8.

თეორემა მახასიათებელი რიცხვების არსებობის შესახებ

ლემა 8.1. მეორე იტერირებული გულის მახასიათებელი რიცხვების ერთობლიობა

ემთხვევა მოცემული გულის მახასიათებელი რიცხვების კვადრატების ერთობლიობას.

დამტკიცება. დასაწყისშივე შევნიშნოთ, რომ ეს ლემა სამართლიანია

არასიმეტრიული გულის შემთხვევაშიც. ვთქვათ, არის , გულის მახასიათებელი
რიცხვი, ხოლო შესაბამისი საკუთრივი ფუნქციაა, ე.ი.

ამ ტოლობის მარჯვენა ნაწილში -ის ნაცვლად შევიტანოთ მისი მნიშვნელობა .

მივიღებთ

ე.ი.

, 0.

ამ ტოლობიდან ჩანს, რომ არის , გულის მახასიათებელი რიცხვი, ხოლო

მისი შესაბამისი საკუთრივი ფუნქციაა.

ახლა ვაჩვენოთ: თუ არის , გულის მახასიათებელი რიცხვი, მაშინ ან

იქნება , გულის მახასიათებელი რიცხვი. მართლაც, თუ არის ,

გულის მახასიათებელი რიცხვი და შესაბამისი საკუთრივი ფუნქციაა, მაშინ

0.

ეს განტოლება გადავწეროთ შემდეგი სახით

0.

აქედან გვაქვს

1
 0. 8.1

შემოვიღოთ აღნიშვნა

მაშინ (8.1)-დან ვწერთ

0. 8.2

თუ ≡ 0, მაშინ არის , გულის მახასიათებელი რიცხვი, ხოლო როცა

≢ 0, მაშინ (8.2) ძალით არის , გულის მახასიათებელი რიცხვი, ხოლო

მისი საკუთრივი ფუნქციაა. ■

შენიშვნა 8.1. ანალოგიურად შეგვიძლია დავამტკიცოთ, რომ ნებისმიერი

ნატურალური რიცხვისათვის, -იტერირებული გულის მახასიათებელი რიცხვების
ერთობლიობა ემთხვევა მოცემული გულის მახასიათებელი რიცხვების -ური
ხარისხების ერთობლიობას.

შედეგი 8.1. თუ , გული სიმეტრიულია, მაშინ მეორე იტერირებული გულის

მახასიათებელი რიცხვები დადებითია.

დამტკიცება. რადგან სიმეტრიული გულის მახასიათებელი რიცხვები ნამდვილია

(იხ. თეორემა 7.1), ამიტომ ლემა 8.1-დან უშუალოდ მივიღებთ სასურველ შედეგს. ■

ლემა 8.2. თუ დადებითი რიცხვისათვის | | წრეში არ არის , გულის

მახასიათებელი რიცხვები, მაშინ ∀ ∈ , სრულდება უტოლობა

1
‖ ‖ ‖ ‖. 8.3
√

დამტკიცება. ვთქვათ, ისეთი დადებითი რიცხვია, რომ | | წრეში არ არის

, გულის მახასიათებელი რიცხვები. ავიღოთ ნებისმიერი ≢ 0 ფუნქცია და
მისი გამოყენებით ავაგოთ ახალი ფუნქცია

2
 , . 8.4

ცხადია, ≢ 0, წინააღმდეგ შემთხვევაში იქნება , გულის მახასიათებელი

რიცხვი.

(8.4) განტოლება განვიხილოთ, როგორც ინტეგრალური განტოლება, რომელშიც

და შესაბამისად უცნობი და მოცემული ფუნქციებია. (8.4)-ის ამონახსნს ექნება
სახე

Γ , ; ,

სადაც Γ , ; არის , -ის რეზოლვენტა. ეს ტოლობა სკალარულად გავამრავლოთ

-ზე, მივიღებთ

, ‖ ‖ Γ , ; . 8.5

დავადგინოთ, რომ (8.5)-ის ინტეგრალი არაუარყოფითია. როგორც ვიცით (იხ.

ინტეგრალური განტოლებები I), Γ , ; რეზოლვენტა | | წრეში ანალიზური
ფუნქციაა (ე.ი. გაიშლება მწკრივად -ს მიმართ). ამასთანავე, ორჯერადი ინტეგრალი

Γ , ;

ანალიზურია აღნიშნულ წრეში ∀ , ∈ , -თვის. კერძოდ, ინტეგრალი

Γ , ;

ანალიზურია ამ წრეში და გაიშლება მწკრივად -ს მიმართ:

3
 Γ , ; . 8.6

თუ (8.6) ტოლობაში ვიგულისხმებთ , მივიღებთ

Γ , ; . 8.7

ვაჩვენოთ, რომ 0. რადგან , ამიტომ საკმარისად მცირე -თვის

Γ , ; რეზოლვენტის მწკრივად გაშლისას (იგი ანალიზური ფუნქციაა აღნიშნულ

წრეში) მივიღებთ

Γ , ; , . 8.8

თუ (8.8) ტოლობას გათვალისწინებით (8.6)-ში და გავუტოლებთ -ს ერთნაირი ხარისხის

კოეფიციენტებს გვექნება

, . 8.9

გავამარტივოთ (8.9) ტოლობის მარჯვენა ნაწილი. რადგან

, ,

ამიტომ (8.9)-დან ვწერთ

, , , ‖ ‖ 0.

ამ თანაფარდობისა და (8.7)-ის გამოყენებით (8.5)-დან მივიღებთ

, ‖ ‖ ‖ ‖ . 8.10

4
ცხადია, (8.10)-დან გვაქვს , 0.

თუ (8.4) ტოლობის ორივე ნაწილს მარცხნიდან სკალარულად გავამრავლებთ

-ზე, გვექნება

, , , .

აქედან, რადგან

, , ‖ ‖ ,

ვწერთ

, ‖ ‖ ‖ ‖ .

ამასთანავე, რადგან , 0, ამიტომ ბოლო ტოლობიდან მივიღებთ ‖ ‖ ‖ ‖ ,

ე.ი.

1
‖ ‖ ‖ ‖. 8.11
√

მაშასადამე, (8.11) უტოლობა მივიღეთ, როცა | | წრეში არ არის , გულის

მახასიათებელი რიცხვები, ∀ ∈ , და ≢ 0. ცხადია, როცა ≡ 0, მაშინ
(8.3)-ში გვექნება ტოლობის ნიშანი. ■

უკვე მზად ვართ დავამტკიცოთ შემდეგი

თეორემა 8.1. თუ , გული სიმეტრიულია და , ≢ 0, მაშინ მას აქვს ერთი

მაინც მახასიათებელი რიცხვი.

დამტკიცება. ვთქვათ, , გულს არ აქვს მახასიათებელი რიცხვი. ასეთ

შემთხვევაში შეგვიძლია ავიღოთ საკმარისად დიდი. თუ (8.3)-ში გადავალთ ზღვარზე,
როცა → ∞, მივიღებთ ‖ ‖ 0. აქედან ≡ 0, ანუ

5
 , ≡ 0. 8.12

ამ ტოლობიდან გამომდინარეობს , ≡ 0. მართლაც, დავაფიქსიროთ ისე, რომ

ინტეგრალი

| , |

არსებობდეს. ამ შემთხვევაში , მხოლოდ -ის ფუნქციაა. (8.12) ტოლობაში

ფუნქციის ნაცვლად ავიღოთ , (ეს ფუნქცია კვადრატით ინტეგრებადია

წერტილის არჩევის გამო). (8.12)-დან მივიღებთ

| , | ≡ 0.

აქედან კი გვაქვს , ≡ 0.

მაშასადამე, თუ , გულს არ აქვს მახასიათებელი რიცხვი, მაშინ , ≡ 0,

ანუ თუ , ≢ 0, მაშინ , -ს აქვს ერთი მაინც მახასიათებელი რიცხვი. ლემა
8.1-ის ძალით , გულს აქვს ერთი მაინც მახასიათებელი რიცხვი. ■

დავუბრუნდეთ (8.3) უტოლობას, რომელიც სამართლიანია იმ | | წრეში, სადაც

, გულის მახასიათებელი რიცხვები არ მდებარეობენ. თუ არის , გულის
მოდულით უმცირესი მახასიათებელი რიცხვი, მაშინ გვაქვს . (8.3)-ში გადავიდეთ
ზღვარზე, როცა → . მივიღებთ

1
‖ ‖ ‖ ‖. 8.13
| |

6
(8.13)-ში ტოლობის ნიშანი იქნება, როცა , სადაც არის -ის

შესაბამისი საკუთრივი ფუნქცია. მართლაც, რადგან , ამიტომ

და

1 1
‖ ‖ ‖ ‖.
| |

ამასთანავე, (8.13)-დან გამომდინარეობს, რომ ფრედჰოლმის სიმეტრიული

ოპერატორის ნორმა გამოითვლება ფორმულით

1
‖ ‖ ,
| |

სადაც ამ ოპერატორის მოდულით უმცირესი მახასიათებელი რიცხვია.