9

10

Filipino 10
Ikaapat na Markahan – Modyul 6
PAGPAPAHALAGA SA MGA KAISIPANG LUTANG
MULA SA BINASANG AKDA
(Sa ilalim ng Kubyerta, Ang mga Alamat at Ang Wakas)
Sub-Aralin: Mga Salitang Hudyat sa Pagpapahayag ng Saloobin o Damdamin
Filipino – Ikasampung Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikaapat na Markahan – Modyul 6: Pagpapahalaga sa mga Kaisipang Lutang mula sa
Binasang Akda
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito
upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga
tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anumang gamit maliban sa
modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa

anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Renilyn R. Edjan, Ladelyn E. Torejos
Editor: Gelyn I. Inoy, Rico C. Tañesa
Tagasuri: Christopher D. Montecino, Dustin Kieth P. Jagunos, Corazon N. Ras,
Freddie E. Ebañez, Rico C. Tañesa, Gelyn I. Inoy
Tagalapat: Romie G. Benolaria
Tagapamahala: Senen Priscillo P. Paulin, CESO V Rosela R. Abiera
Joelyza M. Arcilla EdD Maricel S. Rasid
Marcelo K. Palispis JD, EdD Elmar L. Cabrera
Nilita L. Ragay EdD
Renante A. Juanillo EdD

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education –Region VII Schools Division of Negros Oriental

Office Address: Kagawasan, Ave., Daro, Dumaguete City, Negros Oriental

Tel #: (035) 225 2376 / 541 1117
E-mail Address: negros.oriental@deped.gov.ph
Paunang Salita
Para sa tagapagdaloy:

Malugod na pagtanggap sa asignaturang Filipino 10 ng Alternative Delivery Mode

(ADM) Modyul para sa araling Pagpapahalaga sa mga Kaisipang Lutang mula sa
Binasang Akda!

Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng mga edukador

mula sa pambuliko at pampribadong institusyon upang gabayan ka, ang gurong
tagapagdaloy upang matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang itinakda
ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang pansarili,
panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral.

Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-aaral sa mapatnubay at

malayang pagkatuto na mga gawain ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras.
Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang mga
kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang kanilang mga
pangangailangan at kalagayan.

Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang kahong

ito sa pinakakatawan ng modyul:

Mga Tala para sa Guro

Ito'y naglalaman ng mga paalala, panulong
o estratehiyang magagamit sa paggabay sa
mag-aaral.

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang mag-aaral

kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan at itala ang
pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang sariling
pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at gabayan
ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa modyul.

ii
Para sa mag-aaral:

Malugod na pagtanggap sa Filipino 10 ng Alternative Delivery Mode (ADM)

Modyul ukol sa Pagpapahalaga sa mga Kaisipang Lutang mula sa Binasang Akda!

Ang kamay ay madalas gamiting simbolo ng kakayahan, aksyon at layunin. Sa

pamamagitan ng ating mga kamay tayo ay maaaring matuto, lumikha, at
magsakatuparan ng gawain. Ang kamay sa tulong-aral na ito ay sumisimbolo na
ikaw, bilang isang mag-aaral, ay may angking kakayahang matutuhan ang mga
kaugnay na kompetensi at kasanayan. Ang iyong pang-akademikong tagumpay ay
nakasalalay sa iyong sarili o sa iyong mga kamay.

Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan. Layunin nitong
matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Hangad
din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa pagkatuto.

Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan.

Alamin Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga

dapat mong matutuhan sa modyul.

Subukin Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung

ano na ang kaalaman mo sa aralin ng
modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng
tamang sagot (100%), maaari mong laktawan
ang bahaging ito ng modyul.

Balikan Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral

upang matulungan kang maiugnay ang
kasalukuyang aralin sa naunang leksyon.

Tuklasin Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay

ipakikilala sa iyo sa maraming paraan tulad
ng isang kuwento, awitin, tula, pambukas na
suliranin, gawain o isang sitwasyon.

Suriin Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling

pagtalakay sa aralin. Layunin nitong
matulungan kang maunawaan ang bagong
konsepto at mga kasanayan.

Pagyamanin Binubuo ito ng mga gawaing para sa

malayang pagsasanay upang mapagtibay ang
iyong pang-unawa at mga kasanayan sa
paksa. Maaari mong iwasto ang mga sagot
mo sa pagsasanay gamit ang susi sa
pagwawasto sa huling bahagi ng modyul.

iii
 Isaisip Naglalaman ito ng mga katanungan o
pupunan ang patlang ng pangungusap o
talata upang maproseso kung anong
natutuhan mo mula sa aralin.

Isagawa Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong

sa iyo upang maisalin ang bagong kaalaman
o kasanayan sa tunay na sitwasyon o
realidad ng buhay.

Tayahin Ito ay gawain na naglalayong matasa o

masukat ang antas ng pagkatuto sa
pagkamit ng natutuhang kompetensi.
Karagdagang Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong
Gawain panibagong gawain upang pagyamanin ang
iyong kaalaman o kasanayan sa natutuhang
aralin.

Susi sa Pagwawasto Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat

ng mga gawain sa modyul.

Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:

Ito ang talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa

Sanggunian
paglikha o paglinang ng modyul na ito.

Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito:

1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lagyan ng anumang marka
o sulat ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel sa
pagsagot sa mga pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing
napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at
sa pagwawasto ng mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang
sagutin lahat ng pagsasanay.
Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito, huwag
mag-aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin
humingi ng tulong sa iyong mga magulang, sa nakatatanda mong kapatid o sino
man sa iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa
iyong isipang hindi ka nag-iisa.

Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng

makahulugang pagkatuto at makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa
kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito!

iv
 ALAMIN

Batid kong mayroon ka ng ideya tungkol sa nobela. Sa bahaging ito

nais kong makilala mo si Padre Florentino bilang bahagi ng kabanata ng El
Filibusterismo at kung paano niya hinarap ang mga kabiguan sa kanyang
buhay. Malalaman mo rin ang mga angkop na salitang hudyat sa
pagpapahayag ng saloobin o damdamin.
Mahalagang matutuhan mo ang mga ito upang lubos mong makilala
ang iyong sarili at kung paano makibaka sa buhay sa gitna ng mga
pagsubok at kabiguang darating sa iyo. Handa ka na ba? Tara, simulan na
natin

Sa modyul na ito, ikaw ay inaasahang:

 Naipaliliwanag ang kabuluhan ng mga kaisipang lutang sa akda

kaugnay ng: karanasang pansarili, gawaing pangkomunidad, isyung
pambansa, pangyayaring pandaigdig (F10-PN-IVf-90).

 Naiuugnay ang kaisipang namayani sa pinanood na bahagi ng

binasang akda (F10PD-IVd-e-83).

 Naisusulat ang pagpapaliwanag ng sariling mga paniniwala at

pagpapahalaga kaugnay ng mga kaisipang namayani sa akda
(F10PU-IVd-e-87).

 Naipahahayag ang sariling paniniwala at pagpapahalaga gamit ang

angkop na mga salitang hudyat sa paghahayag ng saloobin at
dmdamin (F10WG-IVd-e-80).

 Nagsasaad ang pagkamakatotohanan ng akda sa pamamagitan ng

pag-uugnay ng ilang pangyayari sa kasalukuyan (F10PB-IVh-i-92).

 6. Naipaliliwanag ang kahulugan ng mga salitang hiram sa wikang

Espanyol. (F10PT-IVg-h-85)

2
 MGA TIYAK NA LAYUNIN

Sa araling ito, inaasahan na ikaw ay:

1. Nakapagpapaliwanag sa mga kaisipang namayani sa akda;

2. Nakasusulat ng sariling pagpapaliwanag sa mga paniniwala at sa mga
kaisipang namayani sa akda gamit ang mga hudyat sa pagpapahayag ng
saloobin at damdamin; at
3. Napahahalagahan ang mga kaisipang namayani sa akda sa
pamamagitan ng pagsasabuhay nito.

SUBUKIN

Panuto: Basahing mabuti ang bawat tanong sa bawat bilang. Isulat ang titik ng
tamang sagot sa inyong kuwaderno o sagutang papel.

1. Ang nagtapon ng kayamanan ni Simoun sa gitna ng karagatan?

A. Don Tiburcio B. Padre Florentino C. Guwardiya-sibil D. Simoun

2. Nang madatnan nila ang lawa, may nagtanong sa kapitan kung saang bahagi ng
lawa napatay ang isang Ibarra. Sino ang nag-usisa sa kapitan?
A. Isagani B. Simoun C. Ben Zayb D. Donya Victorina

3. Bakit nagpakamatay si Simoun sa katapusang bahagi ng nobela?

A. ayaw niyang mabuhay pa C. nasaktan siya nang labis
B. takot na takot siya D. ayaw niyang magpahuli sa mga umuusig

4. Paano winakasan ni Simoun ang kanyang buhay?

A. nagbigti C. sinaksak ang sarili
B. uminom ng lason D. aksidenteng nakalabit ang rebolber

3
Para sa bilang 5-7

Noong araw ay napakaraming naninirahang buwaya sa ilog at lawa. Mga

buwayang malalaki at masisiba kaya madaling napapalubog ang bangka sa
isang hampas lamang ng kanilang buntot.

5. Batay sa binasang akda, ano ang sinisimbolo ng salitang buwaya na ginamit sa

pahayag?
A. magnanakaw B. abusado C. matakaw D. ganid

6. Anong kaisipan ang mahihinuha mo mula sa nabasang pahayag?

A. malalaki at masisiba ang mga buwaya sa ilog at lawa
B. maraming naninirahang buwaya sa ilog at lawa
C. lumulubog ang mga bangkang dumaan sa lawa
D. may mga taong sakim na mapagsamantala

7. Batay sa binasang pahayag, bakit kaya may mga taong pinipiling mananamantala
sa kanilang kapwa, kapangyarihan at bayan?
A. dahil likas sa kanila ang pagiging istriko
B. dahil nais nilang titingalain o katatakutan
C. dahil nais na magkaroon ng kapangyarihan at kayamanan
D. dahil magiging masaya sila kung nakakasakit sila sa kanilang kapwa

Para sa bilang 8-10

Hindi ba mabuti kung ang ginawa ng kanyang Kamahalan ay sa isang beateryo

siya ikulong, ang tahanan ng mongha kagaya ng Sta. Clara?
Nagtaka si Padre Sibyla nang makita si Padre Salvi na nagulilat at napasulyap
kay Simoun.

8. Bakit kaya nagulat si Padre Salvi sa nabanggit ni Simoun?

A. dahil ayaw niyang mabunyag ang kanyang sikreto
B. dahil natanto niya na alam ni Simoun ang kanyang lihim
C. dahil malakas ang boses ni Simoun
D. A at B

9. Sino ang tinutukoy sa pahayag na kinulong sa beateryo?

A. Simoun B. Padre Sibyla C. Maria Clara D. Santa Clara

10. Sa tingin mo, ano ang layunin ni Simoun sa kanyang pahayag?

A. walang taong perpekto
B. hindi maiwasan ang magkamali
C. maling pamamalakad ng mga pari
D. pagsunod sa bugso ng damdamin

4
Para sa bilang 11-12

“Nariyan ang Malapad- na – Bato, batumbuhay na sagrado noon pa mang bago

dumating dito ang mga Kastila at umano’y tinitirhan ng mga espiritu. Ngunit, nang
mawala ang pamahiing iyon, at ang batong buhay ay nilapastangan, ito’y naging
pugad ng mga tulisan, na nagmula sa itaas at nahaharang na madali ang mga
namamangka.

11. Anong paniniwala ang masasalalim mo mula sa binasang pahayag?

A. ang paniniwala sa mga tulisan
B. ang paniniwala sa mga espiritu
C. ang paniniwala sa mga pamahiin
D. ang paniniwala sa mga lugar na sagrado

12. Bakit tinawag na batumbuhay na sagrado ang Malapad-na-Bato?

A. dahil tinitirhan ito ng mga tulisan
B. dahil hindi madaling makapunta dito
C. dahil pinanahanan ito ng mga espiritu
D. dahil balot ito ng maraming hiwaga at pamahiin

Para sa bilang 13-15

Panuto: Basahin at unawain angsumusunod na pahayag. Tukuyin ang angkop na

hudyat sa pagpapahayag ng damdamin na isinasaad sa pangungusap.

13. Hindi ko lubos maisip kung bakit kinitil ni Simoun ang kanyang buhay.
A. pagtataka B. pagkalungkot C. pag-aalinlangan D. pagkadismaya

14. Masakit isipin ang sinapit ni Maria Clara sa loob ng beateryo.

A. pagtataka B. pagkalungkot C. pag-aalinlangan D. pagkadismaya

15. Napakasayang isipin na nakamit na ng mga Pilipino ang inaasam na

Kalayaan.
A. Pagtataka B. pag-aalinlangan C. pagkatuwa D. pag-aalala

5
 TUKLASIN

Panuto: Basahin ang awiting “Katarungan”ni Freddie Aguilar o di kaya’y pakinggan

ang awiting ito.

KATARUNGAN
ni Freddie aguilar
Sa isang kulungang bakal ay may taong malungkot, umiiyak
Ang tanong n’ya sa sarili ay kalian magigisnan ang liwanag
Malayo ang iniisip at nakukuyom yaring mga palad
Bakit daw s’ya nagdurusa sa kasalanang di n’ya ginawa.

Kahapon lamang ay kapiling n’ya kanyang asawa at anak

Namumuhay nang tahimik sa isang munting tahanang may tuwa
Ang kaligayahan ay pinutol ng isang paratang sa kanya
S’ya daw ang may sala sa isang krimen na ‘di naman n’ya ginawa.

Wala na bang katarungan ang isang nilalang na katulad n’ya

Ilan pang tulad n’ya ang magdurusa nang walang kasalanan
Di ba’t ang batas natin pantay-pantay, walang mahirap, mayaman
Bakit marami ang nagdurusang mga walang kasalanan.

Mga ilang araw na lang haharapin na n’ya ang bitayon

Paanon’ya isisigaw na s’yay’y sadyang walang kasalanan
Tanging ang Diyos lamang ang s’yang saksi at s’yang nakakaalam
Diyos na rin ang s’yang bahalang maningil kung sino’ng may kasalanan.

Dumating na ang araw, haharapin na n’ya kanyang kamatayan

Sa isang upuang bakal na kay dami nang buhay na inutang
O, ang batas ng tao kung minsan ay ‘di mo maiintindihan
Ilan pang tulad n’ya ang magdurusa nang walang kasalanan.

1. Ano ang mensahe ng awitin?

2. Bakit malungkot at umiiyak ang taong nasa loob ng isang kulungang bakal?
3. Wala na bang katarungan ang isang nilalang na tulad ng tao sa awitin?
4. Kung ikaw ang nasa kalagayan ng persona sa awitin, paano mo ipaglaban
ang iyong katarungan?

6
 SURIIN

Handa ka na ba? Basahin mo at alamin ang paksa.

Ang kabiguan o ang pagkabigo – ay isang kalagayan kung saan hindi nabuo o
nakumpleto ang isang kaayapayang layunin o minimithing hangarin. Isa itong
pagkakaroon ng pagkukulang o kakulangan at kawalan dahil hindi natupad o
nagana pang nararapat sanang nagawa na maaring maging dulot ng kahinaan o
depekto sa katangian, pamamaraan, o kaparaanan sa paggawa. Ngunit maaari ring
dahil ito sa pagkakalimot o nakaligtaan at hindi pag-aasikasong isang tao.
Kabaligtaran ito ng pagkakaroon ng tagumpay. Tinatawag na taong bigo ang isang
taong walang tagumpay o hindi nanalo.
Ang katarungan o hustisya – ay tumutukoy sa katuwiran (binabaybay ding
katwiran), pagiging wasto o kawastuhan (binabaybay ding kawastuan),
katumpakan, at pagkakapantay-pantay ng mga tao sa harapan ng batas o sa harap
ng isang hukuman. Ibinibigay sa makatarungang paghuhukom, paghuhusga o
Gawain ang parehas na paghahawak at pakikitungo, at pagbibigay ng karampatang
gawad o trato o kaya ng karmpatang pagkilala.

Halaw mulsa: https://tl.wikipedia.org/wiki/Pagkabigo

Hlaw mula sa: tips://web.facebook.com/espgrade0/posts/575550239240811?_rdr

Kabanata 2
Sa Ilalim ng Kubyerta

Tinungo ni Simoun ang ibaba ng kubyerta. Masikip sa pasahero ang ilalim ng

kubyerta. Naroon ang dalawang estudyante na pinakukundanganan ng iba- si
Basilio na nag-aaral ng medisina at mahusay nang manggagamot at isang
katatapos lamang sa ateneo, isang makata, si isagani.

Kausap sila Kapitan Basilio.Napag-usapan si kapitan Tiyago. Pinauwi raw siya,

ani na nagging tagapayo ng Kaoitan nitong mga huling araw. Nabaling ang usapan
sa paaralang balak ng mga estudyante ukol sa pagtuturo ng mga Kastila. Hindi raw
ito magtatagumpay ayon kay Kapitan basilio. magtatagumpay, ayon sa dalawang
binata. Lumayo ang matandang Basilio. Napag-usapan si Paulita Gomez, ang
kasintahan ni Isagani at tukod ng ganda, mayaman at may pinag-aralan kaya nga
lamang ay tiya si donya victorina.

Ipinahahanap ni Donya Victorina kay Iagani ang asawa, si De Espadana, na sa

bahay pa ni Padre Florentino, amain ng binate, nagtatago. Dumating si simoun at
kinausap ang magkaibigan. Ipinakilala ni Basilio kay Simoun si Isagani. Sinabi ni
Simoun na di niya nadadalaw ang lalawigan nina basilio sapagkat ang lalawigang
ito’y mahirap at di makabibili ng alahas. Matigas na tumutol si Isagani at anya.” Hindi

7
kami namimili ng alahas dahil di anmin kailangan.” Napangiti si simoun. Nasabi raw
niyang dukkha ang lalawigan, dahil ang mga pari sa simabahan ay Pilipino.

Nag-anyaya si Simoun sap ag-inom ng serbesa. Tumanggi ang dalawa. Ayon

kay Simoun, sinabi ni Padre Camorra na kaya tama dang mga Pilipino ay dahil pala-
inom ng tubig at di ng serbesa. Mabilis na tumugon sa Basilio,” Sabihin ninyo kay
Padre Camorra na kung siya ay iinom ng tubig sa halip ng serbesa, marahil ay
mawawala ang sanhi ng mga usap-usapan.” At dagdag ni Isagani” lumuluhod sa
alak at sa serbesa na pumapatay ng apoy: na kapag pinainit ay sumusulak: nagiging
malawak na dagatan at gumugunaw ng santinakpan.” Hindi niya pinakinggan ang
pagsingkil ni Basilio.

Halaw mula sa: https://www.kapitbisig.com/philippines/el-filibusterismo-ni-dr-jose-rizal-book-notes-

summary-in-tagalog-kabanata-2-sa-ilalim-ng-kubyerta-ang-buod-ng-el-filibusterismo_94.html

Kabanata 3
Ang mga Alamat

Dinatnan ni Padre Florentino na nagtatawanan na ang nasa kubyerta.

Nagdaraingan ang mga prayle sa pagkamulat ng mga Pilipino at pag-uusig sa mga
bayarin sa simbahan.
Dumating si Simoun. Sayang daw at di nakita ni Simoun ang mga dinaanan ng
bapor. Kung wala raw alamat ay walang kuwenta sa kanya ang alinmang pook ayon
kay Simoun.
Isinalaysay ng Kapitan ang alamat ng malapad-na bato. Ito raw ay banal sa mga
katutubo noong una bilang tahanan ng mga espiritu. Nang panahanan daw ng mga
tulisan ay nawala ang takot sa espiritu, nasalin sa mga tulisan.
Sinabi ng Kapitan na may isa pang alamat na ukol kay Donya Geronima. Si
Padre Florentino ang nahingang magkuwento. May magkasintahan daw sa
Espanya.Naging Arsobispo sa Maynila ang lalaki. Nagbabalatkayo ang babae.
Naparito at hinihiling sa arsobispo na sundin nito ang pangako pakasal sila. Iba ang
naisip ng arsobispo. Itinira ang babae sa isang yungib na malapit sa Ilog Pasig.
Nagandahan si Ben Zayb sa alamat. Nainggit si Donya Victorina na ibig ding
manirahan sa kuweba. Tinanong ni Simoun si Padre Salvi.” Sa inyong palagay, hindi
ba higit na mainam ay ilagay sa isang beateryo tulad ni Sta. Clara?” Hindi raw siya
makahahatol sa mga ginawa ng isang Arsobispo, ayon kay Padre Salvi. At upang
mabago ang paksa ay isinalaysay ang alamat ni San Nicolas na nagligtas sa isang
Intsik sa pagkamatay sa mga buwayang naging bato nang dasalan ng Intsik ang
santo.
Nang datnan nila ang lawa ay nagtanong si Ben Zayb sa Kapitan kung saan sa
lawa napatay ang isang Guevarra, Navarra o Ibarra. Itinuro ng Kapitan. Naghanap
si Donya Victorina ng bakas ng pagkamatay ng tubig labingtatlong taon matapos
mangyari iyon. Nakasama raw ng ama ang bangkay ng anak, ani Padre Sibyla. Iyon
daw ang pinakamurang libing, ayon kay Ben Zayb. Nagtawanan ang iba! Si Simoun

8
ay namumutla at walang kibo. Ipinalagay ng Kapitan na si Simoun ay nahilo dahil
sa paglalakbay.

Halaw mula sa: https://www.kapitbisig.com/philippines/el-filibusterismo-ni-dr-jose-rizal-book-notes-

summary-in-tagalog-kabanata-3-ang-mga-alamat-ang-buod-ng-el-filibusterismo_94.html

Kabanata 39
ANG WAKAS

Sa pagwawakas ng nobela, namatay si Simoun taglay ang pagkapoot sa mga

mananakop. Subalit paliliwanagan siya ng isang kababayan na may lakas na
paniniwala sa Diyos – si Padre Florentino. Ilalatag dito ni Rizal ang kaniyang
ideolohiya, mga paniniwala, hinaing, pangarap at damdamin para sa bayan.
Sa kabuuan ng El Filibusterismo , makikita at madarama ang damdaming
makabayan ni Rizal. Sa layunin niya na magising at mag-alsa ang bayan at hini
mangarap lamang ng pagbabago. Para kay Simoun, tanging sa paghihimagsik
lamang makakamtan ang kalayaan.
Subalit babalansehin ito ni Rizal sa pamamagitan ng katauhan ni Padre
Florentino. Ayon sa kaniya, hindi kailanman nagtatagumpay ang himagsikan at
makabayang layunin. Ang kalayaan daw ay makakamit sa pamamagitan ng
pagpapataas ng uri ng katuwiran at ng karangalan ng tao (edukasyon)…at kapag
ang bayan ay nakasapit na raw sa kalagayang ito, ang Diyos na ang siyang
magbibigay ng sandata at pababagsakin niya ang mga mapaniil na dayuhan .
Lutang na lutang ang konsepto ni Rizal ng kalayaan. Para sa kaniya,
kailanagang daanin ito sa mapayapang paraan. Tulad niya, magagawa ito sa tulong
ng dila at panulat, hindi sa pamamagitan ng sandata. Ipaaalala niya na ang bayang
maghihimagsik ay kailangan isa nang mulat at marangal dahil kailangan niyang
maghanda sa pamamahala at pagsasarili.

Halaw mula sa: https://www.kapitbisig.com/philippines/el-filibusterismo-ni-dr-jose-rizal-book-notes-

summary-in-tagalog-kabanata-39-ang-wakas-ang-buod-ng-el-filibusterismo_94.html

Paraan ng Pagpapahayag ng Emosyon o Damdamin

1. Mga Pangungusap na Padamdam – Ito ay mga pangungusap na

nagpapahayag ng matinding damdamin o emosyon. Ginagamitan ito ng
tandang padamdam (!)

Halimbawa:
1. Naku po! hindi ko maaatim na patayin ang inosenteng sanggol na ito.
2. Ang sakit malamang ang sariling anak ang pumaslang sa ama!

2. Maiikling Sambitla – Ito ay mga sambitlang iisahin o dadalawahing pantig

na nagpapahayag ng matinding damdamin.

9
 Halimbawa:
1. Aray! Nasugatan ako ng patalim.
2. Wow! Ang bango ng ulam natin ngayon.

3. Mga Pangungusap na Nagsasaad ng Tiyak na Damdamin o Emosyon ng

Isang Tao
Ito’y mga pangungusap na pasalaysay kaya’t hindi nagsasaad ng matinding
damdamin, ngunit ito ay nagpapakita ng tiyak na damdamin o emosyon.

Halimbawa:
Pagkatuwa: Napakasayang isipin na may isang bata na namang isinilang sa
mundo.

Pagtataka: Hindi ko lubos maisip kung bakit ipatatapon ng isang magulang

ang isang walang kamalay-malay na sanggol.

Pagkalungkot: Masakit isiping ang mag-ama ay ang nagharap sa isang

pagtutunggali.

Pagkagalit: Hindi dapat kinikitil ang buhay ng isang sanggol.

Pasang-ayon: Tama ang naging desisyon ng pastol na hindi patayin ang

bata.

Pagpapasalamat: Mabuti na lamang at nakapag-isip ang pastol.

Pag-asa: Naku, sana nga’y makapasa ka na!

4. Mga Pangungusap na Nagpapahiwatig ng Damdamin sa Hindi Tuwirang

Paraan
Ito ay mga pangungusap na gumagamit ng matatalinghagang salita sa halip na
tuwirang.

Halimbawa:
Kumukulo ang dugo ko kapag naiisip ko ang mga magulang na pinababayaan ang
mga anak. (Ibig sabihin ng kumukulo ang dugo ay galit na galit.)

https://epikongpersiyanoblog.wordpress.com/paraan-ng-pagpapahayag-ng-emosyon-o-
damdamin/

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang kaugnayan ni Padre Florentino kay Simoun?
2. Sa mga alamat na binanggit sa Kabanata 3, pumili ng isa na iuugnay sa
kalagayan ng Pilipinas noon at ngayon at ipaliwanag kung bakit?
3. Magtala ng mga kabiguang naranasan ng mga tauhan sa bawat
kabanatang binasa.
4. Paano nila hinarap ang nangyari sa kanilang buhay? Makatarungan ba ito?
Ipaliwanag.
5. Paano mabisang maipahayag ang damdamin sa akda?

10
 PAGYAMANIN

Panuto: Magbigay ng mga kaisipang lutang sa akda at iugnay ito sa mga

kasalukuyang pangyayari. (Maaaring karanasang pansarili, gawaing
pangkomunidad, isyung Pambansa o pangyayaring pandaigdig). Gayahin lamang
ang kasunod na pormat.

Mga Kaisipang Lutang sa Akda Kaugnay na pangyayari sa

kasalukuyan

11
 ISAISIP

Pahalagahan ang buhay, harapin ang pagsubok na

dumating sa buhay, iwasan ang paghihiganti at higit sa
lahat ang buhay ay sagrado at huwag kalimutang
manalig sa Diyos.

ISAGAWA

Panuto: Pumili ng mga paniniwala at kaisipang namayani mula sa akdang binasa.

Mula sa napiling paniniwala at kaisipan, ipaliwanag ito ayon sa iyong sariling
paniniwala at pagpapahalaga gamit ang mga salitang nagpapahayag ng saloobin
o damdamin. Gayahin lamang ang kasunod na pormat.

Paniniwala o kaisipang Ipaliwanag ayon sa Paano mo pahalagahan

namayani sa binasang iyong sariling ang mga kaisipan o
akda paniniwala paniniwalang ito?
Hal.
Ayon sa Kapitan, ang Tama. Naniniwala talaga Dapat maging maingat
Malapad na Bato raw ang ako na may mga lugar na ngunit mas maniwala at
isang isla na pinamamahayan ng mga manalig sa Diyos
pinangingilagan ng mga nilalang na hindi nakikita.
tao dahil isa raw itong
himpilan o tirahan ng mga
espiritu.

12
1.

2.

3.

Rubriks sa Pagsulat ng tekstong nagpapaliwanag:

A. Orihinalidad - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 10

B. Malinaw ang pagpapaliwanag

at pagpapahalaga sa mga kaisipan - - - - - - - - -10

C. Gumamit ng angkop na mga salitang

hudyat sa pagpapahayag ng saloobin/
damdamin - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 10

D. Makatotohanan - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 10
Kabuuang puntos 40

13
 TAYAHIN

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga sumusunod na tanong at pahayag.

Isulat ang titik ng tamang sagot sa iyong kuwaderno o sagutang papel.

Para sa bilang 1-5

Panuto: Basahin ang mga sumusunod na pangungusap. Piliin lamang ang titik ng
tamang sagot sa loob ng kahon.

A. Malapad na bato B. Simoun C. Ibarra D. Basilio at Isagani

E. Prayle F. Padre Florentino G. Basilio at Tadeo

1. Isinalaysay ng Kapitan ang alamat ng _______. Ito raw ay banal sa mga

katutubo noong una bilang tahanan ng mga espiritu.

2. Si ________ ay isang mayamang mag-aalahas, tagapayo ng Kapitan-Heneral

at lihim na kalaban ng mga prayle.

3. Nakaramdam ng pamumutla si Simoun habang pinag-uusapan ng kasama

niyang mga pasahero ang tungkol sa napatay na _________ at ang ama nito
sa lawa.

4. Nais nina ___________ kasama ng iba pang mga estudyante na maitayo ang
Akademya ng Wikang Espanyol.

5. Si Kapitan Basilio ay nag-aalinlangan sa katuparan ng proyekto ng kabataang

mag-aaral dahil alam niyang sasalungat dito ang mga ___________.

Para sa bilang 6-8

Panuto: Basahin at unawain ang mga sumusunod na pahayag. Tukuyin ang angkop
na hudyat sa pagpapahayag ng damdamin na isinasaad sa pangungusap.

6. Hindi ako makapaniwala sa sinapit ni Donya Geronimo sa loob ng kuweba.

A. pagtataka B. pagkalungkot C. pag-aalinlangan D. pagkadismaya

7. Mabuti naman at hindi nasaktan ang mga taong naroon sa piging.

A. pagkatuwa B. pagkalungkot C. pag-aalinlangan D. pag-alala

8. Harinawa, sana tuluyang makamit na ng Pilipinas ang minimithing

katahimikan.
A. pagtataka B. pag-aalinlangan C. pag-asa D. pag-aalala

14
Para sa bilang 9
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga sumusunod na pahayag. Piliin
lamang ang titik ng tamang sagot.

9. Pinalubha ni Simoun ang kasamaam sa pamahalaan dahil ibig niyan_______.

A. maghiganti ang mga ito laban sa mga Kastila
B. mabalasik na lumaban ang mga inalipusta
C. mawala ang pag-aatubili ng mga kastila
D. makapaghiganti sa maling paraan

10. Bumalik sa Pilipinas si Simoun matapos ang 13 taon sa layuning _____.

A. iligtas niya si Maria Clara sa kamay ni Padre Salvi
B. itutuloy ang hangaring makapaghiganti
C. tutulong sa pagpapalaya sa bayan
D. bubuo ng samahan para sa bayan

Para sa bilang 11
11. “Ayon sa Kapitan, ang Malapad na Bato raw ang isang isla na pinangingilagan
ng mga tao dahil isa raw itong himpilan o tirahan ng mga espiritu.” Ang
naturang pahayag ay nagpapahiwatig na_______.
A. walang sinuman ang hahayaang masakop ang islang ito
B. hindi dapat pumunta sa lugar na ito
C. mag-ingat sa mga espiritu
D. kinatatakutan ang islang ito

Para sa bilang 12-13

Ang masamang panahon ay maraming kahulugan. Isa na rito’y ang negosyo na
pangongolekta ng buwis ng mga prayle na sinabi ni Padre Sibyla na nagsisismula
nang magkaproblema.

12. Ano ang ibig sabihin ng masamang panahon na tinutukoy sa pahayag?

A. may bagyo
B. pagbabago ng panahon
C. nagkakaroon ng problema
D. masalimuot ang panahon

13. Batay sa binasang pahayag, paano inilarawan ni Padre Sibyla ang negosyo
ng mga prayle noong unang panahon sa ating bansa?
A. mabuti ang pagpapatakbo ng mga prayle sa kanilang negosyo
B. nalulugi ang mga prayle sa kanilang negsyo
C. nagkaproblema ang kanilang negosyo
D. yumayabong ang kanilang negosyo

Para sa bilang 14

“Diya’y hindi mo maililiko ang katarungan at hindi ka makapag-udyok ng

kasakiman”

15
 14. Anong mahahalagang mensahe ang nakapaloob sa pahayag?
A. laging gumagawa nang mabuti na naaayon sa batas ng Diyos
B. ang paggawa ng kabutihan ay nagdudulot ng katiwasayan
C. laging magtagumpay ang kabutihan kaysa kasamaan
D. lahat ng nabanggit

Para sa bilang 15

Ang magdusa at gumawa’y kalooban ng Diyos. Magtiis at gumawa! Anong

Diyos iyan?
“Isang Diyos na makatarungan, G. Simoun, “sagot ng Pari. “Isang Diyos na
nagpaparusa sa ating kawalan ng pananalig, sa ating mga masasamang hilig, at
di gaanong pagpapahalaga sa kabutihan.”

15. Ano ang mahihinuha mo kay Simoun batay sa kanyang pananalita?

A. nawalan na ng pag-asa
B. hindi siya naniniwala sa Diyos
C. sinisisi niya ang Diyos sa nangyari
D. sobra-sobra na ang kanyang pagdurusa

KARAGDAGANG GAWAIN

Panuto: Magtala ng mga kaisipang namayani sa akda at ipaliwanag ang

kahulugan nito. Isulat ang sagot sa iyong kuwaderno. Gayahin lamang ang
kasunod na pormat.

Mga Kaisipang Namayani sa Akda Kahulugan at Paliwanag

1. 1.

2. 2.

3. 3.

4. 4.

5. 5.

16
 17
SUBUKIN: TAYAHIN
1. B 6. D 11. C 1. A 6. A 11. D
2. C 7. C 12. D 2. B 7. A 12. C
3. D 8. D 13. A 3. C 8. C 13. C
4. C 9. C 14. B 4. D 9. A 14. D
5. D 10. D 15. C 5. E 10. A 15. A
SUSI SA PAGWAWASTO
 MGA SANGGUNIAN

Adriatico, Valerie May V, Inoy, Gelyn I., Selarta, Senen Joy T., David, Crispina P, Ege,
Yolanda A, Lumagas, Champberlyn F., Tañesa, Rico C., Ras, Corazon N.
Pinadaling Paraan sa Pagtuturo ng Filipino: Sanayang Aklat. Dumaguete City:
DepEd Negros Oriental Division. 2017.

Ambat, Vilma C., Barcelo, Ma. Teresa B., Cariño, Eric O., Dasig, Mary Jane R., Enrijo,
Willita A., Molina, Shiela C., Rivera, Julieta U., Salum, Rosalyn T., Sayson,
Joselyn C., Tabora, Mary Grace A., at Urgelles, Roderic P. Filipino 10 Modyul
para sa Mag-aaral. Vibal Group Inc. 2015

Angkop na Pang-Ugnay sa Pagpapaliwanag ng Panunuring Pampelikula (Accessed

August 10, 2020)
https://link.quipper.com/en/organizations/5468ba5a2294ee085c00014a/curric
ulum#curriculum
Covid Editoryal (Accessed August 13, 2020)
https://www.google.com.ph/search?q=covid%20editoryal&tbm=isch&tbs=rimg
%3ACRMq_1E4EbspxYUN78lHui69_1&prmd=isvn&hl=fil&sa=X&ved=0CBIQ
uIIBahcKEwiY1YyF5pfrAhUAAAAAHQAAAAAQSw&biw=360&bih=560#imgrc
=rAZ-Eoi-KnJx2M

Africa (Accessed July 11, 2020)

https://www.britannica.com/place/Africa

Iran (Accessed July 11, 2020)

https://www.britannica.com/place/Iran

San Juan, David Michael M., Diwa at Panitikan 7. Diwa Learning Systems Inc. 2013

Pangatnig Worksheets (Accessed August 11, 2020)

https://samutsamot.com/2013/03/07/pangatnig-worksheets-part-1/

18
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education – Schools Division of Negros Oriental

Kagawasan, Avenue, Daro, Dumaguete City, Negros Oriental

Tel #: (035) 225 2376 / 541 1117

Email Address: negros.oriental@deped.gov.ph
Website: lrmds.depednodis.net

19