ROMANTYZM

Skarby Orientu
Adam Mickiewicz Sonety krymskie
KARTA A
Przeczytaj uwa৵nie tekst, wykonaj zwi.zane z nim polecenia. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko
wjasnymi sjowami, chyba ৵e w zadaniu polecono inaczej.

Czesjaw Zgorzelski

Sonety krymskie (fragmenty)

Widnokręgi dalekie, rozległość przestrzenna, przepaściste różnice poziomu, majestatyczne piękno gór –
utrzymują wypowiedź Sonetów krymskich w atmosferze niezwykłości i podniosłości tonu. […] Nie-
zwykłość przedmiotu, egzotyka kraju oraz intensywność reakcji psychicznych mówiącego człowieka
dyktują mu ozdobną hiperboliczność stylu, dostosowaną do romantycznego orientalizmu Sonetów.
W cyklu najwydatniej prezentuje go Mirza. On, człowiek Wschodu, – i romantyczny wędrownik, Piel-
grzym, stanowią dwa główne ośrodki przeżywania zwiedzanego kraju. Pierwszy z nich spełnia zadania
przewodnika, więcej może: nauczyciela, który uczy wędrowca patrzenia na swoistą egzotykę Krymu oraz
odczuwania głębszych znaczeń jego piękna i grozy. Pielgrzym natomiast przyjmuje postawę poznające-
go, zadziwionego i refleksyjnego obserwatora, który nie tylko jak „błędny pielgrzym ogląda się, słucha”
i w konkretach otaczającą rzeczywistość odtworzyć próbuje poetycko, ale także wniknąć pragnie we
własne, zdumiewające doznania i zrozumieć je w związku z urokiem poznawanej krainy. […]
Rzeczywistość tę poznajemy przede wszystkim poprzez doznania Pielgrzyma. Mirza stanowi jedynie
kontrastowe, orientalne ich uzupełnienie, pomoc we właściwym rozeznaniu się w osobliwościach Krymu,
tym cenniejszą, że widzi on je okiem człowieka innej, wschodniej kultury i zachwyt swój wyraża w hiper-
bolicznym uniesieniu wykrzyknień, apostrof i ozdobnej, zaskakującej metaforyki, sięgającej poza granice
przyrodzonej widzialności. To on prowadzi refleksje Pielgrzyma ku sferom znaczeń metafizycznych. […]
A Pielgrzym? Odbywa swą wędrówkę w złożonej sytuacji lirycznej. Przede wszystkim gra rolę
„podróżnego”, „cudzoziemca”, poznaje nową, egzotyczną krainę; rozgląda się w niej ze znacznym zaan-
gażowaniem emocjonalnym, można nawet rzec, że z entuzjazmem […]. Potrafi swe zdumienie wyrazić
jakby w odruchu bezpośredniej reakcji, w okrzyku: „Aa!”. […]
Ale tę radość zmąciło uczucie tęsknoty. Jeśli trafne było określenie Sonetów w wypowiedzi Zana, iż
są one „prawdziwą historią serca poety” – to przebieg tej historii należałoby sprowadzić do ścierania się
dwu głównych doznań w życiu wewnętrznym „podróżnego”: z jednej strony najintensywniejsze emocje
zachwytu i podziwienia w poznawaniu „krainy dostatków i krasy”, a z drugiej – ściszone, w głąb serca
wciśnięte, ale raz po raz boleśnie dojmujące uczucie tęsknoty do ziemi rodzinnej. Do Litwy ojczystej
wędruje „błędny pielgrzym” myślą, oczekiwaniem, nasłuchiwaniem, marzeniem nawet, od razu, od
pierwszego sonetu poczynając. […]

34
 Skarby Orientu. Adam Mickiewicz Sonety krymskie

Cóż bardziej naturalnego, jak owo pielgrzymowanie myślą i tęsknotą do Litwy, którą utracił przed
paru laty zaledwie? Ale to nie koniec jeszcze drogi „podróżnego”. W wędrówce swej pragnie dotrzeć do
wszystkich tajemnic poznawanego świata, nawet do tych, które są poza jego granicami. Chce wiedzieć,
jak jest „tam”, na szczycie góry. […] Chce dotrzeć do początku rzeczy, do ich znaczeń ostatecznych, do
spraw, których nazw nawet nie znamy. […]
Poznawcza postawa „podróżnego” nie cofa się bodaj przed rozeznaniem nawet tego, co doświad-
czalne jest raczej w odczuciu niż w zwykłym, wzrokowym postrzeganiu. Konkrety zwiedzanej ziemi
pojąć umie w kategoriach znaków mówiących o innej rzeczywistości; doświadczeniami swymi sięgnąć
próbuje aż w zaświaty.
Czesław Zgorzelski, Wstęp do: Adam Mickiewicz, Wybór poezyj, t. 2,
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1986.

1. Na podstawie akapitu 1. ustal, jakie trzy wyznaczniki zadecydowajy o podniosjym stylu Sonetów krymskich.
rozległość opisywanych widnokręgów
•
majestatyczność otaczającej przyrody
•
różnorodność poznawanych krain
•

2. Nazwij postawy, jakie wedjug autora tekstu przyjmuj. dwaj gjówni bohaterowie Sonetów krymskich.
przewodnik, nauczyciel
Mirza:
zdumiony obserwator
Pielgrzym:

3. W 2. akapicie tekstu jest mowa o stylu, w jakim wypowiada si< Mirza. Nazwij trzy ঋrodki poetyckie, których
u৵ywa.
hiperbole
•
apostrofy
•
metafory
•

4. Jakie dwa doznania ঋcieraj. si< w ৵yciu wewn<trznym Pielgrzyma?

zachwyt tęsknota

5. Jakimi symbolicznymi sposobami Pielgrzym „w<druje” do ojczyzny?

Wędruje on na Litwę poprzez marzenia i pragnienia. Podczas swoich podróży z desperacją doszukuje się

elementów wspólnych dla ojczyzny i poznawanej krainy.

35
 ROMANTYZM

6. Na podstawie akapitu 5. wyjaঋnij, jaki jest cel w<drówki Pielgrzyma w sensie metaCzycznym.
Pielgrzym pragnie poznać wszystkie tajemnice otaczającego go świata - zarówno te namacalne, jak i
pozazmysłowe.

7. Co j.czy akapity 3. i 4.? Jakim wyrazem ten zwi.zek zostaj wyeksponowany? Nazwij, jaka to cz<ঋࣀ mowy.
Oba akapity opisują doznania i uczucia, jakie towarzyszą podróżnemu.

Aa!
Wyraz:
wykrzyknienie
Nazwa cz<ঋci mowy:

8. Odwojuj.c si< do tekstu, oceॉ prawdziwoঋࣀ poni৵szych stwierdzeॉ. Wybierz P, jeঋli stwierdzenie jest
prawdziwe, albo F, jeঋli jest fajszywe.

1. Mirza i Pielgrzym pochodz. z dwóch ró৵nych kr<gów kulturowych. P

✔ F

2. Ojczyzn. Pielgrzyma jest Litwa. P

✔ F

3. Pielgrzym jest artyst. malarzem. P F

✔

4. Krym jest dla Pielgrzyma egzotyczn. krain.. P

✔ F

9. W jakim celu w akapicie 4. autor cytuje wypowied৳ Zana o Sonetach krymskich?

Przytoczenie wypowiedzi Zana o "Sonetach krymskich" miało za zadanie naprowadzić czytelnika na
prawdziwy przekaz cyklu utworów Mickiewicza. Wg autora tekstu jest ono bardziej rozbudowane, niż
towarzyszący podróżnemu konflikt emocji.

10. Podaj reguj< ortograCczn. na uzasadnienie pisowni rzeczownika pielgrzym.

Przydomki i pseudonimy ludzi pisze się wielką literą.

11. Nazwij dwa ঋrodki poetyckie zastosowane przez autora w pierwszym zdaniu tekstu.
epitety
•
wyliczenia
•

12. Przeksztajࣀ podane zdanie tak, by zastosowaࣀ orzeczenie imienne.

„Pielgrzym odbywa sw. w<drówk< w zjo৵onej sytuacji lirycznej”.
Wędrówka pielgrzyma odbywa się w złożonej sytuacji lirycznej.

36
 Skarby Orientu. Adam Mickiewicz Sonety krymskie

KARTA B

1. Zapisz, jakiej tematyce jest poঋwi<cona cz<ঋࣀ opisowa, a jakiej problematyce cz<ঋࣀ reYeksyjna trzech zna-
nych Ci sonetów z cyklu Sonety krymskie.

Tytuj sonetu Cz<ঋࣀ opisowa Cz<ঋࣀ reYeksyjna

2. Z podanego fragmentu wypisz przykjady wskazanych ঋrodków poetyckich.

metafora Wóz nurza się w zieloność

„Wpjyn.jem na suchego
przestwór oceanu” porównanie Wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi
„Wóz nurza si< w zielonoঋࣀ
i jak jódka brodzi”
o৵ywienie śród fali łąk szumiących
„ࡆród fali j.k szumi.cych,
ঋród kwiatów powodzi”
„Omijam koralowe ostrowy oksymoron suchego przestwór oceanu
burzanu”
synekdocha fali

3. Na podstawie znanych Ci sonetów z cyklu Sonety krymskie zbierz informacje o ich dwóch bohaterach: Mirzy
i Pielgrzymie.

Mirza Pielgrzym

4. Przypomnij cechy sonetu jako gatunku literackiego.

SONET

37