Ví dụ 1.

1: Doanh nghiệp A trong tháng 10 năm 2021 có những hoạt động kinh
tế phát sinh như sau. Bạn hãy cho biết hoạt động nào làm phát sinh chi phí, chi
tiêu, chi phí tài chính hay chi phí kinh doanh?
- Doanh nghiệp mua 100 kg NVL A và trả ngay người bán 50 triệu đồng
- Xuất kho 10 kg NVL A để phân xưởng 1 tiến hành sản xuất
- Cho doanh nghiệp B vay 20 kg NVL A
- Bán 50 kg NVL A cho một cơ sở khác
- Mua một chiếc ô tô có giá 1 tỷ đồng
- Trả nợ tiền hàng mua kỳ trước: 200 triệu đồng
- Trích KH TSCĐ toàn doanh nghiệp: 600 triệu đồng
- Trả lương cho cán bộ công nhân viên toàn doanh nghiệp: 320 triệu đồng
- Nộp thuế tiêu thụ đặc biệt cho lô hàng: 50 triệu đồng
- Gửi phong bì cho cán bộ thuế: 5 triệu đồng
- Tiếp khách hàng tại khách sạn Thắng Lợi: 7 triệu đồng
- Tính hao hụt NVL trong kho: 1 kg NVL A

Ví dụ 1.2: Nhà 100 m2 mặt phố có các phương án: kinh doanh, cho người
nước ngoài thuê với giá 1000 USD, cho cá nhân khác thuê để kinh doanh với
giá 15 triệu đồng, cho sinh viên thuê sẽ thu được 3 triệu đồng. Nếu chủ nhà lựa
chọn phương án kinh doanh, thì chi phí cơ hội là bao nhiêu?

Ví dụ 1.3: Một công ty có cơ hội nhận một hợp đồng sản xuất một bộ
phận cụ thể. Bộ phận này sẽ đòi hỏi 100 giờ chế biến trên máy X. Máy X đang
làm việc ở công suất tối đa để sản xuất sản phẩm A và cách duy nhất để thực
hiện hợp đồng này là giảm đầu ra sản phẩm A. Điều này dẫn đến giảm lợi nhuận
của sản phẩm A là 200 triệu đồng. Hợp đồng này cũng làm phát sinh chi phí
biến đổi phụ thêm là 1000 triệu đồng.
Nếu công ty nhận hợp đồng, thì giá của hợp đồng này ít nhất là bao nhiêu
để đảm bảo rằng công ty sẽ có lãi trong ngắn hạn nhờ chấp nhận thực hiện hợp
đồng.
 Ví dụ 1.4: Một doanh nghiệp tham gia đấu thầu công trình xây dựng, tính toán
ban đầu cho thấy đây là dự án có khả năng sinh lợi nên doanh nghiệp đã tiến hành lập
dự án hết 100 triệu đồng, chi phí quan hệ 80 triệu đồng. Sau khi đấu thầu, doanh
nghiệp nhận được công trình 20 tỷ đồng. Tuy nhiên do giá vật liệu xây dựng tăng rất
nhanh nên dự tính, việc xây dựng công trình hết 19,9 tỷ đồng. Vậy công ty có nên
nhận dự án này không, giả sử công ty chỉ có 2 phương án để xem xét là nhận hay không
nhận công trình này?

Ví dụ 1.5: Một công ty mua nguyên vật liệu từ một vài năm trước với giá
100 triệu đồng và giờ đây không còn có thể bán được hay sử dụng cho sản xuất
đơn hàng của khách hàng cũ. Vậy 100 triệu đồng này có là chi phí chìm khi
công ty tiến hành tính toán lựa chọn các phương án kinh doanh hay không?

Ví dụ 1.6: Nếu 1 thiết bị được mua từ 4 năm trước với giá 100 triệu đồng
và số năm sử dụng dự tính là 5 năm, giá trị phế liệu khi thanh lý bằng 0. Khi đó
giá trị khấu hao sẽ là 20 triệu đồng nếu phương pháp khấu hao bậc nhất được sử
dụng (Giả sử giá thiết bị này không đổi). Chi phí khấu hao này có phải là chi phí
chìm không?

Ví dụ 1.7: Một công ty có 3 dây chuyền sản xuất sản phẩm với thông
tin sau
(Đơn vị: tỷ đồng)
Chỉ tiêu Dược phẩm Mỹ phẩm Đồ gia dụng
1. Doanh thu 125 75 50
2. Chi phí biến đổi 50 25 30
3. Chi phí cố định 59 38 28
- Lương trả cho bộ phận giám sát dây 29.5 12.5 8
chuyền sản xuất sản phẩm
- Chi phí quảng cáo sản phẩm 1 7.5 6.5
- Chi phí phục vụ chung: bảo vệ, nhà 0.5 0.5 1
trẻ, nhà ăn
- KH TSCĐ chuyên dụng 1 2 2
- Thuê nhà 10 6 4
- Bảo hiểm 2 0.5 0.5
- Quản lý chung 15 9 6
Công ty có nên tiếp tục sản xuất trên cả 3 dây chuyền không?

Ví dụ 1.8: Công ty Euro là một nhà bán buôn, chuyên bán các sản phẩm
đến những người bán lẻ trên khắp châu Âu. Trụ sở chính của nó ở Brusel. Công
ty có cơ cấu tổ chức theo khu vực với mỗi khu vực gồm từ 3 đến 5 địa bàn kinh
doanh. Mỗi khu vực có văn phòng đại diện khu vực và một kho hàng để phân
phối hàng hoá trực tiếp đến khách hàng. Mỗi địa bàn kinh doanh cũng có một
văn phòng cho các nhân viên marketing làm việc. Khu vực Scandinavian bao
gồm 3 địa bàn kinh doanh với văn phòng đặt tại Stockholm, Oslo và Helsinki.
Kết quả dự kiến cho quý tới như sau:
Stockholm Oslo Helsinki Total
(1000 Ê) (1000 Ê) (1000 Ê) (1000 Ê)
Giá vốn hàng bán 800 850 1000 2650
Lương cho nhân viên bán hàng 160 200 240 600
Tiền thuê văn phòng 60 90 120 270
Khấu hao các thiết bị ở văn phòng 20 30 40 90
Tiền thuê kho (sau khi chia) 24 24 24 72
Khấu hao thiết bị ở kho 20 16 22 58
Chi phí ở khu vực và trụ sở chính
- phân bổ theo nguyên tắc nhân quả 120 152 186 458
- phân bổ theo quy định của công ty 360 400 340 1100
Tổng chi phí phát sinh ở mỗi địa điểm 1564 1762 1972 5298
Báo cáo lợi nhuận (thua lỗ) 236 238 - 272 202
Doanh số 1800 2000 1700 5500

Giả sử rằng các kết quả ở trên cũng là kết quả hoạt động của quý trong
tương lai, địa bàn Helsinki có nên bị ngừng kinh doanh.

Ví dụ 1.9:
Tình huống A: Một chi nhánh trong Rhine Autos hiện đang đàm phán với
một nhà cung cấp khác liên quan đến việc mua ngoài bộ phận A mà nó sản xuất.
Chi nhánh này hiện sản xuất 10.000 đơn vị bộ phận A này 1 năm. Chi phí hiện
tại để sản xuất bộ phận A này như sau:
Tổng chi phí sản xuất Chi phí
10.000 bộ phận A (Ê) đơn vị (Ê)
Chi phí NVL trực tiếp 120000 12
Chi phí lao động trực tiếp 100000 10
Chi phí sản xuất biến đổi 10000 1
Chi phí sản xuất cố định 80000 8
Chi phí chung khác (sau khi phân bổ) 50000 5
Tổng cộng 360000 36

Giả sử các chi phí ở trên là không đổi trong tương lai gần nếu chi nhánh
của Rhine Autos tiếp tục sản xuất bộ phận A. Nhà cung cấp đã chào giá cho
10.000 bộ phận A một năm với giá 30 Ê/1 bộ phận với lượng đặt hàng tối thiểu
cho 3 năm. Nếu Rhine Autos mua ngoài bộ phận A thì chi phí lao động trực tiếp
hiện tại phục vụ cho sản xuất bộ phận A sẽ bị dư thừa. Tuy nhiên chi nhánh này
không phải chịu chi phí. NVL trực tiếp và chi phí biến đổi là không phát sinh
nếu mua ngoài bộ phận A. Chi phí sản xuất cố định sẽ giảm 10.000 Ê 1 năm
nhưng chi phí chung không thay đổi. Giả sử rằng công suất dành cho sản xuất
bộ phận A không được sử dụng cho sản xuất khác. Chi nhánh của Rhine Autos
nên sản xuất hay mua bộ phận A này?
Tình huống B: Vẫn ví dụ trên, giả sử rằng công suất dư thừa từ việc mua
ngoài bộ phận A có thể được sản xuất và bán 10000 đơn vị bộ phận B với giá 34
Ê/1 bộ phận. Tất cả lao động cần cho sản xuất bộ phận A sẽ được sử dụng để sản

xuất bộ phận B. Chi phí sản xuất biến đổi, chi phí sản xuất cố định và chi phí
chung sẽ tương tự chi phí cho sản xuất bộ phận A. Nguyên vật liệu cần để sản
xuất bộ phận A sẽ không được sử dụng nhưng các nguyên vật liệu để sản xuất
bộ phận B trị giá 13 Ê/1 bộ phận. Liệu Rhine Autos có nên mua ngoài bộ phận
A.

Ví dụ 1.10: Một doanh nghiệp đang cân nhắc nên đầu tư dây truyền thiết
bị mới, các chi phí tính tới thời điểm doanh nghiệp sản xuất là 9 tỉ đồng. (Giả sử
chi phí cho thiết bị này không đổi). Dự báo cầu trong 3 năm đầu là: năm 1:
20.000 đơn vị sản phẩm, năm 2: 5.000 đơn vị sản phẩm, năm 3: 500 đơn vị sản
phẩm. Giá sản phẩm cùng loại trên thị trường là 500.000 đồng/sản phẩm. Chi
phí biến đổi trung bình AVC là 15.000 đồng. Doanh nghiệp này có nên đầu tư
hay không?

Ví dụ 1.11: Công ty Caledonian là một nhà sản xuất quần áo và bán sản
phẩm trực tiếp đến những nhà bán lẻ. Một trong các bộ phận của nó sản xuất áo
ngoài chui đầu cho phụ nữ. Bộ phận này có công suất sản xuất là 50000 bộ 1
tháng. Do việc kinh doanh của một trong các khách hàng chính của nó mà công
ty bị dư thừa công suất. Quý tới, sản xuất và doanh thu hàng tháng được dự tính là
35000 bộ với giá bán 40Ê /1 bộ. Chi phí và doanh thu dự tính cho tháng tới ở mức
35000 bộ như sau:
(Đơn vị: Ê)
Lao động trực tiếp 420000
NVL trực tiếp 280000
Chi phí sản xuất biến đổi 70000
Chi phí sản xuất cố định 280000
Chi phí marketing và phân phối 105000
Tổng chi phí 1155000
Doanh thu 1400000
Lợi nhuận 245000
 Caledonian dự tính cầu sẽ tăng trở lại và coi sự dư thừa công suất này là
tạm thời. Một công ty trong ngành giải trí đã hỏi mua cho nhân viên của họ
3000 bộ quần áo mỗi tháng cho 3 tháng tới với giá 20 Ê/ 1 bộ. Công ty sẽ lấy
quần áo từ nhà máy của Caledonian và vì thế chi phí marketing và phân phối
không phát sinh. Việc kinh doanh tiếp theo với khách hàng này là không có.
Công ty này đòi hỏi lô gô của họ phải gắn vào quần áo và Caledonian đã dự tính
rằng phải mất 1Ê/1 bộ. Liệu Caledonian có nên chấp nhận đề nghị của công ty
này.