ლექცია 6

წრფე სიბრტყეზე

1. წრფის ზოგადი განტოლება

2. წრფის განტოლება ღერძთა მონაკვეთებში
3. წრფის განტოლება საკუთხო კოეფიციენტით
4. წრფის კანონიკური და პარამეტრული განტოლებები
5. ორ წერტილზე გამავალი წრფის განტოლება
6. მოცემულ წერტილზე გამავალ წრფეთა კონის განტოლება
7. კუთხე ორ წრფეს შორის, ორი წრფის მართობულობისა და
პარალელობის პირობები

ვთქვათ სიბრტყეზე გვაქვს რაიმე წირი

განტოლებას ეწოდება წირის განტოლება, თუ ამ განტოლებას
აკმაყოფილებენ წირის ნებისმიერი წერტილის კოორდინატები და მხოლოდ
ისინი.
წირის განტოლება შეიძლება იყოს მოცემული ასეც
ან წირის პარამეტრული განტოლებები.

წრფის ზოგადი განტოლება

ვთქვათ სიბრტყეზე
y  მოცემულია რაიმე წრფე.
n განვიხილოთ მისი მართობული
M0 რაიმე ვექტორი. ავიღოთ
წრფეზე წერტილი
M და წრფის ნებისმიერი
(მიმდინარე) წერტილი
o x ისეთი, რომ ( და მხოლოდ
წრფის)
ანუ ,
თუ გავითვალისწნებთ, რომ -ის კოორდინატებია ,
მივიღებთ

ანუ ვთქვათ
მაშინ . ე.ი. წრფის წერტილის კოორდინატები და
მხოლოდ ისინი აკმაყოფილებენ ამ განტოლებას და პირიქით წრფივი
განტოლება ყოველთვის განსაზღვრავს რაიმე წრფეს.
 ამ სახის განტოლებას ეწოდება წრფის ზოგადი სახის განტოლება, ხოლო
ვექტორს - წრფის ნორმალი ვექტორი.
ა) ვთქვათ ანუ წერტილი კოორდინატებით
აკმაყოფილებს ამ განტოლებას, ე.ი. წრფე გადის სათავეზე.
ბ) ვთქვათ ანუ აქედან , სადაც . ეს წრფე
ღერძს კვეთს წერტილში და ღერძის პარალელურია, რადგან მისი
ნორმალი ვექტორი ღერძის მართობულია, კერძოდ, როცა
გვაქვს ღერძის განტოლება
გ) ვთქვათ მაშინ , აქედან , სადაც . ეს წრფე
ღერძს კვეთს წერტილში და ღერძის პარალელურია, რადგან
ნორმალი ვექტორია , ანუ ვექტორი, რომელიც ღერძის
მართობულია, ხოლო -სთვის გვაქვს ღერძის განტოლება.

წრფის განტოლება ღერძთა მონაკვეთებში

აქედან .
თუ , ტოლობის ორივე მხარე გავყოთ -ზე, მივიღებთ

შემოვიღოთ აღნიშვნა : და , მაშინ

სადაც არის ღერძზე ჩამოჭრილი მონაკვეთის სიდიდე, ხოლო

კი ღერძზე ჩამოჭრილი მონაკვეთის სიდიდე.

b
წრფის
განტოლება საკუთხო
o a x კოეფიციენტით
ვთქვათ 0, მაშინ წრფის ზოგადი სახის Ax+By+C=0 განტოლებიდან
გვაქვს
.

თუ შემოვიღებთ აღნიშვნებს და , მივიღებთ

,
ამ განტოლებას ეწოდება წრფის განტოლება საკუთხო კოეფიციენტით.
ვაჩვენოთ, რომ არის იმ კუთხის ტანგენსი, რასაც წრფე ადგენს ox
ღერძის დადებით მიმართულებასთან.

y ავიღოთ წრფეზე ორი M (x , y )

და M (x , y ) წერტილი.
ცხადია გვაქვს
y2 M2 y =k x +b,
y =k x +b,
y1 M1  აქედან გვაქვს
y – y = k( x – x ),
საიდანაც .
x1 x2 xb კი არის oy ღერძზე ჩამოჭრილი
მონაკვეთის სიდიდე, მართლაც,
როცა x =0, მაშინ y =b . ე.ი.
წერტილი კოორდინატებით ( 0, b )
აკმაყოფილებს წრფის განტოლებას,
ანუ b არის oy ღერძზე ჩამოჭრილი მონაკვეთის სიდიდე.

წრფის კანონიკური და პარამეტრული განტოლებები

არანულოვან ვექტორს, რომელიც მოცემული წრფის პარალელურია ეწოდება

ამ წრფის მიმმართველი ვექტორი. შევადგინოთ ისეთი წრფის განტოლება,
რომელიც გადის M (x , y ) წერტილზე და რომლის მიმმართველი
ვექტორია ( , m)
 y 
q
M0

ავიღოთ წრფის ნებისმიერი (მიმდინარე) წერტილი M (x , y ) . ცხადია, რომ

( x-x , y-y ) და ( , m) ვექტორები კოლინეარულია, ანუ
ადგილი აქვს ტოლობას
,
ამ განტოლებას წრფის კანონიკური განტოლება ეწოდება.
წრფის კანონიკური განტოლებიდან, თუ შემოვიღებთ აღნიშვნას
=t , მივიღებთ,

ამ განტოლებას წრფის პარამეტრული განტოლება ეწოდება.

ორ წერტილზე გამავალი წრფის განტოლება

შევადგინოთ ორ M (x , y ) და M (x , y ) წერტილზე გამავალი

წრფის განტოლება. წრფის კანონიკურ განტოლებაში წრფის მიმმართველ
ვექტორად ავიღოთ ვექტორი ( x – x , y – y ). დავწეროთ M (x ,
y ) წერტილზე გამავალი წრფის კანონიკური განტოლება მიმმართველი
ვექტორით ( x – x , y – y ). გვექნება

მოცემულ წერტილზე გამავალ წრფეთა კონის განტოლება

 უნდა შევადგინოთ M (x , y ) წერტილზე გამავალი წრფის
განტოლება.
საძიებელ განტოლებას უნდა ჰქონდეს სახე
,
რადგან ეს წრფე გადის M (x , y ) წერტილზე, ამიტომ
.
გამოვაკლოთ პირველ განტოლებას მეორე, მივიღებთ:

ეს არის მოცემულ M (x , y ) წერტილზე გამავალი ნებისმიერი წრფის

განტოლება, გარდა იმ წრფისა, რომელიც oy ღერძის პარალელურია. ამ
განტოლებას M (x , y ) წერტილზე გამავალ წრფეთა კონის განტოლებას
უწოდებენ.

კუთხე ორ წრფეს შორის, ორი წრფის მართობულობისა და პარალელობის

პირობები
ვთქვათ სიბრტყეზე მოცემულია ორი წრფე, რომელთა ზოგადი სახის
განტოლებებია
A x+B y+C =0 ,
A x+B y+C =0,
ცხადია ვექტორები ( A , B ) და ( A , B ) არიან შესაბამისად
ამ წრფეების მართობული ვექტორები და კუთხე ამ წრფეებს შორის იგივეა რაც
კუთხე მათ მართობულ ( A , B ) და ( A , B ) ვექტორს შორის,
ამიტომ წრფეებს შორის კუთხე გამოითვლება ფორმულით

ადვილად შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ამ წრფეების პარალელობის პირობაა

მათი ნორმალი ვექტორების ( A , B ) და ( A , B ) –ის
კოლინეარობა (პარალელობა), ანუ მათი კოორდინატების პროპორციულობა

–წრფეთა პარალელობის პირობა.

ამ წრფეთა მართობულობის პირობაა მათი ნორმალი ვექტორების ( A ,

B ) და ( A , B ) –ის მართობულობა, ანუ
–წრფეთა მართობულობის პირობა.

ახლა განვიხილოთ შემთხვევა, როცა წრფეთა განტოლებები ჩაწერილია

საკუთხო კოეფიციენტებში.
ვთქვათ სიბრტყეზე მოცემულია ორი წრფე განტოლებებით
,
 ,
სადაც და შესაბამისად ამ წრფეთა დახრის კუთხის
ტანგენსია.


1 2
x

მათ შორის კუთხე კი გამოითვლება ფორმულით ( თუ გავითვალისწინებთ,

რომ = – ), მივიღებთ

მაშასადამე

ამ წრფეების პარალელობის პირობაა =0, ანუ =0, ანუ =0, ანუ

– =0, ე.ი.
= ––წრფეთა პარალელობის პირობა.

ამ წრფეთა მართობულობის პირობაა =90, ანუ განუსაზღვრელია (

), ანუ 1+ =0. ე.ი. .

–წრფეთა მართობულობის პირობა.