PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH - WYKŁAD

I ZAJĘCIA 12.10:

1.ZALICZENIE

o TEST: 30 Pytań testowych = 30 pkt. (zaliczenie od 50% + 1 pkt.).

o Źródła pytań: Wykłady (około 60% i literatura obowiązkowa).
o Możliwość uzyskania dodatkowych punktów za dodatkowe zadania!

2. POPULACJA – RÓŻNICE INDYWIDUALNE

Kryteria różnic indywidualnych:

o W całej populacji jest różne natężenie danej cechy, rozkład normalny (krzywa
Gausa), dobrze zdefiniować jest ta która jest rozłożona na rozkładzie normalnym
o Zaburzenie to nie jest różnica indywidualna, gdyż nie można wyznaczyć natężenia
(albo masz dane zaburzenie albo go nie masz).
o Nie ma takiej osoby, która miałaby ‘’0’’ neurotyczności, ponieważ służy nam ona do
przetrwania.

RÓŻNICE INDYWIDUALNE SŁUŻĄ DO TEGO, ABYŚMY SIĘ ZAADAPTOWALI,

POZWALAJĄ NAM PRZETRWAĆ.

Człowiek jest UNIKALNY – niepowtarzalny: osobowość to specyficzna dla każdego z nas

organizacja układów psychofizycznych.

RÓŻNICE INTERINDYWIDUALNE – są RÓŻNICE INTRAINDYWIDUALNE

powszechne różnice międzyludźmi, (wewnątrzosobnicze) – sami się zmienimy
ponieważ nie ma takiej właściwości, pod w ciągu życia, przejawiamy te same cechy
względem której nie różnimy się między tylko w różnym nasilaniu np. bardziej
sobą. melancholijni lub mniej melancholijni.

o Czasowa zmienność wyjaśniana jest upływem czasu np. żywotność zmienia się przez
całe życie (co wiąże się z tym, że doświadczamy różnych rzeczy w ciągu życia).
o Osobowość ma różne wymiary i to jak się zachowujemy zależne jest od sytuacji,
zmienność sytuacyjna (problem, jeśli chodzi o osobowość) pokazuje, iż
mamy pewne tendencje, ale z drugiej strony, ale nie jesteśmy w stanie w 100%
przewidzieć zachowania konkretnej osoby.

3. SZEŚĆ OBSZARÓW WYSTĘPOWANIA RÓŻNIC INDYWDIUALNYCH

PREFERENCJE:

o Style myślenia – głównie wpływ środowiska

o Osobowość – pośrednio biologia/środowisko (zarówno wpływ obu czynników)
o Temperament – bardziej zdeterminowane biologicznie, ale nie w 100%

SPRAWNOŚCI:
 o Inteligencja płynna – potencjał, nie wiadomo co będzie, coś z czym przychodzimy na
świat, jeszcze nie w pełni ukształtowany, głównie zdeterminowany biologicznie.
o Inteligencja skrystalizowana – coś co się ujawnia np. nasze zdolności, wpływ i
środowiska i inteligencji po równo.
o Sprawności specyficzne.

To że osoba jest inteligenta nie oznacza, że ma mniej problemów!

4. W JAKI SPOSÓB MOŻEMY PODZIELIĆ RÓŻNICE INDYWIDUALNE?

Przyczyny zróżnicowania między ludźmi:

Endogenne teorie osobowości: przyczyną różnic indywidualnych są czynniki

biologiczne – to co w człowieku, przykład: Hipokrates i jego cztery humory.

Egzogenne teorie osobowości – przyczyną różnic indywidualnych są czynniki

środowiskowe.

5.POMIAR RÓŻNIC INDYWDIUALNYCH

NOMOTETYCZNE podejście do IDIOFRAFICZNE – każdy człowiek jest

osobowości – najwięcej badań! (badanie
kwestionariuszami) – różnice indywidualne
mogą zostać opisane, wyjaśnione i
przewidywane na podstawie wcześniej
zdefiniowanych kryteriów, czyli istnieją
określone wskaźniki, uniwersalne zmienne,
stosowane do wszystkich ludzi, pod
względem których będziemy ludzi
różnicować, poszukiwanie uniwersalnych
praw ‘’natury ludzkiej’’ (like All other
people).
unikalny, widzimy tego człowieka, NIE MA
wskaźnika uniwersalnego dla całej populacji,
nie możemy porównywać ludzi między
osobą, metody: obserwacja, zbieranie
materiałów biograficznych (obserwacja w
naturalnym otoczeniu), każdy z nas jest
jedyny w swoim rodzaju.

DYSPOZYCYJNE– podejście, które mówi SYTUACYJNE– podejście

o tym, że mamy cechy i się nimi różnimy
między osobą, każdy ma jakieś tendencje w
zachowaniu, które musimy zmierzyć za
pomocą zgodne z podejścia
nomotetycznego za pomocą
kwestionariusza: pojęcie cechy, typu
próbujemy w pewien sposób opisać.
Różnice między ludźmi wynikają z sytuacji,
wyklucza pomiar osobowości, człowiek
determinuje kontekst sytuacyjny,
kształtowany jest przez środowisko,
człowiek nieprzewidywalny, ponieważ
determinuje go środowisko.

CECHA - względnie stałe różnice indywidualne pod względem właściwości psychicznych,

których wariancja jest częściowo genetycznie zdeterminowana.

CECHA OSOBOWOSĆI – wewnętrzna, dynamiczna organizacja systemów

psychofizycznych, która prowadzi do powstania charakterystycznego dla jednostki systemu
zachowań myśli i uczuć -> cecha ma charakter latentny (nie jesteśmy jej w stanie
bezpośrednio zaobserwować, cecha możemy zdiagnozować na podstawie pewnego
tendencyjnego zachowania), problem ze spójnością między sytuacyjną! (np. w grupie znanej
osoba nie obawia się wypowiadać, natomiast pośród innych osób osoba będzie bała się
wypowiadać) -> jest to zależne od kontekstu.

TYP -> nie mamy typu! To my jesteśmy do niego klasyfikowani, to kategoria klasyfikacji, na
podstawie określonych kryteriów jesteśmy w stanie klasyfikować osoby.

CECHA TYP
o Kontinuum (mniej lub bardziej) o Brak kontinuum (klasyfikacja nas do
o W jakim stopniu ją posiadamy pewnego typu)
(zmienna ilościowa) o Do jakiej kategorii przynależymy?
o Zmienna porządkowa o Zmienna kategorialna (klasyfikacja
o Wynik na wymiarze x-y do pewnego typu)
o X albo y (albo jeden albo drugi typ)
II ZAJĘCIA 19.10:
1.ŹRÓDŁA RÓŻNIC INDYWIDULANYCH
Badania pokazują, że różnice między jednostkami w populacji mają zarówno genetyczne, jak i
poza genetyczne (głównie: środowiskowego) źródła. Zainteresowania są takim przykładem,
które jest uwarunkowane przez środowisko!
3 KWESTIE DOTYCZĄCE SPORU NATURA CZY ŚRODOWISKO:
1. Skoro czynniki genetyczne mogą wyjaśniać do 50% zmienności cech, to pozostałe %
wyjaśniają czynniki poza genetyczne – nie można pomijać wpływu środowiska!
2. Pojęcie ‘’środowiska’’ może obejmować wszystkie inne niż genetyczne wpływy.
(środowisko to także takie elementy jak: środowisko prenatalne, środowisko
chorobowe itp..), bardzo wcześnie widzimy, w rozwoju prenatalnym, że są różnice
między bliźniakami
3. Genetyka bada, to co jest dane w określonej populacji i czasie (ale nie jest to coś
czego nie możemy zmienić np. Wzrost, który niby jest genetycznie uwarunkowany
jednak czynniki środowiskowe mogą modyfikować nam, jednak musimy wziąć pod
uwagę czynniki środowiskowe: co może się zdarzyć?
4. Efekt Flynna - porównywanie pokoleń w populacjach, wskaźnik inteligencji rośnie, w
szczególności w kulturze zachodniej, która daje obowiązkową edukacje, dobra
kulturalne (kwestie środowiskowe, które powodują, że wskaźnik inteligencji rośnie -
>efekt Flynna nie dotyczy jednostki, dotyczy to tylko i wyłącznie populacji!
Jest to zbyt prosta formuła:
WPŁYW GENÓW + WPŁYW ŚRODOWISKA = ZACHOWANIE
Wpływ genów:
ADDYTYWNY -> przekazywanie genów z NIEADDYTWNY -> epistaza i dominacja,
pokolenia na pokolenie, które powodują, że są to różnice pomiędzy nami i rodzicami
jesteśmy podobni do rodziców (my mamy jakieś cechy, a rodzice nie)
o Dobór rodziców (selektywny) -> o Emergeneza -> unikalna kombinacja
łączenie się/ dobieranie jednostek w alleli dająca efekty nieobserwowane
ramach populacji, które są
 fenotypowo bardziej podobne niż u rodziców i rodzeństwa (dotyczy
miałoby to miejsce w przypadku złożonych cech)
doboru losowego (pani jest wysoka, o Czynnik nieaddytywny powoduje, że
wybiera wysokiego partnera, pod jesteśmy coraz większą
względem podobieństwa, dziecko indywidualnością
nie losowo otrzyma wyższy wzrost, o Czynnik nieaddytywny będzie inny u
pula genów jest wyselekcjonowana rodzeństwa i bliźniaków
ze względu na dobór dizygotycznych
wyselekcjowany), czynnik o Kombinacja alleli powoduje, że
addytywny nabiera przez to jeszcze jesteśmy niezwykle indywidualni,
większego znaczenia gdzie potencjał i zdolności są
wyjątkowe
o Czynniki nieaddytywne są wspólne
dla bliźniaków monozygotycznych!!
o Czynnik nieaddytywny nie jest
wspólny dla rodziców!
Badania pokazują, że
o Istnieją wielogeneowe wpływy na różnice indywidualne mające rozkład normalny w
populacji.
o Różnice zdeterminowane działaniem wielu genów
o Wpływy pojedynczych genów są, ale, jednak wpływ całego systemu genów kształtuje
fenotyp i jego wariancję w określonej populacji
o Istniej wiele genów, które działają na różne obszary
o Jeden gen działa bardzo często na więcej niż jedno zachowanie
POJĘCIE ODDZIEDZICZALNOŚCI: 2 ZNACZENIA
1. Znaczenie statystyczne:
o Proporcja wariancji zachowania obserwowana w danej populacji przepisywana
zmienności wariancji genetycznej –0,00 0 1,00 w przypadku większości różnic
indywidualnych 0,30-0,60
2. Bardziej ogólne znaczenie;
3. Wielkość zmienności badanego zachowania w danej populacji, którą można przypisać
wpływom genetycznym różnic między jednostkami w populacji
WPŁYW GENETYCZNY TO NIE JEST DETERMINIZM GENETYCZNY -
ODDZIEDZICZALNOŚĆ TO MIARA STATYSTYCZNA UDZIAŁU CZYNNIKÓ
GENETYCZNYCH W WARIANCJI ZACHOWANIA, WPŁYW GEENTYCZNY TO JEST
ROZWÓJ I KSZTAŁTOWANIE ZACHOWAŃ PRZY UDZIALE CZYNNIKÓW
GENETYCZNYCH.
Wpływ środowiska:
WSPÓLNEGO -> SPECYFICZNEGO -> środowisko, które rozróżnia nas
środowisko, które dzielimy z od rodziny np. Szkoła, zainteresowania, przyjaciele,
członkami naszej rodziny np. o Kolejność urodzenia należy do środowiska
Status społeczno- specyficznego, ponieważ sposób wychowania,
ekonomiczny, system przekazywany system wartości może być inny.
 wartości, dostęp do dóbr o Sytuacja rozwodu w rodzinie – dziecko
domowych. najstarsze najbardziej obciążone, jest to
środowisko specyficzne!
Wpływ genetyczne i środowiskowe na różnice indywidualne:
o Inteligencja - duży wpływ środowiska wspólnego na wczesnym etapie życia! (50%
środowisko; 50% geny)
o Temperament (65% geny)
Na osobowość główny wpływ ma środowisko specyficzne, a w minimalnym stopniu
środowisko wspólne.
KORELACJA GENÓ I ŚRODOWSIKA
o Pytanie na egzaminie: przykład - trzeba wybrać, który to typ korelacji!
Geny zmieniają prawdopodobieństwo ekspozycji człowieka na środowiskowe czynniki
ryzyka.
Zakład mediacyjne wpływy:
o Środowiskowa mediacja wpływów genetycznych.
o Genetyczna mediacja wpływów środowiskowych.
3 TYPY KORELACJI GENY - ŚRODOWISKO:
o PASYWANA(BIERNA) -> rodzice nie dość, że przekazują dzieciom geny, to jeszcze
wychowują w odpowiedni sposób, aby promować rozwój określonych cech, ma
największe znaczenie na początku naszego życia

o REAKTYWNA -> coraz ważniejsza z wiekiem, nasze indywidualne doświadczenia są

po części efektem tego, jak inni ludzie reagują na nasze wrodzone cechy (wspierająco
lub hamująco) -> rodzice są opiekuńczy, chronią nas, ponieważ widzą, że jesteśmy
wysoko wrażliwi. (reaguje środowisko na nasze tendencje genetyczne).

o AKTYWNA -> rozwija się najpóźniej z wiekiem, kiedy oddziedziczone predyspozycje

wpływają na nasze życiowe wybory, jednak te wybory są realizowane w takich
warunkach, na jakie pozwala nasze środowisko, które aktywnie tworzymy (sami pod
względem naszych uwarunkowań genetycznych dobieramy sobie własne środowisko)
INTERAKCJA GENOTYPU I ŚRODOWISKA -> zróżnicowana wrażliwość genotypów na
środowisko, trudna do wykazania, wypycha nas w pewien sposób na bodźce, jedni je
bardziej zauważają w środowisku inni niekoniecznie
Przykład: zaburzenia zdrowia psychicznego
Inny przykład: Fenyloketonuria
Inny przykład: badania skłonności przestępczych: dzieci o największym ryzyku popełnienia
przestępstw -> rodzice biologiczni i adopcyjni to przestępcy (zarówno rodzice biologiczni i
adopcyjni). Geny predysponują nas do tego, że w różny sposób reagujemy na bodźce
środowiska.
METODY BADANIA GENTYKI ZACHOWANIA:
Na egzaminie nie ma badań dotyczących zwierząt!!!!
o Badania bliźniąt (pomagają analizować interakcję genotypu - środowisko)
o Badania bliźniaka kontrolnego (tylko jedno z bliźniąt jest poddane treningowi
wchodzenia na schody, a drugie wykonuje to swobodnie, potem obserwuje
się i porównuje ich do siebie, jeżeli są różnice to bardziej zadziałało
środowisko, a jak nie to geny)
o Badanie pojedynczych bliźniąt (jedne bliźniak zmarł od razu po porodzie,
osoba doświadczająca, ta która przeżyła funkcjonuje inaczej, jest inaczej
traktowa, czy doświadczenie bliźniaczej ciąży ma jakieś znaczenie)
o Metoda rodzin bliźniąt (z połączenia studiów rodzinnych i metody bliźniąt,
porównujemy dzieci matek bądź ojców, którzy byli bliźniętami- im bardziej
jesteśmy spokrewnieni, tym bardziej jesteśmy do siebie podobni).
o Porównywanie bliźniąt i par niebliźniaczych (porównywanie bliźniaków
monozygotycznych i dizygotycznych, couple effect -> bliżniaki dizygotyczne są
traktowane jako razem, para, gdyż razem przyszły na świat)
o Badania bliźniąt wychowywanych osobno - zadziwiające badania Thomasa
Boucharda (np. Manieryzmy) -> nie mamy środowisko wspólnego!!!
o Metoda bliźniąt wychowywanych razem – dwa założenia:
▪ Bliźnięta monozygotyczne są jednakowe
▪ Mniejsze podobieńswo bliźniąt DZ niż MZ sugeruje wpływy
genetyczne