırasında
bir molekül su açığa çıkar (dehidrasyon sentezi).
• Oluşan yapı nükleotid zinciridir. RNA 'lar bir
zincirden DNA 'lar ise iki zincirden oluşur.

Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi © 2016

DNA Zinciri

• DNA molekülü sarmal (=heliks) şeklinde

kıvrılmış iki zincirli merdiven şeklinde bir
Polinükleotidler

Polinükleotidler
moleküldür.
• Merdivenin kenarları deoksiriboz şekeri ve fosfat
molekülleri meydana getirir.
• İki kolun arasındaki merdiven basamaklarında
her zaman Guaninin karşısına Sitozin gelirken,
Adeninin karşısına da Timin gelir.
monomer • Hem Adeninle Timin, hem de Guaninle Sitozin
zayıf hidrojen bağları ile birbirleriyle bağlanırlar.

7
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 • DNA 'nın görevleri iki ana başlıkta • Kendilerini eşleyemezler.
toplanabilir; • Bütün çeşitleri DNA üzerinde, onun
Polinükleotidler

Polinükleotidler
• Birincisi, kendini eşleyerek üremeyi ve şifrelerine göre sentezlenir.
kalıtsal bilginin aktarılmasını sağlamak. • Üç çeşidi vardır; m-RNA, t-RNA, r-RNA
• İkincisi, protein sentezlenmesini • Hepsi de protein sentezinde görev alarak
sağlayarak hücredeki metabolik olayları hücre yönteminde rol oynarlar.
yönetmek.

Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi © 2016

• RNA, DNA da olduğu gibi nükleotidlerin • Doğal polimerler biyomalzeme alanının

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş vazgeçilmez bir parçasıdır.
Polinükleotidler

polinükletid yapıda bir moleküldür. • Biyolojik ortamdaki makromoleküllerin

• DNA dan farklı olarak tek zincirden oluşur benzeri veya aynısı olduklarından, canlı
ve yapısı da Riboz şekeri ile Urasil bazı vücuduyla temas ettiklerinde zehir etkisi,
bulundururlar. iltihaplanma gibi istenmeyen reaksiyonlar
• Hem çekirdek hem de sitoplazma da vermezler.
bulunurlar.

8
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 • Ancak elde edildikleri kaynağa bağlı olarak
bileşimlerinin değişmesi, yüksek
sıcaklıklarda bozunmaları ve bu nedenle
şekillendirilmelerindeki güçlük bunların
dezavantajlarındandır.
• Enzim varlığında yapılarının bozunması
ise (biyobozunur) geçici uygulamalarda
kullanılan biyomalzemeler açısından
avantajdır.
• Protein bazlı polimerler elastomerik bazlı
davranışları, mükemmel biyouyumlulukları
ve oksijen geçirgenlikleri nedeniyle doku
yenilenmesi, biyosensörler ve ilaç salım
sistemlerinde kullanılan pek çok
biyomateryalin yapımında kullanılır.

Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi © 2016

• Doğal biyobozunur polimerlerin ilk • Doğal protein olan albümin, yanık

uygulamaları hayvan bağırsağı, ipek ve tedavisinde ve hastaların protein
patates nişastasının yara iyileşmesinde seviyesini yükseltmede kullanılır.
kullanılmasıyla oluşmuştur. • Kollojen ise üroloji, dermatoloji, genel
cerrahi ve ortopedi gibi alanlarda
kullanılmaktadır.

9
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 • Kollojen zincirlerinin hidrolitik kırılmaları ile • Selülozdan sonra doğada en çok bulunan
oluşan jelatin de biyoyapıştırıcı ve ilaç kitin yara iyileştirmede kullanılan etkili bir
sistemlerine yardımcı olarak kullanılır. materyaldir ve ameliyat ipliklerinde
• Nişasta, patates, mısır gibi kaynaklardan kullanılır.
ekstrakte edilebilir ve biyotıp • Kitosan da yanık iyileştirmede
uygulamalarında kullanılmak üzere yüzey kullanılmaktadır.
özelliklerinin değiştirilmesi kolaydır.

Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi © 2016

• Bitki hücre duvarlarının temel yapıtaşı olan

selülozda yanık ve yara örtü materyali
olarak kullanılmaktadır.
• Günümüzde diyaliz için
kullanılan membranların
çok büyük bir kısmı
sellüloz bazlıdır.

10
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)