Περιεχόμενα

Περιεχόμενα.............................................................................................................................1
Εισαγωγή..................................................................................................................................1
Κεφάλαιο 1: Αποσαφήνιση Βασικών Εννοιών.........................................................................2
1. Εννοιολογική Αποσαφήνιση της «αναπηρίας».....................................................................2
2. Κινητική Αναπηρία...............................................................................................................3
2.2. Προκλήσεις και Εμπόδια Ατόμων με Κινητική Αναπηρία................................................3
3. Εκπαιδευτική διαδικασία και κινητική αναπηρία.................................................................5
4. Συμπέρασμα-Συζήτηση........................................................................................................6
6. Βιβλιογραφικές αναφορές.....................................................................................................7

1
Εισαγωγή
Τα άτομα με αναπηρία αποτελούν μια πολυπληθής ομάδας με κυρίαρχο
χαρακτηριστικό την ανομοιογένεια. Η αναπηρία, στην ζωή ενός ανθρώπου χωρίς
αμφιβολία προκαλεί αλλαγές σε πολλούς, αν όχι και σε όλους τους τομείς της ζωής
του καθώς το άτομο θα πρέπει να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις προκλήσεις της
καθημερινής ζωής. Ωστόσο, οι προκλήσεις αυτές, πολλές φορές μετατρέπονται σε
εμπόδια λόγω της σωματικής δυσλειτουργίας του ατόμου. Τα άτομα με αναπηρία θα
πρέπει να υιοθετήσουν νέες στρατηγικές όπως και νέους ρόλους με σκοπό την
ενσωμάτωση τους. Ωστόσο, το παραπάνω δεν είναι πάντα εύκολο.

Ο κάθε άνθρωπος στην ζωή βρίσκεται αντιμέτωπός τόσο με προκλήσεις όσο και με
εμπόδια. Ωστόσο, τα εμπόδια στην ζωή των ατόμων με φυσική αναπηρία, όπως είναι
η κινητική, είναι εμφανή και αποτελούν σημαντικό τροχοπέδη στην ζωή των αυτών
των ατόμων. Η συγκεκριμένη εργασία, αποτελεί μια βιβλιογραφική ανασκόπηση σε
σχέση με τα εμπόδια αλλά και τις προκλήσεις των ατόμων με φυσική αναπηρία και
ειδικότερα την κινητική αναπηρία.

Κεφάλαιο 1: Αποσαφήνιση Βασικών Εννοιών

1. Εννοιολογική Αποσαφήνιση της «αναπηρίας»

Είναι γεγονός ότι η αναπηρία είναι ένα φαινόμενο το οποίο είναι φυσικό και είναι
λογικό να επικρατεί σύγχυση στα πλαίσια του ορισμού της. Σύμφωνα με την Ζώνιου
– Σιδέρη (2011) είναι δύσκολο να βρεθεί ένας κοινά αποδεκτός ορισμός σε σχέση με
την εννοιολογική αποσαφήνιση του όρου της αναπηρίας καθώς υπάρχει μεγάλη
διαφοροποίηση σε σχέση με τα επιστημονικά πεδία τα οποία εξετάζουν την έννοια
της αναπηρίας. Σύμφωνα με τον Titchkosky (2009, 1-2) η διαφορετικότητα των
ανθρώπων, όπως και η έννοια της αναπηρίας βασίζονται σε θεωρητικές προσεγγίσεις
οι οποίες έχουν βάση διαφορές κοινωνικές αλλά και πολιτικές θεωρίες με βάση την
εκάστοτε εποχή.

Η αναπηρία είναι ένα φαινόμενο πολυπαραγοντικό και είναι πολλές οι έννοιες που
επικρατούν γύρω από αυτή. Οι διαφορετικοί ορισμοί οι οποίοι σχετίζονται με την
έννοια της αναπηρίας μεταβάλουν τόσο το περιεχόμενο τους με βάση διαφορές

2
ομάδες όσο και τα χαρακτηριστικά της κάθε ομάδας. Με βάση την Γενική
Συνέλευση του Ο.Η.Ε. (General Assembly, 1975: 88) ένα άτομο μπορεί να θεωρηθεί
ανάπηρό όταν δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσει από μόνο του ολικά ή μερικά τις
αναγκαιότητες που επιβάλλονται από μια ολοκληρωμένη κοινωνική ζωή, λόγω
μειονεκτημάτων σε σχέση με την σωματική ή την πνευματική του δυνατότητα.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) το 1980 έκανε διαχωρισμό της

αναπηρίας σε τρία αλληλοεξαρτώμενα μέρη: σε βλάβη (impairment) (World Health
Organization, 1980: 47) η οποία σχετίζεται με οποιαδήποτε απώλεια ή ανωμαλία σε
σχέση με την σωματική, ψυχική ή φυσιολογική δομή του ατόμου, σε ανικανότητα
(disability) η οποία έχει σχέση με περιορισμούς ή και ελλείψεις οι οποίες προκύπτουν
από κάποια βλάβη του ατόμου και το καθιστούν ανίκανο σε σχέση με την επιτελέσει
μια λειτουργίας και τέλος σε μειονεξία (handicap) η οποία προκεύπτει από το ίδιο το
άτομο και την φυσιολογική λειτουργικότητα του.

Ωστόσο, ο παραπάνω διαχωρισμός δεν παρουσιάζει τον πολύπλευρο χαρακτήρα της

αναπηρίας με αποτέλεσμα να μην γίνει αποδεκτός από τα κράτη μέλη. (Ζώνιου –
Σιδέρη, 2011: 18). Το 2011 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έκανε αναθεώρηση της
παραπάνω εκδοχής της αναπηρίας και έτσι λοιπόν η αναπηρία συνιστά «ένα σύνθετο
και μεταβαλλόμενο φαινόμενο, που οφείλεται στην αλληλεπίδραση των προσωπικών
χαρακτηριστικών ενός ατόμου και των χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος, μέσα
στο οποίο το άτομο ζει» (World Health Organization, 2001: 18).

Σε αυτό το σημείο είναι απαραίτητο να τονιστεί πως τα τελευταία χρόνια, επικρατεί

το κοινωνικό μοντέλο σε σχέση με την αναπηρία, το οποίο τοποθετεί την αναπηρία
στην βάση της κοινωνίας και όχι στο ίδιο το άτομο, όπως έκανε το ιατρικό μοντέλο,
το οποίο θεωρούσε το ίδιο το άτομο υπεύθυνο για την αναπηρία του. Με βάση το
κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας, η αναπηρία δεν αποτελεί ένα ατομικό
χαρακτηριστικό αλλά είναι ένα πολύπλευρο φαινόμενο και δημιούργημα του
κοινωνικού περιβάλλοντος. Με άλλα λόγια, η αναπηρία με βάση το συγκεκριμένο
μοντέλο εντάσσεται στα πλαίσια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. (World Health
Organization, 2001: 18)

3
2. Κινητική Αναπηρία
Οι κινητικές αναπηρίες διακρίνονται με βάση διαφορές γενεσιουργές αιτίες. Στην
μεγαλύτερη κατηγορία των ορθοπεδικών προβλημάτων εμπεριέχονται και οι
δυσκολίες σε σχέση με την γενετική ανωμαλία ή και οι δυσκολίες οι οποίες
προκύπτουν από νευροκινητικά προβλήματα, τα οποία σχετίζονται άμεσα με το
κέντρο έλεγχου του εγκέφαλου (Heward, 2011)

2.2. Προκλήσεις και Εμπόδια Ατόμων με Κινητική Αναπηρία

Τα άτομα με κινητικές αναπηρίες βρίσκονται αντιμέτωπα με πολλές προκλήσεις αλλά
και εμπόδια σε όλη τους την ζωή. Ειδικότερα, πολλά είναι και τα εμπόδια τα οποία
αντιμετωπίζουν κατά την διάρκεια της εκπαίδευσης τους και κυρίως από την στάση
των ίδιων των εκπαιδευτικών. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα οι μαθητές με
κινητική αναπηρία βρίσκονται αντιμέτωποι με πρακτικά ζητήματα, όπως την
μεταφορά τους το σχολικό περιβάλλον αλλά και την πρόσβαση τους σε χώρους του
σχολείου. (Παπαζήσης, 2017)

Επιπλέον, σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα των Σιδηροπούλου – Δημακάκου,

(2008) οι μαθητές με κινητικές αναπηρίες βρίσκονται αντιμέτωποι με δυσκολίες σε
σχέση με τα μαθήματα λόγω δυσκολίας στην γραφή και στην κίνηση κατά το
διάβασμα. Ωστόσο, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με κινητική αναπηρία
δεν βρίσκονται μόνο στον εκπαιδευτικό χώρο αλλά και μετέπειτα, καθώς βρίσκονται
αντιμέτωποι με επαγγελματικά εμπόδια. (Stipanovic, 2015) Όπως επισημαίνει ο
Ζερβό (2007) σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, αρκετοί εργοδότες θεωρούν ότι εάν
προσλάβουν άτομο με κινητική αναπηρία θα έχει μειωμένη απόδοση αλλά και θα
είναι κοστοβόρο σε σχέση με άλλα άτομα λόγω των δαπανών σε σχέση με την
προστασία του στον χώρο εργασίας.

Χωρίς αμφιβολία η επαγγελματική αποκατάσταση των ατόμων με αναπηρία είναι ένα

σημαντικό μέρος της κοινωνικής τους ζωής. Ωστόσο, σύμφωνα με τα ερευνητικά
δεδομένα πολλά άτομα με κινητικές δυσκολίες, δυσκολεύονται σημαντικά σε σχέση
με την επιλογή θέσεων εργασίας σχετικά με τα ενδιαφέροντα τους. (Nair, & Wade,
2003). Σε έρευνα των Schur, Krause, Blasi, και Blanck (2009) τα άτομα με κινητική
αναπηρία όπως αποδείχθηκε βρίσκονται αντιμέτωπα με διακρίσεις στον εργασιακό

4
τους χώρο. Αυτές οι διακρίσεις σχετίζονται με τις ευκαιρίες βελτίωσης, αλλά και με
την κάλυψη καίριων θέσεων σε σχέση με άλλους συναδέλφους χωρίς αναπηρία.

Από την άλλη πλευρά, οι περιορισμοί σε σχέση με την εισαγωγή ατόμων με αναπηρία
στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και η ενίσχυση των στερεοτυπικών ανταληψεων
δυσχεράνει τόσο την ανώτερη μόρφωση των ατόμων με κινητικές αναπηρίες όσο και
την εύρεση καλύτερης εργασίας. (Erickson et al., 2013)

Ωστόσο, εκτός από τον επαγγελματικό τομέα, τα άτομα με αναπηρία βρίσκονται

αντιμέτωπα με προβλήματα συναισθηματικής φύσης, καθώς έχει βρεθεί ότι το 85%
των ατόμων με κινητικές δυσκολίες έχουν αυτές τις δυσκολίες. (Dijkers, 2005).
Σύμφωνα με τους Kennedy, Duff, Evans, & Beedie, (2003) η συναισθηματική
φόρτιση ατόμων με κινητική αναπηρία είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερη από ότι τα
άτομα χωρίς κάποια μορφή αναπηρία. Αυτό συμβαίνει λόγω του αισθήματος της
μοναξιάς και της χαμηλής αυτοεκτίμησης αλλά και τους άγχους που καταβάλλονται
λόγω των δυσκολιών σε σχέση με την καθημερινότητα τους.

Από την άλλη πλευρά, η κινητικότητα είναι ένα μείζον μέλημα, καθώς τα άτομα με
κινητικές αναπηρίες περιορίζονται σημαντικά σε σχέση με την συμμετοχή τους στην
κοινότητα. (Kennedy, Lude, & Taylor, 2006). Παρατηρείται συχνά δυσκολία ως προς
την διατήρηση κοινωνικών επαφών αλλά και συμμετοχή σε κοινωνικά γεγονότα. Το
παραπάνω γεγονός μπορεί να ερμηνευτεί εκτός από δυσκολία σε σχέση με την
κινητικότητα και στο γεγονός της εξάρτησης του ατόμου με κινητική αναπηρία από
άλλα άτομα. (Kef, & Bos, 2006)

Η λειτουργικότητα τους και η συμμετοχή στην κοινωνία επηρεάζεται σημαντικά από

περιβαλλοντικούς φραγμούς καθώς στην πλειοψηφία, τόσο οι ιδιωτικοί όσο και οι
δημόσιοι χώροι δεν είναι κατάλληλα σχεδιασμένοι με σκοπό την εξυπηρέτηση
ατόμων με κινητικές αναπηρίες. Κατά συνέπεια, ένα άτομο με κινητικές αναπηρίες
βρίσκεται καθημερινά αντιμέτωπο με εμπόδια τα οποία του στερούν πολλές φορές
και την συμμετοχή του στην κοινότητα, με αποτέλεσμα να απομακρύνεται αλλά καιν
να απομονώνεται.

Επιπλέον, με βάση ερευνητικά δεδομένα, ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού

δηλώνει αρνητική στάση απέναντι στα άτομα όχι μόνο με κινητική αλλά οπουδήποτε
είδους αναπηρία. (Kennedy, 2007) Κατά αυτό τον τρόπο ενισχύεται η

5
περιθωριοποίηση όπως επίσης και ο στιγματισμός των ατόμων με αναπηρία. Φυσικά,
ο αντίκτυπος αυτός του στίγματος οδηγεί τα άτομα στην περιθωριοποίηση.

3. Εκπαιδευτική διαδικασία και κινητική αναπηρία

Ήδη από το 1970 επικρατεί μια αλλαγή σε σχέση με την εκπαίδευση των ατόμων με
αναπηρία. Η ένταξη και η ενσωμάτωση αποτελούν εκπαιδευτικές πρακτικές στις
οποίες βασίζεται τόσο η εκπαίδευση όσο και η κοινωνία. Με βάση τις παραπάνω
έννοιες υποστηρίζεται η ισότιμη πρόσβαση των ατόμων τόσο την εκπαίδευση όσο και
την κοινωνία. Με βάση ερευνητικά δεδομένα, η εκπαίδευση μαθητών με κινητική
αναπηρία βασίζεται στο γεγονός ότι «καθένας ανήκει , γίνεται δεκτός, υποστηρίζει και
υποστηρίζεται από τους συνομήλικους, τους συνεργάτες και τα άλλα μέλη της σχολικής
κοινότητας» (Πάλλας, Ταγκάλου,2015) Στην σύγχρονη πραγματικότητα, τα άτομα με
αναπηρία αντιμετωπίζονται ως άτομα με ίσα δικαιώματα αλλά και ως μέλη της
κοινότητας.

Σύμφωνα με τον Στασινό (2016) η εκπαίδευση των μαθητών με αναπηρία βασίζεται

στις αρχές της συμπερίληψης αλλά και της ενσωμάτωσης. Τα τελευταία χρόνια, η
σχολική ένταξη επικρατεί σε όλες τις βαθμίδες του σχολικού περιβάλλοντος. Η
συνεκπαίδευση αποτελεί μια προσπάθεια ένταξης των ατόμων με κινητική αναπηρία
αλλά και μείωση των περιστατικών περιθωριποίησης και προκατάληψης.

4. Συμπέρασμα-Συζήτηση
Συμπερασματικά, η αναπηρία είναι ένα φαινόμενο πολυπαραγοντικό και είναι πολλές
οι έννοιες που επικρατούν γύρω από αυτή. Η διαφορετικότητα των ανθρώπων, όπως
και η έννοια της αναπηρίας βασίζονται σε θεωρητικές προσεγγίσεις οι οποίες έχουν
βάση διαφορές κοινωνικές αλλά και πολιτικές θεωρίες με βάση την εκάστοτε εποχή.

Η αναπηρία στην σύγχρονη πραγματικότητα αντιμετωπίζεται με βάση κοινωνικές

θεωρίες, οι οποίες τοποθετούν την αναπηρία στην βάση της κοινωνίας και όχι στο
ίδιο το άτομο, όπως το ιατρικό μοντέλο. Ωστόσο, τα άτομα με αναπηρία και
συγκεκριμένα τα άτομα με κινητική αναπηρία, τα οποία εξετάζουμε και στην
παρούσα εργασία βρίσκονται αντιμέτωπα με προκλήσεις και εμπόδια, τόσο στον
επαγγελματικό τομέα, όσο και στον κοινωνικό, τον γνωστικό αλλά και τον
ψυχοσυναισθηματικό.

6
Παρά τις προσπαθείς για ένταξη και ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρία, και
ειδικότερα, με κινητική αναπηρία, αυτό φαίνεται να υπάρχει μόνο στην θεωρία καθώς
όπως είδαμε τα αποτελέσματα των ερευνών καταδεικνύουν μια πραγματικότητα
γεμάτη προκλήσεις και εμπόδια για τα άτομα με κινητική αναπηρία.

7
6. Βιβλιογραφικές αναφορές
Ελληνική

Ζώνιου –Σιδέρη, Α. (2011). Οι ανάπηροι και η εκπαίδευσή τους: μια ψυχοπαιδαγωγική

προσέγγιση της ένταξης. Αθήνα: Πεδίο.

Ζερβός, Γ.Θ. (2007). Οι επαγγελματικές Προοπτικές των Ατόμων με Αναπηρία.

Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, 80-81: 99-115.

Heward W.L. (2011). Παιδιά με ειδικές ανάγκες. Μια εισαγωγή στην Ειδική
Παιδαγωγική. Αθήνα: Τόπο

Παπάζης, Φ. (2017). Εκπαιδευτικές εμπειρίες, επαγγελματική πορεία και κοινωνική

ένταξη ατόμου με κινητική αναπηρία. Στο Π. Ορφανός, Γ. Σπυρόπουλος, & Σ.
Στάικος (Επιμ.), στα πρακτικά του επιστημονικού συνεδρίου: Αναζητώντας τις
δυναμικές του σύγχρονου σχολείου VII (σελ. 30-40). Αθήνα: ΓΡΗΓΟΡΗ.

Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ. (2008). Μελέτη για την εκτίμηση της ποιότητας

παροχής επαγγελματικής συμβουλευτικής στα άτομα με αναπηρίες-ΑμΕΑ. Αθήνα:
ΥΠ.Ε.Π.Θ.-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

Στασινός, Π. Δ. (2016). Η ειδική εκπαίδευση 2020s. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.

Ξενόγλωσση

Dijkers, Μ. (2005). Quality of life of individuals with spinal cord injury: A review of
conceptualization, measurement, and research findings. Journal of Rehabilitation
Research & Development, 42(3), 87-110

Erickson, W. A., Schrader, S. von, Bruyère, S. M. & VanLooy, S. A. (2013). The

Employment Environment: Employer Perspectives, Policies, and Practices Regarding
the Employment of Persons With Disabilities. Rehabilitation Counseling Bulletin,
XX(X). http://doi.org/10.1177/0034355213 509841

8
General Assembly. (1975). Resolutions adopted by the General Assembly during its
thirtieth session. New York

Kef, S., & Bos, H. (2006). Is love blind? Sexual behavior and psychological
adjustment of adolescents with blindness. Sexuality and Disability, 24(2), 89-100.

Kennedy, P., Lude, P., & Taylor, N. (2006). Quality of life, social participation,
appraisals and coping post spinal cord injury: a review of four community samples.
Spinal Cord, 44, 95–105

Kennedy, P., Duff, J., Evans, M., & Beedie, A. (2003). Coping effectiveness training
reduces depression and anxiety following traumatic spinal cord injuries. Br J Clin
Psychol Med Settings, 12, 93–98

Nair, K. P., & Wade, D. T. (2003). Changes in life goals of people with neurological
disabilities. Clinical Rehabilitation, 17, 797-803.

Stipanovic, Ν. (2015). Metacognitive Strategies in the Career Development of

Individuals with Learning Disabilities. Career Planning and Adult Development
Journal, 31 (4), 120-130.

Schur, L., Krause, D., Blasi, J. & Blanck, P. (2009). Is disability disabling in all
workplaces? Workplace disparities and corporate culture. Industrial Relations, 48(3),
381-410. | Work and Family Researchers Network. Intustrial Relations, 48(3), 381–
410.

Titchkosky, T. & Michalko, G. (2009). Rethinking Normalcy. A Disability Studies

Reader. Toronto: Canadian Scholars’ Press Inc.

World Health Organization. (2001). International Classification of Functioning,

Disability and Health. Geneva: World Health Organization’s Office of Publication

World Health Organization. (1980). International Classification of Impairments,

Disabilities, and Handicaps. A manual of classification relating to the consequences
of disease. Geneva: World Health Organization’s Office of Publication