Professional Documents
Culture Documents
Hµ néi - 2023
1
Bài 2. Sự lan truyền của sóng điện từ phẳng trong
môi trường điện môi lý tưởng
Tìm hiểu đặc tính lan truyền của sóng điện từ trong
các môi trường khác nhau
Nội dung:
- Khảo sát sự lan truyền sóng phẳng trong môi trường
điện môi lý tưởng
- Khảo sát sự lan truyền sóng phẳng trong môi trường
bán dẫn
- Khảo sát sự lan truyền sóng phẳng trong môi trường
điện dẫn tốt
- Phản xạ và khúc xạ của sóng phẳng
2
Phân loại môi trường truyền sóng
3. Môi trường bán dẫn: Vai trò dòng dẫn và dòng dịch
tương đương nhau
3
Phân loại môi trường truyền sóng
So sánh và
Ví dụ 1: Đất ẩm ướt ( = 10-2 S/m; = 150; = 0) có
thể xem là môi trường điện môi tốt hay môi trường dẫn
tốt? 10−9
a. Ở tần số 60 Hz 𝜀0 = (F/m)
36𝜋
b. Ở tần số 60 GHz
𝜇0 = 4𝜋.10−7 (H/m)
Ví dụ 2: Sóng điện từ phẳng lan truyền trong môi
trường có ( = 10-3 S/m; = 40; = 0). Có thể xem là môi
trường điện môi tốt hay môi trường dẫn tốt hay bán dẫn?
a. Ở tần số 15.103 Hz
b. Ở tần số 15.105 Hz
c. Ở tần số 15.109 Hz 4
Phân loại môi trường truyền sóng
Mặt đồng biên: Tập hợp các điểm có cùng biên độ trường
Mặt đồng pha: Tập hợp các điểm có cùng pha
Các vector E và H luôn biến đổi theo thời gian.
Sự biến đổi pha Mặt đồng pha dịch chuyển Vận tốc dịch
chuyển gọi là vận tốc pha của sóng
Sóng phẳng: mặt đồng pha và đồng biên là mặt phẳng
Thực tế: Không phải sóng phẳng (Thường là sóng trụ hay sóng
cầu)
Trong phạm vi hẹp, coi gần đúng là sóng phẳng
Sóng phẳng đồng nhất: Mặt đồng pha = mặt đồng biên = Mặt
sóng
6
2.1. Các khái niệm và định nghĩa
𝐽 = 𝜎𝐸
9
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
Các vector E và H
Mặt sóng là các hàm chỉ
phụ thuộc z và t
y
x
10
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
11
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
Phương trình 1
𝜕𝐸 𝜕𝐻
𝑟𝑜𝑡𝐻 = 𝜀 𝑟𝑜𝑡𝐸 = −𝜇
𝜕𝑡 𝜕𝑡
𝜕𝐻𝑦 𝜕𝐸𝑥 𝜕𝐸𝑦 𝜕𝐻𝑥
= −𝜀 =𝜇
𝜕𝑧 𝜕𝑡 𝜕𝑧 𝜕𝑡
𝜕𝐻𝑥 𝜕𝐸𝑦 𝜕𝐸𝑥 𝜕𝐻𝑦
=𝜀 = −𝜇
𝜕𝑧 𝜕𝑡 𝜕𝑧 𝜕𝑡
𝜕𝐸𝑧 𝜕𝐻𝑧
0= 0=
𝜕𝑡 𝜕𝑡
14
2.3. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
𝜕𝐻
Tương tự với PT 2 𝑟𝑜𝑡𝐸 = −𝜇
𝜕𝑡
𝜕𝐸𝑦 𝜕𝐻𝑥
=𝜇
𝜕𝑧 𝜕𝑡
𝜕𝐸𝑥 𝜕𝐻𝑦
= −𝜇
𝜕𝑧 𝜕𝑡
𝜕𝐻𝑧
0=
𝜕𝑡
15
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
Phương trình 3 và 4
𝜕𝐸𝑥 𝜕𝐸𝑦 𝜕𝐸𝑧 𝜕𝐸𝑧
𝑑𝑖𝑣𝜀 𝐸 = 𝜀(
𝜕𝑥
+
𝜕𝑦
+
𝜕𝑧
)=0 𝜕𝑧
=0
16
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
𝜕𝐸𝑧 𝜕𝐻𝑧
=0 (5) =0 (7)
𝜕𝑡 𝜕𝑡
𝜕𝐸𝑧 𝜕𝐻𝑧 (8)
=0 (6) =0
𝜕𝑧 𝜕𝑧 17
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
Kết luận: Ez =0 và Hz = 0
Sóng lan truyền là sóng điện từ ngang TEM
Các thành phần trường: Ex, Hy , Ey , Hx
Các PT chia thành 2 nhóm
Nhóm A: Gồm Ex và Hy Nhóm B: Gồm Ey và Hx
𝜕𝐻𝑦 𝜕𝐸𝑥 𝜕𝐻𝑥 𝜕𝐸𝑦
= −𝜀 =𝜀
𝜕𝑧 𝜕𝑡 𝜕𝑧 𝜕𝑡
𝜕2 𝐸𝑥 1 𝜕2 𝐸𝑥
- =0 PT sóng cần tìm với Ex
𝜕𝑧 2 𝑣 2 𝜕𝑡 2
𝜕2 𝐻𝑦 1 𝜕2 𝐻𝑦 PT sóng cần tìm với Hy
- =0
𝜕𝑧 2 𝑣 2 𝜕𝑡 2
1
Với 𝑣= gọi là vận tốc lan truyền sóng
𝜀𝜇
19
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
𝜕2 𝐸𝑥 1 𝜕2 𝐸𝑥
- =0
𝜕𝑧 2 𝑣 2 𝜕𝑡 2
Bước 3: Xác định nghiệm của PT sóng
Nghiệm của PT sóng đối với Ex có dạng:
𝑧 𝑧
𝐸𝑥 = 𝐹1 (𝑡 − ) + 𝐹2 (𝑡 + )
𝑣 𝑣
Kết luận:
- Sóng lan truyền là sóng điện từ ngang
- Sóng gồm 2 thành phần: Sóng thuận (Theo hướng Oz)
và sóng ngược (Theo hướng ngược lại)
- Vận tốc lan truyền sóng: v
Trong chân không v = c
- Mối liên hệ Ex và Hy
𝐸𝑥 𝜇 E – V/m
= 𝑍𝑜 = 𝑍0𝑚 𝑒 𝑖𝜑 = H – A/m
𝐻𝑦 𝜀
Trong chân không 𝑍𝑜 = 120 ()
Zo được gọi là trở kháng sóng
22
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
Nếu nguồn phát là sóng điều hòa thì sóng nhận được là sóng điều hòa
𝑧 𝑧
𝐸𝑥 = 𝐸0 𝑐𝑜𝑠(𝑡 − ) + 𝐸0 𝑐𝑜𝑠(𝑡 + )
𝑣 𝑣
𝐸𝑥 = 𝐸0 cos(𝑡 − 𝑧) + 𝐸0 𝑐𝑜𝑠(𝑡 + 𝑧)
𝑣 𝑣
𝑣=
1
Đặt k = gọi là hệ số lan truyền sóng 𝜀𝜇
𝑣
(*)
𝐸𝑥 = 𝐸0 cos(𝑡 − 𝑘𝑧) + 𝐸0 𝑐𝑜𝑠(𝑡 + 𝑘𝑧)
23
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
(*)
𝐸𝑥 = 𝐸0 cos(𝑡 − 𝑘𝑧) + 𝐸0 𝑐𝑜𝑠(𝑡 + 𝑘𝑧)
25
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
𝐸 = 𝐸0 𝑐𝑜𝑠 𝑡 + 𝑘𝑧 𝐸0
𝐻 = 𝑐𝑜𝑠 𝑡 + 𝑘𝑧
𝑍0
Viết dưới dạng mũ phức
27
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
28
2.2. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
29
Hướng lan truyền sóng điện từ
z Hướng truyền sóng z Hướng truyền sóng
P P
H H
x
E
y
.
x
E
y
Kết quả:
a. Vận tốc truyền sóng
1
𝑣= = 3. 108 (m/s)
𝜀0𝜇0
𝐸(𝑧, 𝑡) = 𝐸0 𝑐𝑜𝑠 𝑡 − 𝑘𝑧
d. Độ lớn E(z,t) và H(z,t)
= 40𝑐𝑜𝑠 9. 109 𝑡 − 30𝑧
E0 = H0Z0 = 40
1
𝐻(𝑧, 𝑡) = 𝑐𝑜𝑠 9. 109 𝑡 − 30𝑧
3𝜋 33
2.3. Sự lan truyền sóng điện từ trong môi trường điện môi lý tưởng
Độ lớn
𝐸0
𝐸 = 𝐸0 𝑐𝑜𝑠 𝑡 − 𝑘𝑧 𝐻 = 𝑐𝑜𝑠 𝑡 − 𝑘𝑧
𝑍0
𝐸0
𝐸𝑥 = 𝐸0 𝑐𝑜𝑠 𝑡 − 𝑘𝑧 𝑎𝑥 𝐻𝑦 = 𝑐𝑜𝑠 𝑡 − 𝑘𝑧 𝑎𝑦
𝑍0
= 40𝑐𝑜𝑠 9. 109 𝑡 − 30𝑧 𝑎𝑥 1
= 𝑐𝑜𝑠 9. 109 𝑡 − 30𝑧 𝑎𝑦
3𝜋
34
Nếu sóng lan truyền theo hướng -𝒂𝒛 và vector H
hướng -𝒂𝒚 thì E(z,t) thay đổi thế nào?
z
35
Bài tập về nhà
BT2:
Sóng điện từ phẳng đơn sắc truyền trong điện môi lý
tưởng ( = 0 S/m; = 0) theo chiều dương trục z.
Biết bước sóng 25 cm và vận tốc truyền sóng 2.108 m/s.
Biên độ cường độ điện trường bằng 100 V/m; chiều
dương trục x
𝑓 = 800 𝑀𝐻𝑧
Xác định: 𝐹
𝜀 = (9/4)𝜀0 )
a. Tần số sóng 𝑍0 = 80𝜋 Ω
𝑚
4𝜋
β = = (rad/m) 𝑬 = 𝑬𝟎 𝒄𝒐𝒔 𝝎𝒕 − β𝒛
3
𝑬𝟎
𝜇 𝑯= 𝒄𝒐𝒔 𝝎𝒕 − β𝒛
𝑍𝑜 = = 60𝜋 (Ω) 𝒁𝟎
𝜀 37