9

10

Filipino 10
Ikaapat na Markahan – Modyul 8
PAGSUSURI SA PILING KABANATA NG EL
FILIBUSTERISMO NA KAKIKITAAN NG KLASIKONG
KATANGIAN NG AKDA
Sub-Aralin: Mga Pang-uring Umaakit sa Imahinasyon at mga Pandama
Filipino – Ikasampong Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikaapat na Markahan – Modyul 8: PAGSUSURI SA PILING KABANATA NG EL
FILIBUSTERISMO NA KAKIKITAAN NG
KLASIKONG KATANGIAN NG AKDA
Sub-Aralin: Mga Pang-uring Umaakit sa Imahinasyon at mga Pandama

Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito
upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga
tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa
modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa

anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Lilibeth B. Remopalos, Jella MaeL. Estrellado
Editor: Gelyn I. Inoy, Rico C. Tañesa
Tagasuri: Christopher D. Montecino, Dustin Kieth P. Jagunos, Freddie E. Ibañez,
Corazon N. Ras, Rico C. Tañesa, Gelyn I. Inoy
Tagalapat: Romie G. Benolria
Tagapamahala: Senen Priscillo P. Paulin, CESO V Rosela R. Abiera
Joelyza M. Arcilla Maricel S. Rasid
Marcelo K. Palispis JD, EdD Elmar L. Cabrera
Nilita L. Ragay, EdD
Renante A. Juanillo, EdD

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education –Region VII Schools Division of Negros Oriental

Office Address: Kagawasan, Ave., Daro, Dumaguete City, Negros Oriental

Tel #: (035) 225 2376 / 541 1117
E-mail Address: negros.oriental@deped.gov.ph
Paunang Salita
Para sa tagapagdaloy:

Malugod na pagtanggap sa asignaturang Filipino 10 ng Alternative Delivery Mode

(ADM) Modyul para sa araling Pagusuri sa Piling Kabanata ng El Filibusterismo na
Nakikitaan ng Klasikong Katangian ng Akda!
Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng mga edukador
mula sa pampubliko at pampribadong institusyon upang gabayan ka, ang gurong
tagapagdaloy upang matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang itinakda
ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang pansarili,
panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral.
Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-aaral sa mapatnubay at
malayang pagkatuto na mga gawain ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras.
Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang mga
kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang kanilang mga
pangangailangan at kalagayan.

Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang kahong

ito sa pinakakatawan ng modyul:

Mga Tala para sa Guro

Ito'y naglalaman ng mga paalala, panulong
o estratehiyang magagamit sa paggabay sa
mag-aaral.

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang mag-aaral

kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan at itala ang
pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang sariling
pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at gabayan
ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa modyul.

ii
Para sa mag-aaral:

Malugod na pagtanggap sa Filipino 10 ng Alternative Delivery Mode (ADM)

Modyul ukol sa Pagusuri sa Piling Kabanata ng El Filibusterismo na Nakikitaan ng
Klasikong Katangian ng Akda!

Ang kamay ay madalas gamiting simbolo ng kakayahan, aksyon at layunin. Sa

pamamagitan ng ating mga kamay tayo ay maaaring matuto, lumikha, at
magsakatuparan ng gawain. Ang kamay sa tulong-aral na ito ay sumisimbolo na
ikaw, bilang isang mag-aaral, ay may angking kakayahang matutuhan ang mga
kaugnay na kompetensi at kasanayan. Ang iyong pang-akademikong tagumpay ay
nakasalalay sa iyong sarili o sa iyong mga kamay.

Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan. Layunin nitong
matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Hangad
din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa pagkatuto.

Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan.

Alamin Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga

dapat mong matutuhan sa modyul.

Subukin Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung

ano na ang kaalaman mo sa aralin ng
modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng
tamang sagot (100%), maaari mong laktawan
ang bahaging ito ng modyul.

Balikan Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral

upang matulungan kang maiugnay ang
kasalukuyang aralin sa naunang leksyon.

Tuklasin Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay

ipakikilala sa iyo sa maraming paraan tulad
ng isang kuwento, awitin, tula, pambukas na
suliranin, gawain o isang sitwasyon.

Suriin Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling

pagtalakay sa aralin. Layunin nitong
matulungan kang maunawaan ang bagong
konsepto at mga kasanayan.

Pagyamanin Binubuo ito ng mga gawaing para sa

malayang pagsasanay upang mapagtibay ang
iyong pang-unawa at mga kasanayan sa
paksa. Maaari mong iwasto ang mga sagot
mo sa pagsasanay gamit ang susi sa
pagwawasto sa huling bahagi ng modyul.

iii
 Isaisip Naglalaman ito ng mga katanungan o
pupunan ang patlang ng pangungusap o
talata upang maproseso kung anong
natutuhan mo mula sa aralin.

Isagawa Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong

sa iyo upang maisalin ang bagong kaalaman
o kasanayan sa tunay na sitwasyon o
realidad ng buhay.

Tayahin Ito ay gawain na naglalayong matasa o

masukat ang antas ng pagkatuto sa
pagkamit ng natutuhang kompetensi.
Karagdagang Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong
Gawain panibagong gawain upang pagyamanin ang
iyong kaalaman o kasanayan sa natutuhang
aralin.

Susi sa Pagwawasto Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat

ng mga gawain sa modyul.

Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:

Ito ang talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa

Sanggunian
paglikha o paglinang ng modyul na ito.

Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito:

1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng anumang
marka o sulat ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel
sa pagsagot sa mga pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing
napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at
sa pagwawasto ng mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang
sagutin lahat ng pagsasanay.
Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito, huwag
mag-aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin
humingi ng tulong sa iyong mga magulang, sa nakatatanda mong kapatid o sino
man sa iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa
iyong isipang hindi ka nag-iisa.

Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng

makahulugang pagkatuto at makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa
kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito!

iv
 ALAMIN

Maraming paraan ang paghihimagsik subalit pinili ng ating

dakilang bayaning si Dr. Jose Rizal ang paggamit ng talino sa pagsulat
upang imulat ang mga mata ng bayan sa maraming katotohanang
walang ibig magtangkang magsiwalat dahil sa takot at pagiging
makasarili. Binigyan niya ng pag-asa ang mga pinanghihinaan ng loob.
Binigyan niya ng inspirasyon ang mga naglalamay sa madidilim na gabi
upang mabawi ang kalayaang mahigit na tatlong daang taong
pinagpasasaan ng mga mapagsamantalang dayuhan.

Sa puntong ito ay susuriin at pag-aaralan mo ang huling hati ng

nobela na naglalahad ng pakikiisa at pakikisangkot ng mga tauhan sa
mga kaganapan o pangyayaring nagpapakita ng iba’t ibang halaga
tulad ng pagiging sensitibo at pagkamahabagin na maaaring magbunga
ng pagsasabuhay ng kaliwanagang espiritwal ng isang mag-aaral.

Sa katapusan ng modyul na ito ikaw ay inaasahang:

 Nabibigyang-pansin ang ilang katangiang klasiko sa akda.
(F10PB-IVi-j-94)
 Nabibigyan ng kaukulang pagpapakahulugan ang
mahahalagang pahayag ng awtor/ mga tauhan. (F10PT-IVi-j-86)
 Naisusulat ang paglalarawan ng mahahalagang pangyayari sa
nobela na isinaalang-alang ang artistikong gamit ng may-akda
sa mga salitang panlarawan. (F10PU-IVi-j-89)
 Nagagamit ang angkop at masining na paglalarawan ng tao,
pangyayari at damdamin. (F10WG-IVg-h-82)
 Nailalarawan ang mga tauhan at pangyayari sa tulong ng mga
pang-uring umaakit sa imahinasyon at mga pandama. (F10PB-
IVi-j-83)

1
 MGA TIYAK NA LAYUNIN

Sa araling ito, inaasahan na ikaw ay:

1. Nakatutukoy ng katangiang klasiko sa akdang nabasa.
2. Nakapagpapaliwanag ng kahulugan sa mga dayalogo na ginamit ng
mga tauhan sa akda.
3. Nakalilikha ng isang paglalarawan hinggil sa mga mahahalagang
pangyayari at mga tauhan sa nobela gamit ang mga salitang
panlarawan.
4. Nabibigyang-halaga ang piling pahayag ng tauhan sa akda nang
pagbibigay-paliwanag.

SUBUKIN

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga sumusunod na pahayag sa bawat

bilang. Piliin ang titik ng tamang sagot na makikita sa ibaba at isulat ito sa
inyong kuwaderno/sagutang papel.

A. banal C. balingkinitan E. mabalasik

B. madidilim D. kahindik-hindik F. katamtamang

______1. Hindi maliit si Simoun, hindi rin naman ganoon katangkad kaya
masasabing siya ay may ____________________ taas.
______2. Malamig ang pakikitungo sa kapwa, waring laging may lihim na ikinubli.
Paghihiganti ang laging nasa isip kaya lubhang ___________________
ang kaniyang anyo.
______3. Mabibilis ang kanyang mga hakbang, nagmamadali, waring may
hinahabol. Doon sa ___________________ na sulok ng mga bahay-
bahay nakatago ang mga baril na gagamitin sa paghihimagsik.
______4. Madugo, maraming mamamatay, ang hindi kapanalig ay ituturing na
kaaway. _____________________, karima-rimarim ang mangyayaring
pag-aalsa!
2
______5. Nalimot niya ang sama ng loob nang mga nakaraang araw, tinanggap
niya sa kaniyang tahanan ang ngayo’y maysakit na mag-aalahas.
Nangingibabaw ang kabutihang- loob, ang pagiging______________.

Para sa bilang 6-8

“Ginoong Simoun, ako po’y naging masamang anak at masama pang kapatid.
Nalimot ko ang pagkapatay sa aking kapatid at paghihirap na dinanas ng aking
sariling ina at pinarusahan ako ng Diyos. Ngayon ay wala nang nalalabi kundi ang
hangad na gantihan ng sama ang sama, ng krimen ang krimen, ng karahasan ang
karahasan.”

6. Sino ang nagsasalita sa pahayag?

A. Isagani B. Basilio C. Simoun D. Kabesang Tales

7. Ano ang parusa ng Diyos na tinutukoy ng nagsasalita?

A. kawalan ng trabaho B. pagkabilanggo C. pagbitay D. pagbaril

8. Sa mga naranasang paghihirap ng binata, sa kanyang ipinahayag na balak,

anong pag-uugali ang natuklasan sa kanya?
A. mapaghiganti B. mayabang C. sinungaling D. ganid

Para sa bilang 9-11

“Isagani, Isagani, makinig ka sa akin. Huwag tayong mag-aksaya ng panahon. Ang
bahay na iyon ay may mina. Maaari itong sumabog kahit anumang saglit dahil sa
isang kapangahasan, sa isang kalikutan. Ang lahat ay mamamatay sa ilalim ng
kanyang durog na labi.”
- Basilio

9. Anong bagay ang tinutukoy ni Basilio na maaaring sumabog dahil lamang

sa isang kapangahasan?
A. baril B. maleta C. lampara D. bote

10. Anong naisip o nadama ni Isagani nang mabilis lumayo si Basilio matapos
payuhang iwan ang lugar na malapit sa piging?
A. Nagtaka siya sa ikinilos ni Basilio
B. Natuwa siya sa sinabi ni Basilio sa kanya
C. Natakot siya nang lubos at umuwi sa bahay
D. Natauhan siyang hindi totoo ang sinasabi ni Basilio sa kanya

11. Ano ang katangian ni Basilio ang nakita sa talata?

A. masipag C. maawain
B. masunurin D. magalang

3
Para sa bilang 12-14
“Kagabi, habang kumakain kami, nagkaroon ng kaguluhuhan. Namatay ang ilaw sa
silid-kainang kinaroroonan ng heneral. Ang sabi nila’y di kilalang lalaki ang
nagnakaw sa handog ni Simoun sa mga ikinasal.”

12. Sino ang nagsalita sa pahayag?

A. Chichoy B. Sensia C. Loleng D. Momoy

13. Ano ang ibig sabihin ng salitang nakasalungguhit?

A. bigay B. hiningi C. hiram D. binenta

14. Ano ang paksa ng usapan ng nagsasalita sa pahayag?

A. pagiging bayani ng heneral C. mga bagong kasal
B. pagnanakaw sa isang bagay D. nakahaing pagkain

Para sa bilang 15
“Nagkamali ako. Ngunit dahil ba riyan, kung kaya ng Diyos ninyong ito’y ipagkakait
ang kalayaan sa isang bayan at ililigtas ang iba na lalong imbi kaysa sa akin? Ano
ang pagkakasala ko kung ihahambing sa mga kasamaan ng mga namamahala?
Bakit pinahahalagahan pa ng Diyos na iyan ang aking kabuktutan kaysa daing ng
maraming walang sala?”

- Simoun

15. Alin sa mga sumusunusod ang hindi kabilang sa nais ipahiwatig ni Simoun
sa kanyang pahayag?
A. Ang pagparusa sa kanya ng Diyos
B. Ang hindi pagparusa ng Diyos sa kanya
C. Ang pagpapala ng Diyos sa kanya
D. Ang pagkakait ng Diyos ng kalayaan sa bayan

4
 TUKLASIN

Suriin ang larawan sa ibaba.

Kabanata 38 (Accessed June 20, 2020)

https://bit.ly/3vuRjkx
1. Para sa iyo, ano ang sinisimbolo ng timbangan?
2. Bakit may piring ang Reyna Sentensyada?
3. Bakit hindi pantay ang timbangan?
4. Ano ang mensaheng nais iparating ng larawan?

SURIIN

Basahin at unawaing mabuti ang kabanata 4 at 10 ng El Filibusterismo.

Kabanata XXXI – XXXIX

Kabanata 31
Ang Mataas na Kawani
Buod
Hindi man lamang nabalita sa mga pahayagan ang nangyari kay Huli.
Nangakalaya ang mga estudyanye. Una’y si Makaraig. Pinakahuli si Isagani.
5
Nabalita sa tulong ni Ben Zayb, ang pagiging mahabagin ng Heneral. Ang tanging
di nakalaya ay si Basilio.
Ipinagtanggol ng Mataas na Kawani si Basilio. Mabuting bata raw at matatapos
na ng panggagamot. Lalong napahamak si Basilio dahil lahat ng sabihin ng
Kawani ay tinututulan ng Heneral. At kailangan daw magkaroon ng halimbawang
di dapat tularan ang mga mahilig sa pagbabago. Si Basilio ay pinagbintangan ng
Heneral na gumamit ng bawal na aklat sa medisina. Sinabi ng Kawani na dapat
matakot ang Heneral sa bayan. Natawa ang Heneral wala raw siyang pakialam
sa bayan dahil ang naghalan sa kanya ay ang bayang Espanya hindi ang bansang
Pilipinas.
Kapag itinanggi sa isang bayan ang liwanag, tahanan, katarungan at kalayaan
ituturing ng bayan na magnanakaw ang nagtanggi ng mga ito.
Nang nasa kanyang sasakyan na ang Mataas na Kawani ay nasabi niya sa
kanyang kutserong katutubo: “Kapag dumating ang araw ng inyong pagsasarili ay
alalahanin mong sa Espanya’y hindi nawalan ng mga pusong tumitibok dahil sa
inyo”.
Makaraan ang dalawang oras ay nagbitiw sa tungkulin ang Kawani at nagsabing
siya’y uuwi sa Espanya lulan ng kasunod na koreo (bapor).

Kabanata 32
Ang Bunga ng mga Paskil
Buod
Dahil sa mga nangyayari sa mga estudyante ang maraming magulang ay din a
nagpaaral ng mga anak. Buti pa ang maglimayom o kaya’y masaka.

Marami ang di nakasulit sa eksaming ibinigay ng serbisyo sibil. Natuwa pa si

Tadeo, sinigan ang kanyang mga aklat. Si Pelaez ay napatali sa negosyo ng ama.
Napasa-Europa si Makaraig. Si Isagani’y sa aklat lamang ni Padre Fernandez
nakasulit. Si Salvador ay nakapasa dahil sa kahusayang magtalumpati. Si Basilio
lamng ang di nakakuha ng pagsusulit.

Nasa bilangguan pa siya. Doon niya nabatid ang pagkawala ni Tandang Selo sa
tulong ni Senong na kutsero na tanging dumadalaw sa bilanggong kanayon.
Si Simoun ay mabuti na’t ayon kay Ben Zayb ay di mag-uusig at sa halip ay
madaraos ng isang pistang walang katulad bago umalis sa bayan.
Naipayo ni Ben Zayb na bilin ni Simoun ang bahay ni Kapitan Tiago na nabili ng
ama ni Pelaez. Mula noo’y madalas si Simoun sa tindahan ng mga Pelaez na wika
ng iba’y pinakisamahan na niya. At tumagal ang ilang linggo ay nabalitang
ikakasal si Juanito kay Paulita.
Higit na magkabagay si Juanito at Paulita. Kapuwa walang isip at muning lampas
sa pansariling kaligayahan kapwa anak-Maynila.
Hinintay-hintay ng buong Maynila ang piging sa kasal ng dalawa. Si Simoun daw
ang mamamahala. Ito’y ganapin dalawang araw bago umalis ang Heneral. Ang
6
mga taga-Maynila ay nakipag-agawan sa pakikipagkilalakay Simoun upang sila’y
anyayahan sa piging.
Kabanata 33
Ang Huling Matuwid
Buod
Araw ng pag-alis ni Simoun. Sasama na siya sa Kapitan Heneral. Nakahanda na
ang kanyang dadalhingmga alahas at lahat na. Paniwala ng marami na hindi
makapangahas magpaiwan si Smoun. Maring paghigantihan siya ng mga galit sa
kanya o pag-uusigin siya ng kahaliling Heneral.
Nagkulong si Simoun sa kanyang silid. Wala raw dapat tanggapin kundi si Basilio.
Dumating ang binata. Pinatuloy siya sa utusan Kay laki ng ipinagbago ni Basilio.
Payat na payat, gusot ang buhok at walang ayos ang pananamit. Wala ang dating
kaamuan sa kanyang mga mata. Matalim na ang mga iyon. Para siyang bangkay
na nabuhay. Maging si Simoun ay nagulumihan sa anyo ng kababayan. Sinabi ni
Basilio kay Simoun na siya ay naging masama na anak at kapatid na nilimot niya
ang pagkapatay ng kapatid kaya siya ay pinarusahan ng Diyos. Siya ngayon ay
nakahanda ng gumanti ng samasama. Sinabi niya na ang pag-iwas niya sa gulo
na tulad ng pakikiisa kay Simoun ay nagbunga lamang ng kanyang pagkabilanggo
Sasanib na raw siya kay Simoun.
Noon lamang nagsalita si Simoun. Nasa sa panig daw pala niyang talaga ang
katwiran. Ang kanyang usapin ay siyang usapin ng mga sawimpalad na tulad ni
Basilio.
Tumindig si Basilio na maaliwalas na ang mukha. Sinabi niyang matutuloy na ang
himagsikan dahil hindi na siya nag-aatubili. Sinabi ni Simoun na ang mga ating
mapayapa at ayaw ng gulo ang siyang nagtulak sa kanya upang ipagtuloy ang
kanyang mga balak. Kung noon sana’y nagkatulungan na ang mga nasa sa
mataas na lipunan at ang mga nasa ibaba ang gawain sana ay
mapagkawanggawa at hindi madugo at buktot. Sa mga imbi niya natagpuan ang
kanyang mga katulong. Kung sila man ay hindi makagawa ng makinis na estatuwa
sapat nang simulan nila ang paglilok at bahala na ang mga susunod sa kanila.
Di maunawaan ni Basilio si Simoun. Nagtuloy sila sa laboratoryo. Sa mesa roon
ay may isang kakaibang ilawan. Ang pinakalalagyan ay anyong Granada, may
bitak at naiino pa ang mga tila buto nito. Tinanggal ni Simoun ang mitsa. Bakal na
may dalawang sentimetro ang kapal na sisidlan na may isang litrong gas.
Binuhusan ito ni Simoun ng likido. Nabasa ni Basilio ang nakatitik sa lalagyan ng
likido – nitroglisirina.
Tumango si Simoun. Ipinaliwanag niya na ang granada ay hindi isang payak na
dinamita. Iyon daw ang mga tinipon na luha ng mga api na siyang panglaban nila
sa lakas at dahas. Noon lamang nakakita ng dinamita si Basilio. Hindi makakibo
ang estudyante. Tinurnilyuhan ni Simoun ang isang masalimuot na kasangkapang
inilagay sa ilawan. Sinabi ni Simoun na ang ilawan ay gagamitin sa isang pista.
Pagkaraan ng 20 minuto ang liwang nito’y mangungulimlim at kapag ginalaw ang
mitsa ay sasabog ang Granada kasunod ang mga supot ng pulbura sa kainan at
walang makaliligtas sa mga bisita ng kapistahan.

7
Nabigo ang pagkakagulong katulong sana ang mga artilyero dahil sa kawalan ng
pangangasiwa. Ngayon kailangan niya si Basilio upang mangunguna sa labanan.
. Kukunin nila sa tindahan ni Quiroga ang mga baril at patayin ang lahat ng
kalaban at ayaw sumama at patayin. Hindi na sinuri ni Basilio ang narinig. Binulag
na siya ng tatlo’t kalahating buwang pagkabilanggo. Nais niyang maghiganti.

Kabanata 34
Ang Kasal ni Paulita
Buod
Nasa sa daan si Basilio. Ika-8 ng gabi. Makikituloy sana siya kina Isagani nguni’t
hindi umuwi ang kaibigan sa buong araw na iyon. Dalawang oras na lamang at
sasabog na ang ilawan ni Simoun. Maraming dadanak na dugo. Marami ang
mamamatay. Sinalat ni Basilio ang kanyang rebolber at mga bala. Naalala niya
ang babala ni Simoun na siya ay lumayo sa daang Anloague.
Naghinala si Basilio. Ang bahay ni Kapitan Tiyago ay nasa daang iyon. May
binanggit na kasayahan si Simoun. Sa bahay na iyon idaraos ang piging sa kasal
nina Paulita at Juanito. nakita niyang dumating ang sasakyan ng bagong kasal.
Nahabag si Basilio kay Isagani. Naisip niyang yakaginng sumama sa kanya si
Isagani.Siya rin ang tumugon. Hindi papayag si Isagani sa gayong madugong
pagpatay sa marami. Hindi pa nararanasan nito ang nangyari sa kanya.
Nagunita niya ang pagkabilanggo, ang kabiguan sa pag-aaral, ang nangyari kay
Huli. Muling hinaplos ang puluhan ng rebolber at ninasang dumating na sana ang
sandaling hinihintay. Nakita niyang dumating si Simoun. Si Sinong ang kutsero ni
Simoun. Sumunod ang sasakyan ni Simoun sa mga bagong kasal.
Nagtungo si Basilio sa Anloague. Doon ang tungo halos ng lahat – sa bahy ni
Kapitan Tiyago. Ang Kapitan Heneral ang ninong at dadalo sa hapunan, dala ang
isang tanging ilawang handog naman ni Simoun.
Ang mga dingding ng bahay ay dinikitan ng magagarang papel ar magagarang
aranya at mga bulaklak ang palamuti. Mga angkat ang alpombra. Kurtinang
pulang pelus na nabuburdahan ng ginto at may unang titik ng pangalan ng mag-
asawa. May tinuhog na artipisyal na bulaklak ng suha. Magarang- magara ang
bahay na iyon. Parang hapag ng mga diyoses ang pagdarausan ng hapunan. Ang
mesa para sa mga dakilang panauhin at mga diyus-diyusan ay sa asotea
nakalagay. Pipito ang doon ay luluklok. Naroon ang pinakamasarap at
pinakamamahaling alak. Ubos-kaya si Don Timoteo.Kung sinabi lamang ng
Heneral na ibig nitong makain ng tao, gagawin iyon ni Don Timoteo.

Kabanata 35
Ang Piging
Buod

Ikapito ng gabi nang magsisimulang dumating ang mga may paanyaya. Una ang
maliliit. Sunod ang palaki sa katayuan sa tungkulin at sa kabuhayan. Lahat ay
pinagpupugayan ni Don Timoteo.
8
Dumating ang bagong kasal. Kasama si Donya Victoria. Batian. Kamayan. Naroon
na sina Padre Salvi nguni’t wala pa ang Heneral. Nais tumungo ni Don Timoteo
sa palikuran nguni’t di siya makaalis at wala pa ang Heneral. May pumintas sa
mga kromo sa pader. Nagalit si Don Timoteo. Iyon saw ang pinakamahal na
mabibili sa Maynila. Sisisngilin daw niya ang utang ng namintas kinabukasan.
Dumating na rin ang heneral. Nawal ang mga dinaramdam ni Don Timoteo. May
nagsabi na ang araw ng kapitan dahil natititigan na tio nang harap-harapan.
Si Basilio ay nasa harap ng bahay at pinapanood ang mga nagdaratingan. Naawa
siya sa mga inakala niyang mga walang malay na mamamatay roon. Naiisip na
bigyan ng babala ang mga iyon. Nguni’t siyang pagdating ng sasakyan nina Padre
Slavi at Padre Irene. Nagbago siya ng isip.
Hindi ako dapat magmalabis sa pagtitiwalang inilagak sa akin. Ako’y may utang
na loob sa kanya; sa kanila’y wala. Siya ang humukay ng libingan ng aking ina na
pinatay nila. Ako’y nagpakabuti; pinagsikapan kong magpatawad, ano ang ginawa
sa akin? Mangamatay na nga sial na ang aming pagtitiis, nasabi ni Basilio.
Nakita niya si Simoun, dala ang ilawan. Waring kakila-kilabot ang anyo ni Simoun
na naliligid ng apoy. Parang nag-alinlangan sa pagpanhik sa hagdan si Simoun.
Nguni’t nagtuloy rin ito. Nang dumating ang Kapitan Heneral ay sandaling
nakipag-usap dito at sa ibang naroon ang mag-aalahas. Saka ito nawala sa
paningin ni Basilio.
Namayani na naman ang kabutihang-loob ni Basilio. Nalimot ang ina, ang kapatid,
si Huli, ang sariling kaapihan. Ninais na iligtas ang nangasabahy. Nguni’t
hinadlangan siya ng mga tanod dahil sa marusing niyang anyo. Namutla si Simoun
nang makita si Basilio na iniwan ng tanod-pinto upang magpugay sa mag-aalahas.
Matigas ang mukha ni Simoun na tumuloy sa sasakyan at nag-utos. Sa Eskolta.
Matulin!
Mabilis ding lumayo si Basilio. Nguni’t may nakita siyang isang lalaking tatanaw-
tanaw sa bahay. Si Isagani! Niyaya niya itong lumayo. Marahang itinulak ni Isagani
ang kaibigan. Nagpilit si Basilio. Bakit ako lalayo Bukas ay hindi na siya ang dati.
May hapdi ang tinig ni Isagani. Ipinaliwanag ni Basilio ang ukol sa ilawan. Hinila
niya si Isagani. Tumutol ito. Mabilis na lumayo si Basilio.
Nakita ni Isagani na nagtungo sa kainan ang mga tao. Naisip niyang sasabog ang
bahay kasama si Paulita. Mabilis na nagpasya ito.
Sa loob ay nagkatagpo ang nagpipiging ng isang kaputol na papel na ganito ang
nakasulat.
MANE THACEL PHARES
JUAN CRISOSTOMO IBARRA
Isa raw biro iyon, ani Don Custodio. Patay na raw si Ibarra. Nang makita ni Padre
Salvi ang papel at sulat ay namutla ito. Sinabi nitong iyon nga ang lagda ni Ibarra.
Saka nahilig sa sandigan ng silya ang kura nanlambot sa takot.
Nagkatinginang takot na takot ang lahat. Tatawag sana ng mga kawal ang Kapitan
Heneral. Walng nakita kundi mga utusang di niya kilala. Nagkunwang hindi takot.
Magpapatuloy tayo sa pagkain, aniya. Huwag intindihin ang isang pagbibiro.
Nguni’t nagsalita si Don Custodio. Ipinalagay kong ang kahulugan ng sulat ay
papatayin tayo ngayong gabi.
9
Di nakakibo ang lahat. May nagsabi. Baka lasunin tayo. Binitiwan ang mga
kubyertos. Lumabo ng ilawan.
Iminungkahi ng Kapitan Heneral kay Padre Irene na itaas ng huli ang mitsa ng
ilawan. Biglang may mabilis na pimasok, tinabig ang utusang humadlang, kinuha
ang ilawan, itinakbo sa asotea at itinapon sa ilog, May humingi ng rebolber, may
magnanakaw raw. Ang anino ay tumalon sa rin sa ilog.

Kabanata 36
Mga Kapighatian ni Ben Zayb
Buod

Mula sa bahay ni Kapitan Tiyago ay patakbong tinungo ni Ben Zayb ang kanyang
tanggapan upang sulatin ang pangyayari. Pinalabas niyang bayani ang Kapitan
Heneral, sina Padre Irene, Don Custodio at Padre Salvi. Ang lathalain ay isa ring
paghahangad ng mabuting pagyao at paglalakbay ng Heneral.
Ngunit ang kanyang isinulat ay ibinalik sa kanya ng patnugot ng pahayagan.
Ipinagbawal ng Heneral ang pagbanggit ng ano mang ukol sa pangyayari.
Dumating ang balita mula sa Pasig. Nilusob dawn g maraming tulisan ang bahay-
pahingahan ng mga prayle at nakatangay ng may dalawang libong piso. Malubha
ang isang prayle at dalawang utusan. Gumalaw ang guni-guni ni Ben Zayb.
Gagawin niyang bayani ang kura na sa pagtatangol ay nagkasira-sira ang isang
silyang ginamit laban sa mga tulisan.
Nagtungo siya sa Pasig. Natagpuan niyang ang nasugatan ay si Padre Camorra.
Doon siya pinapagtika sa kasalanang ginawa sa Tiyani. May isang maliit na sugat
sa kamay at may pasa sa ulo. Tatlo ang mga magnanakaw na may taglay ng
gulok. Limampung piso ang nanakaw. Ayon kay Ben Zayb ay hindi tama ang
salaysay ni Padre Camorra. Kailangan daw gawing marami ang mga tulisan.
May nadakip sa mga tulisan. Sila raw ay inanyayahang sumama sa pangkat nina
Matanglawin upang sumalakay sa kumbento at mga bahay ng mayayaman.
Pangungunahan sila ng isang Kastila na mataas, kayumanggi, puti ang buhok at
ang pasabi’y kumikilos sa utos ng Kapitan Heneral na kaibigan niyang matalik.
Katulong pa raw nila ang mga artilyero. Wala raw dapat ikatakot. Ang hudyat daw
ay isang malakas na putok. Walang putok. Inakala ng mga tulisan na sila ay
nilinlang. Nagsiurong ang ilan Ang iba’y nagsibalik sa bundok. Balak nilang
maghiganti sa Kastila na makalawa nang lumoko sa kanila. Ang tatlong tulisan ay
nagpasiyang manloob.

Ayaw paniwalaan ang mga tulisan sa paglalarawang si Simoun ang puno

nila. Nguni’t si Simoun ay di matagpuan sa bahay niya. Maraming bala at pulbura
roon. Si Don Custodio ay naghanda ng habla laban kay Simoun. Mabilis na
kumalat ang balita ukol sa mag-aalahas. Marami ang di makapaniwala.

10
 Kabanata 37
Ang Hiwagaan
Buod

Nabatid din ng madla, sa likod ng pagpigil sa balita, ang mga pagbabangon at

mga supot ng pulbura. Ito ang naging paksa ng usapan ng lahat - palihim nga
lamang. Si Chikoy kasi, payat na platero. Ay nagdala ng hikaw para kay Paulita
nang tinatanggal na ang mga palamuti at mga hapag sa bahay ni Kapitan Tiyago
at nakita niya mismo ang suput-supot na pulbura sa ilalim ng mesa, sa silong, sa
bubungan, sa likod ng mga upuan.
Ayon daw kay G. Pasta ay iisa ang maaring gumawa ng gayon-isang kaaway ni
Don Timoteo o kaagaw ni Juanito.
Naroon sa bahay ng mga platero si Isagani. Anang may-aring si Kapitan Loleng
ay magtago si Isagani.
Ngumiti lamang si Isagani.
Nagpatuloy si Chikoy. Dumating daw ang mga sibil. Wala namang
mapgbintangan. Si Don Timoteo lamang daw at si Simoun ang nangasiwa sa pag-
aayos ng bahay na iyon. Pinaalis daw ang lahat ng mga di kailangan sa
imbestigasyon.
Naku, kung may isa man lang daw na nanigarilyo sa mga trabahador, sasabog
ang buong daan ng Anlogue. Kung sumabog daw ang mga pulbura ang noong
gabi.
Nangatakot ang mga babae. Naghulaan kung sino ang pinaghihinulaan. Mga
prayle. Si Quiroga. Isang estudyante. Si Makaraig. At tumingin si Kapitan
Toringgoy kay Isagani. Ani Chikoy: ayon sa ilang kawani, si Simoun. Nagtaka ang
lahat.
Naalala ni Momoy, isang dumalo sa piging, ang pagalis ni Simoun sa bahay bago
magsimula ang hapunan.
Si Simoun daw ay nawawala, patuloy ni Chikoy. Kasalukuyang ito’y pinaghahanap
ng mga sibil. Lalong nabuo sa isip ng mga kababaihan ang pagiging demonyo ni
Simoun na nagkakatawang-tao.
Naalala uli ni Momoy ang pagkakaagaw sa ilawan ni Simoun na nuo’y
namamatayan ng ningas. Nagpayo’t dito sa silid ni Isagani.Nagpatuloy si
Chikoy.Tinataya raw ng mga maykapangyarihan na ang ilawan ay siyang
magpapasiklab sa pulbura.
Nahintakutang gayon na lamang si Momoy. Nguni’t nang makita ang kasintahang
si Siensa na nakatingin sa kanya ay nagtapang-tapangang nagsabi: Masama ng
ginawa ng magnanakaw. Mamatay sanang lahat! Nag-antanda sa takot ang lahat
ng matanda at babae. Lumapit si Momoy kay Isagani.
Hindi nga mabuting kumuha ng di kanya. Ani Isagani na mahiwang nakangiti.
Kung nalaman lamang ng magnanakaw na iyon kung ano ang nilalayon kung siya
ana ay nakapag-isip-isip tiyak na di niya gagawin ang gayon. Pantayan man ng
kahit ano hindi ako tatayo sa kanyang kalagayan!
Saka nagpaalam si Isagani. Ngunit upang hindi na bumalik pa sa kanyang amain.

11
 Kabanata 38
Kasawiang-palad
Buod

Buong Luzon halos ang nilaganapan ni Matanglawin sa kanyang panunulisan.

Siya’y pumatay sa hukom pamayapa sa Tiyani, nanunog, nangulimbat. Ngayo’y
sa Batangas, bukas ay sa Kabite, di maglilipat-araw ay sa Tayabas, pagkatapos
ay sa Panggasinan o sa Albay. Laging naliligtasan ni Matanglawin ang mga habol
sa kanya. At sa kawalangkaya ng mga sibil sa dumakip sa mga tulisan ay mga
magsasakang walang sala ang kanilang dinarakip.
May anim o pitong magsasaka ang dinakip ng mga sibil matapos ang isang
pagsalakay ni Kabesang Tales. Abut-siko at kabit-kabit ang gapos ng mga ito na
inilakad nang tanghaling tapat sa kainitan ng Mayo walang sombrero at
nakayapak. Ang pawis nila’t alikabok ay nagpuputik sa kanilang mukha ang
magkahalong poot at kawalang pag-asa.
Ni hindi nila mapahid ang mahapding pawis na sumisigid sa kanilang mga mata.
Kung may isang nabubuwal sa hapo at gutom ay hinahagupit silang lahat at ang
nabuwal ay makakaladkad sa kanilang pagtakbo. Sumisigaw ang nabuwal na
patayin na siya. Umiiyak. Parang bata. Isinusumpa ang oras ng kanyang
pagsilang.
Nilalait pa sila ng mga guwardiya sibil. Nguni’t may isang sibil na tutol sa gayong
pagmamalupit. Nang di makatiis ay sumisigaw na rin ito sa mapagparusa: Hoy,
Mautang, bayaan mo silang magsilakad nang payapa!
Nagpakikilalang bago ka nga lamang Carolino patuya pang tugon ni Mautang. Ano
ba ang ginagawa ninyo sa mga bihag ng digma?
Pinakukundanganan namin. Tugon ni Carolino:
Mangyari’y kaaway na nagsilaban ang mga iyon ang mga ito’y mga kababayan
natin! ganti ng mapagpahirap. At bumubulong kay Carolina: Ginaganyan natin
iyan upang lumaban o tumakas at nang barilin na lamang natin.
Isang bilanggo ang sinumpong ng pagdumi o pag-ihi marahil at nakiusap na
payagan muna siyang makatigil nang sandali. Di siya pinayagan. Mapanganib
daw ang lugal na iyon. Naliligid sila ng bundok.
Higit kang malupit pa kaysa mga Kastila, anang bihag.
Isang putok nang narinig. Gumulong-gulong si Mautang tutop ang dibdib na
nilabasan ng dugo sa bibig
Alto! Sigaw ng kabong putlang-putla. (matatapang lamang sa walang laban).
Isang putok pa at ang kabo naman ang tinamaan sa bisig at namaluktot sa sakit.
Itinuro ng kabo ang mga bilanggo. Fuego! sigaw niya. At ang mga bihag ay
pinagbabaril. Saka pa lamang lumaban ng putukan sa mga nasa batuhan sa
bundok. Ang mga nasa batuhan ay tinayang may tatatlong riple lamang. Lumusob
ang mga sibil. Ang unang umakyat patungo sa pinangungublihan ng mga di
kilalang kalaban ay gumulong-gulong na pababa.
Hala, Carolino! Nahan ang mabuti mong pagpapatama! pasigaw na wika ng kabo.
Isang lalaki ang biglang lumitaw sa ibabaw ng isang talampas. Nagwawasiwas ito
ng baril.
12
Paputukan! sigaw ng kabo kasabay sa pagmumura.
Tatlong kawal ang nangagputok. Patuloy na may isinisigaw ang lalaki. Hindi siya
mauunawaan.
Natigilan si Carolino. Parang nakilala niya iyon. Tinutukan siya ng baril ng kabo.
Ipinagbabaril sa kanya ang lalaki. Tumalima si Carolino. Gumulong at nawala sa
talampas ang lalaki. May isinigaw ito. Natulig si Carolino.
Parang nagsitalilis ang mga nagtatago sa itaas. Lumusob ang mga sibil. Isa pang
lalaki ang lumitaw, sa talampas. Iniamba ng lalaki ang sibat. Pinaputukan siya ng
mga kawal. Nabulid ang lalaki.
Ang unang umabot sa kaitaasan ay may dinatnang matandang lalaking
naghihingalo. Binayuneta ito. Di man lamang kumurap ang matanda. Nakatingin
kay Carolino. Nakaturo ang daliri sa likod ng talampas.
Gulila’t at putlang-putla si Carolino. Nakilala niyang ang matanda’y ang ingkong
niyang si Tandang Selo. Nakita niyang ang mga nanlalalim na mata ng matanda
ay mga salamin ng matinding hinanakit. At nang mamatay ito ay patuloy na may
itinuturo sa likod ng talampas.
Kabanata 39
Katapusang Kabanata
Buod

Malungkot na tumugtog ng kanyang armonyum si Padre Florentino. Kaaalis ni

Don Tiburcio de Espadana na nag-akalang siya ang Kastilang tinutukoy sa
telegrama na darakpin daw sa gabing iyon. Inakalang siya’y natunton na ni Donya
Victorina.
Ang telegrama ay pinabasa ng tenyente ng guwardiya sibil sa bayan kay Padre
Florentino sa ngalan ng pagkakaibigan. Anang telegrama: “Espanyol escondido
casa Padre Florentino cojera remitara vivo muerte”.
Ang totoo, si Simoun ang Kastilang tinutukoy sa telegrama. Sugatang dumating
doon si Simoun may dalawang araw na. Di man lamang siya inusisa ay tinanggap
siya ng pari. Hindi pa nakabalita ang pari ng nangyari sa Maynila. Inakala ng pari
na dahil wala na ang Kapitan Heneral ay may nagtangkang maghiganti kay
Simoun. Ang sugat niya’y buhat daw sa kawalang-ingat, ayon sa mag-aalahas.
Nagkasiya ang pari sa mga palagay. At nakatulong ang hinala ng pari na si
Simoun ay tumakas samga kawal na tumutugis nang tanggapin nito ang
telegrama.
Si Simoun ay tumangging paggamot pa sa mediko sa kabesera. Pumayag siyang
paalaga kay Dr. de Espadana lamang. Malubha ang mga sugat ni Simoun.
Tumigil sa pagtugtog si Padre Florentino. Iniisip ng pari ang kahulugan ng
pakutyang ngiti ni Simoun nang mabatid nito ang tungkol sa telegrama at sa
ikawalo ng gabi ang dating mga darakip. Naisip ni Padre Florentino na isang taong
palalo si Simoun. Dati’y makapangyarihan, ngayo’y kahabag-habag. Nguni’t bakit
sa kanya pinili ni Simoun na makituloy? At darakpin na lamang nang patay o
buhay ay nakukuha pang ngumiti nang pakutya. Inisip ni Padre Florentino kung
paano maililigtas ng isang paring Pilipino si Simoun gayong noong kapanahunan
nito ay humamak sa kanyang pagkamahabang-uri ng pagkapari at pagka-indiyo.
13
Di pinansin ni Simoun ang pakisuyo ni Padre Florentino may dalawang buwan ang
nakalilipas upang tulungang makalaya si Isagani sa piitan. Si Simoun ang
gumawa ng mga kaparaanan upang mapadali ang pagaasawa ni Paulita kay
Juanito na lubos na ipinagdamdam ni Isagani at ikinalalayo nito sa mga kapwa
tao. Nilimot ni Padre Florentino ang lahat. Wala siyang inisip kundi ang pagliligtas
kay Simoun. Nguni’t parang walang pagnanasang mailigtas ni Simoun ang sarili.
Pumasok si Padre Florentino sa silid ni Simoun. Wala nang mapangutyang anyo
sa mukha ni Simoun. Waring isang lihim na sakit ang noon ay tinitiis ng mag-
aalahas.
Napaghulo ng pari na uminom ng lason si Simoun. Nabaghan ang pari.
Tinangka ni Padre Forentino na ihanap ng lunas si Simoun. Pasigaw na sinabi ng
mag-aalahas na huwag na silang mag-aksaya ng panahon dahil mamatay siyang
dala niya ang kanyang lihim. Ang pari ay lumuhod sa kanyang reclinatorio (luhuran
sa pagdarasal) at nanalangin sa paanan ng imahen ni Hesukristo at pagkatapos
ay buong kabanalang kanyang inilapit ang isang silyon sa maysakit, at
tumalagang makinig.
Ipinagtapat ni Simoun ang tunay niyang pangalan. Halos nasindak ang pari.
Malungkot na ngumiti ang maysakit. Tinakpan ng pari ng panyo ang mukha at
tumungo upang makinig. Isinalaysay ni Simoun ang kanyang buhay. Labintatlong
taon siya sa Europa. Nagbalik siyang puno ng pangarap at pag-asa. Pinatawad
ang mga nagkasala sa kanyang ama pabayaan lamang siyang mabuhay nang
payapa. Ngunit mahiwagang mga kamay ang nagtulak sa kanya sa isang
kaguluhang gawa-gawa at ang lahat ay nawala sa kanya.: pangalan, yaman, pag-
ibig, kinabukasan, kalayaan at naligtas lamang siya sa kamatayan sa tulong ng
isang kaibigan. Tinika niyang maghiganti. Nangibang bansa siya dala ang bahagi
ng kayamanan ng kanyang magulang at siya’y nangangalakal. Nakilahok siya sa
himagsikan sa Kuba. Nakilala niya roon ang kapitan heneral na noon ay
kumandante pa lamang. Pinautang siya. Naging kaibigan matalik dahil sa
kawalanghiyaan ng kapitan na si Simoun ang nakaalam. Sa tulong ng salapi ay
nakuha niyang maging kapitan heneral ang kaibigan at naging sunud-sunuran sa
kanya dahil sa katakawan sa salapi. Inupatan niya ang kapitan sa paggawa ng
maraming kabuktutan.
Mahaba ang pagtatapat ni Simoun at gabi na nang matapos. Sandaling naghari
ang katahimikan. Inihingi ng tawad ng pari ang mga pagkukulang ni Simoun at
hiniling niya kay Simoun na igalang ang kalooban ng Diyos Mahinahong
nagtanong si Simoun kung bakit hindi siya tinulungan ng Diyos sa kanyang
layunin. Ang sagot ng pari ay dahil masama ang kanyang pamamaraan. Hindi
maililigtas ng krimen at kasamaan ang mga dinumihan ng krimen at
kasamaan.Ang poot ay walang nalilikha kundi mga panakot ; ang krimen ay mga
salarin ang nalilikha. Pag-ibig lamang ang nakagagawa ng mga bagay na dakila.
Ang katubusan ay kabutihan; ang kabutihan ay pagpapasakit, ang pagpapasakit
ay pag-ibig.
Tinanggap ni Simoun ang lahat na sinabi ng pari. Inamin niyang siya ay
nagkamali. ngunit naitanong niya ng dahil ba sa magkakamaling iyon ay ipagkait
na ng Diyos ang kalayaan ng isang bayan at ililigtas ang napakaraming higit pang
14
salarin kaysa sa kanya. Ang matatapat at mababait ay nararapat na magtiis nang
ang mga adhika nila ay makilala at lumaganap. Ang nararapat na gawin ay magtiis
at gumawa ang tugon ng pari.
Napailing si Simoun. Ang magtiis at gumawa ay madaling sabihin sa mga hindi pa
nakaranas ng pagtitiis at paggawa. Anong klaseng Diyos ang humingi ng ganoon
kalaking pagpapasakit. Sinabi ng pari ay ito raw ang isang Diyos na
makatarungan. Diyos na nagpaparusa sa kakulangan natin ng pananalig at sa
mga gawa nating masama.Pinabayaan natin ang kasamaan kaya’t katulong tayo
sa paglikha nito. Ang kalayaan ay di natin dapat tuklasin sa tulong ng patalim.
Tuklasin natin ito sa tulong ng nagpapataas ng uri ng katwiran at karangalan ng
tao. Gumawa tayo ng mabuti, tapat at marangal hanggang mamatay tayo dahil sa
kalayaan.
Pinisil ni Simoun ang kamay ng pari. Naghari ang katahimikan. Dalawang pisil pa.
Nagbuntunghininga si Simoun. Higit na mahabang katahimikan.
Nang mapunang hindi umiimik ang maysakit ay pabulong na nagwika si Padre
Florentino; “Nasaan ang kabataang naglalaan ng magagandang sandali, ng
kanilang mga pangarap at kasiglahan alang-alang sa ikabubuti ng kanilang
bayan? Saan naroon ang handang magpakamatay upang hugasan ng dugo ang
napakaraming pagkakasala? Upang karapatdapat ang pagpapakasakit ito’y
kailangang malinis at busilak. Nasaan ang kabataang may lakas na tumanan na
sa aming mga ugat, ng kalinisan ng diwa na narumihan na sa amin, ng apoy ng
sigla na patay na sa aming puso? O kabataan, kayo’y aming hinihintay!”
Nangilid ang luha sa mga mata ng pari. Binitawan ang kamay ni Simoun. Lumapit
sa durungawan. May kumatok na utusang nagtanong kung magsisindi na ng
ilawan. Sa tulong ng isang lampara ay tinanglawan si Simoun. Hinipo ito; nabatid
na ito ay patay na. Lumuhod at nanalangin si Padre Florentino.
Tinawag ang mga utusan, pinaluhod at pinagdasal. Umalis sa silid si Padre
Florentino, kinuha ang takbang bakal ni Simoun. Dinala ito sa talampas na laging
inuupuan ni Isagani upang sisirin ng tingin ang kalaliman ng dagat. Doon ay
inihagis ng pari ang mga takba ng brilyante at alahas ni Simoun. Nilulon ng dagat
ang kayamanang yaon.
El Filibustrismo-Buod ng bawat kabanata (Accessed September 24, 2020)
http://misterhomework.blogspot.com/2013/07/el-filibusterismo-buod-ng-bawat_1641.html?m=1

Pang-uri ay salitang naglalarawan o nagbibigay turing sa mga pangngalan o panghalip.

Halimbawa:
kulay-asul hitsura-maganda
bilang-tatlo laki-mahaba
dami-isang kilo hugis-parisukat

Uri ng Pang-uri
1. Panlarawan-ito ay nagpakikilala ng pangngalan o panghalip. Ito rin ay mga
salitang naglalarawan ng katangian, kulay, lasa, anyo, hugis at laki.

Halimbawa:

15
 masipag mabango
maganda palakaibigan
pula mahiyain

2. Pamilang-ito ay nagpakikilala ng bilang, halaga o dami ng pangngalan o

panghalip.

Halimbawa:
marami tatlo
kalahati pangalawa
ikapito isandaan
Kaantasan ng Pang-uri
1. Lantay-naglalarawan ng isang pangngalan o panghalip

Halimbawa:
matangkad malamig
mapayat matalino
maikili marunong

Halimbawang Pangungusap: Si Eric ay matangkad.

2. Pahambing-ito ay naghahambing sa dalawa o higit pang pangngalan o
panghalip

Halimbawa:
mas matangkad
magkasingpayat
parehong maikli

Halimbawang Pangungusap: Mas matangkad si Ben kaysa kay Eric.

3. Pasukdol-katangiang nangingibabaw sa lahat ng pinaghahambingan

Halimbawa:
pinakamatangkad
higit na mapayat
napakaikli

Halimbawang Pangungusap: Pinakamatangkad sa klase si Ely.

Mga Pang-uring Kaugnay ng Pandama

1. Paningin- kaugnay ng nakikita
Halimbawa: luntiang hardin

2. Panlasa- kaugnay ng nalalasahan

Halimbawa: mapait na ampalaya

3. Pandinig- kaugnay ng naririnig

Halimbawa: maingay na sasakyan

16
 4. Pang-amoy- kaugnay ng naaamoy
Halimbawa: mabangong bulaklak

5. Panghipo- kaugnay ng nararamdaman o nasasalat

Halimbawa: magaspang na liha
Pang-uri (Accessed August 26, 2020)
https://www.slideshare.net/mobile/LadySpy18/pang-uri-41689268

Klasikong Katangian ng Akda:

Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng mga pangyayaring payak, ukol sa
pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang nag-iibigan, karaniwan ang daloy ng
pangyayari, matipid at piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos nang
may kaayusan. Masasalamin dito ang tungkol sa buhay-pag-ibig, galit, paghihiganti,
pananampalataya at pamumuhay.

Mga Katangian ng Akdang Klasiko

1. Pagkamalinaw
2. Pagkamarangal
3. Pagkapayak
4. Pagkamatimpi
5. Pagkaobhetibo
6. Pagkakasunud-sunod
7. Pagkakaroon ng hangganan

Klasismo (Accessed September 25, 2020)

https://www.slideshare.net/mobile/GinoongGood/teoryang-pampanitikan-36790003

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang kinahinatnan ng pangunahing tauhan sa kabanatang binasa?
Nakamit ba nila ang katarungang ipinaglaban?
2. Bakit kaya mahirap makamtan ang katarungan?
3. Ano kaya ang maaari mong maimumungkahi para masolusyunan ang
problemang ito?
4. Mabisa kayang gamitin ang mga salitang panlarawan sa paglalarawan ng mga
kaganapan at tauhan ng akda? Ipaliwanag

17
 PAGYAMANIN

A. Panuto: Sagutin ang sumusunod na mga katanungan. Gawin ito sa iyong

kuwaderno.
1. Paano nakalaya ang mga estudyante sa pagkabilanggo? Ano-ano
ang ginawa nila matapos na lumaya?
2. Ano ang saligan ng pagkakapigil kay Basilio sa piitan?
Pangatwiranan ang sagot.
3. Sa iyong palagay, magtatagumpay ba ang himagsikang ibubunsod
ni Simoun? Bakit?
4. Kung ikaw si Basilio, makikipagtulungan ka rin ba sa paghihimagsik
kay Simoun.
5. Makatarungan ba ang naging wakas ng buhay ni Simoun? Ilahad
ang iyong pananaw, saloobin, at damdamin.

B. Panuto: Isulat sa iyong kuwaderno ang mga pang-uri sa loob ng

pangungusap.
1. Napakaganda ni Ella sa suot niya.
2. Ang dami naman ng mga libro na hawak mo.
3. Ang kulay na suot niya ay asul.
4. Mabaho ang bulaklak na pinitas niya.
5. Napakabait niya.
6. Mas matangkad si Sam kay Andy.
7. Matamis ang hinig na mangga.
8. Makinis ang balat niya
9. Nangunguna siya sa klase.
10. Siya ay mahiyain.

ISAISIP

Pahalagahan ang buhay at harapin ang

mga pagsubok na dumating. Iwasan ang
paghihiganti at higit sa lahat isipin na ang
buhay ay sagrado na ang Diyos lamang ang
siyang may karapatang bawiin ito.

18
 ISAGAWA

Panuto: Gamit ang mga salitang naglalarawan, ilarawan sa masining na

pamamaraan ang mga larawan na makikita sa bawat bilang. Gawin ito sa iyong
kuwaderno.

PAGLALARAWAN

____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________

Ang Ibunubunga ng mga Paskin (Accessed June 20, 2020)

https://bit.ly/3e4u9LN

PAGLALARAWAN

____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________

Ang Ibunubunga ng mga Paskin (Accessed June 20, 2020)

https://bit.ly/3t0wFH7

19
 PAGLALARAWAN

____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________.

Kabanata 39 ng El Filibusterismo “Ang Katapusan” (Accessed June 20, 2020)

https://bit.ly/3u8kvgN

RUBRIK SA PAGLALARAWAN

Narito ang rubrik sa pagmamarka ng iyong ginawang paglalarawan.

Nangangailanga
Napakahusay Mahusay
Kategorya n pa ng Punto
Kasanayan s
8-10 puntos 5-7 puntos
1-4 puntos
Kompleto ang Kulang ang Hindi nakitaan ng
Nilalaman mga mga mga
impormasyong impormasyon impormasyong
inilahad. g inilahad. inilahad.
Napakahusay Mahusay Hindi malinaw
ng pagkakasunod ang
Organisasyo pagkakasunod- -sunod ng pagkakasunod-
n sunod ng mga mga sunod ng mga
detalyeng detalyeng detalyeng
inilahad. inilahad. inilahad.
Napakahusay Nagpapakita Hindi nakitaan ng
ang pagkagamit ng kahusayan kahit anumang ng
Paggamit ng
ng mga pang- sa pagkagamit kahusayan sa
mga salitang
uri sa ng mga pang- pagkagamit ng
naglalarawan
paglalarawan. uri sa mga pang-uri sa
paglalarawan. paglalarawan.
Walang mali sa May ilang mali Halos lahat ng
Wastong pagkagamit ng sa pagkagamit salita ay mali sa
gamit ng mga salita at sa ng mga salita paggamit at
20
 mga salita at pagbaybay nito. at sa pagbaybay. Hindi
pagbaybay Gumamit ng pagbaybay nakitaan ng
mga pang- nito. Hindi paggamit ng mga
ugnay sa masyado pang-ugnay sa
pagbuo ng mga gumamit ng pagbuo ng mga
pangungusap. mga pang- pangungusap.
ugnay sa
pagbuo ng
mga
pangungusap.
Napakamasinin Mahusay ang Hindi nakitaan ng
g ang paglalarawan kasiningan sa
Kasiningan paglalarawan sa bawat pagbuo ng
sa bawat larawan. paglalarawan.
larawan.
Kabuuan

TAYAHIN

Para sa bilang 1-5

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang pahayag sa bawat bilang. Isulat ang
titik ng tamang sagot sa inyong kuwaderno/sagutang papel.

1. “Maraming mga balitang lumabas sa mga pahayagan ngunit wala ni isa

man ang tungkol sa dalagang tumalon sa bintana ng kumbento. May mga
bulong-bulungan na sadyang malabo ngunit ang higit na malinaw ay ang
pag-alis ni Padre Camorra para lumipat sa ibang nayon.”
Nagpapatunay ito sa realidad ng buhay na:
A. Hindi nabibigyan ng pansin ang tunay na mahahalagang balita.
B. Walang ibang mahalaga kundi ang tungkol sa kapangyarihan.
C. Mahina sa pagbabalita ang mga manunulat.
D. Kahit ano ay puwedeng ibalita.

2. “Hindi pinansin ng Kapitan Heneral ang sigasig ng kawani sa pagtatanggol

sa binatang nakatakda sanang magtapos ng medisina. Sa huli, nanaig pa
rin ang pasya ng Kapitan Heneral. Sa pangyayaring ito, nagbitiw sa
katungkulan ang Mataas na kawani na isa ring Kastila.”

21
 Nagpapahayag ito na ang mataas na kawani ay:
A. Matigas ang ulo
B. Mahusay mangatwiran
C. May sariling paninindigan
D. May mataas na katungkulan

3. “Mapapansin ang malaking pagbabago sa mukha nito, humpak na humpak

ang mga pisngi, gusot ang damit at gulo ang buhok. Mababakas sa mga
mata niya ang lumbay at ang madilim na lagablab.”
Ang paglalarawan kay Basilio ay nagpapakita ng:
A. Pagkaawa sa kanyang sarili
B. Pagwawalang-bahala sa buhay
C. Pagkapoot dahil sa kanyang sinapit
D. Kalungkutan sa sinapit ng mga bilanggo

4. “Samantala, kumalat ang balita sa Escolta tungkol sa pagkawala ni Simoun

matapos matagpuan ang mga sako ng pulbura sa kaniyang bahay.”
Ang pahayag ay nag-uugnay kay Simoun sa:
A. Tangkang himagsikan
B. Pagpupuslit ng pulbura
C. Pagtulong sa mga tulisan
D. Pagbebenta ng mga armas

5. “Sa huli, sinisi ng mga naroroon ang magnanakaw na pumigil sa isa

sanang napakalaking sakuna ngunit nanatiling mahiwaga ang katauhan ng
taong iyon.”
Sinisisi ng mga nagkukuwentuhan ang ang magnanakaw dahil:
A. Natakot ang lahat ng mga bisita
B. Nasayang ang magandang lampara
C. Hindi natuloy ang masayang pagdiriwang
D. Hindi natuloy ang paglipol sa makapangyarihan

6. Bakit maraming ina ang dagliang nagpauwi sa kanilang mga anak.

A. Dahil ang mga pamantasan ay nagulo
B. Dahil ang pag-aaral ay hindi naman nakatutulong
C. Dahil ang pag-aaral ang maghahatid sa bibitayan
D. Nang mailayo ang kanilang mga anak sa kapahamakan.

7. Handang maghimagsik si Basilio dahil sa:

A. wala nang halaga sa kanya ang buhay
B. ito na lamang nalalaman niyang paraan
C. dahil sa ang kagustuhang makapaghiganti
D. lahat ng nabanggit

22
8. Ayon kay Simoun, ang laman ng lamparang sasabog ay:
A. likido at nitrogliserina C. bomba
B. mga asero at dinamita D. luhang natipon at poot na tinimpi

9. Ang lamparang iyon ay puputok at sasabog kapag:

A. lumamlam na ang liwanag C. kung ito ay ihahagis
B. umabot ang dalawampung sandali D. itinaas ang mitsa nito

10. Si Carolino, na isa sa mga kawal ay:

A. anak ni tandang Selo C. ama ni Huli
B. anak ni kabesang Tales D. kasintahan ni Paulita Gomez

11. Alin sa mga sumusunod ang HINDI katangian ng akdang klasiko?

A. Pagkamalikhain C. Pagkamalinaw
B. Pagkakasunud-sunod D. Pagkamarangal

12. Ano ang kaantasan ng pang-uri na tumutukoy sa katangiang

nangingibabaw sa lahat ng pinaghahambingan?
A. Lantay B. Pahambing C. Pasukdol D. Panglarawan

13. Alin sa mga sumusunod ang salitang naglalarawan?

A. Aso B. Ganda C. Nagluluto D. Pinakamasarap

14. Bahagi ng pananalita na naglalarawan o nagbibigay turing sa mga

pangngalan o panghalip.
A. Pandiwa B. Pang-uri C. Pang-abay D. Pangatnig

15. Ang mga sumusunod ay mga pang-uri. Alin sa mga sumusunod ang
nagpapakita ng LANTAY na antas ng pang-uri?
A. Matangkad C. Magkasingtaba
B. Pinakamalaki D. Simbilis

23
 KARAGDAGANG GAWAIN

Panuto. Basahin ang sitwasyon sa ibaba at sagutin ang sumusunod na mga

katanungan.

Anong pagpapahalaga ang tinukoy ni Padre Florentino sa pahayag na ito?

Ipaliwanag ang kahulugan ng pahayag na ito. Gumamit ng isa o dalawang
pangungusap lamang.

1. “Itago ka nawa ng kalikasan sa kalalim-laliman ng dagat, na kasama ng

mga korales at mga perlas sa walang katapusang dagat. Kung sa isang
banal at dakilang layunin ay kakailanganin ka ng tao, matutuhan kang kunin
ng Diyos sa sinapupunan ng mga alon.”
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
___________.

24