Dobrze jest zrozumieć, że metody jakościowe dotyczą wewnętrznej struktury badanego

obiektu i są względnie nieodwracalne. Ciekawym przykładem są badania przeprowadzone

przez dwóch lekarzy, którzy zastosowali metody jakościowe do rozmów z osobami
umierającymi. Rozmawiali z nimi o ich snach, co dla psychologa o empirycznym podejściu
może budzić wątpliwości. Ja, mając doświadczenie, uważam, że istnieją obszary niezbadane
przez psychologię, w tym neuropsychologię, która nie zna wszystkich aspektów początku
rozwoju. Warto zwrócić uwagę na zjawiska, które mogą wydawać się mistyczne, ale leżą u
podstawy wiary wielu ludzi.

W dokumentach, na które się powołuję, przedstawiono regularność pewnego rodzaju snów

u osób zbliżających się do kresu życia. Te osoby, będąc w pełni świadomości, dziwiły się
swoim doświadczeniom i opowiadały o nich personelowi. Ich sny często dotyczyły spotkań z
bliskimi, co stało się punktem wyjścia dla dalszych badań.

Przed przerwą chciałabym także poruszyć temat zmian uniwersalnych, które, jak sama nazwa
wskazuje, odnoszą się do każdego człowieka i są związane z wiekiem. Te zmiany nie są tylko
wynikiem procesów biologicznych, ale również uniwersalnych doświadczeń społecznych.
Przykłady takich ekstremalnych doświadczeń mogą obejmować wojnę, która wpływa na
rozwój ludzi znajdujących się w jej bliskości.

t o nie jest wskaźnik, że świat jest bezpieczny, tylko dlatego, że ludzie planują swoją
przyszłość. Wybaczcie, że trochę wybiegłam poza temat, ale obserwując współczesne
wydarzenia, zwłaszcza sytuację w Ukrainie i wahanie Zachodu w kwestii pomocy, nie mogę
ukryć swojego zaniepokojenia. Zastanawiam się, dlaczego inne interesy wydają się
ważniejsze niż ochrona tej kruchej równowagi sił na świecie. Jest jednak promyk nadziei,
kiedy widzę, jak nawet małe kraje, takie jak Dania, deklarują swoje wsparcie i gotowość do
pomocy. To pokazuje, że nie wszystkie narody przyjmują postawę obojętności.

Przechodząc do tematu naszego wykładu, zmiany uniwersalne mogą być powodowane

zarówno przez biologię, jak i przez doświadczenia, w tym te smutne oraz warunki życia.
Mieszkańcy pewnych rejonów, którzy od pokoleń żyją w podobny sposób, zdobywając
pokarm czy przetrwając, mogą wykazywać wspólne zmiany rozwojowe. To zjawisko jest
szczególnie widoczne u plemion żyjących z dala od nowoczesnej cywilizacji. W świecie
nowoczesnym, który charakteryzuje się indywidualizacją i specjalizacją, obserwujemy inne
procesy rozwojowe.

Biologiczny zegar dyktuje tempo dojrzewania, co pozwala nam mówić o zmianach

punktualnych i niepunktualnych. Na przykład, jeśli dziecko zaczyna mówić około piątego roku
życia, jest to zmiana niepunktualna, podobnie jak menopauza u kobiet w określonym wieku.

Na koniec chciałabym przytoczyć słowa Stanisława Jerzego Leca, satyryka, który inteligentnie
podsumował naszą tematykę sentencją: 'Zegar tyka, przykro pki.' To przypomnienie, że czas
nieustannie płynie, wpływając na wszystkie aspekty naszego życia, w tym rozwój
psychologiczny i fizyczny.

Kolejną część wykładu poświęcimy złożoności rozwoju człowieka, z naciskiem na zmiany

uniwersalne, społeczne oraz indywidualne, które wpływają na nas przez całe życie.
Rozpocznijmy od zmian uniwersalnych, które dotyczą każdego z nas, niezależnie od miejsca
urodzenia czy wychowania. Te zmiany są wpisane w nasz system nerwowy, naszą biologię,
ale również wynikają z oczekiwań społecznych względem osób w określonym wieku.

Przyjrzymy się także zmianom społecznym, które kształtowane są przez kulturę, w której
żyjemy, i filozofię życia, którą przyjmujemy. Zmiany te nie są jednolite dla wszystkich –
tempo rozwoju jest różne dla każdego człowieka, a oczekiwania społeczne mogą się zmieniać
w zależności od kontekstu kulturowego. Przykładowo, decyzja o założeniu rodziny może być
postrzegana inaczej w zależności od wieku, w którym się to dzieje, i może być opóźniona w
porównaniu do poprzednich pokoleń.

Zajmiemy się również zmianami indywidualnymi, które są wyjątkowe dla każdego z nas i
mogą być wynikiem wydarzeń życiowych, takich jak doświadczenia traumatyczne czy
osobiste osiągnięcia. Te zmiany kształtują naszą unikalną biografię i wpływają na sposób, w
jaki postrzegamy świat i siebie samych.

Podczas wykładu omówimy również teorię Eriksona dotyczącą etapów rozwojowych, które
przedstawiają wyzwania i możliwości rozwojowe na każdym etapie życia. Zwrócimy uwagę
na to, jak różne etapy mogą wpływać na zdolność jednostki do radzenia sobie z zadaniami
życiowymi i osiągania dojrzałości.

Przyjrzymy się także, jak zmieniały się podejścia do rodzicielstwa i niezależności wśród
młodych dorosłych. Omówimy, jak współczesne oczekiwania społeczne i indywidualne
przemyślenia dotyczące dorosłości i gotowości do bycia rodzicem wpływają na decyzje
dotyczące założenia rodziny.

Proszę państwa, nasze indywidualności stanowią istotny element naszej tożsamości, co

czasami budzi emocje i dyskusje. Często słyszymy, że każdy jest inny, co jest prawdą, ale
równie ważne jest dostrzeżenie, że ludzie dzielą również wiele wspólnych cech. Psychologia
jako nauka skupia się na badaniu tych właśnie prawidłowości. Gdybyśmy nie byli w stanie
znaleźć cech wspólnych w grupie 1000 osób, trudno byłoby mówić o psychologii jako o
dyscyplinie naukowej. Mimo że indywidualne podejście do każdego ucznia jest ważne, nie
możemy zapominać o pewnych uniwersalnych prawidłowościach rozwojowych, które łączą
nas wszystkich.

Rozwój człowieka jest procesem, który można określić poprzez określone etapy, znane jako
periodyzacja. Rozpoczyna się on od okresu prenatalnego, który trwa od poczęcia do
narodzin. W tym czasie rozwój jest niezwykle intensywny i w dużym stopniu zależny od
środowiska, w jakim rozwija się płód, a więc od organizmu matki. Niestety, nie zawsze
przyszłe matki są świadome, jak ich zachowanie wpływa na rozwijające się dziecko. Stres,
niezdrowa dieta czy brak odpowiedniej opieki prenatalnej mogą mieć negatywny wpływ na
rozwój płodu.

Zrozumienie, że dziecko i matka tworzą jeden system, jest kluczowe. Wszystko, co czuje
matka, wpływa na dziecko. To ważna wiedza, która podkreśla znaczenie opieki prenatalnej i
zdrowego stylu życia w ciąży.