Duïm kiïjgkm be evmiumkgûj y

trmtmogejtc bei
kcopcrtmogejtc
kcopcrtmogejtc sugkgbm
 Duïm kiïjgkm be evmiumkgûj y
trmtmogejtc bei kcopcrtmogejtc
sugkgbm

Br. Ogkhei Mjbrç Veyes Crtedm

Kccrbgjmbcr mkmbçogkc bei Gjstgtutc be Rermpgm Kcjtextumi (Kb. be Oçxgkc).
Kccrbgjmbcr kiïjgkc bei drupc be Rermpgm Bgmiçktgkm Kcjbuktumi BFR-Oçxgkc.
Expertc ej termpgm kcjbuktumi.
Prcaescr kiïjgkc y ogeofrc bei kcjsenc tçkjgkc be prcdrmoms be pcsdrmbc ej psgkcicdïm kiïjgkm ej
Oçxgkc, EUM, Espmým, Mrdejtgjm y Frmsgi.

Ph. B. Lgrl B. [trcsmhi

Presgbejte be HemrtOmtters Kcjsuitgjd ej Pcrtimjb, Credcj.
Kcjckgbc kcoc ujc be ics krembcres be im Rermpgm be be
Mkeptmkgûj
Mkeptmkgûjy Kcoprcogsc
y Kcoprcogsc(MKR) y be im(aMKR).
Ackmigzmbm Rermpgm
Expertc ej im gjtervejkgûj psgkciûdgkm ej kejtrcs be mtejkgûj prgomrgm, ei omjenc be im bepresgûj y ei
kcopcrtmogejtc sugkgbm.

Ebgtcr respcjsmfie>
Igk. Decrdgjm Ocrejc ^mrkc
Ebgtcrgmi Ei Omjumi Ocberjc
 Jcs gjteresm su cpgjgûj, kcoujïquese
kcoujïquese kcj jcsctrcs>
Ebgtcrgmi Ei Omjumi Ocberjc [.M. be K.Q.

Mv. [cjcrm 601, Kci. Hgpûbrcoc, Mikmibïm Kumuhtçock, 01=00, Kgubmb be

Oçxgkc, Oçxgkc

(56-55) 56-15-==-00

gjac@omjumiocberjc.kco

quenms@omjumiocberjc.kco

Duïm kiïjgkm be evmiumkgûj y trmtmogejtc bei kcopcrtmogejtc sugkgbm

B.V. © 6060 pcr Ebgtcrgmi Ei Omjumi Ocberjc [.M. be K.Q.

G[FJ> 748-104-228-8;=-7 versgûj eiektrûjgkm

Ogeofrc be im Kíomrm Jmkgcjmi

Jmkgcjmi be im Gjbustrgm
Gjbustrgm Ebgtcrgmi Oexgkmjm, Ved.
jþo. ;7

Rcbcs ics berekhcs reservmbcs. Jgjdujm pmrte be estm pufigkmkgûj puebe

ser reprcbukgbm, miomkejmbm c trmjsogtgbm sgj perogsc prevgc pcr eskrgtc
be im Ebgtcrgmi.

Pmrm omycr gjacromkgûj scfre

Kmtíicdc be prcbuktc
Jcvebmbes
Gjstruoejtcs be evmiumkgûj ej iïjem y oís
www.omjumiocberjc.kco
 Bgrektcr ebgtcrgmi>
Br. Ncsç Iugs Ocrmies [mmvebrm

Ebgtcrm be besmrrciic>
Igk. Rmjgm Aicr Dmrkïm [mj Numj

Bgseýc be pcrtmbm>
BD. Kgjthym Lmrgjm Crcpezm Herebgm
 Kcimfcrmbcres

Gvíj Mrmjdc be Ocjtgs. Kccrbgjmbcr be im kiïjgkm be trmstcrjcs be im

perscjmigbmb be im sufbgrekkgûj be servgkgcs kiïjgkcs bei Gjstgtutc Jmkgcjmi be
Psgqugmtrïm Numj Vmoûj be im Auejte Ouýgz.
Kmpïtuic 1
Pmuigjm Mrejms Imjbdrmve. Igkejkgmbm y Bcktcrm ej Psgkcicdïm pcr im
Ujgversgbmb Jmkgcjmi Mutûjcom be Oçxgkc. Prcaescr Rgtuimr M be Rgeopc
Kcopietc Beagjgtgvc y tgeje im bgstgjkgûj be Kmjbgbmtc m Gjvestgdmbcr
Jmkgcjmi bei [gsteom Jmkgcjmi be Gjvestgdmbcres ([JG, KCJMKWR). Besbe
ei mýc 60=; se beseopeým kcoc supervgscrm be kmscs kiïjgkcs be ics miuojcs
be im Espekgmigzmkgûj ej Gjtervejkgûj Kiïjgkm ej Mbuitcs y Drupcs y be im
Vesgbejkgm ej Psgkctermpgm Gjamjtgi bejtrc be ujc be ics Kejtrcs
Kcoujgtmrgcs be im Amkuitmb be Psgkcicdïm be im UJMO, bcjbe mktumioejte
estí m kmrdc be im Neamturm.
Kmpïtuic 4
Kcgjtm Mrrcyc Ngoçjez. Omestrm ej Psgkcicdïm kcj espekgmigzmkgûj ej
Oebgkgjm Kcjbuktumi, es psgkûicdm mbskrgtm mi servgkgc be [miub Oejtmi bei
Gjstgtutc Jmkgcjmi be Pebgmtrïm ‛ [upervgscrm ’Gj sgtu‟ be ics miuojcs be
omestrïm ej Oebgkgjm Kcjbuktumi pcr pmrte bei Prcdrmom be Omestrïm y
Bcktcrmbc ej Psgkcicdïm be im Ujgversgbmb Jmkgcjmi Mutûjcom be Oçxgkc ej
im [ebe bei Gjstgtutc Jmkgcjmi be Pebgmtrïm.
Kmpïtuic 2
Ncsç Gdjmkgc Kruz Dmgtíj. Mkmbçogkc ej ei Kejtrc Ujgversgtmrgc be
Kgejkgms be im [miub be im Ujgversgbmb be Dumbmimnmrm y kcaujbmbcr be im
kiïjgkm be bueic pcr sugkgbgc be im Ujgversgbmb be Dumbmimnmrm, es ogeofrc
be im Mssckgmtgcj acr Kcjtextumi
Kcjte xtumi Fehmvgcrmi [kgejke
[kgejk e Oexgkc Khmpter (MKF[)
y mutcr be vmrgcs mrtïkuics scfre sugkgbgc.
Kmpïtuic 7

Pmfic Dmdigesg.
Espekgmigstm Oçbgkc edresmbc
ej Psgqugmtrïm be im ej im Ujgversgbmb
Ujgversgbmb Kmtûigkm
Jmkgcjmi be Kûrbcfm
be Fuejcs Mgres.y
Bckejte y supervgscr be ics pcsdrmbcs be Rermpgms Kcdjgtgvc-Kcjbuktumies
Kcjteopcríjems y Rermpgms be Rerkerm Dejermkgûj, prgjkgpmioejte be
Rermpgm Bgmiçktgkm Kcjbuktumi (BFR), ej im Aujbmkgûj Acrc y be im
Ujgversgbmb be Iuníj. Rgeje uj extejsc Ejtrejmogejtc kcj Fehmvgcrmi Rekh
y es ex Qgsgtgjd [khcimr ej im Ujgversgbmb be Tmshgjdtcj/FVRK, [emttie.
Mktumioejte esbekccrbgjmbcr
equgpc be BFR beiAcrc.
im Aujbmkgûj prcdrmom, psgkctermpeutm y psgqugmtrm bei
Kmpïtuic =
Kçsmr Dcjzíiez Dcjzíiez. Oçbgkc Psgqugmtrm y Psgkcdergmtrm, es
Gjvestgdmbcr Msckgmbc M be im [ekretmrgm be [miub Nmigskc y Neae be
Gjvestgdmkgûj bei Gjstgtutc Nmigskgejse be [miub Oejtmi.
Kmpïtuic 8
Migkgm Ebgth Herocsgiic be im Rcrre. Bcktcrm ej Psgkcicdïm pcr im
Ujgversgbmb be Dumjmnumtc, prcaescrm-gjvestgdmbcrm y kiïjgkm be tgeopc
kcopietc ej ei Bepmrtmoejtc be Psgkcicdïm be im Ujgversgbmb Mutûjcom be
Mdumskmigejtes. Es aujbmbcrm be im Ujgbmb be Mtejkgûj e Gjvestgdmkgûj ej
Psgkcicdïm (UMGP) ej bcjbe mktumioejte bgrgde uj drupc be gjvestgdmkgûj ej
reduimkgûj eockgcjmi y prevejkgûj bei sugkgbgc. Es ogeofrc bei [gsteom
Jmkgcjmi be Gjvestgdmkgûj Jgvei =, kcimfcrmbcrm be im CP[/CO[ ej Oçxgkc
y ej im Vedgûj be ims Moçrgkms y msescrm bei Dcfgerjc bei Estmbc be
Mdumskmigejtes ej omtergm be mkkgcjes pþfigkms pmrm im mtejkgûj, prevejkgûj
y pcsvejkgûj bei sugkgbgc ej im ejtgbmb.
Kmpïtuic 6
Mjdçigkm Vmoïrez Kírbejms. Kcaujbmbcrm bei Gjstgtutc be Kgejkgms
Kcjbuktumies Kcjtextumies y Rermpgms Gjtedrmtgvms be Dumbmimnmrm. Es
oçbgkc psgqugmtrm mbskrgtc mi Gjstgtutc Nmigskgejse be [miub Oejtmi ([MIOE)
bcjbe se hm beseopeýmbc kcoc neae bei írem be hcspgtmigzmkgûj y urdejkgm,
neae bei bepmrtmoejtc be ejseýmjzm y kmpmkgtmkgûj. Prcaescr tgtuimr be im
espekgmigbmb be psgqugmtrïm pcr im Ujgversgbmb be Dumbmimnmrm.
Kmpïtuic 8
Ncsç Íjdei Vmoïrez Dutgçrrez. Oçbgkc pcr im Ujgversgbmb Mutûjcom be
Juevc Ieûj y psgqugmtrm pcr im Ujgversgbmb Jmkgcjmi Mutûjcom be Oçxgkc
(UJMO) acrombc ej Hcspgtmi Psgqugítrgkc ’Army Ferjmrbgjc Íivmrez‟.
Pmrtgkgpû kcoc termpeutm gjbgvgbumi y drupmi ej gjvestgdmkgcjes kcjtrcimbms
ej im kiïjgkm be Rrmstcrjc iïogte be im perscjmigbmb ej ei Gjstgtutc Jmkgcjmi be
Psgqugmtrïm ’Vmoûj be im Auejte‟. Es oçbgkc psgqugmtrm y termpeutm be im
kiïjgkm be Rermpgm Bgmiçktgkm Kcjbuktumi bei Gjstgtutc be Kgejkgm y Rermpgm
Kcjbuktumi Kcjtextumi ej im Kb. be Oçxgkc, y prcaescr be msgdjmturm be
predrmbc ej im Amkuitmb be Oebgkgjm be im UJMO.
Kmpïtuic 1
 Gjtrcbukkgûj

Ogkhei Mjbrç Veyes Crtedm

Ej este vciuoej presejtmocs ujm sïjtesgs be im gjvestgdmkgûj mktumi scfre

prevejkgûj y trmtmogejtc bei kcopcrtmogejtc sugkgbm. Juestrm gjtejkgûj jc
es remigzmr ujm revgsgûj fgfigcdríagkm sgjc ujm duïm pmrm ics kiïjgkcs que se
ejarejtmj m im tmrem be myubmr m ims perscjms kcj estm kcjbgkgûj m marcjtmr ei
suargogejtc kcj kcjskgejkgm, bgspcsgkgûj y sejtgbc, y kcj myubm be esms
hmfgigbmbes oencrmr sus kcjbgkgcjes be vgbm y kcjstrugr ujm vgbm smtgsamktcrgm,
bgdjm y kcj sgdjgagkmbc. Ei cfnetgvc bei igfrc tmopckc es sustgtugr mi
ejtrejmogejtc rgdurcsc ej im gjtervejkgûj kcj este beigkmbc prcfieom, sgjc
prcpcrkgcjmr duïms mktumigzmbms y mopigmr ims herrmogejtms be qugejes ym
kuejtmj kcj uj ejtrejmogejtc ej gjtervejkgûj bei sugkgbgc c ejtrejmj
prcaesgcjmies ej çi. Kmbm kmpïtuic estí eskrgtc be omjerm que mi espekgmigstm
se ie ouestrmj duïms que puebe kcjsgbermr pmrm myubmrse m kcjbukgr su
gjtervejkgûj kcj kcjsuitmjtes sugkgbms be ujm acrom estrukturmbm y aiexgfie.
Pcr su pmrte, ics kiïjgkcs que se ejkuejtrmj ej ejtrejmogejtc ejkcjtrmríj uj
kcopieoejtc kcoprejsgvc pmrm su acromkgûj ej ics kcjtejgbcs be este
vciuoej.

se Kmbm ujcteoms
mfcrbmj be icsespekïagkcs
kmpïtuics kcogejzm kcj be
bepejbgejbc ujmicsgjtrcbukkgûj y pcstergcroejte
kcjtejgbcs be kmbm kmpïtuic.
Hmkgm ei agjmi be ics kmpïtuics que prcveej duïms expiïkgtms pmrm im
gjtervejkgûj (m pmrtgr bei kmpïtuic 5 ej mbeimjte), ei iektcr ejkcjtrmrí
rekcoejbmkgcjes remigzmbms pcr kcjsuitmjtes (c exkcjsuitmjtes) kcj
kcopcrtmogejtc sugkgbm krûjgkc que hmj kursmbc bgverscs trmtmogejtcs
psgqugítrgkcs y psgkctermpçutgkcs m ic imrdc be su vgbm, y que mktumioejte
estíj rekgfgejbc trmtmogejtc psgkctermpçutgkc c hmj agjmigzmbc ei trmtmogejtc
kcj resuitmbcs amvcrmfies. Im gbejtgbmb be ics kcjsuitmjtes be kmbm kmpïtuic
es kcjagbejkgmi< jgjdujc be eiics hm sgbc trmtmbc pcr ics mutcres be kmbm
kmpïtuic kcrrespcjbgejte, eiic kcj im agjmigbmb be omjtejer sus
rekcoejbmkgcjes tmj jeutrmies y mutçjtgkms kcoc auerm pcsgfie< pcr im ogsom
rmzûj, sus pmimfrms jc auercj mitermbms be jgjdujm acrom. Mi tçrogjc be kmbm
kmpïtuic, ics mutcres kcjtrgfuyej kcj uj resuoej bei ogsoc m omjerm be
’redims be bebc‟ m ims que ei iektcr puebe redresmr rípgbmoejte ujm vez
agjmigzmbm im iekturm. M kcjtgjumkgûj, se presejtm uj resuoej be kmbm ujc be
ics kmpïtuics.
Ei kmpïtuic =, eskrgtc pcr Pmfic Dmdigesg, beskrgfe im prcfieoítgkm bei
sugkgbgc m jgvei oujbgmi pmrm bespuçs reimtmr ims kmrmkterïstgkms be bcs
prctckcics be mtejkgûj mi kcopcrtmogejtc sugkgbm, ei prctckcic I-VMOP,
utgigzmbc bejtrc be im Rermpgm Bgmiçktgkm Kcjbuktumi (BFR), y uj prctckcic
fmsmbc ej Rermpgm Kcdjgtgvm sedþj im kcjkeptumigzmkgûj be Fekl.
Pcstergcroejte, Dmdigesg beskrgfe ims dejermigbmbes bei prctckcic I-VMOP,
bgvgbgçjbcims ej tres kcopcjejtes> =) Evmiumkgûj bei rgesdc, 6) Rcom be
bekgsgcjes scfre ei rgesdc y ;) Pimj be sedurgbmb c be respuestm m ims krgsgs y
rekurscs be sedurgbmb. Pcstergcroejte, ei mutcr prcpcrkgcjm duïms respektc m
im kcjsgbermkgûj bei gjterjmogejtc y im gjtervejkgûj kcj mbcieskejtes. Este
kmpïtuic represejtm uj resuoej exhmustgvc bei prctckcic be gjtervejkgûj I-
VMOP, kcj juoercscs eneopics y vgýetms que kimrgagkmj su gopieoejtmkgûj.
Heocs gjkiugbc este kmpïtuic ej este vciuoej kcoc eneopic be uj prctckcic
mopigmoejte utgigzmbc ej tcbc ei oujbc, respmibmbc sûigbmoejte pcr
evgbejkgms eopïrgkms y que, sg fgej sus eieoejtcs resuitmj suomoejte
sgogimres m ics beskrgtcs ej ctrcs kmpïtuics, represejtm ujm miterjmtgvm que ics
iektcres ejkcjtrmríj þtgi be ieer y kcjtrmstmr.
Ej ei kmpïtuic 6, im Brm. Herocsgiic eskrgfe scfre im epgbeogcicdïm bei
sugkgbgc. Im bcktcrm gjgkgm kcj im beskrgpkgûj be ims tmsms be sugkgbgc m jgvei
oujbgmi, mfcrbm im prcfieoítgkm be su sufredgstrc y ei Pimj be Mkkgûj scfre
smiub Oejtmi 60=;-6060 be im Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub.
Pcstergcroejte, se trmtmj ims tmsms redgstrmbms be sugkgbgc, tejtmtgvms be
sugkgbgc y mutciesgcjes ej Imtgjcmoçrgkm, Oçxgkc y, espekïagkmoejte, ej ei
estmbc be Mdumskmigejtes, msï kcoc be su gopmktc kcoc prcfieom be smiub
pþfigkm.
Ej ei kmpïtuic ;, Veyes y [trcsmhi expcjej uj ocbeic bei kcopcrtmogejtc
sugkgbm kcj fmse ej im tecrïm bei mprejbgzmne. Ics mutcres presejtmj ei
kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc uj gjtejtc be sciukgûj be prcfieoms crgejtmbc
mi eskmpe bei omiestmr eockgcjmi expergoejtmbc kcoc gjscpcrtmfie,
gjeskmpmfie
Ics mutcres eexpigkmj
gjterogjmfie,
que imbergvmbc be kgrkujstmjkgms
sugkgbmigbmb, que gjkiuye be vgbm besmagmjtes.
tejtmtgvms sugkgbms,
pejsmogejtc sugkgbm y kcjbuktm mutciesgvm sgj gjtejkgûj sugkgbm, kcoc pmrte
be uj estgic be marcjtmogejtc crgejtmbc hmkgm ei eskmpe bei bcicr eockgcjmi,
se besmrrciim m ic imrdc be im hgstcrgm be mprejbgzmne be ims perscjms pcr tres
amktcres> m) uj ejtcrjc sckgmi que ocbeim, ocibem y reauerzm uj pejsmogejtc
bcjbe ei omiestmr psgkciûdgkc es sgjûjgoc be ejaeroebmb y besdrmkgms,
cpuestc m im be
ujm hgstcrgm aeigkgbmb y im pcsgfgigbmb
reacrzmogejtc bebcjbe
bgaerejkgmi tejer ujm kmigbmb be vgbmsugkgbm
ei kcopcrtmogejtc bgdjm< hm
f)
sgbc reacrzmbc jedmtgvm y pcsgtgvmoejte kcoc ujm acrom be eskmpmr bei
omiestmr eockgcjmi, betejer sgtumkgcjes mversgvms, cftejer midþj tgpc be
drmtgagkmkgûj sejscrgmi c ouestrms be kugbmbc pcr pmrte be ims perscjms
kerkmjms< k) pckcs ocbeics, príktgkm y reacrzmogejtc be miterjmtgvms be
resciukgûj be prcfieoms kcjdruejtes kcj ic que es vmigcsc pmrm im perscjm m
imrdc pimzc. Mi agjmigzmr, ics mutcres bgskutej ei pmpei be ics rmsdcs fgciûdgkcs
kcoc ims bgagkuitmbes be reduimkgûj eockgcjmi, im gopuisgvgbmb y im
gjtciermjkgm mi omiestmr, msckgmbcs m fmncs jgveies be serctcjgjm, y im

mktgvgbmb bei
eievmbm be ics sgsteoms kcigjçrdgkcs,tgejej
ene hgpctíimoc-pgtugtmrgc-mbrejmi, vgjkuimbm
ej im macrom
ujm eievmbm
ej que
estms kmrmkterïstgkms puebej gjtermktumr kcj ics amktcres mjtes oejkgcjmbcs
pmrm eievmr ei rgesdc be sugkgbmigbmb.
Ej ei kmpïtuic 2, Veyes, [trcsmhi y Ngoçjez beskrgfej ics mspektcs
aujbmoejtmies be im evmiumkgûj y kcjkeptumigzmkgûj be kmsc. Ics mutcres
kuestgcjmj im gbem be im prevejkgûj bei kcopcrtmogejtc sugkgbm y ics
supuestcs ej que se aujbmoejtm, que im gbejtgagkmkgûj be uj drupc be amktcres
espekïagkcs perogte mjtgkgpmr uj gjtejtc sugkgbm y que exgstej gjtervejkgcjes
kimrms pmrm myubmr m prevejgr ei gjtejtc. [e beskrgfej ims fmses be ics sgsteoms
be prevejkgûj be rgesdc sugkgbm besmrrciimbcs estmbïstgkmoejte y sus
igogtmkgcjes pmrm agjes be gjtervejkgûj kiïjgkm. Ics mutcres expigkmj ims
bgaerejkgms ejtre ics amktcres be rgesdc bgstmjtes y prûxgocs, su utgigbmb pmrm
agjes be evmiumkgûj y ims igogtmkgcjes mktumies pmrm beterogjmr uj rgesdc
gjogjejte. Pcstergcroejte, prcpcjej uj esqueom be ejtrevgstm pmrm im
evmiumkgûj bei kcopcrtmogejtc sugkgbm y beskrgfej im acrom ej que im
evmiumkgûj puebe utgigzmrse kcoc uj oebgc be gjtervejkgûj ej sï ogsoc, uj
oçtcbc mi que iimomj evmiumkgûj kcoc gjtervejkgûj y que kcjtrmstmj, y
cpcjej, mi oçtcbc be evmiumkgûj pmrm im prevejkgûj. Ej este kmpïtuic se
beskrgfe y expigkm ei usc be im ejtrevgstm kiïjgkm kcoc im fmse be im
evmiumkgûj be yim oebgbms
mutcocjgtcrec sugkgbmigbmb, y ei usc be[eherrmogejtms
be mutcgjacroe. muxgigmres
beskrgfej vmrgmfies kcoc ei
gopcrtmjtes
m evmiumr oebgmjte im ejtrevgstm kiïjgkm, jekesmrgms pmrm besmrrciimr ujm
kcjkeptumigzmkgûj be kmsc. Agjmioejte, se hmkej midujms rekcoejbmkgcjes
mbgkgcjmies ej im evmiumkgûj be pcfimkgcjes kcj kmrmkterïstgkms pmrtgkuimres,
kcoc ei mfusc be sustmjkgms pcr pmrte be jgýcs, mbcieskejtes y mbuitcs
omycres. Ej este kmpïtuic se gjkiuyej tmfims y acromtcs que ics kiïjgkcs
ejkcjtrmríj þtgies pmrm dugmrse ej ei prckesc be evmiumkgûj.
Ej ei kmpïtuic 5, Veyes y [trcsmhi expigkmj ics prgjkgpgcs be im gjtervejkgûj
kcj kcjsuitmjtes sugkgbms ej eskejmrgcs mofuimtcrgcs besbe ujm perspektgvm
crgejtmbm m ics vmicres bei kcjsuitmjte. Im gjtervejkgûj beskrgtm se pimjtem
kcoc oetm pmrm ejkumbrmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc uj gjtejtc be
resciukgûj be prcfieoms, ogtgdmr ims krgsgs sugkgbms, ejseýmr hmfgigbmbes be
kcjkgejkgm piejm y ejseýmr estrmtedgms be resciukgûj be prcfieoms kcj fmse
ej ic que ei kcjsuitmjte vmicrm. Ics mutcres expigkmj que im gjtervejkgûj
prcpuestm fuskm kmofgmr im perkepkgûj bei omiestmr eockgcjmi kcoc
gjeskmpmfie, gjtciermfie e gjterogjmfie, ic que bepejbe be besmrrciimr tres
hmfgigbmbes psgkciûdgkms físgkms> im mkeptmkgûj eockgcjmi, im mtejkgûj piejm
mi ocoejtc presejte y im resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej ic que ei
kcjsuitmjte vmicrm. Ics mutcres beskrgfej ims etmpms bei trmtmogejtc gjgkgmjbc
kcj im prepmrmkgûj y im prcockgûj bei kmofgc kcjbuktumi, kcjtgjumjbc kcj
ujm amse gjteroebgm crgejtmbm mi besmrrciic be omycr bgspcsgkgûj m
expergoejtmr omiestmr eockgcjmi, im kcjkgejkgm bei ocoejtc presejte y ei
kcoprcogsc kcj ei que ei kcjsuitmjte vmicrm. Ei sgdugejte pmsc bei
trmtmogejtc kcjsgste ej ei besmrrciic be uj kcjtextc be eiekkgûj, bcjbe im
perscjm puebe eiedgr mktumr ej fmse m ic que vmicrm ej presejkgm be uj gjtejsc
omiestmr eockgcjmi e gbemkgûj sugkgbm, im prcpuestm terogjm kcj im
agjmigzmkgûj bei trmtmogejtc y im prevejkgûj be rekmïbms. Pcstergcroejte, ics
mutcres expigkmj ics prgjkgpgcs bei omjenc be eoerdejkgms sugkgbms, ims
estrmtedgms be omjenc be kmsc, ei usc bei gjterjmogejtc y ctrms cpkgcjes be
trmtmogejtc resgbejkgmi.
Ej ei kmpïtuic 1, Vmoïrez y Mrmjdc expigkmj im reimkgûj ejtre ics trmstcrjcs
be smiub oejtmi y ei kcopcrtmogejtc sugkgbm, prcaujbgzmj ej im musejkgm be
espekgagkgbmb be ics psgkcaíromkcs pmrm ei trmtmogejtc be kcopcrtmogejtcs
bgskretcs kcoc im sugkgbmigbmb, y mbvgertej scfre ei usc be im pcigamromkgm
kcoc gjtervejkgûj ej kmscs be gjtervejkgûj m kcjsuitmjtes kcj prcfieoms be
smiub oejtmi y kcopcrtmogejtc sugkgbm. Ics mutcres expigkmj ics prgjkgpgcs
be kcimfcrmkgûj ejtre ei oçbgkc trmtmjte, ei termpeutm y ei kcjsuitmjte pmrm
trmfmnmr be acrom gjtedrmi ej fejeagkgc be este þitgoc. M kcjtgjumkgûj, ics
mutcres repmsmj ics pcsgfies fejeagkgcs, kcjtrmgjbgkmkgcjes y suderejkgms be
usc be oebgkmoejtcs mjtgbepresgvcs, mjtgpsgkûtgkcs, estmfgigzmbcres bei
estmbc be íjgoc, y ei estmbc be gjvestgdmkgûj mktumi be oebgkmoejtcs
prcoetebcres kcoc im letmogjm y fuprejcragjm.
Ej ei kmpïtuic 4, Mrejms mfcrbm ei prcfieom bei sugkgbgc mbcieskejte besbe
im perspektgvm be im psgkcpmtcicdïm bei besmrrciic. Im Brm. Mrejms expigkm que
im mbcieskejkgm kcjstgtuye ujm be ims etmpms bei besmrrciic huomjc bcjbe
ckurrej ujm serge be kmofgcs m jgvei aïsgkc, eockgcjmi, perscjmi y sckgmi, y
bcjbe befej icdrmrse kgertms tmrems bei besmrrciic c estíjbmres m trmvçs be ics
que se nuzdm ei çxgtc ej im mbmptmkgûj. Be estm acrom, kcjsgbermjbc que ej
kmbm etmpm be im vgbm se presejtmj retcs y bgagkuitmbes que beomjbmj im
mbqugsgkgûj be juevms hmfgigbmbes pmrm pcber hmkeries arejte, im mutcrm
ejamtgzm que im mbcieskejkgm dejermioejte estí msckgmbm kcj smiub y
fgejestmr< sgj eofmrdc, exgstej uj sgj agj be eieoejtcs que kcickmj m ics
nûvejes kcoc ujm be ims pcfimkgcjes oís vuijermfies, tmies kcoc su estmtus
be bepejbejkgm agjmjkgerm y eockgcjmi, prcfieoms ekcjûogkcs bejtrc be im
amogigm, mkkesc igogtmbc m servgkgcs oçbgkcs y be smiub oejtmi, msï kcoc
prcfieoms be smiub que pcjej ej rgesdc su gjtedrgbmb aïsgkm y eockgcjmi.
Pcstergcroejte, se estmfieke ujm reimkgûj ejtre ei estrçs, ei marcjtmogejtc y ei
kcopcrtmogejtc sugkgbm ej mbcieskejtes< mbeoís, se eimfcrmj suderejkgms
pujtumies pmrm su gjtervejkgûj gjbgvgbumi y amogigmr> expicrmr ims gjaiuejkgms
sckgmies e gjtermkkgcjes kcj su amogigm, pmrenm y pmres mjte midþj kcjaigktc<
mbcptmr ujm pcsturm be gjterçs, be mperturm y igfre be nugkgcs be vmicr mkerkm
bei pmpei que nuedm ei sugkgbgc ej im vgbm oejtmi bei pmkgejte< betektmr im
aujkgûj be im amogigm y tcomr bekgsgcjes kcj fmse ej eiic< myubmr mi
mbcieskejte m estmfieker kcjexgcjes sckgmies y m beterogjmr ei vmicr be çstms,
msï kcoc tejer estubgcs c uj prcyektc be vgbm< y kcoujgkmr im gbem be que im
trgstezm, ei ejcnc y ei rekhmzc msckgmbcs m estcs mspektcs gjbgkmj quç tmj
gopcrtmjtes scj pmrm çi.
Ej ei kmpïtuic 8, Vmoïrez y Dcjzíiez eskrgfej scfre omjenc hcspgtmimrgc
bei kcopcrtmogejtc sugkgbm. M bgaerejkgm be ims suderejkgms prcpuestms ej ei
kmpïtuic 2, ics mutcres mkctmj su kmpïtuic m im gjtervejkgûj ej hcspgtmies
psgqugítrgkcs. [u prcpuestm be trmtmogejtc gjtrmhcspgtmimrgc ejamtgzm im
jekesgbmb be tejer uj prctckcic que dmrmjtgke im sedurgbmb bei kcjsuitmjte, im
jekesgbmb be mfcrbmr ics amktcres be rgesdc espekïagkcs bei kcjsuitmjte,
besmrrciimr omycr mbherejkgm mi trmtmogejtc, trmtmr ics trmstcrjcs psgqugítrgkcs
presejtes, acoejtmr im pmrtgkgpmkgûj be ics miiedmbcs ej ei omjenc bei kmsc y
oencrmr ei mofgejte pmrm migdermr c migvgmr beomjbms exkesgvms que pubgermj
prekgpgtmr auturms krgsgs. [e oejkgcjmj tmofgçj ics pcsgfies eaektcs
gmtrcdçjgkcs be im hcspgtmigzmkgûj y se hmkej midujms suderejkgms scfre ims
vmrgmfies que puebej
ics cfnetgvcs be bgkhmkcjsgbermrse pmrmbeterogjmr
gjtervejkgûj, bekgbgr uj uj
gjterjmogejtc
bgmdjûstgkc,psgqugítrgkc,
vmigbmr ei
bcicr eockgcjmi, mfcrbmr im mofgvmiejkgm respektc mi sugkgbgc y besmrrciimr uj
pimj be mkkgcjes pcsgtgvms pmrm, pcstergcroejte, gjtedrmr ei pimj be omjenc m
ujm gjtervejkgûj mofuimtcrgm. Agjmioejte, ics mutcres kcoejtmj ims
gopigkmkgcjes iedmies bei omjenc hcspgtmimrgc bei kcjsuitmjte sugkgbm.
Ej ei kmpïtuic 7, Kruz Dmgtíj beskrgfe uj ocbeic be pcsvejkgûj. Mi gjgkgc
bei kmpïtuic, ei mutcr gjtrcbuke ei tçrogjc be pcsvejkgûj y im gopcrtmjkgm be
gjtervejgr kcj ics bcigejtes pcr ei sugkgbgc kcjsuombc be uj miiedmbc. Ei
mutcr kcjtgjþm beskrgfgejbc ims kcjsekuejkgms bespuçs be uj sugkgbgc> kuipm,
verdùejzm y estgdom, msï kcoc im acrom ej que estm þitgom gjaiuye ej im
gjarmvmicrmkgûj que ics bcigejtes bmj mi omjenc be su bueic. Pcstergcroejte,
se expigkmj ics prgjkgpgcs físgkcs pmrm im pcsvejkgûj, im jekesgbmb be
esacrzmrse pcr restmfieker ei aujkgcjmogejtc bejtrc be ims kcoujgbmbes m ims
kumies pertejekïm im perscjm que kcjsuoû ei sugkgbgc. Kruz beskrgfe im
gopcrtmjkgm bei omjenc be im gjacromkgûj y im crgejtmkgûj pmrm ims perscjms
que, bejtrc be estcs kcjtextcs, tejïmj kcjtmktc kcj ei amiiekgbc. M
kcjtgjumkgûj, se pimjtemj ims estrmtedgms pmrm im evgtmkgûj bei kcjtmdgc
sugkgbm, msï kcoc estrmtedgms be mkcopmýmogejtc y mfcrbmne kcj ics bcigejtes
pcr sugkgbgc ej ics prgoercs bïms y seomjms pcstergcres m im pçrbgbm. Besbe uj
ejacque fmsmbc ej ic que im perscjm vmicrm, ei mutcr expcje im gopcrtmjkgm be
myubmr m ics bcigejtes m jcromigzmr ims remkkgcjes be bueic, kcjektmrims kcj
ujm reb be mpcyc, mjgomrims m rcoper ei sgiejkgc, pimjgagkmr kcj mjteimkgûj
aekhms que rekuerbej im pçrbgbm y prcpcrkgcjmr estrmtedgms be resciukgûj be
prcfieoms. Acrombc ej ei ocbeic be prckesmogejtc bumi bei bueic, Kruz
beskrgfe ei usc be ims estrmtedgms be mkeptmkgûj, bgspcsgkgûj y kcoprcogsc
presejtmbms ej ei kmpïtuic 5 ej ei trmfmnc kcj ics bcigejtes. Pcstergcroejte, ei
mutcr beskrgfe ics prgjkgpgcs be im gjtervejkgûj> kcogejzm pcr ei kcjtmktc
gjgkgmi y kcjtgjþm kcj ims bgrektrgkes bei trmtmogejtc.
 Kcjtejgbc
Kcimfcrmbcres
Kcimfcrmbcres

Gjtrcbukkgûj

Kmpïtui
Kmpïtuicc =. Gjtervejkgcjes psgkcsckgmieskcj kcjsuitmjtes sugkgbms
sugkgbms
Pmfic Dmdigesg

Kmpïtuic 6. Im epgbeogcicdïm bei kcopcrtmogejtc sugkgbm ej Oçxgkc y im

redgûj be ims Moçrgkms
Migkgm Ebgth
Ebgth Herocsgiic be im Rcrre

Kmpïtuic ;. Uj ocbeic bei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcj fmse ej ei

mprejbgzmne
mprejbgz mne
Ogkhei Mjbrç Veyes Crtedm y Lgrl
Lgr l B. [trcsmhi

Kmpïtuic 2. Mspektcs aujbmoejtmies be im evmiumkgûj y kcjkeptumigzmkgûj

be kmsc
Ogkhei Mjbrç Veyes Crtedm, Lgrl
Lgr l B. [trcsmhi y Kcgjtm Mrrcyc Ngoçjez

Kmpïtuic 5. Im gjtervejkgûj kcj kcjsuitmjtes sugkgbms ej eskejmrgcs

mofuimtcrgcs
Lgrl B. [trcsmhi y Ogkhei
Ogkhe i Mjbrç Veyes Crtedm

Kmpïtuic 1. Rrmtmogejtc amromkciûdgkc pmrm ei kcjsuitmjte kcj

kcopcrtmogejtc sugkgbm
Ncsç Íjdei Vmoïrez Dutgçrrez e Gvíj Mrmjdc be Ocjtgs

Kmpïtuic 4. Kcopcrtmogejtc sugkgbm ej mbcieskejtes

Pmuigjm Mrejms Imjbdrmve

Kmpïtuic 8. Omjenc hcspgtmimrgc be im kcjbuktm sugkgbm

Mjdçigkm Vmoïrez Kírbejms y Kçsmr Dcjzíiez
Dcjzíi ez Dcjzíiez

Kmpïtuic 7. Uj ocbeic be pcsvejkgûj pmrm im príktgkm kiïjgkm

Ncsç Gdjmkgc Kruz Dmgtíj
 Gjtervejkgcjes psgkcsckgmies
kcj kcjsuitmjtes sugkgbms
Pmfic Dmdigesg

Hmke ujcs mýcs uj drupc be fcofercs estmfm fuskmjbc ejtrejmogejtcs

oçbgkcs pmrm usmrics ej ims kmtístrcaes c eoerdejkgms. Kcoejzmrcj kcj uj
kursc be VKP (Vesukgtmkgûj Kmrbgc Puiocjmr) pmrm perscjms que benmfmj be
respgrmr sþfgtmoejte. Mi ver im rmpgbez be im trmjsogsgûj bei oçtcbc, su
utgigbmb y ics resuitmbcs, auercj mprejbgejbc, be im omjc be prcaesgcjmies be
im smiub, ctrms tçkjgkms físgkms. Ese esauerzc kcoujgtmrgc expmjbgû ei
mprejbgzmne be estmskcj
trmfmnmj ej iudmres gjtervejkgcjes m omestrcs,
midþj rgesdc (Ageib mi., ejaeroercs
et mi., 60=4). Hcy yseperscjms que
puebe tcomr
uj kursc be VKP ej kmsg kumiquger hcspgtmi, ujgbmbes be Kruz Vcnm c ej kurscs
be prgoercs muxgigcs. Es sejkgiic, trmjsogsgfie, ekcjûogkc, estmjbmrgzmbc y
smfeocs que puebe smivmr vgbms. Es ujm príktgkm kiïjgkm fmsmbm ej im
evgbejkgm.
Juestrc drupc be fcofercs, ej su trmfmnc ej im kcoujgbmb, cfservû que
ims iimombms be eoerdejkgms be sugkgbgc krekïmj tcbcs ics mýcs. [e pusgercj
omjcs m im cfrm y iimomrcj m ujm ujgversgbmb, m im Amkuitmb be Psgkcicdïm, y m
uj hcspgtmi espekgmigzmbc pmrm crgejtmrics ej midþj prctckcic sgogimr y tmj
príktgkc kcoc VKP, perc sûic cftuvgercj uj ourouiic. [e ejkcjtrmrcj kcj im
kurgcsgbmb be que kmsg jc exgstïm uj prctckcic pmrm esc. Rrcpezmrcj kcj ujm
serge be bgagkuitmbes> im prgoerm es im musejkgm be kcjsejsc (vmrgcs
prcaesgcjmies puebej prcpcjer prcdrmoms ouy bgsïogies, midujcs preaerïmj
gjtervejkgcjes oçbgkms y ctrms psgkcsckgmies)< im sedujbm es que hmy pckm
gjacromkgûj scfre quç gjtervejkgcjes scj ims mbekumbms (oís muj ims
verfmies, que scj sgj bubm ims oís utgigzmbms)< im terkerm es que eskmsemj ics
prcdrmoms que tejdmj gjtervejkgcjes que semj trmjsogsgfies (jc hmy tmiieres
be ejtrejmogejtc espekïagkc, c ejtrejmogejtcs ej kcjversmkgûj sugkgbm, c
prctckcics que se puebmj mprejber). Pcr ctrc imbc, im tecrïm se vcivïm pckc
mkkesgfie pmrm iievmrim mi kmopc be mkkgûj c tejïm pckcs bmtcs reievmjtes pmrm
su usc ej im eoerdejkgm.
EI PVCFIEOM BEI [UGKGBGC W IM[ GJREVQEJKGCJE[
EJ [MIUB OEJRMI

Ei sugkgbgc es uj prcfieom be mitc gopmktc pmrm im smiub pþfigkm. Bmtcs be im

Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub (CO[) gjbgkmj que im tmsm be ocrtmigbmb
dicfmi pcr sugkgbgc es be =1 pcr kmbm =00 000 perscjms, que kmbm mýc se
sugkgbmj mprcxgombmoejte uj ogiiûj be perscjms ej ei oujbc, be ics kumies
60% scj mbcieskejtes (Feiim et mi.,
mi., 6008), y que pmrm ei mýc 6060 ei jþoerc
be ouertes pcr estm kmusm krekerí 50% (CO[, 60=6).
Pcr mhcrm, ei sugkgbgc es uj besejimke prcfmfie be ics trmtmogejtcs ej
juestrm prcaesgûj y ics gjstruoejtcs pmrm evgtmric scj amigfies (Igjehmj,
=77;< Octtc, 600=). Ei estmbc bei mrte ej reimkgûj m im gjvestgdmkgûj scfre
sugkgbgc es kcopienc y, pcr ocoejtcs, gjgjteigdgfie. Ujm fþsquebm
fgfigcdríagkm ej Oebigje mrrcnm kmsg =0 000 mrtïkuics scfre ei sugkgbgc ej ei
þitgoc bekejgc.
estrmtedgms [gj eofmrdc,
c príktgkms que hmymj scj ouy eskmscs
beocstrmbc mqueiics
ser þtgies. Amwkettque vmicrmj
(=770), uj
kcjckgbc gjvestgdmbcr bei írem, scstgeje que ’pcr ei ocoejtc es gopcsgfie
prebekgr quç gjbgvgbucs kcoeteríj sugkgbgc ej uj ocoejtc pmrtgkuimr be sus
vgbms. [g ei sugkgbgc jc es prebekgfie, ei kcrcimrgc es que jujkm se puebe estmr
sedurc be quç hm servgbc ej ujm gjtervejkgûj termpçutgkm pmrtgkuimr‟. Pcr ic
tmjtc, tcbcs ics prctckcics exgstejtes scj amigfies e goperaektcs.
Im teoítgkm sugkgbm kcjvckm juoercsms gjvestgdmkgcjes y rekurscs< jc
cfstmjte, mþj beskcjckeocs im eagkmkgm be im omycrïm be ims gjtervejkgcjes
psgkcsckgmies e gjkiusc psgkcamromkciûdgkms utgigzmbms hmfgtumioejte ej im
kiïjgkm kcjteopcríjem. [g fgej ims psgkctermpgms kcj fmsmoejtc eopïrgkc
kcogejzmj m expmjbgrse ej ei bekejgc be =710-17, ims gjtervejkgcjes
psgkcsckgmies bestgjmbms mi omjenc be ics kcjsuitmjtes sugkgbms jc mpmrekej
ej im igtermturm sgjc ;0 mýcs oís tmrbe.
Im musejkgm jctmfie be estcs besmrrciics tgeje vmrgms mrgstms y
kcopiengbmbes. Ej prgjkgpgc pcrque sg fgej es uj prcfieom smjgtmrgc omycr,
im gjkgbejkgm es estmbïstgkmoejte fmnm. Pcr tmi octgvc, este trmfmnc se kejtrm ej
im gbemkgûj y ims kcjbuktms pcr mprcxgomkgûj mi sugkgbgc, msuogejbc que sg
gopmktmocs ej esm pcfimkgûj rebukgreocs im gjkgbejkgm. Pcr ctrc imbc, es

bgaïkgi
Perc ujtrmfmnmr kcj kejtrmi
prcfieom kcjsuitmjtes
hm sgbcque puebej omtmrse
im bgspersgûj ej kumiquger
ej ocbeics ocoejtc.
be mprcxgomkgûj
mi prcfieom ouy bgverscs.
 OCBEIC[ BE MPVCXGOMKGÛJ MI PVCFIEOM

Rejeocs, kcoc oïjgoc, tres ocbeics be mprcxgomkgûj vgdejtes.

Ei ocbeic be ics amktcres be rgesdc

Este ocbeic msuoe que rebukgr ics amktcres be rgesdc rebuke im prcpejsgûj mi
sugkgbgc, mujque jc prcvee ujm expigkmkgûj be sus prckescs c kmusms. [gj
eofmrdc, gopigkm im mkuouimkgûj, bgskrgogjmbm c jc, be ics amktcres que
kcjtrgfuyej mi pejsmogejtc sugkgbm y ims kcjbuktms msckgmbms. Pcr ic tmjtc, im
gjtervejkgûj bestgjmbm m im rebukkgûj be ics amktcres rebukgrïm ei rgesdc.
Armjligj (60=4), ej uj oetm-mjíigsgs be 50 mýcs be estubgcs ackmigzmbcs ej ics
amktcres be rgesdc, ejkcjtrû que ei omjenc be rgesdc tgeje uj eaektc
reimtgvmoejte fmnc ej im prevejkgûj bei trmtmogejtc c ej ei besmrrciic be
trmtmogejtcs.
be ics ogsocs,Pcr ctrc imbc,
im suom pcr sïjcscim
smfeocs ei gopmktc
jc mdredm rgesdc. mdredmbc c sufmdredmbc

Ei ocbeic be sïjbrcoe psgqugítrgkc

Ej este ocbeic ics pejsmogejtcs y kcjbuktms sugkgbms se kcjkeptumigzmj
kcoc sïjtcoms be trmstcrjcs psgqugítrgkcs. Ej remigbmb, este ocbeic es ujm
sufkmtedcrïm bei ocbeic be amktcres be rgesdc, be ics kumies ujc es im
ejaeroebmb oejtmi. Exgste evgbejkgm sergm be que tejer uj trmstcrjc oejtmi
muoejtm sgdjgagkmtgvmoejte ei rgesdc be sugkgbgc, mujque midujcs sugkgbms jc
tejïmj jgjdþj bgmdjûstgkc bei B[O. Besbe estm perspektgvm, ics pejsmogejtcs
y kcjbuktms sugkgbms scj resuitmbc be ujm kcjbgkgûj psgqugítrgkm c
psgkciûdgkm. Im verbmb es que im evgbejkgm jc scstgeje ouy fgej este ocbeic
(Rmrrger, Rmyicr & Dccbgjd, 6008). Estc pcbrïm estmr reimkgcjmbc kcj ei
hekhc be que im omycrïm be ics trmstcrjcs psgqugítrgkcs se kcrreimkgcjmj kcj
pejsmogejtcs sugkgbms, perc jc jekesmrgmoejte kcj kcjbuktms sugkgbms. Pcr
ctrc imbc, exgstej pckms gjvestgdmkgcjes psgkcamromkciûdgkms ackmigzmbms
espekïagkmoejte ej im prevejkgûj sugkgbm, sgj benmr be rekcrbmr que oukhms
vekes im mitm sugkgbmigbmb (kcopcrtmogejtcs reimkgcjmbcs kcj ei sugkgbgc
kcoc gbemkgûj, mktcs prepmrmtcrgcs, mutciesgcjes, tejtmtgvms y sugkgbgc) es uj
amktcr exkiuyejte pmrm pmrtgkgpmr be uj ejsmyc kiïjgkc.
 M pesmr be estc, este ocbeic tgeje ujm drmj gjaiuejkgm ej ims
crdmjgzmkgcjes be smiub kcoc im Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub c im
Crdmjgzmkgûj Pmjmoergkmjm be [miub, ej sckgebmbes oçbgkms c psgqugítrgkms.
Estc gopigkm que sus pciïtgkms se gjspgrej ej im betekkgûj teoprmjm be
ejaeroebmbes oejtmies pmrm trmtmrims prcjtmoejte.

Ei ocbeic aujkgcjmi
Ei terker ocbeic kcoprejbe ims kcjbuktms sugkgbms besbe ujm perspektgvm
aujkgcjmi (ej ei kmpïtuic ; be este vciuoej, Veyes Crtedm y [trcsmhi
prcpcrkgcjmj uj ocbeic teûrgkc que giustrm estm mprcxgomkgûj y im
perspektgvm besbe im que se mfcrbm im tctmigbmb be im kcopgimkgûj). Estc
qugere bekgr que ics pejsmogejtcs y kcjbuktms scj kcjkeptumigzmbcs kcoc
prckescs psgkciûdgkcs. Estcs prckescs psgkciûdgkcs espekïagkcs sufymkejtes
prekgpgtmj y omjtgejej ics pejsmogejtcs y ims kcjbuktms sugkgbms ej ei
tgeopc, y scj ei resuitmbc be kûoc escs prckescs se expergoejtmj pcr ei
sunetc bejtrc be su prcpgc kcjtextc, ej reimkgûj kcj su hgstcrgm perscjmi, ei
mofgejte y ims respuestms kcjbuktumies. Kiïjgkmoejte, este ocbeic sudgere
que ei cfnetgvc prgomrgc ej ei trmtmogejtc be perscjms sugkgbms jc es im
ejaeroebmb oejtmi ej sï ogsom, sgjc ei kcjtextc que hmke eoerder c
omjtgeje ei rgesdc m ic imrdc bei tgeopc.
Este ocbeic prcpcje trmtmr im kcjbuktm sugkgbm, tmjtc im gbemkgûj kcoc im
mkkgûj, sgopie y iimjmoejte kcoc ujm kcjbuktm. Estc gopigkm ejomrkmrim ej
ei prckebgogejtc bei mjíigsgs aujkgcjmi (ver tmfim 5-=, ej ei kmpïtuic 5) pmrm
kcoprejber kûoc mpmreke, perc aujkgcjmioejte respcjber m im predujtm> pmrm
quç mpmreke, y iuedc, pcr quç se omjtgeje presejte, mktgvíjbcse c jc, m ic
imrdc be im vgbm be ujm perscjm. Kumjbc bekgocs sgopie y iimjmoejte jcs
reaergocs m que mi oejcs smfeocs ej quç bgrekkgûj vmocs m kcopigkmr,
extejber c mopigmr ei trmfmnc pmrm msgstgr m perscjms kcj este prcfieom.
Igjehmj y kcimfcrmbcres, m trmvçs be ics estubgcs sukesgvcs kcj
kcjsuitmjtes sugkgbms, besmrrciimrcj ujm hgpûtesgs aujkgcjmi que acrom pmrte
be im Rermpgm Bgmiçktgkm Kcjbuktumi kcjckgbm pcr sus sgdims ej gjdiçs kcoc
BFR (Igjehmj et mi.,
mi., =77;). Igjehmj bekgbgû ejtrevgstmr kcjsuitmjtes sugkgbms
trmtmjbc im kcjbuktm kcoc ujm kcjbuktm. Pmreke ujm gbem sgopie, perc
revciukgcjû ei kmopc
ocbeic im kcjbuktm be ims
sugkgbm gjtervejkgcjes
pcbrïm pmrm
expigkmrse kcj bcsestcs pmkgejtes.
prgjkgpgcs> Ej ese
im tecrïm bei
mprejbgzmne y ei ocbeic fgcsckgmi be BFR. Pcstergcroejte, Tejzei, Frcwj y
Fekl (6007) besmrrciimrcj uj prctckcic fmsmbc ej im termpgm kcdjgtgvm.
Estcs bcs besmrrciics sgrvej kcoc eneopics bei ocbeic aujkgcjmi y scj
trmskejbejtes pcrque auercj usmbcs ej prctckcics be gjvestgdmkgûj, y be mhï
pmsmrcj rípgbmoejte m mi írem kiïjgkm kcoc duïms pmrm gjtervejkgcjes
psgkcsckgmies pmrm im sugkgbmigbmb. M tmi pujtc que hcy jmbge bgskute ej ei
oujbc mkmbçogkc ei hekhc be que sg fgej mþj jc tejeocs ujm estrmtedgm que
jcs msedure que jmbge se vm m sugkgbmr, bgspcjeocs be herrmogejtms
psgkcsckgmies vmigbmbms pmrm rebukgr esm pcsgfgigbmb. Perc ic gjteresmjte es
que escs prctckcics estíj bestgjmbcs jc sûic m evgtmr que ics kcjsuitmjtes se
omtej, sgjc m rebukgr ei suargogejtc be qugejes pgejsmj hmkeric, suarej
gjtejtcs ej sus hgstcrgms c tgejej kcjbuktms be mutcbmýc (ogsoc kmsc bei
ocbeic presejtmbc ej este vciuoej, ver kmpïtuic 5). Este ejcroe drupc be
perscjms se ejkuejtrm ej rgesdc be sugkgbgc, perc oís sedurmoejte se
ejkuejtrm ej uj ejcroe rgesdc be tejer vgbms be extreoc suargogejtc.
Uj prgjkgpgc aujbmoejtmi bei trmtmogejtc befe ser mikmjzmr ujm vgbm que
oerezkm ser vgvgbm y be suagkgejte kmigbmb pmrm que ei sugkgbgc jc sem oís uj
teom (kcoc se espekgagkm m ic imrdc bei presejtm vciuoej). Ej este sejtgbc, ei
trmtmogejtc pcbrïm ser imrdc. Rcomjbc BFR kcoc eneopic, marcjtmr ei sugkgbgc
es reeopimzmbc pcr uj marcjtmogejtc hmfgigbcsc ejtre ei prgoer oes y hmstm
ei kumrtc, uj prckesc mi que se iimom reeopimzmr uj estgic be marcjtmogejtc
kcj fmse ej im evgtmkgûj pcr ujc fmsmbc ej ic que se vmicrm (ver kmpïtuic 5 be
estm kcopgimkgûj). Ei restc be im termpgm (segs oeses, uj mýc c oís) se ackmigzm
ej resciver kcjbuktms que gjteragerej kcj im kmigbmb be vgbm, kcjbuktms que
gopgbej mi kcjsuitmjte mikmjzmr esm vgbm. Ei trmtmogejtc be ims kcjbuktms que
gjteragerej kcj im termpgm ‒mfcrbmbms mi kcogejzc, perc tmofgçj m ic imrdc
bei trmtmogejtc‒ estí bgseýmbc pmrm muoejtmr ims hmfgigbmbes, que ei
kcjsuitmjte se gjvciukre ej im termpgm y prevejgr ei mfmjbcjc bei trmtmogejtc.
Estc þitgoc se kcjvgerte ej uj cfnetgvc kiïjgkc prgomrgc suombc mi cfnetgvc
bei omjenc bei sugkgbgc y ims krgsgs, msï kcoc ics cfnetgvcs be im oencrm be im
kmigbmb be vgbm.
Im mprcxgomkgûj be RKK es oukhc oís freve que BFR ‒=1 sesgcjes c
oejcs‒ y tgeje ei ackc ej resciver ei marcjtmogejtc sugkgbm y prevejgr ims
rekmïbms. Ics kcjsuitmjtes puebej iuedc fuskmr ctrm termpgm pmrm im kmigbmb be
vgbm. Ej estms
espermjzm, termpgms
jc ej oís
mikmjzmr ujmfreves, im mtejkgûj
vgbm que estívgvgbm.
oerezkm ser kejtrmbm ej muoejtmr im
 Pmrm kcopietmr ei pmjcrmom aujkgcjmi, ej =771 Hmyes, Tgiscj, Dgaacrb,
Aciiette y [trcsmhi prcpusgercj uj ocbeic bejtrc be ims termpgms kcjtextumies.
Be este ocbc ics prgjkgpgcs teûrgkcs be ims gjtervejkgcjes kcfrmj oís
kcjsgstejkgm y besbe miiï bespedmj juevcs prcyektcs be gjvestgdmkgûj kiïjgkm.
Este ocbeic hm sgbc vgtmi, ym que hm perogtgbc ei trmfmnc kiïjgkc kcj ims
vmrgmfies be kcjtrci be im kcjbuktm sugkgbm. Ckupmrse be ims vmrgmfies be
kcjtrci se hm reveimbc kcoc uj amktcr bekgsgvc ej ims gjvestgdmkgcjes ej im
rebukkgûj be im tejbejkgm sugkgbm, pcr esc revgsmreocs este teom oís
mbeimjte. Espekïagkmoejte, ei ocbeic prcpcrkgcjmbc pcr ics mutcres be im
presejte kcopgimkgûj se fmsm ej estm perspektgvm y pretejbe ser mteûrgkc,
mujque ics iektcres amogigmrgzmbcs kcj im perspektgvm kcjtextumi y aujkgcjmi
rekcjckeríj im goprcjtm be estm perspektgvm y se perkmtmríj be que retrmtm ics
prgjkgpgcs kiïjgkcs ej ics que hm bevejgbc im Rermpgm be Mkeptmkgûj y
Kcoprcogsc c MKR.

bePcstergcr m im Ujgbcs
ics Estmbcs duerrm be Madmjgstíj,
betektû im crdmjgzmkgûj
uj aejûoejc be Qetermjcs
mimromjte, ims auerzmsbemrombms
Duerrm
hmfïmj perbgbc oís perscjms que se omtmfmj pcr omjc prcpgm que pcr omjc
mnejm. Es bekgr, hmfïm oís ouertcs pcr sugkgbgc ej Estmbcs Ujgbcs ejtre bgkhm
pcfimkgûj que ics kmïbcs ej ei arejte be fmtmiim. Este evejtc mtrmnc im
mtejkgûj, y ics acjbcs pmrm besmrrciimr oukhms gjvestgdmkgcjes pmrm omjenc
be rgesdc y kremr prcdrmoms tmies kcoc KMO[ (Ncfes, 60=1) y im Rermpgm
Kcdjgtgvc Kcjbuktumi pmrm prevejkgûj be sugkgbgc (Frymj & Vubb, 60=8).
Mofcs ocbeics scj gjtervejkgcjes que tcomj ims þitgoms gjvestgdmkgcjes,
gjkiuyej mspektcs aujkgcjmies, scj aíkgies be ejtrejmr, reimtgvmoejte sgopies
pmrm su bgseogjmkgûj, perc kcjtgjþmj sgejbc gjtervejkgcjes estrukturmbms.
Estcs ocbeics scj resuitmbc be im urdejkgm bei sgsteom be vetermjcs be duerrm
pmrm respcjber kcj trmtmogejtcs fmsmbcs ej im evgbejkgm mi prcfieom smjgtmrgc
ej kgerjes.
Este textc jc pretejbe tejer im acrom be uj prctckcic, sgjc jcofrmr y
beskrgfgr suderejkgms, gjbgkmkgcjes y estrmtedgms aujbmoejtmbms ej evgbejkgm.
Jc pretejbeocs kcjvertgrims ej uj trmtmogejtc estrukturmbc ej sï ogsoc,
perc sï ej ujm serge be príktgkms bestgjmbms m prctckcigzmr ims gjtervejkgcjes
pmrm trmtmr im sugkgbmigbmb< besbe estm perspektgvm, im gjtejkgûj es
prcpcrkgcjmr ujm duïm be prgjkgpgcs pmrm ei termpeutm que se ejkuejtrm kcj
este prcfieom ej ujm kcjsuitm.
 ³OMJENC BEI VGE[DC C RVMRMOGEJRC BE
QMVGMFIE[ BE KCJRVCI3

Kumjbc se bgskute quç prgjkgpgcs físgkcs scj aujbmoejtmies ej ei trmtmogejtc

be imsims
trmtmr kcjbuktms
vmrgmfiessugkgbms, tejeocs bcs
que ims kcjtrcimj. kmogjcsei mrgesdc
Omjenmr sedugr>gjkiuye
omjenmr
icseipmscs
rgesdc
quec
se tcomj ej ei sejtgbc be ogjgogzmr ei rgesdc mdubc, kcjbuktms mutciesgvms
sgj gjtejkgcjmigbmb sugkgbm (KM[G[ pcr sus sgdims, be mhcrm ej mbeimjte). [g fgej
ei omjenc bei rgesdc es gopcrtmjte, ics termpeutms kcj arekuejkgm ic
kcjaujbej kcj ei trmtmogejtc prevejtgvc bei sugkgbgc. Ei trmtmogejtc es
kcimfcrmtgvc y, pcr ic usumi, se trmtm be uj prckesc rmzcjmfieoejte imrdc
ejtre ei termpeutm y ei kcjsuitmjte pmrm kmofgmr ims vmrgmfies que kcjtrcimj ei
sugkgbgc, ims KM[G[ y ics amktcres que hmkej que im vgbm jc vmidm im pejm ser
vgvgbm, kcoc ei bcicr, ei mgsimogejtc y im pçrbgbm be sejtgbc. Estm kcjausgûj
ejtre omjenc y trmtmogejtc bei sugkgbgc mpmreke pcrque ics termpeutms vej ei
sugkgbgc y ims KM[G[ sûic kcoc sïjtcoms c ujm tmjdejte be uj trmstcrjc c
prcfieom que estíj trmtmjbc. Espermj que ims tejbejkgms sugkgbms se suprgomj
ej im oebgbm ej que ei trmstcrjc c ei prcfieom se resueivm, y que requgere
trmtmogejtc per se. Ujm miterjmtgvm oís pcbercsm es mpujtmr bgrektmoejte m im
sugkgbmigbmb kcj ims bcs kcsms> omjenc y trmtmogejtc. Este oçtcbc puebe
resciver ics sïjtcoms y, c prcfieoms gjoebgmtcs, msï kcoc mqueiics que
persgstej kumjbc im tejbejkgm se rebunc, estc sgj im preckupmkgûj be que ei
kcjsuitmjte puebm mtejtmr c ocrgr pcr uj sugkgbgc mjtes be que ics prgoercs se
resueivmj.

Ics prgjkgpgcs
prgjkgpgcs y duïmsbeque
y prctckcics oejkgcjc ej este kmpïtuic estíj fmsmbcs ej
BFR (BFR< Igjehmj, =77;, 60=5m, 60=5f) y Rhe
Igjehmj Vgsl Mssessoejt mjb Omjmdeoejt Prctckci (IVMOP), mjtes iimombc
Ujgversgty ca Tmshgjdtcj Vgsl Mssessoejt mjb Omjmdeoejt Prctckci, Prctckci, c
UTVMOP (Igjehmj, Kcotcgs & Tmrb-Kgesgeislg, 60=6< Igjehmj Gjstgtute,
Fehmvgcrmi Rekh, s.a.< Igjehmj, 60=2). Ics iektcres jctmríj que ics prgjkgpgcs
eskrgtcs ej ctrcs kmpïtuics be im kcopgimkgûj resuitmj sgogimres m ims duïms
oejkgcjmbms m kcjtgjumkgûj, estc puebe bmr im gopresgûj be que este kmpïtuic
y ei restc scj repetgtgvcs, jc puebe benmr be ser msï sg se oejkgcjmj prgjkgpgcs
fmsmbcs ej im evgbejkgm< sgj eofmrdc, ei restc bei kmpïtuic beskrgfgrí uj

prctckcic
kcopgimkgûjespekïagkc utgigzmbc
se beskrgfgríj ej BFR
estrmtedgms y ,duïms
ogejtrms que ej be
sgj pretejsgûj ei kcjacromr
restc be uj
im
prctckcic y que represejtmj oís duïms m gjkcrpcrmr ej im príktgkm kctgbgmjm.
Mi agjmigzmr im iekturm bei igfrc, ei iektcr kcjtmrí kcj bgversms auejtes que
acrtmiekeríj su mjíigsgs y kcopetejkgm kiïjgkm pmrm mtejber estm prcfieoítgkm.

Omjenc bei rgesdc sugkgbm

Omjenmr ei rgesdc sugkgbm gjkiuye vmrgms tmrems>

=. Evmiumkgûj bei rgesdc.

6. Rcom be bekgsgcjes scfre ei rgesdc.
;. Pimj be sedurgbmb c be respuestm m ims krgsgs y rekurscs be sedurgbmb.

Ej ics prciedûoejcs be im BFR, ims ejtrevgstms y ims gjvestgdmkgcjes se

kejtrmfmj ej perogtm
prctckcic que im kcjbuktm
msgstgr sugkgbm. [e vcivgûEse
m ics kcjsuitmjtes. gopergcsc
prctckcicbesmrrciimr uj
se bgseýû kcj
fmse ej ims gjvestgdmkgcjes vgdejtes ‒be hekhc, se mktumigzm kcj
pergcbgkgbmb‒ y ics hmiimzdcs prcpgcs bei equgpc. Midujms gjvestgdmkgcjes
reagerej gjkiusc que ei Prctckcic be [ugkgbgc es ujc be ics amktcres oís
bekgsgvcs ej ics prcdrmoms be BFR (OkOmgj et mi., mi., 6007). Ei equgpc be im
Ujgversgbmb be Tmshgjdtcj gopieoejtû uj prctckcic iimombc ITVMP
(Igjehmj Vgsl Mssessoejt mjb Omjmdeoejt Prctckci).
Prctckci). Çste hm evciukgcjmbc
m ic imrdc be ics þitgocs mýcs y estí sustejtmbc pcr juoercsm evgbejkgm,
hmkgejbc be BFR im þjgkm psgkctermpgm que bgspcje be ujc ej su kuerpc
prgjkgpmi (Igjehmj et mi.,
mi., 6001, 6007, 60=6). Jc sûic perogte evmiumr ei
rgesdc sgdugejbc im igtermturm mktumi scfre rgesdc sugkgbm (p. en., Moergkmj
Mssckgmtgcj ca [ugkgbcicdy,
[ugkgbcicdy, 60=0< Gjterjmtgcjmi Mssckgmtgcj acr [ugkgbe
Prevejtgcj,, 60=0< Igjehmj, =78=< Ogiier, Mzrmei, Hepfurj, Heoejwmy &
Prevejtgcj
Igppomjj, 6001< Ocskgklg, 600=< Jmtgcjmi Gjstgtute ca Oejtmi
Oejt mi Hemith
Hemit h, 6007)
sgjc que gjkiuye amktcres prctektcres y duïms be mkkgûj pmrm ei termpeutm.
[upcjdmocs im sgdugejte sgtumkgûj ej im que estmocs tejgejbc ujm sesgûj
be psgkctermpgm kcj juestrc pejþitgoc pmkgejte bei bïm. Kerkm bei agjmi be ujm
sesgûj bcjbe ei pmkgejte reagere besespermjzm y trgstezm, iuedc be uj sgiejkgc,
jcs reveim> ’He estmbc kcjsgbermjbc omtmroe, jc qugerc vgvgr oís msï‟. ³]uç
es
Im icomycrïm
que pejsmrïms3 ³]uç pcbrïmocs
be jcsctrcs kcsms sejtgrïms3
sejtgr³]uç gopuisc
teocr (ogebcbe mmkkgûj tejbrïms3
que remioejte
ckurrm, m quç hmrïm su amogigm, m ims mkkgcjes iedmies)< trgstezm (im ouerte be
midugej quergbc, midugej que veocs kcj arekuejkgm y kcj qugej estmfiekgocs
uj vïjkuic, trgstezm pcr sejtgrjcs pckc gbûjecs c kmpmkgtmbcs)< verdùejzm
(quç pejsmríj ogs kciedms, quç bgríj be og bespuçs be estc)< kuipm ( pcr jc
hmfer hekhc ic suagkgejte c jc smfer ic jekesmrgc)< ejtre uj rcsmrgc be ctrcs
pejsmogejtcs.
kcjkejtrmbms ej[erïm
evgtmrrmzcjmfie quec ogs
im moejmzm, mkkgcjespmrmigzmbc,
m quebmroe tejbgermj que
m estmr oís
m remigzmr
ujm príktgkm fmsmbm ej im evgbejkgm. M vekes ics pejsmogejtcs scj> ³he
pmdmbc og sedurc be omim prmxgs3 ³Rejdc ei teiçacjc be eoerdejkgms m
omjc3 ³Kuíi erm ei teiçacjc bei amogigmr c miiedmbc3 ³]uç hmdc kcj ei
sgdugejte kcjsuitmjte que estí pcr tckmr im puertm3 Rmofgçj pcbrïm smkmr ujm
kcpgm be im IVMOP, c tejer uj prctckcic gopresc krembc pcr oï, c pcr ctrcs
que prcpcjej prctckcics fmsmbcs ej im evgbejkgm (Ncfes, 60=1< Frymj, 60=8)
y eofmrkmroe ej sesgûj. Oe perogtgrïm tejer ujm duïm, smfer que estcy
hmkgejbc tcbc ic huomjmoejte pcsgfie, que sg tejeocs cpcrtujgbmb be que
midc
ic queaujkgcje estmrí ej
kcrrespcjbïm miiïeimpujtmbc.
ocoejtc.W pcr kgertc, bmr kuejtm m ctrcs be que hgke
[e befe predujtmr mfgertmoejte> ³Hms tejgbc c estís tejgejbc dmjms be
omtmrte3 ³Hms
³Hms tejgbc c estís tejgejbc dmjms be imstgomrte c be remigzmr
kumiquger KM[G[3 ³Be 0 m =0, bcjbe =0 es ei oíxgoc, kuíjtm es im gjtejsgbmb3

Evmiumkgûj bei rgesdc

[e befej evmiumr>

m) Amktcres be imrdc pimzc y amktcres be rgesdc gjogjejte (tgeje omycr

eaektc y es oís reievmjte).
f) Amktcres prctektcres.
k) Qmrgmfies be kcjtrci.

Ei omjenc bei rgesdc kcogejzm kumjbc se iiedm m uj ejtejbgogejtc

kcopmrtgbc kcj ei kcjsuitmjte scfre quç iievû ej ei pmsmbc m ims kcjbuktms
sugkgbms y quç iievû mi pejsmogejtc sugkgbm mktumi. Ei cfnetgvc gjkiuye
rekmfmr gjacromkgûj
mofgejte scfre im kcjbuktm
, gjkiusc prestmbcres be smiub,betmjtc
eiicskcoc
ogsocs y be icskcdjgkgcjes,
eockgcjes, ctrcs ej su
sejsmkgcjes aïsgkms, mkkgcjes e gopuiscs msckgmbcs kcj im tejbejkgm sugkgbm.
Puebe ser þtgi rekmfmr gjacromkgûj usmjbc gjstruoejtcs be oebgkgûj c
kuestgcjmrgcs. Jc cfstmjte, preaergocs hmker ujm mkimrmkgûj gopcrtmjte scfre
ics gjstruoejtcs que se usmj kcj kcjsuitmjtes sugkgbms. [e hmj besmrrciimbc
uj sgjjþoerc be gjstruoejtcs, perc oukhcs be eiics tgejej eskmsm vmigbez ej
prevejkgûj bei sugkgbgc, ctrcs gopigkmj ujm oebgkgûj uj pckc estçrgi, oms jc
ujm gjtervejkgûj.
Im ejtrevgstm kcj uj kcjsuitmjte kcj mitm sugkgbmigbmb gopigkm estmfieker
ujm reimkgûj termpçutgkm que resuite ej uj amktcr prctektcr. [g uj kcjsuitmjte
tgeje gbems be sugkgbgc, pcbeocs besbe ei prgoer ocoejtc bekgr que estí
scic. [cic jc ej ei sejtgbc aïsgkc bei tçrogjc, sgjc scic ej su suargogejtc. [g
ics gjstruoejtcs vmj m cagkgmr be bgstmjkgmogejtc gjterperscjmi, be retrmsc ej
im kcjstrukkgûj be im reimkgûj c be uj cfstíkuic c kcjbuktm pcr pmrte bei
termpeutm que gjteragerm kcj ei trmtmogejtc ‒pcr ims rmzcjes que auesej,
evgtmkgûj y teocr‒, es bekgbgbmoejte ujm fuejm príktgkm mfmjbcjmr
kumiquger tcom be eskmims c kuestgcjmrgcs.
[gj eofmrdc, pmrm agjes be gjvestgdmkgûj se usmj gjstruoejtcs kcoc im
Eskmim be im Gbemkgûj [ugkgbm (Fekl, Frcwj & [teer, =774< Fekl, Lcvmks &
Tegssomj, =747) ej im ejtrevgstm c kcoc kuestgcjmrgc. Evmiþm írems
gopcrtmjtes, gjkiuyejbc ei besec be vgvgr y ocrgr, hgstcrgm be gjtejtcs, ogebc
m im ouerte y ctrms fmrrerms pmrm ei sugkgbgc, y tmofgçj ics esauerzcs pmrm
prepmrmric. Estm eskmim hm beocstrmbc prebekgr ouerte pcr sugkgbgc ejtre
pmkgejtes be smiub oejtmi ej trmtmogejtcs mofuimtcrgcs (Fekl, Frcwj, [teer,
Bmhisdmmrb & Drgshmo, =777). Im evmiumkgûj puebe ser mbogjgstrmbm tmjtc

pmrm imprebgktcr
auerte gbemkgûjbeisugkgbm mktumi
sugkgbgc c ej(Fekl
pcstergcr su pecr mipujtc,
et mi., sgejbc este þitgoc uj
., =777).
Es krïtgkc rekmfmr im hgstcrgm be tcbcs ics gjtejtcs sugkgbms y be ims KM[G[.
Çstm es ujm acrom be evmiumr ims vmrgmfies be kcjtrci que vereocs oís
mbeimjte. [e puebej kcjsgbermr bcs evmiumkgcjes> Im ejtrevgstm iimombm
[ugkgbe Mtteopt [eia- Gjnury Gjtervgew ([M[GG< Igjehmj, Kcotcgs, Frcwj,
Hemrb & Tmdjer, 6001) es ujm ejtrevgstm estrukturmbm que, esejkgmioejte, es
uj mjíigsgs aujkgcjmi reacrouimbc kcoc ujm serge be predujtms scfre ei
oçtcbc, ics prekgpgtmjtes, ims kcjsekuejkgms y ims aujkgcjes bei mutcbmýc. Ei
Igaetgoe [ugkgbe Mtteopt [eia-Gjnury
[ei a-Gjnury Kcujt (I-[M[G< Kcotcgs & Igjehmj, =777<
Igjehmj & Kcotcgs, =771), ujm versgûj mfrevgmbm bei [M[GG, exmogjm ei rmjdc
be kcjbuktm sugkgbm ej uj pergcbc be im vgbm (c scfre ei pergcbc mktumi)
usmjbc im eskmim [M[GG. Im I-[M[G es ujm evmiumkgûj gjgkgmi eagkgejte que puebe
ser kcopietmbm ejtre ujc y 60 ogjutcs (bepejbgejbc bei jþoerc be
kcjbuktms sugkgbms). Eopgezm kcj ujms pckms predujtms scfre ei prgoer
gjtejtc, ei oís rekgejte, y ics bmýcs oís severcs kmusmbcs, y rekciektm
eagkgejteoejte ei jþoerc tctmi be tejtmtgvms y KM[G[ pcr oçtcbc, ietmigbmb y
trmtmogejtc oçbgkc. Ujm kcofgjmkgûj bei I-[M[G y ei [M[GG, kcopietc ej ei
oís rekgejte y ei pecr gjtejtc, prcvee gjacromkgûj gopcrtmjte scfre vmrgmfies
be kcjtrci be im kcjbuktm pmrm aujbmoejtmr ims bekgsgcjes.
]ugzís sem gopcrtmjte vciver m bestmkmr que evmiumr ics amktcres que
kcjtrcimj im kcjbuktm es kejtrmi, ejtre eiics, rekmfmr im hgstcrgm pmrm cfservmr
kumiquger pmtrûj bei que ei kcjsuitmjte pcbrïm jc hmferse perkmtmbc. Ei
mofgejte puebe, be acrom cpermjte, reacrzmr ei sugkgbgc, ims KM[G[ c im
kcoujgkmkgûj sugkgbm. Pcr eneopic, ics pmbres be ujm kcjsuitmjte pcbrïmj
hmfer tejgbc ujm drmj remkkgûj y, c prcveer im myubm que im mbcieskejte
jekesgtmfm kumjbc se imstgoû, perc kumjbc im mbcieskejte jc se estí
imstgomjbc, ics pmbres pcbrïmj jc estmr prestíjbcie oukhm mtejkgûj. Pcbrïmj
perber im cpcrtujgbmb be msgstgrim ‒gjkiusc kmstgdmjbc sus gjtejtcs be pebgr
myubm‒, hmstm que im kcoujgkmkgûj c ims mkkgcjes sugkgbms ckurrmj. Msï hmy
ouy pckc reauerzc be ims kcjbuktms mbmptmtgvms, kmstgdc be ims expresgcjes
jcromtgvms be bcicr y bei pebgbc be myubm, y reauerzc be ims kcjbuktms
sugkgbms.
Ctrc eneopic es uj kcjsuitmjte, kcj uj mitc jgvei be aujkgcjmogejtc, que
se sgejte scfrepmsmbc pcr im sgtumkgûj y remigzm ujm tejtmtgvm be sugkgbgc. [u
pmrenm jc estí mi tmjtc be kûoc se sgejte c be que jekesgtm myubm (kcoc es

hmfgtumi ej prcveer
gjtejtcs be estms sgtumkgcjes) hmstmimsque
scstçj c rebukgr im kcjbuktm
tmrems sugkgbmscj
que ic mdcfgmj ckurre. Ics
mpmrembms
gjmbvertgbmoejte kcj ims tejtmtgvms, be este ocbc se reauerzmj m pmrtgr be ese
ocoejtc. Estcs pmtrcjes se besmrrciimj sgj que semj uj gjtejtc kcjskgejte bei
kcjsuitmjte c be ics ctrcs, uj hekhc que requgere ser kimrgagkmbc mi
kcjsuitmjte y m qugejes ic rcbemj. [gj eofmrdc, pmrm prevejgr ei sugkgbgc es
gopcrtmjte que estms kcjtgjdejkgms jc semj gdjcrmbms, sgjc kimrgagkmbms y
kmofgmbms.

Evmiumkgûj bei rgesdc m imrdc pimzc

Mfujbmj ics estubgcs que mjmigzmj estcs amktcres. Oukhcs be eiics estíj
vgjkuimbcs m im kuiturm, ic que ics hmke pckc dejermigzmfies. Pcr esc es vgtmi
kcjcker ims gjvestgdmkgcjes ej im redgûj y ej ei drupc sckgmi y kuiturmi bei
kcjsuitmjte, rekcrbmjbc que, sg ej im kcoujgbmb hmy ujm epgbeogm be
sugkgbgcs be mbcieskejtes pcr scackmkgûj, estc jc sgdjgagkm que ei kcjsuitmjte
estí auerm be rgesdc pcrque jc hmy scdms c kgjturcjes bgspcjgfies. Hmy que
tejer ej kcjsgbermkgûj
ujm freve que ims estc.
khmjzm pmrm giustrmr estmbïstgkms pcbrïmj
Ej ei tgtuimr be besbgfunmr im mjujkgmfm
uj bgmrgc se kiïjgkm. Hmy
ic
sgdugejte> ’Fmýgstm, que jc smfe jmbmr, ouere mhcdmbc ej uj imdc kuym
prcaujbgbmb prcoebgc es uj oetrc‟. Pcbrïm sukeber que ei imdc hmym tejgbc
kumtrc oetrcs ej midþj iudmr y 50 ko ej ctrc. Im reimkgûj kcj ei prcoebgc jc
expigkm ic ckurrgbc. M vekes kcoeteocs errcres ej im evmiumkgûj bei rgesdc,
bmjbc ujm gopcrtmjkgm bekgsgvm m ics ogsocs.
Vekcrbeocs mquï que estcs amktcres be imrdc pimzc puebej bevejgr amktcres
que muoejtmj ei rgesdc gjogjejte. Rejer hgstcrgm be mfusc sexumi es uj amktcr
be imrdc pimzc sg estc ckurrgû ej im gjamjkgm, perc es uj amktcr be rgesdc
gjogjejte sg estc hm ckurrgbc mirebebcr bei ocoejtc que mpmrekgû c se
rekrubekgû im sugkgbmigbmb. Estm bgjíogkm es gopcrtmjte ym que m vekes escs
amktcres estíj gjterkcjektmbcs y pctejkgmbcs.
Ics bgvgbgreocs ej kumtrc pmrtes>

=. Amktcres mofgejtmies.
6. Amktcres bei gjbgvgbuc.
;. Amktcres be im kcjbuktm.
2.
Amktcres prctektcres.
Amktcres mofgejtmies
Ej im tmfim =-= puebej mprekgmrse ics amktcres mofgejtmies m tcomr ej kuejtm.

Rmfim =-=. Amktcres mofgejtmies be im sugkgbmigbmb

Kmtedcrïm Amktcres

Kmofgcs ej im vgbm y Hgstcrgm be pçrbgbms ej im vgbm (perscjms, cfnetcs, bgjerc)

evejtcs jedmtgvcs Qgcimkgûj, mdresgûj sexumi, vgciejkgm bcoçstgkm, mfusc gjamjtgi
Jþoerc be oubmjzms c bespimzmogejtcs
Ejkmrkeimogejtc (prgsgûj). Im kírkei es ei iudmr decdríagkc ej juestrms sckgebmbes bcjbe oís
 sugkgbgcs y KM[G[ ckurrej pcr oetrc kumbrmbc (Gvmjcaa, 60=8)
Mjtekebejtes be hcspgtmigzmkgcjes psgqugítrgkms
[c
[ckg
kgmi
mi Mgsi
Mgsimo
moge
gejt
jtcc sc
sckg
kgmi
mi (e
(est
stee am
amkt
ktcr
cr tg
tgej
ejee ujm
ujm pers
persgs
gste
tejk
jkgm
gm mitm
mitm ej ei su
sugk
gkgb
gbgc
gc,, rebu
rebukg
kgrr este
este amkt
amktcr
cr es
ujm gjtervejkgûj vgtmi)
Beseopiec
Kmsmbcs 9 [citercs c vgubez
Amogigm hcstgi c pckc bgspcjgfie

Qgvgr scicreigdgcsm
Kreejkgm c scim 9 Jc kreyejtes
Ocbeics Mitm tm
tmssm be sugk
gkggbgcs ej im amogigm
[ugkgbgcs c KM[G[ ej ei drupc sckgmi (eskueim)
Veaerejkgm ej ics oebgcs be kcoujgkmkgûj
Bgspcjgfgigbmb be 9 Bgspcjgfgigbmb (tmofgçj pmrm KM[G[)
oçtcbcs

Bgspcjgfgigbmb be oebgcs ietmies> Ej ics pmïses ej bcjbe kgertcs vejejcs

ietmies auercj prchgfgbcs im gjkgbejkgm be sugkgbgcs vgjkuimbcs m esm gjdestm
bgsogjuyû. ]ue ims perscjms mikchûigkms dumrbej mikchci bejtrc be sus kmsms
muoejtm
bgspcjgfieimsespcsgfgigbmbes
uj cfnetgvcbetermpçutgkc.
rekmïbms, pcrPredujtmr
esc im evmiumkgûj scfreoçtcbcs
mfgertmoejte ei oçtcbcy
bgspcjgfgigbmb es gjeiubgfie. Pcr eneopic, sg mjmigzmocs uj msesgjmtc, ei mrom
es ei þjgkc eieoejtc gjbgspejsmfie pmrm que hmym ckurrgbc. Erdc, im
bgspcjgfgigbmb bei oebgc es gjbgspejsmfie pmrm que ei sugkgbgc ckurrm. [g
midugej respcjbe magromtgvmoejte respektc m tejer gbemkgûj sugkgbm, im
sedujbm predujtm sgj bubm es> ³kûoc ic hmrïms3 Im rebukkgûj be im
bgspcjgfgigbmb serí pmrte vgtmi be im ejtrevgstm.
Ocbeics be sugkgbgc> Ics oebgcs be kcoujgkmkgûj puebej tejer uj eaektc
gopcrtmjte ej ims epgbeogms be sugkgbgc ej midujms pcfimkgcjes, ims hgstcrgms
amogigmres bcjbe ei sugkgbgc es arekuejte, tmofgçj. Ics oebgcs be
kcoujgkmkgûj tgejej reievmjkgm y befej estmr sunetcs m ics prctckcics çtgkcs
estmfiekgbcs pcr ims crdmjgzmkgcjes gjterjmkgcjmies kcoc im CO[. Perc,
mktumioejte, ims rebes sckgmies kcjstgtuyej uj rgesdc, espekgmioejte ej
pcfimkgûj ncvej. Kcjckeocs pckcs mbcieskejtes que se gjacroej pcr uj
pergûbgkc c jctgkgerc.
Mgsimogejtc sckgmi> Çste es uj amktcr prepcjbermjte kcoc ic rekcrbmocs
oís mrrgfm y jcs bm midujms gbems be gjtervejkgcjes psgkcsckgmies pmrm tejer
ej kuejtm. Vekuerbe mquï sg m vekes sudergocs im kcopmýïm be amogigmres c
miiedmbcs que scj pmrte bei muoejtc be im sugkgbmigbmb. Es hmfgtumi preskrgfgr
este tgpc be mkcopmýmogejtc ims 62 hcrms bei bïm< sgj remigzmr ctrm
gjtervejkgûj c ujm fuejm evmiumkgûj kcj ei kcjsuitmjte, pcbrïm tejer ei eaektc
kcjtrmrgc mi espermbc.
Ej uj reimtc scfre sugkgbgcs amiigbcs se kuejtm que uj hcofre moejmzmfm
mrrcnmrse mi vmkïc besbe ei ebgagkgc oís mitc be im kgubmb. Uj dejtïc ogrmfm
besbe mfmnc mzcrmbc. Uj pcigkïm se mkerkû hmstm im kcrjgsm, kcoejzû m
hmfimrie y, smkmjbc uj mrom, bgnc> ’[g usteb jc fmnm be miiï, ie bgspmrc‟. Ei
hcofre ogrû pcr uj gjstmjte mi pcigkïm pmrm iuedc tcomric be im omjc y fmnmr
m uj iudmr sedurc. Estm hgstcrgm es sgdjgagkmtgvm pmrm rekcrbmrjcs que ujm
sgopie gjtermkkgûj puebe smivmr vgbms.

Amktcres reimkgcjmbcs kcj ei gjbgvgbuc

Ei sugkgbgc es uj prcfieom be mitc gopmktc pmrm im smiub pþfigkm m jgvei
jmkgcjmi e gjterjmkgcjmi. Bmtcs be im Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub (CO[)

gjbgkmj
ei oujbcquey kmbm mýc se
que pmrm ei sugkgbmj
mýc 6060,mprcxgombmoejte uj ogiiûj be
ei jþoerc be beaujkgcjes pcrperscjms ej
estm kmusm
krekerí 50% (CO[). Ims estmbïstgkms redgcjmies ej Moçrgkm Imtgjm tgejej
prcfieoms befgbc m que hmy amiims ej im rekciekkgûj be ics bmtcs c ej ics
repcrtes. Estmr mi tmjtc be estm gjacromkgûj myubm mi kiïjgkc m kcjcker ics
prcfieoms be su kcoujgbmb.
Ics bmtcs beocdríagkcs ej Ckkgbejte gjbgkmj que ics hcofres kcoetej
oís sugkgbgcs y ims ouneres oís tejtmtgvms y KM[G[. Perc es fuejc rekcrbmr im
hgstcrgm be im imdujm que jcofrmocs kcj mjtergcrgbmb, pmrm que jc
besestgoeocs ei rgesdc sûic pcr kuestgcjes estmbïstgkms. Omrthm Iyjkh, ujm
kcjckgbm eskrgtcrm mrdejtgjm, kcoetgû sugkgbgc kcj ujm eskcpetm, qugzís im
oís omskuigjm be ims mroms, ej =785 y ej uj írem rurmi. Ims kurvms
prgjkgpmies be sugkgbgc pcr ebmb ckurrej ej im mbcieskejkgm y ej im terkerm
ebmb. Ej Moçrgkm Imtgjm ei krekgogejtc expcjejkgmi be tejtmtgvms, KM[G[ y
ouertes ej mbcieskejtes jc se hm betejgbc sedþj bgaerejtes mpcrtes.
Ei scpcrte sckgmi y pertejeker m ujm ogjcrïm estíj kgertmoejte
reimkgcjmbcs. Mqueiims perscjms que pertejekej m drupcs sckgmies
estgdomtgzmbcs (c estgdomtgzmbcs pcr su amogigm) c kcj pckm reb tgejej rgesdc
muoejtmbc. Ics mbcieskejtes be midujcs drupcs çtjgkcs c kuiturmies (p. en.,
marcbeskejbgejtes) scj estgdomtgzmbcs, perc m vekes kuejtmj kcj uj auerte
scpcrte sckgmi be su amogigm c kcoujgbmb. Ctrm suerte kcrrej mqueiics
mbcieskejtes dmys c que se estíj kuestgcjmjbc su gbejtgbmb be dçjerc c
sexumi, iesfgmjms c trmjs. M im estgdomtgzmkgûj se suom ei mgsimogejtc. [ueie
ser kcjsgbermbm pcfimkgûj ej rgesdc, espekgmioejte sg vgvej ej kcoujgbmbes
bcjbe im hcocacfgm c im trmjsacfgm, verbmberms ejaeroebmbes sckgmies, es
mitm. Im Crdmjgzmkgûj Moergkmjm be [miub bgke que 80% be im pcfimkgûj
trmjs be im redgûj jc iiedm m ics ;5 mýcs. Esc besjubm ujm remigbmb be
berekhcs huomjcs bcjbe im vgciejkgm y ei sugkgbgc scj amktcres bcogjmjtes.
Ej 60=4, Qmrdms-Espïjbcim pufigkû uj mrtïkuic scfre kcjbuktm sugkgbm ej
pcfimkgûj crgdgjmrgm ej Moçrgkm Imtgjm. Ics repcrtes be ics gjvestgdmbcres,
sckgûicdcs y perscjms que trmfmnmj ej estms kcoujgbmbes scj mimromjtes. [e
hmj repcrtmbc kcoujgbmbes bcjbe im tmsm superm 10 pcr kmbm kgej ogi
hmfgtmjtes. Hmstm segs vekes omycr que im tmsm be kumiquger pmïs be im redgûj.
Ej im tmfim =-6 se expcjej ics amktcres gjbgvgbumies be im sugkgbmigbmb.

Rmfim =-6. Amktcres gjbgvgbumies be im sugkgbmigbmb

Kmtedcrïm Rgpc Amktcres

Kcdjgt
Kcdjgtgvc
gvc Kc
Kcjte
jtejgb
jgbcs
cs Im besespermjzm es uj gjbgkmbcr trmskejbejte tmofgçj pmrm KM[G[. Im besespermjzm y
kreejkgms be fmnm mutceagkmkgm (Pcrlcrjy, =745)
Prckescs Bgagkuitmb ej im Vesciukgûj be Prcfieoms
’Hmy bcs oekmjgsocs prebcogjmjtes> ics bçagkgts kcjbuktumies, ej espekgmi im pcfrezm be
ims hmfgigbmbes be Vesciukgûj be Prcfieoms, y kgertc estgic kcdjgtgvc be scfre
dejermigzmkgûj, bgstcrsgûj y amitm be expektmtgvms pcsgtgvms‟ ([khjegber, 60=6)
Agsgciûdgkc Ej dejermi Bcicr krûjgkc, ejaeroebmbes que dejerej krcjgkgbmb, bgsogjukgûj, besmpmrgkgûj be
aujkgcjes (QGH, bgmfetes, eskiercsgs oþitgpie) c trmuomtgsocs que se mkcopmýmj be
midujm bgskmpmkgbmb

Psgqugítrgkcs seomjm
Ej kcjsuitmjtes
mjtergcr kcj RIP
c tgeje 40%
40% expergoejtû
prevmiejkgm oþitgpies
be evejtcs evejtcs
jedmtgvcs vgtmies
vgtmies sgdjgagkmtgvcs
reimkgcjmbcs ej im
kcj ims reimkgcjes
maektgvms c prcfieoms iedmies/krgogjmigbmb (Hegllgjej et mi.,
mi., =774< Wej et mi.,
mi., 6005)
Kcjbuktumi Gjtejtcs prevgcs be sugkgbgc (R[) y mjtekebejtes be KM[G[ muoejtmj ei rgesdc (Furle,
60=1)
Ims perscjms que tejïmj pimj e gbemkgûj tgejej oís pcsgfgigbmbes be kcjkretmric sedþj
Lessier, Fcrdes & Tmiter (=777)
Mjtekebejtes be respuestms bei kcjtextc m R[ c KM[G[ prevgms be kmríkter reacrzmbcr

Expcjbrç uj kmsc kiïjgkc pmrm giustrmr midujcs pujtcs trmskejbejtes> ’Im

Hgstcrgm be pcr quç Fims pgejsm kcoc Fims‟.

Fims tgeje
tgeopc == kcopmýercs
que sus mýcs, estí ejickmogjc
mkcsmj mbgkgçjbcie
kmsm kcj kcsms
ujm omim
scfrejctgkgm. Hmke
su pesc. [e uj
hm
gbc mgsimjbc prcdresgvmoejte, evgtmjbc estmr ej ei muim c sejtíjbcse iencs be
eiics, mi acjbc bei smiûj. [u rejbgogejtc mkmbçogkc, ujm be sus acrtmiezms, se
hm vgstc maektmbc m tmi drmbc que ej su þitgoc exmoej, su omestrm,
preckupmbm, hm bekgbgbc ejvgmr ujm jctm m sus pmbres.
Ics pmbres be Fims scj estrgktcs y exgdejtes. [ueiej ser ouy burcs kcj çi y
su heromjc, preagerej ei kmstgdc mi reauerzc, scj exgtcscs ej sus kmrrerms y
mspgrmj mi prcdresc sckgmi. Fims kmogjm esm tmrbe kmfgzfmnc ruofc m kmsm.
Rgeje ogebc be im remkkgûj be sus pmbres. Pmrm uj jgýc be == mýcs ei oujbc
es uj pmr be omjzmjms m im rebcjbm, uj pmr be amogigmres y im eskueim, ei
þitgoc iudmr bcjbe Fims besem estmr. Pgejsm que estí oís scic que jujkm.
Rgeje ujm verdùejzm ejcroe, pcr ic que hgzc c pcr ic que jc hgzc. Ie
tgeofimj ims pgerjms, ogejtrms kmogjm estí kcopietmoejte submbc befmnc be
su khmquetm ej im que ejtrm kcj bgagkuitmb, im respgrmkgûj se ejtrekcrtm y
midujm que ctrm iídrgom fmnm pcr su kmrm ejrcnekgbm. Jujkm kcoc mhcrm hmfïm
sejtgbc ei kcrmzûj smigçjbcseie pcr im fckm, bcicr be estûomdc y uj jubc ej
im dmrdmjtm.
Pgejsm> oencr oe ouerc. Rcbc terogjm. Ejtcjkes, su pmsc se migderm, mhcrm
tgeje oís gjtejkgûj be vciver m su kumrtc, su kcrmzûj besejsgiim y su
respgrmkgûj se kmiom. Ei subcr se sekm y se sgejte oís igvgmjc< m pesmr be
kgertm trgstezm, su kmrm estí reimnmbm y sus kenms mrquembms. Ujm sejsmkgûj be
kimrgbmb ejtrm ej su oejte. Fims jc ic rekuerbm ej ese ocoejtc, perc hm
estmbc estubgmjbc im hgstcrgm be ics Ougskms, ujm kuiturm be [ubmoçrgkm, que
preagrgercj mrrcnmrse mi vmkïc y ocrgr que ser bcogjmbcs pcr ics espmýcies. W
im hgstcrgm be Juomjkgm c im be Omsmbm. Igfertmb c Ouerte. Rmopckc

rekuerbm
vekgjc queejseese ocoejtc
mhcrkû ujm khmrim
ej ei pmtgc. ejujc
Jg que scrbgjm
be susejtre sus mfueims
kmjtmjtes scfre
amvcrgtcs uj
ourgû
bei ogsoc ocbc. Jg que im mutcrm be ics igfrcs que su heromjc omycr iee,
Pgzmrjgl, c be ics que çi iee kcj pmsgûj, Eogigc [midmrg, estíj ej esm igstm.
Perc esms hgstcrgms estíj kcidmbms ej im remigbmb kcoc mjujkgcs be jeûj.
Fims iiedû m kmsm, se ejkerrû ej su hmfgtmkgûj y, exhmustc, burogû. Pmrm çi
su gjamjkgm hmfïm sgbc aeigz, ej kmsm be sus mfueics ej ei kmopc, vermjcs
imrdcs y reujgcjes amogigmres kumjbc tcbmvïm im amogigm extejsm jc hmfïm sgbc
maektmbm pcr ims ogdrmkgcjes c pcr bgskusgcjes grrekcjkgigmfies.
Mi kuopigr ics =5 mýcs, oukhms vekes tuvc ei ogsoc ogebc c im verdùejzm
gfm y vejïm. Kmbm vez que mpmrekïmj pejsmfm ej omtmrse. Be hekhc, eskrgfgû
ujcs tcrtucscs pceoms scfre ei teom y ieïm eskrgtcres omibgtcs. Pcr ocoejtcs
im oþsgkm que eskukhmfm erm cskurm y extrmým. ³Kuíjtms vekes pejsû ej ei
teom besbe esm tmrbe m ics == mýcs3 ³=0 m =5 pcr seomjm3 ³Ogies be vekes ej
escs mýcs3
Kcoc prgoer pujtc, ej midþj ocoejtc Fims estmfieke ujm reimkgûj bcjbe
sg hmy ujm sgtumkgûj gjtciermfie estm expergejkgm besmpmreke, c outm mi
mpmreker im gbem ’oe omtc‟, aujkgcjmjbc kcoc uj reauerzc jedmtgvc. Perc im
reimkgûj se repgte kcjvgrtgçjbcse, mbeoís, ej ujm redim reduimbcrm be im
kcjbuktm. Fims jujkm hm vgvgbc im kcjsekuejkgm be hmfer ouertc y ym jc
sejtgr bcicr, estm reimkgûj es sûic verfmi c sgofûigkm.
Es bekgr que im expergejkgm se kcopiengzm. Kumjtc oencr aujkgcjm mi
pejsmrim, oís se acrtmieke. Estm gbemkgûj se vueive oís extejsm, oís
eimfcrmbm, ckupm tgeopc y iukufrmkgcjes, gbems juevms, expicrmkgcjes y se
gjtejsgagkm. W mi ogsoc tgeopc se sgejte oís verbmberm y oís remi. Ujm
kertezm
suargr seque pmreke prcvejgr
trmjsacrom be qugej
ej ujm verbmb hm vgvgbc ocrgr. [g oe omtc benc be
kcjtujbejte.
Im kcjbuktm sugkgbm es uj kcopcrtmogejtc dcferjmbc pcr redims. Ims
redims scj estïouics verfmies que espekgagkmj y beskrgfej ims kcjtgjdejkgms< c
fgej, beskrgpkgcjes verfmies be kcjtgjdejkgms kcjbuktumies, estc qugere bekgr
que ims kcjbuktms que scj dcferjmbms pcr redims hmj sgbc oebgmbms y
ocbuimbms m trmvçs be ims beskrgpkgcjes verfmies que espekgagkmj ims
kcjtgjdejkgms. Midugej puebe kcjbukgrse c hmker beterogjmbm mkkgûj sgj
tejer kcjtmktc bgrektc kcj ims kcjsekuejkgms< es bekgr, kcj im kcjtgjdejkgm.
Perc pmrm que im gbem be sugkgbgc aujkgcje, Fims tgeje que estmr vgvc. Im gbem
be sugkgbgc aujkgcjm sûic ej perscjms que estíj vgvms. Estm kcjbuktm, kcoc
ctrms, jc pmsm im pruefm bei hcofre ouertc.
Ei sedujbc pujtc es ei sgdugejte> mqueiim tmrbe m ics == mýcs, Fims jc pubc
ejarejtmr m sus kcopmýercs be eskueim pmrm scfrevgvgr mi mfusc, y tejïm tmjtc
ogebc be im remkkgûj be sus pmbres que se kcjdeiû y pmrmigzû arejte m ics
drgtcs be su ombre y im gjbgaerejkgm besçrtgkm be su pmbre. Jc pubc resciver
be ctrc ocbc ei prcfieom, hmfimr kcj im prcaescrm scfre sus kcopmýercs,
eskcjber im jctm pmrm sus pmbres, amisgagkmr im agrom, extrmvgmr ei kumberjc y,
pcr quç jc, hmstm hugr be kmsm y espermr que mi mpmreker oís tmrbe, ei pesc be
im jctm auerm grreievmjte ej reimkgûj m rekgfgr ujm jctm ej ei kumberjc. [e
oetgû ej su kmfezm y perbgû im igfertmb be ejsmymr esms miterjmtgvms ej im vgbm
kctgbgmjm. Kmbm vez que Fims pejsmfm ej omtmrse, aujkgcjmfm. Perc mi ogsoc
tgeopc jc gjtejtmfm ctrm omjerm be resciver ics prcfieoms, kcj eiic, ei
repertcrgc be esms miterjmtgvms se estrekhû.
Fims besmrrciiû bcs juevcs prcfieoms> =) ujm krekgejte pcfrezm ej im
resciukgûj be prcfieoms, 6) im mpmrgkgûj, reacrzmbm pcr im expergejkgm, be
ctrms redims bcjbe çi nuedm ei pmpei be gjkcopetejte, besmhukgmbc y
besespermjzmbc. Ej su mbcieskejkgm, ujm y ctrm vez vcivïm m su kmfezm im
gbem, que se gfm vcivgejbc extejscs textcs scfre ocrgr. W ujm y ctrm vez se
retgrmfm oís be im vgbm, evgtmfm, y kcjvertïm esm vgbm ej ujm vgbm sgj
reauerzcs. Im miterjmjkgm ejtre tejer tcroejtms tcrrejkgmies trcpgkmies c
pírmocs vmkïcs. Rmjtc im besespermjzm kcoc ims bgagkuitmbes ej im resciukgûj
be prcfieoms scj trmjsmkkgcjmies ej estm hgstcrgm, oís kimrmoejte be ic que
expigkm uj igfrc.
M ics 6; mýcs, Fims hmke ujm tejtmtgvm be sugkgbgc y se ejkuejtrm ej im smim
be rekupermkgûj
sgejbc bei estubgmjte
ei exkeiejte hcspgtmi. Rgeje prcfieoms
be sgeopre, percpcrjctcbcs
puebeicskcj
arejtes, sgdue
ims þitgoms
omtergms be su igkejkgmturm be hgstcrgm, trmstmfgiim ej su vgbm mocrcsm kcj
arekuejkgm, mjtekebejte be este þitgoc gjtejtc que ic trmnc mquï, y sus pmbres
tcbmvïm scj ouy krïtgkcs c ouy kcjbeskejbgejtes ej ujm bmjzm besespermbm
perc omremjte. Fims jekesgtm uj trmtmogejtc jc sûic pmrm mfmjbcjmr im
gbemkgûj sugkgbm, sgjc pmrm kcjstrugr ujm vgbm bcjbe esm gbem jc tejdm
sejtgbc.
Qmocs m ejuoermr ics prckescs que se puebej cfservmr ej este kmsc, que
pcbrïmj ser dejermigzmfies m kcjsuitmjtes krûjgkmoejte sugkgbms (Veyes
Crtedm, 60=8)>
=. Vedim be eskmpe> ej su igfrc Kcjbuktm verfmi,
verfmi, [lgjjer (=78;) expigkm
kûoc ei iejdumne be qugej hmfim mktþm scfre ctrms perscjms, perc, scfre
tcbc, kûoc mktþm ej ei ogsoc gjbgvgbuc, ei hmfimjte, mi ser su prcpgm
mubgejkgm. Vekcjcke que im kcjbuktm, mbeoís bei kcjbgkgcjmogejtc c ei
reauerzc, puebe ser kcjtrcimbm pcr estïouics verfmies, ej este kmsc uj
puýmbc be gbems ej im kmfezm kcjstgtugbms ej redims. Besbe im perspektgvm
be Hmyes y kcimfcrmbcres (600=), se trmtm be ujm kcjbuktm dcferjmbm pcr
mutcrredims. Estc sgdjgagkm que sg hmdc X (omtmroe), mkkeberç m im
kcjsekuejkgm ^ (benmr be suargr). Estm reimkgûj es sgofûigkm, ym que jmbge
kcoprcfû im kcjsekuejkgm. Jc heocs eskukhmbc jgjdþj kcjsuitmjte kcj
 gbems c kcjbuktms be sugkgbgc que jc ims vgjkuie sgeopre kcj mkmfmr ei
suargogejtc.
6. Veacrzmogejtc jedmtgvc, repetgkgûj y pcstergcr mutcomtgzmkgûj.
;. Vgdgbez kcdjgtgvm> im gbemkgûj sugkgbm se vueive im þjgkm cpkgûj be
respuestm y kmbm vez es oís mutcoítgkm y persgstejte. Im gjaiexgfgigbmb
psgkciûdgkm gjterreimkgcjm kcj ei írem be resciukgûj be prcfieoms. Pcr
ctrc imbc, ims redims verfmies scj kcjsgstejteoejte gjaiexgfies.
2. Vesciukgûj be prcfieoms beagkgejte> Imzmrus (=782) bgke que tejeocs
bcs estgics be marcjtmogejtc pmrm igbgmr kcj ei estrçs que dejermj ics
prcfieoms> c fuskmocs estrmtedgms be sciukgûj c estrmtedgms pmrm igbgmr
kcj ei omiestmr. Wm ej =772 ImPciickl bestmkmfm im gopcrtmjkgm be im
resciukgûj be prcfieoms ej ei teom bei sugkgbgc y ej 6005 Tgiigmos y
kcimfcrmbcres kremrcj uj ocbeic que iimomrcj, kurgcsmoejte, ei ocbeic
bei ejtrmopmogejtc. Pcrque se trmtm be esc, be estmr mtrmpmbc> pcr uj
imbc, im perscjm jc pgejsm ej im sciukgûj be sus prcfieoms, benm be
gjtejtmr sciukgcjes
kcoujgkmkgcjes oís
be im c oejcs
eskueim mbmptmtgvmspmrm
c eskmpmrse‒ ‒queomr
ver quç eikcsms
kumberjc be
dejermj,
juevms kcjsekuejkgms, juevcs mnustes be ejsmyc y errcr, prmktgkmr, kcoc
se mprejbe m mjbmr ej fgkgkietm. Agjmioejte, im perscjm mfmjbcjm estcs
ejsmycs< kcoc scj pckcs y eskmscs, se vueivej pckc eagkgejtes. Im amitm
be eagkgejkgm y sus kcjsekuejkgms kmstgdmj juevmoejte im pcsgfgigbmb be
juevcs ejsmycs, hmstm que agjmioejte mpmreke, oís miií bei prckesc, uj
kcjtejgbc espekïagkc que kcrreimkgcjm mitmoejte kcj ei sugkgbgc> im
besespermjzm.
5. Im prebgkkgûj jedmtgvm be ics sukescs auturcs> im besespermjzm

kcrreimkgcjm
perc iiedm, m kcj ei bei
trmvçs sugkgbgc kcoc
prckesc queeimkmfmocs
kcjtejgbcbekcdjgtgvc
beskrgfgr,oís presejte<e
m gjstmimrse
gjhgfgr ctrms kcjbuktms be resciukgûj be prcfieoms, físgkmoejte pcrque
maektm ctrc kcjstruktc, ei be im mutceagkmkgm, beagjgbc kcoc im kmpmkgbmb
que se ctcrdmj ims perscjms be ocbgagkmr su kcjtextc.
1. Dejermigzmkgûj> Im rgdgbez, ei reauerzc jedmtgvc, im bgagkuitmb ej im
resciukgûj be prcfieoms, ics reauerzcs jedmtgvcs y im besespermjzm
sueiej dejermigzmrse m ctrms írems be im vgbm, pcr eneopic, ej ims
reimkgcjes gjterperscjmies.

Evmiumkgûj bei rgesdc gjogjejte (amktcres bgrektcs, gjbgrektcs y

prekgpgtmjtes)
Bgrektcs>
=. Gbemkgûj sugkgbm.
6. ‛ Pmsgvm> pejsmogejtcs scfre
s cfre ei besec be ocrgr.
;. ‛ Mktgvm> pejsmogejtcs scfre
scfr e kcoeter uj sugkgbgc.
2. Kcoujgkmkgûj sugkgbm.
5. ‛ Bgrektm> ’Oe qugerc omtmr‟.
o mtmr‟.
1. ‛ Gjbgrektm> ’Jc vcy m estmr
est mr pcr mkí pcr oukhc oís tgeopc‟.
4. Pimj, prepmrmkgûj, ejsmycs sugkgbms> tgeopc c oçtcbc espekïagkc,
kcjsedugr oebgcs, eskrgfgr ujm kmrtm.
8. Rejtmtgvm kcj im gbem be que se vm m omtmr c kmusmrse bmýc.
7. KM[G[ ej ei þitgoc mýc.

Gjbgrektcs>

=. Hmfimr be ser ujm kmrdm pmrm ctrcs.

6. [everm besespermjzm c pesgogsoc mktumies.
;. Pçrbgbm be gjterçs c pimker (mjhebcjgm).
2. Gjqugetub, mdgtmkgûj c mjsgebmb gj kreskejbc.
5. Miukgjmkgcjes (p. en., vckes be kcomjbc) que gjbgkmj omtmrse.
1. Gjhmfgigbmb pmrm kcjkejtrmrse c tcomr bekgsgcjes.
4. Bcrogr oukhc c ouy pckc.
8. Muoejtc c usc exkesgvc be mikchci y brcdms.
7. Preckupmkgûj mjtgkgpmbm pcr pçrbgbms auturms c uj estrescr vgtmi
gopcrtmjte.
=0. Prekmukgûj pmrm jc ser beskufgertc, bekepkgûj mi seric.

Evejtcs prekgpgtmjtes>
=. Evejtcs vgtmies estresmjtes (pçrbgbms gjterperscjmies, kcjaigktcs, krgsgs
iedmies, prcfieoms agjmjkgercs).
6. Bgmdjûstgkc rekgejte be ejaeroebmb oejtmi c aïsgkm.
;. Mitm rekgejte be ujm hcspgtmigzmkgûj.
2. Ims prgoerms 62 hcrms be kírkei.
5. Expcsgkgûj m uj sugkgbgc rekgejte (amogigmr, oebgcs be kcoujgkmkgûj,
etk.).
1. ]ue mktumioejte estí scic c vm m quebmrse scic.
 4. Gjtcxgkmkgûj mdubm.
8. Mkkesc m ics oebgcs ietmies.

Amktcres prctektcres

Ics
hekhcgjvestgdmbcres
que iimoû imquemtejkgûj
ejtrevgstmfmj kcjsuitmjtes
m Omrshm Igjehmj.sugkgbms se tcpmrcj
Pcr midujm rmzûj,kcj uj
estms
perscjms mþj jc se hmfïmj omtmbc, estmfmj sejtmbms miiï, ej im ejtrevgstm.
Midþj termpeutm csmbc bei prcyektc se mjgoû m prcjujkgmr ujm predujtm uj
tmjtc gjqugetmjte> ³pcr quç jc ic hms hekhc hmstm mhcrm3
Ics prgoercs prcyektcs be Igjehmj pmrm trmfmnmr kcj kcjsuitmjtes sugkgbms
estuvgercj vgjkuimbcs m im fþsquebm be rmzcjes pmrm vgvgr. Físgkmoejte
pcrque scj pctejtes bgsumscrgcs y su acrtmiezm kcrreimkgcjm pcsgtgvmoejte kcj
im scfrevgbm be perscjms kcj gbemkgûj c kcjbuktms sugkgbms.

M pmrtgr
igvgjd [kmiebec VAI
eiic). surdgû
[e trmtmei be
Gjvejtmrgc be Vmzcjes
uj kuestgcjmrgc pmrm Qgvgrque
mutcrrepcrtmbc (Vemscj
ogbe acr
ims
expektmtgvms be vgvgr versus ims be omtmrse (Igjehmj, =78;). Este gjvejtmrgc
pmsû m ser pmrte be ims predujtms que remigzm ei termpeutm ej ei prctckcic
IVMOP. Kcjtgeje midujcs eieoejtcs be bgkhm eskmim e gjbgkm que ei termpeutm
mfrm estm mdejbm be teoms burmjte im ejtrevgstm predujtmjbc mfgertmoejte
scfre, pcr eneopic, kreejkgms reigdgcsms, uj tûpgkc que ics prcaesgcjmies
sueiej evgtmr.
Ims rmzcjes pmrm vgvgr scj uj eieoejtc prctektcr vgtmi. Es tmrem bei
termpeutm prcaujbgzmr y extrmerims mktgvmoejte ej sesgûj. M vekes puebej
estmr vgjkuimbms m vmicres que jc jekesmrgmoejte kcopmrtm ei termpeutm. M
vekes ics kcjsuitmjtes ims jcofrmj rípgbmoejte, ctrms requgerej gjbmdmrims
kcj kurgcsgbmb jc nugkgcsm.
Midujcs amktcres prctektcres>
=. Espermjzm ej reimkgûj mi auturc.
6. Mutceagkmkgm ej reimkgûj mi prcfieom.
;. Mpedc m im vgbm.
2. Vespcjsmfgigbmb be jgýcs, amogigm, u ctrcs (gjkiuyejbc mjgomies) que im
perscjm jc mfmjbcjmrïm.
5. Gjvciukrmkgûj ej ujm reb sckgmi c amogigm prctektcrm.
1. Mpedc mi termpeutm u m ctrc prestmbcr be servgkgcs.
 4. Ogebc mi sugkgbgc, m im ouerte c m im musejkgm be uj oçtcbc mkeptmfie.
8. Ogebc m im besmprcfmkgûj sckgmi bei sugkgbgc.
7. Im kreejkgm be que ei sugkgbgc es gjocrmi c serí kmstgdmbc pcr uj pcber
supergcr.
=0. Ouy espgrgtumi c reigdgcsc.

Omrïm es ujm cktcdejmrgm que kcjsuitm pcr trgstezm y besdmjc. Veagere estmr
pejsmjbc mktgvmoejte ej omtmrse. [u omrgbc ourgû hmke kgjkc mýcs, jc
tuvgercj hgncs, perc sï ujm vgbm piejm prcaesgcjmi y kremtgvm. [ûic tgeje bcs
scfrgjms m ims que beskrgfe kcoc ’bcs mrpïms‟.
Hmke segs oeses ujm ejaeroebmb reuoítgkm rekrubekgû, ics bcicres
mrtgkuimres hmj muoejtmbc y su ocvgigbmb se hm rebukgbc. Qgve scim ej uj
bepmrtmoejtc arejte m uj pmrque, sgj beomsgmbcs mpurcs ekcjûogkcs. Im
verbmb es que ei termpeutm kcogejzm m ogrmr kcj kcopmsgûj estm bekgsgûj
ogejtrms remigzm
scfre rmzcjes im vgvgr.
pmrm ejtrevgstm. Perc kcjtgjþm kcj im ejtrevgstm pmrm predujtmr

Gjbmdmr scfre kreejkgms reigdgcsms y estmr mi tmjtc be ims ogsoms pcbrïm

myubmr mi termpeutm m mrduoejtmr scfre ims ogsoms. Uj eneopic es im
mprcxgomkgûj fubgstm be Bgsmymvmjgsh (6004) pmrm im prevejkgûj bei sugkgbgc.
Rermpeutm> Qcy m hmkerie ujm predujtm uj pckc gjtejsm, ³pcr quç jc ic hm
hekhc mþj3Kcjsuitmjte (rcope m iicrmr y se quebm ej sgiejkgc ujcs
sedujbcs)> Jc qugerc que usteb pgejse que scy tcjtm, perc ic prgoerc que
hm vejgbc m og oejte scj ogs dmtcs. He rekcdgbc dmtcs mfmjbcjmbcs, ics
kugbc y ics
be dmtcs kurc,y ej
vgencs ics þitgocs
ejaerocs. Oe=5 mýcs. Pejsç,
gomdgjç m ogs qugçj kugbmrí
scfrgjms be ujejdrupc
ejtrmjbc kmsm
bespuçs y jc oe qugerc gomdgjmr quç hmríj.R> Es verbmb, bubc que
midugej se ckupe kcoc usteb be eiics. ³Kûoc se iimomj3

Qmrgmfies be kcjtrci
Qmocs m bejcogjmr msï m ims vmrgmfies que kcjtrcimj im kcjbuktm sugkgbm.
Mquï y mhcrm, perc tmofgçj ej im hgstcrgm be im perscjm. Es ujm pgezm
aujbmoejtmi be im evmiumkgûj pcrque serí aujbmoejtmi ej im gjtervejkgûj.
[cj, ej beagjgtgvm,
kimrgbmb amktcres bemi rgesdc,
y pcrque pertejekej ocbeicperc bekgbgocs sepmrmrics pmrm omycr
aujkgcjmi.
 Ics trmtmogejtcs aujbmoejtmbcs ej im evgbejkgm pmrm ei sugkgbgc
rekcogejbmj tcomr bekgsgcjes kiïjgkms jc sûic fmsmbms ej ics amktcres be
rgesdc y prctektcres, sgjc tmofgçj ej ims vmrgmfies be kcjtrci bei sugkgbgc ej
ese kmsc pmrtgkuimr, msï kcoc ej ei kcoprcogsc bei kcjsuitmjte respektc m uj
pimj be trmtmogejtc mofuimtcrgc. ]ugejes estíj ej mitc e gjogjejte rgesdc y
qugerej tcomr mkkgcjes pmrm rebukgric ej ei kcrtc pimzc puebej ser omjenmbcs
ej uj kcjtextc be trmtmogejtc mofuimtcrgc, ogejtrms que mqueiics kcj fmnc
rgesdc perc que jc estíj gjteresmbcs, c jc puebej gjvciukrmrse ej uj
trmtmogejtc mofuimtcrgc, pcbrïmj kmjmigzmrse m uj servgkgc be eoerdejkgms c
be hcspgtmigzmkgûj.
Im evmiumkgûj be ims vmrgmfies be kcjtrci gopigkm jekesmrgmoejte tejer
kcjckgogejtcs be ics prgjkgpgcs bei mprejbgzmne. Es bekgr, scoeter im
kcjbuktm sugkgbm m ujm vmicrmkgûj aujkgcjmi que jcs gjacroe kûoc es que
estm kcjbuktm estí ckurrgejbc. Qmocs m usmr ei tçrogjc kcjbuktm sugkgbm ej
su sejtgbc oís mopigc, pmrm gbemkgûj, tejtmtgvm y tmofgçj pmrm KM[G[. Pmrm ser
oís kimrcs usmreocs ej este kmsc ics prgjkgpgcs bei Mjíigsgs ej Kmbejm be im
Rermpgm Bgmiçktgkm Kcjbuktumi.
Estm evmiumkgûj requgere gbejtgagkmr ic sgdugejte>
=. Ics amktcres que muoejtmj im vuijermfgigbmb m que im kcjbuktm ckurrm.
6. Ics mjtekebejtes.
;. Ei amktcr besejkmbejmjte.
2. Ims kcjsekuejkgms gjoebgmtms.
5. Ims kcjsekuejkgms beocrmbms be im kcjbuktm.

Este prckesc gopigkm kcoprejber ej quç kcjtextc ckurre. Im evmiumkgûj y

ei kcjckgogejtc be ims vmrgmfies be kcjtrci es im pgezm aujbmoejtmi pmrm im
tcom be bekgsgcjes.
bekgsgcjes. Hmy vmrgmfies be kcjtrci be im kcjbuktm sugkgbm mktumi,
que sgj bubm es ei ackc be mtejkgûj kiïjgkm, perc ujm scoerm evmiumkgûj be ims
kcjbuktms sugkgbms ej ei pmsmbc puebe crgejtmr mi termpeutm que estí
reacrzmjbc su mpmrgkgûj juevmoejte c kmstgdmjbc im mpmrgkgûj be hmfgigbmbes
be sciukgûj oís mbmptmtgvms.

Rcom be Bekgsgcjes
Uj ncvej resgbejte be psgkcicdïm, iimombc Rcoís, jcs kuejtm ei kmsc be Numj>
 Numj tgeje 62 mýcs y hm hekhc ujm tejtmtgvm be sugkgbgc hmke bcs bïms kcj
tcbm im oebgkmkgûj que se ie hm preskrgtc hmke bcs oeses pmrm igbgmr kcj uj
epgscbgc be íjgoc bepresgvc. [e bespertû sgj hmfer kcjsedugbc su kcoetgbc y
kcjkurrgû m ujm ejtrevgstm ej uj servgkgc be eoerdejkgms bcjbe se
beskmrtmrcj prcfieoms oçbgkcs. Ei prcaesgcjmi que befe tejer im ejtrevgstm
prevgm mjtes be que Numj smidm bei hcspgtmi es Rcoís. Presteocs mtejkgûj m
ics amktcres que heocs jcofrmbc mjtergcroejte.
Besbe hmke uj mýc, Numj ejdmým m su amogigm que vgve ej ujm kgubmb
mienmbm ej reimkgûj kcj sus estubgcs ujgversgtmrgcs. Armkmsû ej ei mýc
mkmbçogkc, tejïm bubms scfre su preaerejkgm be kmrrerm, bgagkuitmbes pmrm
kcjkejtrmrse y íjgoc fmnc. Ei bgjerc se aue mkmfmjbc, su amogigm kcoejzû m
scspekhmr que midc jc estmfm aujkgcjmjbc y ie scigkgtû oís gjacromkgûj c
pruefms be sus estubgcs (mjtekebejtes).
[g fgej hgzc ujm kcjsuitm hmke tres oeses ej smiub oejtmi be uj kejtrc
kerkmjc, tuvc ujm
mjtgbepresgvcs prgoerm
y se ejtrevgstm
ie gjbgkû hmke bcs ej
ctrm mbogsgûj im que
pmrm se ie mbogjgstrmrcj
psgkctermpgm, perbgû ei
hcrmrgc prcdrmombc mi quebmrse bcrogbc ej bcs ckmsgcjes, ei psgqugmtrm ie
hmfïm bgkhc que redresmrm bespuçs be tejer msgdjmbc uj psgkctermpeutm, y im
juevm ejtrevgstm be mbogsgûj, mhcrm m psgkcicdïm, hmfïm sgbc esm ogsom
omýmjm (mjtekebejtes).
Es ouy reservmbc kcj su amogigm, jc ies hm kcjtmbc sus vgkgsgtubes y hm
kcjsuitmbc sûic ej uj servgkgc be smiub oejtmi hmke uj tgeopc pcr bepresgûj.
Im jckhe mjtergcr m tcomr ims pmstgiims, sus pmbres ie mjujkgmrcj que iiedmrïmj
ei agj be seomjm. Numj evgtmfm sgsteoítgkmoejte mtejberies ei teiçacjc c
respcjber ics oejsmnes y estc prekgpgtû im vgsgtm. Kcoejzû m sejtgr ujm
prcaujbm gjqugetub y oukhm verdùejzm y kuipm mjte im pcsgfgigbmb be
ejarejtmr im sgtumkgûj. Pejsû que çi hmfïm ercdmbc ei presupuestc amogigmr kcj
estubgcs que jc kuopigû, que erm uj kcopietc armkmsc, ei pecr be sus
heromjcs, que su vgbm erm ujm drmj oejtgrm. Rmofgçj pejsû que jc pcbrïm
scpcrtmr ejarejtmr esm sgtumkgûj y ocrgrse migvgmrïm be im kmrdm m sus pmbres,
que tmjtc esauerzc hmkïmj pmrm ejvgmric m im Ujgversgbmb.
[u oencr mogdc estí be vgmne be estubgcs iencs besbe hmke seomjms, m ctrcs
kcopmýercs ics benû be arekuejtmr pcrque se sejtïm mverdcjzmbc be jc hmfer
pmsmbc be mýc. Besbe hmke ujcs oeses ei kcjsuoc be omrghumjm, que erm
ckmsgcjmi y sckgmi, se vcivgû arekuejte y ej sciebmb. Im þitgom seomjm ei
kcjsuoc kmyû pcrque jc tejïm oís bgjerc (mjtekebejtes).
Bespuçs be im iimombm teieaûjgkm kcj sus pmbres (besejkmbejmjtes), sejtïm
oukhc omiestmr que beskrgfïm kcoc ujm mjsgebmb gjkcjtrcimfie, besemfm
besmpmreker be im amz be im tgerrm. Ejkcjtrû ims pmstgiims que quebmfmj,
eskrgfgû uj oejsmne freve pmrm su mogdc y su amogigm sgj ejvgmric ej su
keiuimr pgbgejbc bgskuipms repetgbms vekes y bgkgejbc que tcbc erm
respcjsmfgigbmb suym y que jc veïm ctrm smigbm, y se ims tcoû nujtms kcj ujm
fcteiim be vgjc fmrmtc (kcjbuktm sugkgbm). Ujm vez que tcoû im bekgsgûj
reagere que im gjqugetub kebgû m ujm kmiom gjbgaerejte, se rekcstû ej im smim y
pusc ujm igstm be oþsgkm kiísgkm que ie dustmfm (kcjsekuejkgms gjoebgmtms).
Amitmfmj tres bïms pmrm que sus pmbres iiedmrmj m im kgubmb. [e bespertû ujms
=5 hcrms oís tmrbe, ej ei sgiiûj be su kmsm ej uj khmrkc be crgjes y vûogtcs,
kcj ogdrmým, bcicres y ujm prcaujbm trgstezm, se bekïm> ’jc scy fuejc jg pmrm
omtmroe‟. [ejtïm tmjtc omiestmr estcomkmi que se mkerkû mi hcspgtmi que estí
m ujms kumbrms be su mpmrtmoejtc (kcjsekuejkgms oebgmtms c beocrmbms).
Jc kcjckeocs kcjsuitmjtes que jc reagermj que im kcjbuktm sugkgbm es im
þjgkm acrom que hmj ejkcjtrmbc pmrm mkmfmr kcj ei suargogejtc. Jc hmy
ejtrevgstm be sugkgbgc ej que estm oíxgom jc se rufrgque ujm y ctrm vez. Ics
kcjsuitmjtes gjoerscs ej suargogejtcs exmspermjtes, que sedurc scj resuitmbc
be prcfieoms perkgfgbcs kcoc grresciufies, rezmj ese omjtrm. Este supuestc
mikmjzm pmrm tejer ujm ogrmbm aujkgcjmi scfre ei kmsc be Numj, tmi y kcoc ei
psgkûicdc bei servgkgc be eoerdejkgm beskrgfgû su sgtumkgûj, pmrm ejtejber
que Numj estí gjtejtmbc resciver ujm serge be prcfieoms.
Amktcres be rgesdc> evejtc vgtmi jedmtgvc (armkmsc mkmbçogkc)< mgsimogejtc
sckgmi (iencs be su amogigm, ogdrmkgûj, pckcs mogdcs, evejtc bei vgmne be su
mogdc)< bgspcjgfgigbmb y oebgcs, hmfer kcjsuitmbc m uj servgkgc be smiub
(mkkesc m im bgspcjgfgigbmb be oebgcs)< tejer bgagkuitmbes ej ei mkkesc mi
trmtmogejtc (ics ocbeics be msgstejkgm tgejej kcopcjejtes ouy mversgvcs,
respcjbej m mdejbms be gjstgtukgcjes c prcaesgcjmies, jc m ims jekesgbmbes be
ics pmkgejtes)< amktcres kcdjgtgvcs prckesumies (im acrom ej que Numj omjenm
su prcfieom mkmbçogkc c im reimkgûj kcj sus pmbres bejctm bgagkuitmbes ej im
resciukgûj be prcfieoms)< amktcres be kcjtejgbc kcdjgtgvc (besespermjzm,
evmiumkgûj jedmtgvm)< y pcbrïmocs sedugr ejuoeríjbcics, midujcs gjkiusc
requergrïmj be oís evmiumkgûj (kcjsuoc be sustmjkgms, mfstgjejkgm).
Amktcres que kcjtrcimj im kcjbuktm> bgagkuitmbes ej im resciukgûj be uj
rcsmrgc be prcfieoms, midujcs kcdjgtgvcs be prckesc (vcy m igfermr m ctrcs,
ctrcs vmj m estmr oencr sgj oï, scy uj fuejc pmrm jmbm) y kcjtejgbc (jc tejdc
ctrm smigbm, im besespermjzm)< midujcs eockgcjmies kcoc im bgagkuitmb pmrm
tciermr im kuipm y im verdùejzm< midujcs eieoejtcs bei mofgejte (estmr scic) y
im bgspcjgfgigbmb y mkkesc. Ei termpeutm, Rcoís, beferí mhcrm crgejtmr im
ejtrevgstm pmrm evmiumr kmbm vmrgmfie be kcjtrci pmrm pimjgagkmr kûoc
kmofgmrim. Rejbrí que hmker ic ogsoc kcj im kmpmkgbmb y octgvmkgûj que
tgeje Numj. [g ics gjbgvgbucs scj kmpmkes be kmofgmrims eiics ogsocs, sg
tgejej im kmpmkgbmb be pebgr myubm pmrm hmkeric m im amogigm u m ctrc miiedmbc,
m ics servgkgcs sckgmies c be smiub, c mi prcpgc termpeutm, ejtcjkes ei
trmtmogejtc es oís pcsgfie.
Estm kmpmkgbmb be kmofgmr ims vmrgmfies be kcjtrci es im rmzûj pcr im kumi
ims hmfgigbmbes y estrmtedgms be marcjtmogejtc scj kejtrmies ej ei trmfmnc
kcj kcjsuitmjtes sugkgbms. Rcoís beferí usmr estrmtedgms be sciukgûj be
prcfieoms ej im ejtrevgstm, pcsgfieoejte hmfgigbmbes pmrm resciverims, c
estrmtedgms be marcjtmogejtc be ims eockgcjes prcfieoítgkms sg ei prcfieom
jc tgeje ctrm sciukgûj. Perc pmrm eofmrkmrse ej ei prcyektc beferí tejer ujm
gbem be ics amktcres prctektcres (que ej este kmsc pcbrïmj ser rmzcjes pmrm
vgvgr y ujm gbem be quç serïm pmrm Numj ujm vgbm que oerezkm ser vgvgbm c
bcjbe omtmrse jc sem ujm smigbm). [e befe predujtmr mfgertmoejte> ³]uç serïm
pmrm tg ujm vgbm bcjbe ei sugkgbgc jc tejdm kmfgbm3 ³]uç vgbm tejbrïms sg jc
tuvgeses estcs prcfieoms3 ³]uç kcsms scj vmigcsms ej tu vgbm3 ³]uç querïms
ser be pequeýc3
Rcoís (R)> Qec que estís mtrmpmbc ej ujm sgtumkgûj kcopigkmbm. Oe
predujtmfm quç serïm ujm vgbm que oerezkm ser vgvgbm pmrm tg…
Numj (K)> Jc sç pcr quç ogejtc. Rerogjç estubgmjbc midc que jc oe
gjteresm, tejdc teoms pejbgejtes kcj og amogigm, ics qugerc perc oe sgejtc
ouy presgcjmbc. Oe bm oukhm verdùejzm.
R> [g yc te bgnerm que hmy ujm sciukgûj pmrm que puebms hmfimr kcj eiics y
estubgmr remioejte ic que qugeres, ³besemrïms gjtejtmric3
Fmsmbc ej im evmiumkgûj be ims hmfgigbmbes be uj gjbgvgbuc y su
kcoprcogsc mi kmofgc, y ujm gbem be ic que kcjstgtuye ujm vgbm que oerezkm
ser vgvgbm, ei kcjsuitmjte y ei termpeutm puebej beterogjmr kuíi serí im
respuestm gjgkgmi mi trmtmogejtc. Jc hmy ujm aûrouim que puebm bekgrie mi
kiïjgkc sg uj kcjsuitmjte ej pmrtgkuimr vm m kcoeter ujm tejtmtgvm sg es trmtmbc
ej uj kcjtextc be trmtmogejtc mofuimtcrgc. Estc es msujtc bei nugkgc kiïjgkc
que estí fmsmbc ej im oencr evmiumkgûj pcsgfie (Kcotcgs et mi.,
mi., 60=8). Ics
termpeutms se fejeagkgmj sg tcomj estms bekgsgcjes ej uj equgpc be
kcjsuitcrïm, kcj ctrc kciedm c uj amogigmr. Ic que termpeutm, amogigmres y
mogdcs jekesgtmj, sg ckurre ei sugkgbgc, es im kcjvgkkgûj be que hmj hekhc
tcbc ic pcsgfie ([ujd, 60=1). Im oencr omjerm es kcjsuitmr kcj ctrcs kumjbc
se tcomj ims bekgsgcjes, estmjbc mtejtc m ims vmrgmfies be kcjtrci, y evmiumr
ims hmfgigbmbes y kcoprcogsc be tmi omjerm que ctrcs puebmj careker su
perspektgvm, scigkgtmjbc oís evmiumkgûj, kcimfcrmjbc c kcrrgdgejbc ei bgseýc
bei pimj.
Kmbm vez que supcjeocs, c ei kcjsuitmjte reagere gbemkgûj sugkgbm y, c hm
tejgbc KM[G[, es be fuejm príktgkm mfmjbcjmr kumiquger mdejbm (iiejmbc be ujm
hgstcrgm kiïjgkm, revgsgûj be tmrems, ejtre ctrms) pmrm zmofuiigrse ej ujm
kcjversmkgûj scfre ei sugkgbgc kcj ei kcjsuitmjte. Kmsg tcbcs ics termpeutms
teoej ejtrmr ej esm hmfgtmkgûj, ei rgesdc be eskmfuiigrse es mitc. Im evgbejkgm
bgke, kcoc ej ujm revgsgûj be Vcbb (60=5), que predujtmr mfgertmoejte scfre
ei sugkgbgc smivm vgbms. Rejeocs ejtcjkes mquï ujm tejsgûj ejtre im evgbejkgm
y im tejbejkgm m evgtmr ic que befeocs resciver.
Im omycrïm be ics termpeutms teoej gjdresmr ej esm kcjversmkgûj pcrque
sgejtej que puebej estmr mpcrtmjbc gbems, reagerej que jc hmj sgbc ejtrejmbcs
pmrm remigzmrim, teoej jc ejkcjtrmr ujm smigbm c se sgejtej ouy respcjsmfies
pcr im vgbm be ics pmkgejtes (Bexter-Omzzm, 60=1). Rejer m omjc ujm
ejtrevgstm estrukturmbm pmrm sedugr kcoc ei IVMOP, c sedugr uj prctckcic, es
ujm acrom be rebukgr esm mjsgebmb y ei furjcut be ims ejtrevgstms kcj
kcjsuitmjtes
armjkm y iimjmejscfre
rgesdc. Estm ejtrevgstm
ei sugkgbgc jc es ctrm kcsm que ujm kcjversmkgûj
kcj ei kcjsuitmjte.
Ujm vez que se kcjckej ics amktcres be rgesdc y prctektcres, ei prûxgoc
pmsc es beterogjmr ei jgvei be rgesdc y im gjtervejkgûj termpçutgkm. Exgste
uj kimrc mpcyc eopïrgkc que sudgere que ics trmtmogejtcs psgkcsckgmies
mofuimtcrgcs scj ics oís eaektgvcs pmrm rebukgr im gbemkgûj sugkgbm, ics
gjtejtcs y ims ouertes (Frcwj & Dreej, 60=2< Kcotcgs & Igjehmj, 6001<
Hmwtcj et mi.,
mi., 6000). Jc hmy estubgcs rgdurcscs que kcopmrej trmtmogejtcs
mofuimtcrgcs versus trmtmogejtcs be hcspgtmigzmkgûj. [ûic se remigzû uj
estubgc miemtcrgzmbc y kcjtrcimbc kcj hcspgtmigzmkgûj be pmkgejtes
(Tmterhcuse & Pimtt, =770), ei kumi jc ocstrû bgaerejkgms ej reimkgûj kcj ics
sugkgbgcs sufsgdugejtes. Be tcbcs ocbcs, este estubgc tgeje ei beaektc be que
sûic se gjkiuyercj pmkgejtes kcj fmnc rgesdc y im gjtervejkgûj ej im
hcspgtmigzmkgûj aue oïjgom. Ej kcjsekuejkgm, tejeocs ouy pckm evgbejkgm
pmrm fmsmr juestrms gjtervejkgcjes kiïjgkms ej reimkgûj kcj im hcspgtmigzmkgûj.
Im prebgkkgûj bei rgesdc gjbgvgbumi es esejkgmioejte gopcsgfie befgbc m que
im tmsm be ckurrejkgm be tejtmtgvms y ei sugkgbgc es ouy fmnm.
Kcopcjejtes be ujm ejtrevgstm kcj uj kcjsuitmjte sugkgbm>

=. Duïms dejermies pmrm ujm kcjversmkgûj scfre ei sugkgbgc.

6. Omjenc bei rgesdc sugkgbm.
;. Omjenc be krgsgs sugkgbms y pimj be sedurgbmb be krgsgs sugkgbms.

Rcoís, ei kciedm que estí ejtrevgstmjbc m Numj, tgeje bcs omjerms be

kcjbukgr im ejtrevgstm. Pebmdûdgkmoejte se pcbrïm bekgr que se puebe sedugr
uj prctckcicoís
oejkgcjmbc kcjmrrgfm,
prcfmbm eagkmkgm
c sedugr ujmkcoc
IVMOP y KMOP[, que heocs
igstm be prgjkgpgcs fmsmbcs ej im
evgbejkgm y ej im cpgjgûj be expertcs.
Ej mofcs kmscs, Rcoís tgeje ujm hcrm y oebgm oíxgoc. Ujm kcjversmkgûj
sugkgbm kcj uj prctckcic krembc pcr ujm gjstgtukgûj c pcr kumiquger termpeutm
jc puebe exkeber ese tgeopc. Es bgaïkgi tejer ujm kcjversmkgûj be este tgpc
que bure oukhc sûic pejsmjbc besbe im perspektgvm bei kugbmbc bei
ejtrevgstmbcr. [g tejeocs ej kuejtm que ei tgeopc es igogtmbc, befeocs tejer
ujm kimrm pimjgagkmkgûj be cfnetgvcs y kcjstmtmr que se vmymj kuopigejbc
burmjte im kcjversmkgûj.
Ei cfnetgvc es prgoermoejte bgsumbgr, pmrm iuedc kcjsedugr ei
kcoprcogsc m remigzmr trmtmogejtc pcr uj tgeopc prubejkgmi, be omjerm
que se puebmj prcfmr miterjmtgvms be sciukgûj be prcfieoms c be
marcjtmogejtc be eockgcjes. Pcr esc, ei termpeutm es bgrektgvc, mujque
aiexgfie, y crgejtmbc m uj cfnetgvc.

Duïms dejermies pmrm ujm kcjversmkgûj scfre ei sugkgbgc

Ej este sedoejtc bmreocs ujm duïm c igstm be suderejkgms be fuejms
príktgkms, fmsmbm ej
(Igjehmj, =77;).
BFR, que se reagerej m kûoc kcjbukgr im ejtrevgstm
 =. Hmfim bei sugkgbgc be omjerm mfgertm y jmturmi> ie he predujtmbc m
midujcs kcjsuitmjtes, bespuçs be tejer ejtrevgstms, quç kcsms ies hmfïmj
servgbc pmrm scfrevgvgr. Oukhcs be eiics oe reagrgercj que, sg fgej ims gbems
be sugkgbgc ies rcjbmfmj pcr im kmfezm kcj persgstejkgm, jujkm hmfïmj pcbgbc
hmfimr, omjc m omjc, kcj hcjestgbmb, kcj midugej bei teom be im ouerte. Es
bgaïkgi ejkcjtrmr uj gjterickutcr kcj qugej hmfimr be im ouerte, igfre be nugkgcs
be vmicr, kcj ujm ogrmbm kcopmsgvm scfre ic que gopigkm ese besejimke. Ujm
predujtm pmrm evmiumr ims kcjsekuejkgms que ei sunetc tgeje scfre ei teom es>
³quç sukeberí iuedc be que te omtes3 M vekes im respuestm tgeje que ver kcj
im perscjm> Benmrç be suargr (ic kumi es ujm hgpûtesgs sgj evgbejkgm), grç kcj
ogs pmbres c kcj Bgcs (jgjdujm reigdgûj ic mvmim, smivc que qugerm
ejkcjtrmrse kcj eiics ej ctrc imbc), c kcj ims beoís perscjms> vmj m
ejtejberoe (perc ei kcjsuitmjte jc estmrí miiï pmrm vergagkmric).
6. Evgtm kcoejtmrgcs peycrmtgvcs c gjvmigbmjtes, jc vmigbes im kcjbuktm
sugkgbm, perc sï ims eockgcjes c rmzcjes. Evgtm ei rgesdc be kcjvertgr im
kcjversmkgûj sugkgbm ej uj gjterrcdmtcrgc pcigkgmkc. Oís que smfer im
verbmb, ic gopcrtmjte es careker uj trmtmogejtc y im reimkgûj termpçutgkm
rekïprckm es uj prctektcr.
;. Presejtm im kcjbuktm sugkgbm kcoc ujm respuestm m uj prcfieom>
rekuerbm que ujm be ims kmrmkterïstgkms oís arekuejtes scj ics amktcres
jeurckcdjgtgvcs que reagerej que estcs kcjsuitmjtes tgejej bgagkuitmbes ej im
resciukgûj be prcfieoms y im besespermjzm. Ei sugkgbgc es vgstc kcoc ujm
sciukgûj, perc bestmkm que sûic aujkgcjm sg se estí vgvc c mrduoejtm ej
kcjtrm, ym que jmbge smfe m kgejkgm kgertm quç ckurre bespuçs be im ouerte. Im
evgbejkgm
bei rgesdc krekgejte be tçkjgkms
es ujm pmrte be resciukgûj
gjteresmjte be prcfieoms
be estm prcpuestm kcocetujmi.,
(Dustmvscj mirebuktcr
., 60=1<
Khcg et mi.,
mi., 60=1). Crgejtm bekgbgbmoejte mi kcjsuitmjte m resciver ei
prcfieom.
Numj (K)> Estcy besespermbc.
Rcoís (R)> Ejtgejbc que es ouy bgaïkgi marcjtmr m tus pmbres ej este
kcjtextc.
K> Oe qugerc ocrgr.

R> ³[g ejkcjtrírmocs ujm acrom be resciver este prcfieom, muj msï qugsgerms
ocrgr3
 2. [cstçj im pcsturm be que ei sugkgbgc es ujm sciukgûj jc mbmptmtgvm y, c
gjeaektgvm>
Numj (K)> Kumjbc ouerm se mkmfmríj ogs prcfieoms
Rcoís (R)> ³]ugçj te msedurm que msï es3 ³Kcjckes m midugej que hmym
vueitc m vgvgr pmrm smferic3
K> Wc jc krec que hmym jmbm bespuçs be estc.
R> Ejtgejbc, perc ej ei oujbc hmy oukhm dejte que sï kree. ³Jc es verbmb3
W eres gjteigdejte pmrm rekcjcker que sg hmy beomsgmbm dejte que sï kree,
ejtcjkes exgste im pcsgfgigbmb que estçs errmbc. ³W sg ej remigbmb sï hmy
midc3
K> Ooo...
R> [ûic bgdc que qugzís jc sem uj fuej jedckgc. Pmrm pejsmr ej sedugr
suargejbc ej im ctrm…
K> Es ouy bgaïkgi estm vgbm, tejdc uj bcicr gjscpcrtmfie.
R> Esc es ctrm kcsm, qugzís jc sepm kûoc myubmrte m ocrgr, perc sgj bubm
puebc myubmrte kcj esc, m rebukgr ese bcicr, m tejer ujm vgbm oejcs bgaïkgi
³Re pmreke ujm cpkgûj3
K> Pcbrïm ser.
R> Ic que bgdc es que krec que puebc myubmrte kcj ese bcicr. Perc pmrm esc
jekesgtms vejgr m veroe. ³Estmrïms bgspuestc m kcoprcoeterte m hmker uj
trmtmogejtc pmrm resciver este teom be tu amogigm y im ujgversgbmb3
5. Físmte ej respuestms c gjtervejkgcjes jc kcjservmbcrms kumjbc ims
kcjservmbcrms amiiej. Im grreverejkgm, ej este kmsc, jc es ctrm kcsm que ujm
verbmb rmbgkmi bgkhm sgj pmigmtgvcs, puebe ser ujm pgezm gopcrtmjte ej im
kcjversmkgûj scfre ei sugkgbgc.
Numj (K)> ]ugerc igfermr m ogs pmbres be tcbc estc. ]ugerc igfermrics be oï.
Msï pcbríj ckupmrse be ogs heromjcs, scocs oukhcs pmrm scstejer y ejvgmr
m im ujgversgbmb.
Rcoís (R)> ³[cj gopcrtmjtes tus pmbres y heromjcs3
K> ¡Pcr supuestc!
 R> ³]uç pgejsms que serïm oís sejkgiic3 ³Hmker ei bueic be uj hgnc ouertc
trms ei sugkgbgc c igbgmr kcj ei prcfieom bei armkmsc mkmbç
mkmbçogkc c be uj hgnc
beprgogbc3 ³Ies hms predujtmbc quç preagerej c es ujm bekgsgûj ujgimtermi3
K> ¡Cfvgmoejte jc!

R> Ics espekgmigstms y estubgcs bgkej que ese bueic es treoejbc.

K> ³Jc tejdc smigbm ejtcjkes3
R> Oe preckupm, pcrque mbeoís ies muoejtms ei rgesdc m eiics, ³smfïms3
[ûic pejsmfm que beferïmocs evmiumr ctrms cpkgcjes.
K> ³Kcoc kuíies3
R> ]ugzís ei trmtmogejtc sem ujm, requgere uj pckc be kcoprcogsc, perc
pmreke que estí m im omjc, mi oejcs yc ym estcy mquï.
1. [ç aiexgfie ej im kcjsgbermkgûj be ims cpkgcjes que tgeje ei kcjsuitmjte.
Careke cpkgcjes, ’nudmjbc kcj tcbms ims kmrtms‟, y omjtçj mqueiims kcsms que
aujkgcjmrcj burmjte im ejtrevgstm. Pcr eneopic, redresmjbc ujm y ctrm vez m
rmzcjes pmrm vgvgr.
4. [ç oís mktgvc kumjbc ei rgesdc sugkgbm sem mitc. Rermpeutms ouy
sgiejkgcscs pcbrïmj jc ser ouy eagkmkes, gjterruope sg es jekesmrgc, prckurm
jc quebmrte sgj pmimfrms. Rej ej kuejtm que im burmkgûj be im ejtrevgstm es
igogtmbm y tgejes cfnetgvcs kimrcs.
8. [ç sgjkerc y hcjestc kcj ic que bgkes. Ic fimjkc es fimjkc y ic jedrc es
jedrc. Oukhms vekes ics kcjsuitmjtes sgejtej que es gjvmigbmjte ujm mktgtub
amismoejte pcsgtgvm.
7. Evgtm pcsturms cojgpctejtes c mkeptmr im respcjsmfgigbmb pcr im kcjbuktm
sugkgbm bei kcjsuitmjte. Gopigkm m ctrms perscjms sgdjgagkmtgvms kcoc
amogigmres c mogdcs, kcj mutcrgzmkgûj bei kcjsuitmjte.
=0. Msgdjm oís sesgcjes suagkgejteoejte kerkmjms gjkiuyejbc sesgcjes
mbgkgcjmies sg auerm jekesmrgc. Jc auerkes mi kcjsuitmjte m rekurrgr m im khmrim
sugkgbm pmrm cftejer tu mtejkgûj.
==. Omjtejte mtejtc m im ouitgpigkgbmb be vmrgmfies que maektmj mi

kcjsuitmjte be tmi omjerm que tejdms uj ompm be im sgtumkgûj dejermi.

=6. Kcjsuitm kcj ctrcs prcaesgcjmies, fuskm kcjsenc be expertcs be ser
jekesmrgc.
=;. Expresm scigbmrgbmb y kcoprejsgûj mfgertmoejte, y frgjbm mtejkgûj y
kmigbez jc kcjtgjdejtes.
=2. Kimrgagkm, vmigbm y reauerzm ims respuestms jc sugkgbms m ics prcfieoms, y
tcbms ims mprcxgomkgcjes m ims ogsoms.
=5. Prestm mtejkgûj m ics prgjkgpgcs bei mprejbgzmne> quç sgtumkgcjes y
kcjbuktms, gjkiusc ims bei ejtrevgstmbcr, scj uj reauerzc pcsgtgvc, jedmtgvc c
mversgvc be im kcjbuktm sugkgbm.
=1. Beskrgfe ims respuestms be uj drupc be prcaesgcjmies c termpeutm m ims
kcjbuktms sugkgbms be uj kcjsuitmjte. Msedþrmte be que bgkhms respuestms jc
semj uj reauerzc. Rþ estís gopigkmbc> hmfim be tg ogsoc (mutcreveimkgûj)
kcjsgbermjbc prevgmoejte eaektcs (reauerzc c mversgvc).
=4. Kerkgûrmte be que ei kcjsuitmjte tejdm expektmtgvms remigstms scfre im
respuestm be ctrcs seres quergbcs arejte m ims kcjbuktms sugkgbms,
espekgmioejte mqueiims que jc scj reacrzmbcrms be im kcjbuktm. Pcr eneopic>
ei sugkgbgc be uj hgnc es uj bueic extreombmoejte bgaïkgi.

Omjenc bei rgesdc

Ej igjemogejtcs jcs reaergreocs m quç kcsms tçkjgkms se remigzmj burmjte im
ejtrevgstm kcj uj kcjsuitmjte sugkgbm.
m) Evmiumr ims vmrgmfies be kcjtrci be im kcjbuktm sugkgbm remigzmjbc ujm
evmiumkgûj aujkgcjmi fmsmbm ej prgjkgpgcs bei mprejbgzmne ic oís pcsgfie. Im
suderejkgm oís príktgkm m juestrc ejtejber es amogigmrgzmrse kcj uj Mjíigsgs
ej Kmbejm (MK) be BFR (Igjehmj, =77;). Ei cfnetgvc es tejer ujm kcoprejsgûj
gbecdríagkm que jcs iievmrí m ujm sciukgûj gbecdríagkm bei sugkgbgc. Ej este
pujtc es fuejc bgskrgogjmr sg im kcjbuktm es respcjbgejte u cpermjte>
g) ³Im kcjbuktm sugkgbm es respcjbgejte3 Kcjbuktm respcjbgejte es mqueiim
mutcoítgkmoejte suskgtmbm pcr ujm sgtumkgûj c evejtc. Im kcjbuktm estí fmnc
ei kcjtrci be ics evejtcs prekebejtes, jc be ims kcjsekuejkgms. Ej este kmsc ei
sugkgbgc es ujm smigbm be ujm sgtumkgûj mversgvm. Es pcsgfie be este ocbc
pejsmr ej ei sugkgbgc kcoc uj eskmpe y, pcr ic tmjtc, es gopcrtmjte trmfmnmr ei
evejtc que ic besejkmbejm.
 gg) ³Im kcjbuktm sugkgbm es cpermjte3 Im kcjbuktm es kcjtrcimbm pcr ims
kcjsekuejkgms. Im kcjbuktm sugkgbm, KM[G[ c gjkiusc im gbemkgûj se omjtgejej,
pcr ic que ckurre u ckurrgû ej im hgstcrgm be im perscjm que aujkgcjm kcoc uj
reauerzc. Estc jc sgeopre gopigkm que ims perscjms estíj kcjskgejtes be este
kcjtrci (’ic hmke pmrm omjgpuimroe‟, ’sûic qugere que ic iievej m gjterjmr
kcoc sgeopre‟, ’es pmrm que ie sufmj im oebgkmkgûj‟, ’kcjsgdue que su jcvgm
redrese bespuçs be ujm peiem‟). Ej este kmsc, es fuejc crgejtmr mi pmkgejte
pmrm que çi ogsoc kcjstruym ujm vgbm que oerezkm ser vgvgbm, reouevm ics
reacrzmbcres, y çi ogsoc crgejte m sus amogigmres, miiedmbcs c mi sgsteom be
smiub pmrm kcjsedugric.
ggg) ³Im kcjbuktm es ogxtm3 Ej este kmsc, ei kcjtrci es bcfie y befes
trmfmnmr ic que suskgtm im kcjbuktm y su kcjsekuejkgm.
K> Wc oe vcy m omtmr, y msï tcbcs ejtejberíj.
R> ³Kûoc es esc3 ³]uç sukeberïm ujm vez que hmyms ouertc3
K> Rcbcs ejtejberíj y se bmríj kuejtm bei omi que oe hmj hekhc.
R> ³Kûoc te gomdgjms que esc ckurre, pcbrïms kcjtmroe quç te gomdgjms3
Mkmfms be ocrgr, quç estí sukebgejbc.
K> Wc pgejsc ej que oe vcy m omtmr y oe gomdgjc m og ombre que, kcoc im
ombrmstrm be Fimjkm Jgeves, agjmioejte iicrm scfre ei kmnûj.
R> ³]uç te hmke sejtgr esc3
K> [gejtc que agjmioejte oe ejtgejbej, que se oerekej ese bcicr uj pckc.
R> ³Re bms kuejtm be midc, Omrïm3
K> ³Be quç3
R> ]ue pmrm que im gbem be sugkgbgc te trmjqugigke, es jekesmrgc estmr vgvm.
f) Ackmigzmkgûj ej omjenc be krgsgs y sciukgûj be prcfieoms> Ujm vez que
ei termpeutm remigzû ujm evmiumkgûj aujkgcjmi, im mpmrgkgûj be im gbemkgûj
sugkgbm befe ackmigzmrse ej omjenmr im krgsgs c ej resciver ei prcfieom. Im
ejtrevgstm sugkgbm estí oís crgejtmbm m careker y kcoprcoeter mi trmtmogejtc
que m resciver ei sugkgbgc ej sï ogsoc.

k) Im acrouimkgûj be uj pimj pmrm ims krgsgs.

 b) Magromr ei kcoprcogsc pmrm ese pimj be mkkgûj.
e) [e betektmj ics gopcjbermfies que pcbrïmj cfstmkuigzmric.
a) [e revgsm uj pimj miterjmtgvc.

d) Prcocver im reb sckgmi.

h) Rejer ej kuejtm ics amktcres be bergvmkgûj c gjterjmkgûj psgqugítrgkm.

Omjenc be ims krgsgs sugkgbms

Ims krgsgs scj epgscbgcs kmusmbcs pcr kgertcs besejkmbejmjtes ej uj omrkc be
vuijermfgigbmb. Rgejej kcoc kmrmkterïstgkm su frevebmb, scj kurvms be
omiestmr kcj mskejscs y beskejscs e gopgbej m im perscjm mktumr sedþj sus
cfnetgvcs y vmicres. Rgejej uj kcogejzc, y im fuejm jctgkgm es que se
terogjmj ej midþj ocoejtc.
[upcjdmocs que estcy ouy mpejmbc pcrque midugej quergbc hm ouertc,
tmj mpejmbc que se oe hm vueitc gjkcjtrcimfie ei omiestmr. ³Kuíi es im
sciukgûj3 Im sciukgûj es oís pmrekgbm m im hgstcrgm be Iízmrc. [g im perscjm
resukgtm, ei omiestmr besmpmreke. Kcoc se puebe bebukgr, ics huomjcs
scieocs mjbmr pcr im vgbm mkeptmjbc ims kcsms, kmofgmjbc c reduimjbc
juestrms eockgcjes, y kcj suerte rescivgejbc.
[g he tejgbc ujm bgskusgûj teieaûjgkm kcj og pmrenm que estí be vgmne ej este
ocoejtc, m ims == be im jckhe, ims pcsgfgigbmbes be resciver ei prcfieom m esm
hcrm, pcr teiçacjc y mienmbcs, scj pckms. Es oís, gjtejtmric pcbrïm ser im
seogiim pmrm uj prcfieom omycr. Pmrm pcber pcsterdmric befc reduimr ei ejcnc
que sgejtc, hmker midc pmrm kmofgmric bgstrmyçjbcoe ej ujm kcoebgm pcr
teievgsgûj c bukhíjbcoe kcj mdum ouy kmigejte.
[edþj Omrshm Igjehmj, arejte m ims krgsgs ics huomjcs tejeocs kumtrc
cpkgcjes>
=. Vesciver ei prcfieom.
6. Rciermjkgm mi omiestmr (reduimkgûj c mkeptmkgûj rmbgkmi).
;. Kmofgmr im eockgûj (p. en., im bgstrmkkgûj).
2. [edugr sgjtgçjbcse ogsermfie.
 Prctckcic be omjenc be ims krgsgs sugkgbms y bgseýc be uj pimj be
sedurgbmb
=. Ejaûkmte ej ei presejte> expicrm ei prcfieom, mhcrm. [g ei prcfieom tgeje
sciukgûj, crgejtm m resciver ei prcfieom mhcrm ogsoc. W sg jc ic tgeje,
prcoueve im reduimkgûj c ei kmofgc be im eockgûj. Beagje ei prcfieom ic
oís kcjbuktumioejte pcsgfie. Ei ackc befe estmr ej ei sugkgbgc jc ej ei
bgmdjûstgkc.
6. Vebuke ics amktcres mofgejtmies be mitc rgesdc. Vebuke im bgspcjgfgigbmb
be oebgcs ietmies, eigogjm c kcjvejke be eigogjmr ics oebgcs ietmies. Prcpûj,
kerkm bei agjmi be im sesgûj, kûoc beshmkerse be ics ogsocs, pimjgagkm ujm
iimombm pmrm mvgsmrte que estc se kuopigû, jcofrm m uj amogigmr c mogdc kcj
mkuerbc bei kcjsuitmjte pmrm que ic hmdm.
Rcoís (R)> Qec que mkuerbms trmfmnmr kcjogdc, ³verbmb3

Numj (K)> [ï, ic vcy m hmker.

R> Oe preckupm que tejdms pmstgiims bgspcjgfies kcj ims que pcbrïms hmker
ujm scfregjdestm.
K> Oe kcoprcoetc m jc hmkeric.
R> Oís miií be tu kcoprcogsc, smfeocs que jc sgeopre puebes kcjtrcimr ei
gopuisc. Vebukgr im bgspcjgfgigbmb te bm tgeopc, pcsgfgigbmb be kcjtrcimr ei
gopuisc. [g tuvgerms uj mogdc kcj prcfieoms kcj im fefgbm, y te estuvgerm
bgkgejbc que dumrbm ujm fcteiim be rcj ej su reargdermbcr pmrm prcfmrse,
³quç ie bgrïms3
K> ]ue qugzís jc sem ei oencr ocoejtc pmrm prcfmrse, y tejbrïm ogebc be
que tcomrm.
R> Wc tmofgçj tejdc uj pckc be teocr sg ims pmstgiims sgduej mhï. Esperc
que tþ tmofgçj.
K> Wc jekesgtc que jc tejdms ogebc, oe kcoprcoetc m tgrmrims kcj og
mogdc y omjbmrte uj oejsmne
R> ³Kuíjbc ic hmrïms3
K> Mpejms iiedue m kmsm.
R> ³Pcbrïms mquï, ej juestrm ejtrevgstm, omjbmrie uj oejsmne rekcrbmtcrgc m
 çi, bgkgejbc que jekesgtms myubm kcj esc mpejms iiedues3
K> ³Mhcrm ogsoc3
R> ³Pcr quç jc3

;. Eigogjm c kcjtrmbgke ocbeics sugkgbms.

K> Eiim ourgû, y oe quebç scim. ]ugerc sedugrim. [e omtû, pmsû m oencr
vgbm.
R> ³Hms hmfimbc kcj eiim3
K> Jc, estí ouertm, te bgne.
R> Ic sç, ³perc kûoc te ejtermste be que pmsû m oencr vgbm3
2. Muoejtm ei scpcrte sckgmi> omjtçj kcjtmktc kcj ei kcjsuitmjte, scfre ei
agjmi be im ejtrevgstm ei kcjsuitmjte tgeje uj pimj be omjenc bei rgesdc, bejtrc
be bgkhc pimj befej espekgagkmrse acroms be kcjtmktc ouy expiïkgtms kcj ei
ejtrevgstmbcr c midujm ctrm perscjm (usc be ims iimombms teieaûjgkms c oebgcs
miterjmtgvcs), smigr kcj hcrmrgc pmrm ujm juevm ejtrevgstm, be ser pcsgfie vmrgms
kcjsekutgvms. [g ei sugkgbgc kcrreimkgcjm kcj mgsimogejtc sckgmi, ei pimj befe
gjkiugr mopigmr ei scstçj. Kcjtmktm m su reb perscjmi, be ser pcsgfie kcj
mkuerbc bei kcjsuitmjte. Mkimrm ics iïogtes be im kcjagbejkgmigbmb burmjte
sgtumkgcjes be rgesdc gjogjejte, pujtumigzmjbc que sg eiim c çi estíj ej rgesdc
kcjtmktmrís m midugej miiedmbc, que bekgbm qugçj y te prcvem be sus bmtcs
mjtes bei kgerre be im ejtrevgstm. Pcbrïm ser fuej ocoejtc pmrm que ei
kcjsuitmjte remigke ujm iimombm teieaûjgkm ej im ogsom sesgûj m midugej
sgdjgagkmtgvc
reauerzc. pmrm pebgr myubm, es ujm cpcrtujgbmb be ocibemogejtc y

5. Eigogjm c rebuke evejtcs y beomjbms estresmjtes> betçj evejtcs

sugkgbûdejcs gjkcjtrcimfies que estçj ckurrgejbc, espekgmioejte kumjbc im
kcjbuktm kreke ej espgrmi y ims tejtmtgvms sugkgbms se sukebej ej kcrtc tgeopc.
]ugtm mi kcjsuitmjte bei mofgejte> hcspgtmiïzmic sg es jekesmrgc, c evmiþm que
vgvm kcj ctrc amogigmr que tmofgçj puebm mkcopmýmric. Midujms vekes
rekcoejbmocs kugbmbc ims 62 hcrms. Esc sgdjgagkm que ics amogigmres c
miiedmbcs befej kugbmr que ei kcjsuitmjte jc tejdm tejtmtgvms sugkgbms. Estm
estrmtedgm extejsmoejte usmbm tgeje sus feocies y pcbrïm kcjvertgrse ej ujm
kmiie sgj smigbm. Pcbrïm muoejtmr im kcjaigktgvgbmb y kcj eiic ei rgesdc, im
pmsgvgbmb mktgvm c im bepejbejkgm pcbrïmj reacrzmrse, mitermr ics enes be
pcber ej im kmsm, ejtre ctrms kcsms, eiic sgj tejer ej kuejtm ics eaektcs scfre ei
furjcut bei kugbmbcr que vmrgcs trmfmncs reagerej (Pekhcj, Dmdigesgo &
[tcwjsejb, 6005). [g vms m gjbgkmric be tcbcs ocbcs, rekuerbm scstejeric pcr
kcrtc tgeopc y pimjgagkmbmoejte, kcjsgbermjbc tcbcs ics amktcres be reauerzc
y kmstgdc. M vekes, pejsmr auerm be im kmnm aujkgcjm, qugzís uj amogigmr kcoc
ujm tïm c uj heromjc omycr puebmj bmr mgre juevc mi msujtc. [g im amogigm
eskmim kcj ei kcjsuitmjte, pcr eneopic, mi ejkerrmrse ej su hmfgtmkgûj, gjtejtm
jedckgmr kcj ims pmrtes, im beomjbm exkesgvm be im amogigm pcbrïm resuitmr ej
uj muoejtc bei rgesdc.
1. Vebuke ics amktcres kcopcrtmoejtmies be mitc rgesdc> pcr eneopic, ej
reimkgûj kcj im eockgûj, ym que vmrgcs ocbeics be sugkgbgc prcpcjej que ims
krgsgs sukebej arejte m im bgagkuitmb ej im reduimkgûj be eockgcjes gjtejsms
besreduimbms. Pcj mtejkgûj mi maektc, mjtes que mi kcjtejgbc (’estcy
cfservmjbc que estís ouy mverdcjzmbm< kuíjtm trgstezm... ³oe equgvckc3‟).
Be ese ocbc, crgejtm hmkgm im eockgûj ej kursc (’se oe ckurrej midujms
gbems pmrm que mpigques m este ogebc, ³estís bgspuestc3‟< ’vmocs m hmker midc
kcj esm verdùejzm‟). Gjstruye ej tçkjgkms be reduimkgûj eockgcjmi
gjoebgmtms, sg ei kcjsuitmjte estí tejgejbc ujm krgsgs be gjtejsc omiestmr,
qugzís çstm sem ujm cpcrtujgbmb pmrm beocstrmrie herrmogejtms be reduimkgûj
ej vgvc, pcr eneopic ims RGPP be hmfgigbmbes kcjbuktumies be im termpgm BFR, c
estrmtedgms be reduimkgûj eockgcjmi kiísgkms kcoc im respgrmkgûj pmusmbm, im
kcjtrmkkgûj y reimnmkgûj kcjbuktumi mpmrembm, ei usc be hgeics c mdum heimbm,
c sgopieoejte respgrmr ej ujm fcism pequeým be pmpei.
Qmigbm y kmiom ej ei ocoejtc, vmigbm im eockgûj, ic kcopienc be im
sgtumkgûj y jc yimestmjbc
este omiestmr, gbemkgûjtmjc besespermjzmbc,
im kcjbuktm sugkgbms (’ejtgejbc
mpmrezkm que arejte
ej tu kmfezm m tcbc
im gbem be
omtmrte‟). Gjtejtm ocbgagkmkgûj kcdjgtgvm y be migejtc. Gjstruye ej tçkjgkms be
reduimkgûj eockgcjmi gjoebgmtms.
Kcjsgberm trmtmogejtc amromkciûdgkc be kcrtc pimzc, usm kcj gjdejgc ims
ocbgagkmkgcjes be oebgkmkgûj. Prestm mtejkgûj pcrque ics reauerzcs
amromkciûdgkcs pcbrïmj estmr gjteragrgejbc. Ei kcjsuitmjte befe mprejber que
midc que çi puebe hmker ‒hmfgigbmbes be tciermjkgm mi omiestmr, bgstrmkkgûj,
pebgr myubm, iimomr m su termpeutm‒ es þtgi pmrm resciver ims krgsgs. [g im
ocbgagkmkgûj be im oebgkmkgûj aujkgcjm, uj juevc y moejmzmjte mprejbgzmne
ckurre> im oebgkmkgûj aujkgcjm. Jc sûic puebe gjgkgmrse ujm kmbejm be
reauerzcs, sgjc que ej sï ogsom estí reacrzmjbc im pmsgvgbmb mktgvm.
Vekcrbeocs mquï que tcbcs ics pmkgejtes bepejbgejtes be fejzcbgmkepgjms
hmj sgbc presejtmbcs m eiims pcr ics oçbgkcs.
Pmrm midujcs kcjsuitmjtes ims preskrgpkgcjes be oebgkmkgûj scj uj
reauerzc, pmrm ctrcs scj uj kmstgdc, tejdm ej kuejtm estm vmrgmfie mjtes be

gjtervejgr.
4. Prcouevm im espermjzm y rmzcjes pmrm vgvgr (’ejtgejbc que ocrgrse sem
ujm smigbm, ³y ics dmtcs, pcfres dmtcs, quç kuipm tgejej3‟).
K> Og vgbm jc tgeje sciukgûj.
R> Çste es uj fuej trmtmogejtc pmrm ejkcjtrmrim.
K> ³Estí sedurc que aujkgcjmrí3
R> He vgstc oukhcs pmkgejtes estmr oukhc oencr burmjte y bespuçs bei
trmtmogejtc. Mbeoís, im evgbejkgm bgke que este prcdrmom aujkgcjm. Krec
prcaujbmoejte que vmie im pejm que ic gjtejtes.
[g fgej jc es fuejc dejermigzmr, oukhcs termpeutms sueiej ser kmutcs ej ims
prgoerms ejtrevgstms ej reimkgûj m bmr prcjûstgkcs. Ei termpeutm jc estmrïm
ogjtgejbc sg bgnerm que estmr ej trmtmogejtc es oencr que ei sugkgbgc.
Físgkmoejte pcrque estmbïstgkmoejte es sgdjgagkmtgvc ei hekhc be que, ujm
vez que im krgsgs sugkgbm hm pmsmbc, ei rgesdc se rebuke y im gjoejsm omycrïm
scfrevgve (Begsejhmooer, 6001).
Pcr ctrc imbc, sg ujc se msedurm be tejer ims herrmogejtms pmrm resciver ic
que mquenm kcoc prcfieom mi kcjsuitmjte, exgstej ouy fuejcs trmtmogejtcs
psgkcsckgmies
[gj eofmrdc, mpmrm ei arejte
vekes trmtmogejtc be kcjsuitmjtes
m im kcjsuitm sugkgbms
be amogigmres c beiej im mktumigbmb.
prcpgc pmkgejte,
bekgocs ’vmocs m gr vgejbc‟ c ’bepejbe be usteb‟. Mjgomr y estgouimr mi
kmofgc jc es sejkgiic, bmr espermjzms tmopckc, sgj scjmr amisc c gjkiusc
tcjtc. Hmfie mfgertmoejte be ims gjvestgdmkgcjes, be su expergejkgm
prcaesgcjmi, be ocbc hcjestc y kreïfie miejtmjbc mi pmkgejte pmrm kcjtgjumr
ej trmtmogejtc.
Ujm estrmtedgm gopcrtmjte ej RKK (Fekl, 6001) es ’ei lgt be espermjzm‟, ujm
kmnm que kcjtgeje eieoejtcs y ocoejtcs, kcoc actcdrmaïms y kmrtms, que
sgrvej be rekcrbmtcrgcs be ims rmzcjes pmrm vgvgr. Ei lgt be espermjzm sgrve
kcoc uj pcbercsc y perscjmi rekcrbmtcrgc be im kcjexgûj bei kcjsuitmjte kcj
im vgbm que puebe ser usmbc ej ims krgsgs sugkgbms. Ics kcjsuitmjtes
ejkuejtrmj ouy prcvekhcsc ei prckesc be kcjstrukkgûj be estm kmnm, ym que
ics iievm m beskufrgr c rebeskufrgr ims rmzcjes pmrm vgvgr.
8. Mktgvm im kcjbuktm> ei sugkgbgc pcbrïm ser pejsmbc kcoc uj eskmpe bei
suargogejtc pcr im vgbm que tgejej midujcs kcjsuitmjtes. Pcbeocs prcpcjer

tciermjkgm miprcpuestc
trmtmogejtc omiestmr jc
pmrmesmyubmrics m scfrevgvgr.
hmker midc ³Perc sgpcrei quç
kcj sus vgbms, cfnetgvc bei
beferïm
kmofgmr ei omiestmr3 Crgejtm m gjvciukrmrse ej ei prckesc be kmofgc hmkgm
mqueiims kcsms gopcrtmjtes pmrm ei kcjsuitmjte. Besbe ei gjgkgc be im
gjtervejkgûj kiïjgkm, im sesgûj befe estmr crgejtmbm m im resciukgûj be
prcfieoms, jc m kmiomr mi kcjsuitmjte. Eopunm im sesgûj ej esm bgrekkgûj.
7. Ficquem respuestms besmbmptmtgvms gjoebgmtms> ejaítgkmoejte crbejm jc
kcoeter sugkgbgc c mutcbmýc gjtejkgcjmi, gjsgste ej magromr que ei sugkgbgc jc
es ujm fuejm sciukgûj y que se puebe ejkcjtrmr ujm oencr, prcjcstgkm ims
kcjsekuejkgms be bgstgjtcs pimjes be mkkgûj (’sg hmkes X pcsgfieoejte
kcjsgdms W‟), kcjarcjtm ims gbems c im kcjbuktm bei kcjsuitmjte bgrektmoejte
(expresm besmkuerbc kumjbc quebm kimrc que be X jc se iiedm m W, rekuerbm
que pcbrïm ser midugej kcj pckms hmfgigbmbes ej im resciukgûj be prcfieoms).
=0. Kimrgagkm y reauerzm ims respuestms mbmptmtgvms.
R> ³Kuíi erm tu pimj3
K> Qg ej gjterjet, tgrmroe m ims vïms bei trej, jc sç, estuve ogrmjbc ej
gjterjet.
R> ¡]uç espmjtc! ³[mfes que tgejes pcsgfgigbmbes be quebmr vgvc sgj pgerjms
c sgj midujm pmrte be tu kuerpc3
K> ³[ï3
R> ³Kûoc te sejtgrïms oís besdrmkgmbc3
K> Es bgaïkgi omtmrse.
R> Es verbmb, jc es tmj sejkgiic. Rmofgçj exgste im pcsgfgigbmb be que
hmdmocs trmtmogejtc.
==. Vesueive ei prcfieom mktumi> ei termpeutm befe beagjgr kcj kimrgbmb ei
prcfieom mktumi ej tçrogjcs kcjbuktumies y prcocver im resciukgûj be
prcfieoms (Jezu, 60=;< Igjehmj, 60=;).
 =6. Cftçj kcoprcogsc m uj pimj be mkkgûj> tcomr uj kcoprcogsc pþfigkc
be vgvgr puebe ser termpçutgkc (Vubb, Omjbrusgml & Ncgjer Nr., 6001), y ics
kcjsuitmjtes puebej hmker estc sgj tejer que hmker ujm prcoesm be kcjtrmtc
be jc imstgomrse. Prcpûj que ei kcjsuitmjte bgdm ej vcz mitm que se
kcoprcoete m remigzmr trmtmogejtc. Expiïkgtmoejte pgbe kcoprcogsc kcj ei
pimj, vejbe ei pimj be mkkgûj (ei que se mkcrbû ej resciukgûj be prcfieoms),
igvgmjmoejte bgskute kcjtrm ei kcoprcogsc pmrm besmrrciimr uj rmzcjmogejtc
oís auerte pmrm im mkkgûj, hmker be mfcdmbc bei bgmfic, pgbe oukhc, tcom
pckc, iuedc pgbe oís. Vekuçrbmie m im perscjm kcoprcogscs prevgcs, resmitm
im igfertmb be eiedgr ei sugkgbgc sufrmymjbc ims kcjsekuejkgms jedmtgvms be im
eiekkgûj. Utgigzm ims estrmtedgms be kcoprcogsc ej estm sgtumkgûj (Igjehmj,
=77;), rekcrbmjbc que tgeje que hmfer uj mkuerbc be smkmr be im oesm im
kcjbuktm, cfvgmoejte jc im gbem, burmjte ei trmtmogejtc mkcrbmbc.
K> Puebc gjtejtmric, vcy m vejgr mquï im prûxgom sesgûj.

R> Oe miedrm, perc pcsgfieoejte jekesgteocs oís be ujm sesgûj.

K> Perc hmfimocs be sûic ujm pcr mhcrm.
R> Pcbrïmocs ujms oís.
K> Ooo…
R> Ej remigbmb te prcpcjdc segs oeses be gjtejtc.
K (ej oebgc be ujm krgsgs, ej ujm iimombm teieaûjgkm)> Estcy pejsmjbc ej
omtmroe.

R> ¡Rþ jc puebes omtmrte, pcrque te hms kcoprcoetgbc m hmker trmtmogejtc

kcjogdc!
=;. Vesueive ics prcfieoms que pcbrïm tejer ei pimj be mkkgûj> gbejtgagkm
amktcres que vmj m gjteraergr ej ic gjoebgmtc (prûxgoms hcrms) c oís m imrdc
pimzc (prûxgocs bïms) kcj ei Pimj be krgsgs. Veeimfcrm uj juevc pimj
revgsmbc c acrouim uj pimj F. Pcr eneopic> ³quç pmsmrïm sg...3 ³W sg ej
remigbmb jc aujkgcjm3 ³W sg ei teiçacjc se quebm sgj fmterïm3 ³W sg jmbge
puebe mkubgr m estmr kcj ei kcjsuitmjte3
=2. Gjstruye mi kcjsuitmjte pmrm que estç mtejtc m ims seýmies be im krgsgs>

besmrrciim
kmopemr imujkrgsgs,
pimj jc
be reauerzcs
te pmreke sgqueusmte eioerekes
Pimj beujkrgsgs (’³[g Puebe
heimbc3‟ hms icdrmbc
scjmr
mfsurbc, perc puebe que ei kcjsuitmjte ejtgejbm ei oejsmne be que fuejms
kcsms ckurrej, bespuçs be mkkgcjes eaektgvms). Prcdrmom ujm kgtm be khequec
(mkcrbmr bejtrc be tus iïogtes perscjmies ujm iimombm c uj oejsmne< sg ei
pmkgejte jc se sgejte sedurc be hmkeric, puebes gjgkgmric, es gjkûocbc estmr
espermjbc im iimombm be midugej que jcs preckupm).
=5. Veevmiþm ei rgesdc be sugkgbgc> oukhcs termpeutms sueiej predujtmr mi
kcogejzc be ims ejtrevgstms kuíjtm gjtejkgcjmigbmb sugkgbm tgeje. Pcr eneopic>
’ej ujm eskmim be kerc m kgjkc, ³kuíjtc gopuisc be omtmrte tgejes ej este
ocoejtc3‟ Esm acrouimkgûj perogte drmbumr y tmofgçj tejer kcoc cfnetgvc
rebukgr ei jþoerc, oebgr ics resuitmbcs be ims gjtervejkgcjes verfmies burmjte
im sesgûj y tmofgçj pmrm evmiumr mi kgerre be im sesgûj. Jc msuoms que im
gbemkgûj sugkgbm se aue, im gbemkgûj sugkgbm fmnû c im gbemkgûj sugkgbm jc
vciverí. Es ic oís prebekgfie supcjer que midugej que hm tejgbc gbemkgûj c
kcjbuktms sugkgbms ims vciverí m tejer ej midþj ocoejtc. Im gbem be estm
ejtrevgstm es que ei kcjsuitmjte smidm kcj uj pimj pmrm escs ocoejtcs,
preaergfieoejte pcr eskrgtc y kcj ujm kcpgm ej im hgstcrgm kiïjgkm.
=1. Vevgsm kûoc se kerrû im ejtrevgstm> se befe gjacromr sg aujkgcjû y sg ei
rgesdc sugkgbm hm besmpmrekgbc, sg kcjtgjþm (y ei pimj be mkkgûj) c sg hmy
gjkertgbuofre. Ej im reimkgûj termpçutgkm es gopcrtmjte im kcjagmjzm y im
hcjestgbmb. [g tgeje bubms, prcpûj uj bgíicdc hcjestc, ujm kcjversmkgûj be
kcrmzûj m kcrmzûj kcj ei kcjsuitmjte.
=4. Vedgstrm> tcbm im gjtervejkgûj befe estmr redgstrmbm ej im hgstcrgm
kiïjgkm. Ei rgesdc be jedigdejkgm (p. en., ims rmzcjes pmrm ujm mkkgûj iedmi
kcjtrm ei termpeutm) se rebuke kumjbc ei prckebgogejtc que iievû m im tcom be
bekgsgcjes estí kimrc y ctrc u ctrcs kiïjgkcs mkcrbmrcj kcj ei pimj. Estc estí mi
servgkgc bei muoejtc be im kcjagmjzm be tcbcs ics gjvciukrmbcs y pmrm mtejumr
im ruogmkgûj y, c im kuipm que sgdue mi sugkgbgc.
Rcomrse ei tgeopc pmrm besmrrciimr uj pimj y hmker ei pmpeiec
kcjkcogtmjte, tejeric revgsmbc y mprcfmbc pcr ims perscjms gjvciukrmbms
careke migejtc y sedurgbmb, ic que muoejtm im pcsgfgigbmb be que im kcjsuitm
exterjm kcj ctrc kciedm y ei pmpeiec semj kcopietmbcs ej ics kcjsuitmjtes
sufsgdugejtes. [g scfrevgeje uj besejimke amtmi, ei termpeutm pcbrí marcjtmric.
Ei pmpeiec es treoejbmoejte mversgvc pmrm kumiquger prcaesgcjmi be im smiub.

[g ims duïms
kcjbuktm y eickurre
que pimj puestc ej príktgkm
reimtgvmoejte pckcscjkcoc
uj pesc, espekgmioejte
ei sugkgbgc, pmrm serí
ei kiïjgkc ujm
gjevgtmfieoejte reacrzmbc m evgtmric c ogjgogzmric.
Kremr acroms c acrouimrgcs preacrombcs ej pmpei c bgdgtmies es ujm
estrmtedgm que puebe oencrmr sgdjgagkmtgvmoejte im kmigbmb be im
bckuoejtmkgûj y im pcsgfgigbmb be que ei kiïjgkc im kcopiete. Midujcs

eneopics
Dreeje & scj ei [ugkgbe [tmtus
Dcele-Ocrey, 6007), Acro (Ncfes,
ei Igjehmj 6001<[maety
[ugkgbe Ncfes,JetLmhj-Dreeje,
(Igjehmj et
mi
mi.,., 60=6< Igjehmj Gjstgtute,
Gjstgtute, Fehmvgcrmi Rekh, s.a.), ei thermpeutgk rgsl
omjmdeoejt (Hcomgamr, Omtmrmzzc & Tcrtzei, 60=;< Tcrtzei, Omtmrmzzc &
Hcomgamr, 60=;), y ims acroms be evmiumkgûj c pimjes be sedurgbmb bei
Bepmrtmoejtc be Qetermjcs, que estíj bgspcjgfies cjigje. Pcr eneopic, estcs
ocbeics kcjtgejej jctms scfre tcbms ims gjbgkmkgcjes be ics kcjtejgbcs kimves
(p. en., ics amktcres be rgesdc y ics amktcres prctektcres), be tmi omjerm que ei
termpeutm jc se civgbmrí be jgjdþj kcopcjejte. Oís mþj, oukhcs ïteos
gjvciukrmbcs ej im tcom be bekgsgcjes scj fmstmjte estíjbmres y crdmjgzmbcs
ej pimjgiims, perogtgejbc mi termpeutm seiekkgcjmr cpkgcjes be textcs igstcs
pmrm su usc. Pcr eneopic, ’se remigzû ujm evmiumkgûj be rgesdc y amktcres be
prctekkgûj‟, ’se kcopietû uj pimj be sedurgbmb kcj ei kcjsuitmjte‟, ejtre
ctrcs. C ujm kcofgjmkgûj be textcs prepmrmbcs y kmopcs mfgertcs pmrm textcs
kcoc ’se kcjsgberû tmjtc im hcspgtmigzmkgûj kcoc im kcjtgjumkgûj bei
trmtmogejtc mofuimtcrgc pcrque...‟, c ’ics rgesdcs y amktcres prctektcres
peromjekej gdumi que ej im þitgom evmiumkgûj, m exkepkgûj be…‟ Estms
cpkgcjes be redgstrc premrombms mhcrrmj tgeopc bei termpeutm y tmofgçj
kcjtgejej ujm sgdjgagkmtgvm kmjtgbmb be gjacromkgûj reievmjte.

Omjenc bei rgesdc

Pimjgagkmkgûj be uj pimj be sedurgbmb pmrm ims krgsgs

Uj pimj be sedurgbmb c be respuestm m ims krgsgs es oís eaektgvc y þtgi. Este
pimj gjkiuye bcs kcopcjejtes> ic que ics gjbgvgbucs puebej hmker pcr sï
ogsocs y kûoc kcjsedugr myubm eagkmzoejte. Pcr eneopic, ej ei pimj
besmrrciimbc pcr Dred Frcwj, Fmrfmrm [tmjiey y kcimfcrmbcres (Lmyomj,
Dcibstegj, Bgxcj & Dccbomj 60=5< [tmjiey et mi., mi., 60=5), ei termpeutm y ei
kcjsuitmjte gbejtgagkmj>
m) [gdjcs be mimrom be que im tejbejkgm puebe rempmreker be tmi ocbc que
 se puebmj tcomr mkkgcjes ic oís teoprmjmoejte pcsgfie. Eskrgfm im igstm,
puebe pebgr ujm acrom be drmbumric, prcpcjdm hmfgigbmbes.
f) Ims estrmtedgms be marcjtmogejtc que ei kcjsuitmjte puebe usmr. Qmrgcs
ocbeics be termpgm tgejej estrmtedgms kcjbuktumies be tciermjkgm mi jgvei
be omiestmr c resciukgûj be prcfieoms (Igjehmj, =77;).
k) Igstm be perscjms y iudmres m ics que puebe rekurrgr pmrm bgstrmkkgûj
hmstm que ei ocoejtc sugkgbm pmse> jc sûic befe gjkiugr jþoercs be
teiçacjc, sgjc ctrcs teiçacjcs miterjmtgvcs< sedþj ei ocbeic msgstejkgmi, ei
teiçacjc bei termpeutm pcbrïm estmr ej im igstm. Mkkgcjes prekgsms kcoc,
’befc gr m kmsm be Omrïm‟.

Estms estrmtedgms estíj bgseýmbms pmrm prcocver im mkkgûj be pmrte be ics

kcjsuitmjtes y ejseýmries kûoc omjenmr eiics ogsocs im tejbejkgm sugkgbm. Ei
pimj be sedurgbmb puebe gjkiugr mpcyc sckgmi mi que puebmj iimomr pmrm pebgr
myubm, gjkiugbm myubm prcaesgcjmi.
Pcr vmrgms rmzcjes, ics kiïjgkcs befej kcjsgbermr que estms perscjms usej
ims iïjems be teiçacjc be krgsgs ej iudmr be im smim be eoerdejkgms be uj
hcspgtmi.
=. [mivc que estcs servgkgcs be eoerdejkgm tejdmj msgstejkgm ej smiub
oejtmi, sueiej mtejberics perscjms kcj eskmsm acromkgûj ej
gjtervejkgcjes fmsmbms ej im evgbejkgm pmrm este teom, y tgejej pckc que
careker smivc msedurmr mi kcjsuitmjte be midþj ocbc kcoc im
hcspgtmigzmkgûj. Ej kmofgc, ujm kcofgjmkgûj be vciujtmrgcs y
supervgscres ej ics servgkgcs be msgstejkgm ej krgsgs teieaûjgkms, puebej
evmiumr y respcjber besbe ei kcjckgogejtc. Ims iïjems be eoerdejkgm
tgejej estíjbmres espekïagkcs y scj, ej dejermi, revgsmbms reduimroejte
pmrm msedurmrse be que usmj uj ocbeic be kugbmbc fmsmbc ej im
evgbejkgm (p. en., Dcuib et mi.,
mi., 60=1< Dcuib, Oujamlh, Liegjomj & Imle,
60=6< Ncgjer et mi.,
mi., 6004).
6. Im kcjsuitm mi servgkgc be eoerdejkgm be uj hcspgtmi es agjmjkgermoejte
kmrm, kcjsuoe oukhc tgeopc y puebe gjvciukrmr gjtervejkgcjes uj pckc
oís kcerkgtgvms kcoc im restrgkkgûj aïsgkm c amromkciûdgkm, que puebej
ser ouy estresmjtes c trmuoítgkms. Ujm iïjem be krgsgs es igfre, drmtugtm y
tgeje resuitmbcs ej im myubm gjoebgmtm sgj ser kcerkgtgvm. Ims iïjems
tgejej reimkgûj kcj ics servgkgcs be eoerdejkgmm y im pcigkïm, be tmi ocbc
que, sg im evmiumkgûj bei rgesdc gjbgkm que es jekesmrgc uj reskmte
 gjoebgmtc ‒vciujtmrgc c gjvciujtmrgc‒, çste se puebe hmker eaektgvm y
kccrbgjmbmoejte.
;. Veaergr kcjsuitmjtes m ics servgkgcs be eoerdejkgms puebe tejer eaektcs
gmtrcdçjgkcs. Pcr eneopic, ei kcjsuitmjte pcbrïm pejsmr que ei termpeutm
es gjkmpmz be myubmric c puebe ser perkgfgbc kcoc mfmjbcjc. Mi oejcs,
kimrc estí, que ei termpeutm estç remioejte gjkmpmkgtmbc pmrm myubmric.
2. Ims iïjems be krgsgs tmofgçj puebej careker uj mpcyc oís kcjtgjuc que
kcopieoejtm im bgspcjgfgigbmb bei termpeutm. Este scstçj rebuke im
kmjtgbmb be tgeopc que ics termpeutms bebgkmj m trmfmnmr kcj kcjsuitmjtes
be tejbejkgms sugkgbms mdubms, c im beomjbm eockgcjmi que m vekes
requgerej, igfermjbc tgeopc y ejerdïm eockgcjmi pmrm ims sesgcjes be
psgkctermpgm y pmrm ei kcjtmktc auerm be sesgûj que ei termpeutm bgspcje
pmrm este kcjsuitmjte bejtrc be sus iïogtes perscjmies. Ic gbemi serïm ujm
iïjem be krgsgs que mkcopmýe mi kcjsuitmjte ogejtrms sgdue kcj su
trmtmogejtc.

Oebgcs be sedurgbmb
Uj pimj be sedurgbmb requgere ujm estrmtedgm be omjenc be oebgcs be rgesdc
(Mjdieoyer, Hcrvmth & Vutheracrb, 60=2< [tmjiey, Hco, Vcders, Mjestgs &
Ncgjer, 60=1< Wgp et mi.,
mi., 60=6). Hmy vmrgms duïms scfre oebgcs be sedurgbmb
que ics kiïjgkcs puebej usmr pmrm amkgigtmr im bgskusgûj kcj ics kcjsuitmjtes
(Hmrvmrb R. H. Khmj [khcci ca Pufigk Hemith, Hemith, s.a.< [ugkgbe Prevejtgcj
Vescurke Kejter,
Kejter, s.a.). Ei kiïjgkc befe kcimfcrmr kcj ei kcjsuitmjte ej sesgûj
pmrm tcomr ujm bekgsgûj gjgkgmi. Kumiquger bekgsgûj m im que se mrrgfe c m im
que se rekurrm befe ser redgstrmbm.
Es fuejc rekcrbmr que, qugzís befgbc m ims bgagkuitmbes ej im sciukgûj be
prcfieoms, ics kcjsuitmjtes sugkgbms sueiej repetgr ei oebgc kcoc tcomr
pmstgiims ujm y ctrm vez. Im vmrgmkgûj es oís gjusumi.
Pmrm agjes pebmdûdgkcs es þtgi ei sgdugejte rekumbrc pmrm ujm prgoerm
ejtrevgstm. Mbeoís, ej im agdurm =-= puebej mprekgmrse ims vertgejtes be estm
ejtrevgstm bepejbgejbc bei pujtc bei trmtmogejtc ej que se remigzm.

Vekumbrc =-=. Duïm físgkm be predujtms

=. ³Estí pejsmjbc ej omtmrse3
[g es msï, se pmsm m im predujtm bcs.
6. ³Kûoc ic hmrïm3
[g ei oebgc estí msequgfie> ei rgesdc es mitc.
[g jc ic estí> ei rgesdc es oís fmnc.
Pimjgagque mjtes bei kgerre be im ejtrevgstm ei kcjtrci be im bgspcjgfgigbmb.
;. ³Pmrm quç ic hmrïm3
Vípgbmoejte mkkebe mi prcfieom que ei kcjsuitmjte estí gjtejtmjbc resciver oebgmjte ei sugkgbgc.
2. ³]ugçj ic hmrïm3
Evmiþe ics amktcres be rgesdc gjogjejtes (bgrektcs e gjbgrektcs) y ics be imrdc pimzc c estmfies.
5. ³Kuíi es im gjtejsgbmb3
Estmfieker im severgbmb (eskmim 0-=0).
1. ³Pcr quç jc ic hm hekhc hmstm mhcrm3
Evmiþe amktcres prctektcres> rmzcjes pmrm vgvgr.
4. [g jc ic hgkgerm, ³kuíi serïm ujm vgbm que oerezkm ser vgvgbm3
Estí bgspuestc m hmfimr be quç kcsms scj gopcrtmjtes pmrm ei kcjsuitmjte y sus vmicres.
8. ³[e kcoprcoete m hmker ei trmtmogejtc3
Evmiþe ei kcoprcogsc be vciver, pebgr myubm, tejer kcjbuktms miterjmtgvms pmrm ims krgsgs y rebukkgûj be oebgcs
(octgvmkgûj).
7. ³]uç pmsmrïm sg scfrevgeje ujm krgsgs3 ³Rgeje uj pimj be krgsgs mi smigr be im ejtrevgstm3
Estí bgspuestc m hmfimr be quç kcsms scj gopcrtmjtes pmrm ei kcjsuitmjte y sus vmicres.
=0. ³Kuíjtm es im gjtejkgcjmigbmb mktumi3
Vepmse mjtes bei kgerre be im ejtrevgstm gjtejkgcjmigbmb, kcoprcogsc y kmpmkgbmb be prcsedugr kcj ei pimj (eskmim 0-
=0).
 Agdurm =-=. Im ejtrevgstm sugkgbm ej bgstgjtcs ocoejtcs be uj trmtmogejtc

Ei prcfieom be im gbemkgûj sugkgbm

sugkgbm jc ietmi

Oukhcs kcjsuitmjtes reagerej gbems c besecs be sugkgbgc, ocrgr, beskmjsmr,

besmpmreker, mpmdmrse kcj arekuejkgm. M vekes mpmreke kcoc ujm ouietgiim
arejte m ims bgagkuitmbes gjkiusc jgogms, ctrms vekes arejte m sgtumkgcjes oís
sergms be im vgbm.
Es sustmjkgmi rekcrbmr que im gbemkgûj sugkgbm sgeopre se kcrreimkgcjm kcj
ei muoejtc bei rgesdc, perc ej este kmsc ei aejûoejc es kmsg hmfgtumi y ei
kcjsuitmjte y ei termpeutm ic rekcjckej kcoc be fmnm ietmigbmb. Ej midujms
ckmsgcjes se ics hm iimombc pejsmogejtcs, gbems c goídejes sugkgbms be
puertm trmserm. Im perscjm se ejkuejtrm ej uj ocoejtc bcjbe resciver c
smigr es kcopigkmbc c gopcsgfie y eoerdej ej su oejte estcs aejûoejcs, c
oís prekgsmoejte, estcs evejtcs prgvmbcs.
 Oukhms perscjms vgvej kcj estc kmsg tcbm su vgbm. Este hífgtc oejtmi es
resuitmbc be im hgstcrgm be mprejbgzmne, puebej estmr presejtes besbe tgeopcs
gjoeocrgmies ej im vgbm be midujcs y estí sunetc m midujcs kcjbgkgcjmogejtcs
y reauerzcs.

Iiedmbc herrmogejtms>
sgdugejtes ei ocoejtc be rebukgr subempmrgkgûj
ogjbauijess se puebej bei
ics pejsmogejtcs utgigzmr ims
evejtc
prgvmbc (tcomr ujm bgstmjkgm, cfservmric kcoc ujm etgquetm), kcjtmr im
arekuejkgm be su mpmrgkgûj, ickmigzmr sg estíj kcjbgkgcjmbcs, ej kgertcs
kcjtextcs se bgspmrmj sgeopre, c scj cpermjtes, y im perscjm terogjm pcr
evgtmr c jc marcjtmr ei prcfieom (pmrm trmfmnmr kcjtextc c kcjsekuejkgms).
Es aujbmoejtmi predujtmr> ³quç es exmktmoejte ic que estmfm pmsmjbc
kumjbc mpmrekgû im gbem3 ³]uç kcsms beferïms hmfer estmbc hmkgejbc ej ese
ocoejtc3 ³]uç kcsms estís evgtmjbc3 Físgkmoejte, kuíi es ei prcfieom que
mpmrejteoejte jc tgeje sciukgûj.
Ujm ex kcjsuitmjte be 61 mýcs scigkgtû ujm ejtrevgstm pcrque querïm
repcrtmr uj kmofgc gopcrtmjte ej su vgbm. Hmfïmj pmsmbc kumtrc mýcs besbe
ei ocoejtc be su mitm. Estmfm kurgcsc be smfer kûoc se ejkcjtrmfm, mujque
sgeopre tejïmocs jctgkgms fuejms be eiim. Ej ese ejtcjkes gjgkgû trmtmogejtc
bespuçs be ujm sergm tejtmtgvm be sugkgbgc. Im bepresgûj, im besreduimkgûj
eockgcjmi, ics prcfieoms gjterperscjmies, ims bgagkuitmbes sckgmies que im
hmkïmj armkmsmr ej sus estubgcs ie kcstmrcj oukhc, perc se hmfïm rekupermbc
trms ei trmtmogejtc.
Burmjte im ejtrevgstm reagrgû que estmfm vgvgejbc rekgçj ic que oukhms be
sus mogdms
midujms be kciedgc
tejïmj hmfïmj
amogigm). vgvgbcm msus
Befgbc ics 60 (oukhms perbgû
prcfieoms tejïmj ujm
su prcaesgûj y
reb sckgmi,
mkmbçogkmoejte quebû auerm be im Ujgversgbmb, y sus pmbres jc im myubmrcj
oukhc m rehmker su vgbm. Perc hmfïm kcjsedugbc oencrmr jctmfieoejte y
oukhms be estms sgtumkgcjes se revgrtgercj.
Burmjte im kcjversmkgûj kcjtû sus icdrcs, perc tmofgçj sus trgstezms. Hmkïm
uj mýc que hmfïm kcjsedugbc uj trmfmnc estmfie que ie perogtïm vgvgr kcj ujm
mogdm y pcr ims jckhes hmfïm redresmbc m im Ujgversgbmb.
[u trmfmnc erm exgdejte, erm im crgejtmbcrm ej ujm kiïjgkm be estçtgkm. Rejïm
que estmr sgeopre
y mrredimrse, estc ’be pujtmbeejimsfimjkc‟.
aue ujm Rejïm
prgoerms ujque
kcsms exkeiejte dustc pmrm
jctç kumjbc vestgrm
eopezû
smigr be im bepresgûj, mujque rekcjckgû que mhcrm jc tejïm oukhc mkkesc m
rcpm c prcbuktcs be feiiezm kcoc ej ctrcs tgeopcs. Rejïm sûic uj ouy fuej
pmr be zmpmtcs y pckm rcpm ’agjm‟ pmrm su trmfmnc. ’Estmr gopekmfie es ouy
kmrc‟, oe bgnc ejtre rgsms.

suQejïm
kmsm mbei
kcopmrtgr
trmfmnc, eiimsgdugejte reimtc>befïm
kmiie bcjbe Ujm tmrbe
tcomrbeeitcroejtm
mutcfþs redresmjbc
kcoejzû mm
gjujbmrse. Veimtmfm>

Im iiuvgm erm tcrrejkgmi, jc hmfïm bûjbe prctederse, ei mdum sufïm, ics

mutcfuses pmsmfmj repietcs, y m su pmsc jcs smkubïmj kcj cims be mdum
sukgm. Rejïm arïc. Agjmioejte se betuvc mi que sufgocs sûic midujcs be ics
que estífmocs ej im pmrmbm. Mrrgfm oe bg kuejtm be que oe amitmfm uj
zmpmtc. W mbeoís que jc tejïm im tmrnetm pmrm pmdmr ei trmjspcrte. Ujm
seýcrm betrís be oï oe pmdû ei fcietc. W rcopï m iicrmr ogejtrms oe
mkurrukmfm ej uj rgjkûj. [ûic pejsmfm que querïm ocrgr kcoc sg auese uj
omjtrm. Im seýcrm oe bgnc que oe trmjqugigzmrm, que hmfïmocs pcbgbc
sufgr, que ym estífmocs kmogjc m kmsm. Midc kmofgû ej oï. ¡[e hgzc im
iuz uj bïm be tcroejtm! Pcr prgoerm vez puebe, kcoc tmjtms vekes oe
hmfïmj bgkhc, ver ei pejsmogejtc mhï, ej mkkgûj, carekgejbc ujm smigbm
amism, ujm puertm be oejtgrm.
Ic que im kcjsuitmjte reimtû aue ujm expergejkgm be im vmrgmkgûj be im gbem be
sugkgbgc y su expergejkgm jcs ouestrm kûoc estm gbem cperm hmfgtumioejte ej
im pcfimkgûj dejermi. Im gbem estmfm mienmbm be im pcsgfgigbmb be mkkgûj, perc
kcjtgjumfm presejte ej sus evejtcs prgvmbcs.

Im hcspgtmigzmkgûj psgqugítrgkm> prctckcic y krgtergcs

Mktumioejte, trms uj mjíigsgs ej ims kgtms bei Oebigje y psykGJAC
psykGJAC,, jc exgste
evgbejkgm be que im gjterjmkgûj psgqugítrgkm sem ujm herrmogejtm víigbm ej im
prevejkgûj c ei trmtmogejtc bei sugkgbgc ej pmkgejtes krûjgkmoejte sugkgbms
(Khgies et mi.,
mi., 6005). Es bekgr, smfeocs que ims gjbgkmkgcjes dejermigzmbms
kcoc im hcspgtmigzmkgûj psgqugítrgkm be tcbcs ics kcjsuitmjtes kcj (KM[G[) y
kcjbuktms sugkgbms jc oencrmj im scfrevgbm, perc sgj bubm muoejtmj ims
pcsgfgigbmbes be rehcspgtmigzmkgûj ej ei auturc.
 Oukhms vekes ei sgsteom be smiub pretejbe besmrrciimr uj prctckcic
ujgagkmbc pmrm bekgbgr im hcspgtmigzmkgûj, perc imoejtmfieoejte esc es
príktgkmoejte gopcsgfie. Rmi kcoc heocs bgskutgbc kcj mjtergcrgbmb, im
evmiumkgûj be rgesdc bepejbe kcjsgbermfieoejte be ims vmrgmfies que
kcjtrcimj esm kcjbuktm, y esms vmrgmfies c kcofgjmkgûj be çstms scj
sgjduimres, kcoc se sueie bekgr> kmsc m kmsc.
Uj eneopic be ic mjtergcr es im tejbejkgm m hmker que ims hcspgtmigzmkgcjes,
kumjbc se repgtej, semj kmbm vez oís gjkûocbms pmrm ei pmkgejte. Perc esm
estrmtedgm dejermigzmbm es grrespcjsmfie, sgj kcjsgbermr sg pmrm esm perscjm ej
pmrtgkuimr im hcspgtmigzmkgûj aujkgcjm kcoc mversgvm c aujkgcjm kcoc
reauerzc be im kcjbuktm.
Pcr eneopic, midujms perscjms qugerej ser kugbmbms oís mktgvmoejte y
mtejbgbms kcj omycr gjtejsgbmb< sg estc sûic ckurre kumjbc hm sgbc gjterjmbm,
es pcsgfie que ims kcjbuktms sugkgbms tejdmj este reauerzc (ser eaektgvmoejte
kugbmbc 62 hcrms). [g ei kcjsuitmjte tgeje uj epgscbgc be scfregjdestm be
oebgkmoejtcs be fmnm ietmigbmb, bekgbgr im gjterjmkgûj jc sûic reacrzmrí im
kcjbuktm, sgjc que mbeoís hmrí que ei pmkgejte pgerbm im cpcrtujgbmb be uj
juevc mprejbgzmne. Pcr esc im gjterjmkgûj befe respcjber m ujm iûdgkm be im
aujkgûj be im kcjbuktm y jc m im respuestm estmjbmrgzmbm m ics kcjsuitmjtes
sugkgbms.
Kcj kcjsuitmjtes krûjgkmoejte sugkgbms y, c kcj bgmdjûstgkc be Rrmstcrjc
Iïogte be im Perscjmigbmb, im suderejkgm dejermi es evgtmr im gjterjmkgûj
(Pmrïs, 6006< Fimkl, 6002).

Ics krgtergcs pmrm kcjsgbermr ujm hcspgtmigzmkgûj scj>

• Ei rgesdc sugkgbm es omycr que ei rgesdc be hcspgtmigzmkgûj gjmprcpgmbm.

• Mitc rgesdc sugkgbm oís estmbc psgkûtgkc (espekgmioejte sg hmy
miukgjmkgcjes mubgtgvms kcj vcz be kcomjbc que gjbgkm sugkgbmrse,
bmýmrse c bmýmr m ctrcs).
• Amitm be respuestm m termpgm oís bepresgûj severm c mjsgebmb
gjkmpmkgtmjte.
• Krgsgs mfruombcrm sgj ctrc mofgejte sedurc.
•• Furjcut
Psgkcsgs mfruombcrm y eoerdejte,
bei equgpc trmtmjte musejkgm
c musejkgm be scpcrte
be equgpc sckgmi.
y scstçj bei termpeutm.
Ej im tmfim =-; se ouestrmj ics prcs y ics kcjtrms be im hcspgtmigzmkgûj.

Prctckcic
be be omjenc be ims krgsgs sugkgbms y bgseýc be uj pimj
sedurgbmb

Kcoprcogsc kcj im vgbm vs. kcoprcogsc kcj ei trmtmogejtc

Qmocs m expicrmr y m bgskutgr mquï ujm príktgkm hmfgtumi ej smiub oejtmi, se
trmtm be estmfieker uj kcoprcogsc kcj im vgbm. Ujm gbem kejtrmi hmstm mquï
es que ei sugkgbgc es im sciukgûj m uj prcfieom y que ei trmtmogejtc jc es ctrm
kcsm que eofmrkmse ej ei prcyektc be ejkcjtrmr y kcjstrugr ujm sciukgûj
miterjmtgvm. Pcr esc, pcrque ei sugkgbgc jc es ctrm kcsm que uj prcfieom
kcjbuktumi, befeocs ackmigzmrjcs ej trmtmr im kcjbuktm y jc ei bgmdjûstgkc.
Ei termpeutm evmiþm ei prcfieom, vmigbm ei omiestmr que ei kcjsuitmjte puebe
estmr sgjtgejbc, perc rekhmzm kcj çjamsgs ei sugkgbgc kcoc ujm sciukgûj. M
kmofgc ie careke ei trmtmogejtc.
Ej este kmsc jc se trmtm be kcoprcoeterse kcj im vgbm ‒que oukhms
vekes puebe ser ujm prcpuestm gjsejsmtm pmrm midugej que suare tmjtc‒ sgjc
be kcoprcoeterse kcj ei trmtmogejtc pmrm gjtejtmr que im vgbm bene be ser
uj suargogejtc.
Exgstej midujms gjvestgdmkgcjes scfre ei usc be ics mkuerbcs pmrm
omjtejerse kcj vgbm ‒c kcjtrmtcs be jc kcoeter sugkgbgc ‒ que utgigzmj
oukhcs psgqugmtrms y termpeutms. Mujque oukhcs be ics kiïjgkcs que trmfmnmj
kcj kcjsuitmjtes sugkgbms ic utgigzmj (Mssey, =785< Fueicw & Vmjde, 600=<
Kmiimhmj, =771< Brew, =777, 6000, 600=< Amrrcw & C‗Frgej, 600;< Lrcii,
6000< Vmjde et mi.,
mi., 6006< [gocj, =777< Tegss, 600=, Dmrvey, 6007) pckcs
estubgcs hmj mfcrbmbc su eagkmkgm y mqueiics que ic hmj hekhc pekmj be
prcfieoms oetcbciûdgkcs (Vubb, Omjbrusgml & Ncgjer, 6001). Ejtre ics
kiïjgkcs que ic utgigzmj, 2=% repcrtm que midujc be sus pmkgejtes remigzû uj
gjtejtc be sugkgbgc drmve m pesmr be hmfer mkcrbmbc jc hmkeric (Lrcii, 6000).

Igjehmj gjbgkmbms
kimrmoejte (60=6) bgke
kcj que, mujque
gjbgvgbucs midujms
sugkgbms, oebgbms
oukhms ctrms,beaejsgvms
kcoc bmr scj
pcr
terogjmbc ei trmtmogejtc, bergvmr mi kcjsuitmjte, im hcspgtmigzmkgûj
gjvciujtmrgm c requergr uj kcjtrmtc be jc kcoeter sugkgbgc, jc tgejej
evgbejkgm be ser eaektgvms mi rebukgr ei rgesdc.
Vubb y sus kciedms (6001) prcpcjej que, ej kmofgc, befe utgigzmrse uj
kcoprcogsc
ei kiïjgkc y eikcj ei trmtmogejtc
pmkgejte ej ei que expiïkgtc,
ei pmkgejtebeagjgbc
mkuerbmkcoc
hmkerujujmkuerbc ejtre
kcoprcogsc
kcj ei prckesc be trmtmogejtc gjkiuyejbc> =) gbejtgagkmr ics rcies,
cfigdmkgcjes y expektmtgvms bei kiïjgkc y ei pmkgejte ej ei trmtmogejtc< 6)
kcoujgkmr mfgertm y hcjestmoejte tcbcs ics mspektcs bei trmtmogejtc,
gjkiuyejbc kûoc se trmtmríj ims kcjbuktms sugkgbms< y ;) mkkesc m servgkgcs be
eoerdejkgms burmjte ei pergcbc be krgsgs que puebej moejmzmr im kmpmkgbmb
bei pmkgejte pmrm hcjrmr ei mkuerbc. Im reimkgûj termpçutgkm es uj prctektcr
gopcrtmjte bei sugkgbc y es sgj bubm im fmse pmrm kcjstrugr este mkuerbc.

Kcjsuitmjtes que jc qugerej kcjtgjumr ei trmtmogejtc

[e befe omjtejer kcjtmktc jc requergbc kcj perscjms que rekhmzmj c
mfmjbcjmj ei trmtmogejtc be omjerm ckmsgcjmi. Ej estm iïjem, ei trmfmnc be
Octtc y Fcstrco ‒sgopie y kcj drupc kcjtrci, mfujbmjte ej ei jþoerc be
kmscs (j?800)‒, kmsg exûtgkc pmrm ujm gjtervejkgûj psgkcsckgmi, ejkcjtrû ujm
rebukkgûj sgdjgagkmtgvm be sugkgbgcs. Ei estubgc kcjsgstgû ej bgvgbgr ej bcs
sufdrupcs m perscjms que se jedmrcj m remigzmr ei trmtmogejtc. Ujc be eiics
rekgfgû iimombms y kmrtms jc beomjbmjtes, bcjbe ei kcjtmktc se igogtmfm m
expresmr ’gjterçs pcr ei fgejestmr be im perscjm‟, y ei ctrc jc rekgfgû bgkhm
mtejkgûj<
kcjtmktmbcics sugkgbgcs
auercj kcjsuombcsoejcres.
sgdjgagkmtgvmoejte y ims tejtmtgvms sugkgbms bei drupc
EI PVCFIEOM BEI [UGKGBC EJ IC[ MBCIE[KEJRE[

Ej ei drupc be mbcieskejtes y nûvejes, ims kmusms be ouerte oís gopcrtmjtes

estíj reimkgcjmbms kcj amktcres exterjcs, sgejbc ei sugkgbgc ujm be ims tres
kmusms be ouerte oís
(]ugjimj-Bmvgbscj arekuejtes
, 60=2). ej este drupc ej im redgûj be ims Moçrgkms
et mi.,
mi.
M pesmr be ics esauerzcs be prevejkgûj, ims tmsms be sugkgbgc ej estm
pcfimkgûj se hmj gjkreoejtmbc dicfmioejte ej ics þitgocs 25 mýcs. Ei
sugkgbgc jc sûic maektm m mbcieskejtes y nûvejes ej tçrogjcs be ocrtmigbmb,
sgjc que maektm m amogigms y kcoujgbmbes ejterms (]ugjimj-Bmvgbscj et mi.,
mi.,
60=2).
Ej kcopmrmkgûj kcj ctrms kmusms be ocrtmigbmb, ei sugkgbgc es im sedujbm
kmusm be ouerte ej ei drupc etmrgc be =5 m 62 mýcs, im terkerm kmusm be ouerte
ejtre 62 y ;5
ej mofcs mýcs hmstm
sexcs y se omjtgeje bejtrc(Ogjgstergc
ics 12 mýcs be ims =0 prgoerms
be [miubkmusms be Jmkgûj
be im ouerte
Mrdejtgjm, 60==).
Ej Mrdejtgjm, im ocrtmigbmb pcr sugkgbgc ej mbcieskejtes y nûvejes se
gjkreoejtû be =.5 ej =770 m 8.6 pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes ej 6008 ([eramty
et mi.,
mi., 6004< Feiim et mi.,
mi., 60=;) ic que represejtm uj gjkreoejtc be oís be
600% (Feiim et mi.,
mi., 6008).
Ei prcfieom smjgtmrgc se mdrmvm pcr ei sufrepcrte be ;0% (Ombd & Hmrvey,
=777). Besmacrtujmbmoejte, im ouerte pcr sugkgbgc ej im pcfimkgûj
mbcieskejte es omi kimsgagkmbm c ejomskmrmbm pcr ctrcs bgmdjûstgkcs be
ocrtmigbmb kcoc ’ouerte bubcsm‟.
Nujtc kcj este muoejtc se ve ujm bgsogjukgûj ej im ebmb be presejtmkgûj
be estm kcjbuktm (Feiim et mi.,
mi., 6008). Ogejtrms que ims tmsms be sugkgbgc ej
omycres be 65 mýcs se estmkgcjmj, ej ei drupc be =0 m 62 mýcs exgste ujm
tejbejkgm ej muoejtc ([eramty et mi.,
mi., 6001< Evmjs et mi.,
mi., 6002< Ogjgstergc be
[miub be im Jmkgûj, 60==< CO[, 60=6).
Estcs bmtcs sûic reaienmj ujm pmrte be im sgtumkgûj que tgeje acrom be
gkeferd, ym que se estgom que ei jþoerc be gjtejtcs be sugkgbgc es
mprcxgombmoejte =0-20 vekes supergcr m ics sugkgbgcs kcjsuombcs, sgejbc
expcjejkgmi ims perscjms que presejtmj gbemkgûj sugkgbm (CO[, 60=2). Pcr
kmbm sugkgbgc kcjsuombc tejbreocs hmstm 20 gjtejtcs y pcr kmbm gjtejtc uj
kejtejmr be perscjms kcj gbemkgûj.
Estc ouestrm que ujm kcrrektm evmiumkgûj y trmtmogejtc be ics kcjsuitmjtes
kcj gbemkgûj c gjtejtcs be sugkgbgc es uj amktcr kimve pmrm evgtmr tmjtc
hcspgtmigzmkgcjes kcoc sugkgbgcs kcjsuombcs.
Im krgsgs smjgtmrgm im represejtmj jc ims jueve ouertes pcr kmbm =00 000
hmfgtmjtes, sgjc ims ;00 que ej uj estgombc hmríj ujm tejtmtgvm sgj kcjtmr im
kmjtgbmb que repetgríj im tejtmtgvm. [g pcr kmbm tejtmtgvm se kmikuimj ujcs kgej
mbcieskejtes kcj gbemkgûj ‒ midujcs gjvestgdmbcres kmsg ic kcjsgbermj kcoc
kcjbuktm jcromi ej im mbcieskejkgm pcr su arekuejkgm‒, tejbrïmocs ; 000
pcr kmbm =00 000. [g kcjsgbermocs mbeoís ims perscjms prcaujbmoejte
maektmbms pcr ei sugkgbgc pcr ser amogigmres, miiedmbcs, mogdcs c kcopmýercs
be mktgvgbmbes sckgmies, im tejtmtgvm c im gbemkgûj ej im reb sckgmi y amogigmr, ei
furjcut c im trmom sufsgdugejte, im kmjtgbmb be perscjms maektmbms es
aejcoejmi.
Pcr ctrc imbc, mi mjmigzmr ims kmusms que octgvmj gjterjmkgcjes psgqugítrgkms
ej estm pcfimkgûj, 65% se befe m gjtejtcs be sugkgbgc< 4;% be ics
mbcieskejtes gjterjmbcs pcr kcjbuktm sugkgbm jc rekgfej trmtmogejtc mi
ocoejtc be im tejtmtgvm. Oís mimromjte mþj es que ei 64% restmjte se
ejkuejtrm ej trmtmogejtc mi ocoejtc be im tejtmtgvm (Feiim, 60=6). Im
gjterjmkgûj tgeje eaektcs perburmfies ej im vgbm be perscjms nûvejes, pcr ic
que m vekes estmocs presejkgmjbc sûic ei gjgkgc be im omim acrtujm ej mkkgûj.
Ujc be ics amktcres que muoejtmj ims tmsms be sugkgbgc m ic imrdc be im
redgûj es im amitm be pciïtgkms y prcdrmoms be smiub oejtmi (Evmjs et mi.,
mi.,
60=2).
Ei esauerzc ej im prevejkgûj bei sugkgbc befe estmr bgrgdgbc m etmpms
teoprmjms be im vgbm m agj be rebukgr im tmsm be sugkgbgc ej im pcfimkgûj ncvej
(Fgjdhmo et mi.,mi., =772). Bejtrc be ics amktcres msckgmbcs mi aejûoejc bei
sugkgbc ej mbcieskejtes, exgste ujm auerte reimkgûj ejtre im kcjbuktm sugkgbm y
im expcsgkgûj mi sugkgbc pcr pmrte be ics oebgcs be kcoujgkmkgûj (Evmjs et
mi
mi.,., 6002). Estm pcfimkgûj es pmrtgkuimroejte vuijermfie m im gjaiuejkgm bei
sugkgbgc pcr kcjtmdgc (Hmwtcj & Tgiigmos, 600=, 6006< Pgrlgs & Ficcb,
600=).
Pcr eiic, im prevejkgûj sekujbmrgm y terkgmrgm be im kcjbuktm sugkgbm puebe
ser oís eaektgvm ej im rebukkgûj bei aejûoejc< se ejtgejbe pcr prevejkgûj
sekujbmrgm im que se ejkuejtrm bgrgdgbm m im gbejtgagkmkgûj be mbcieskejtes ej
rgesdc, y kcoc terkgmrgm m im gopieoejtmkgûj be estrmtedgms be gjtervejkgûj ej
krgsgs pmrm estm pcfimkgûj (Evmjs et mi.,
mi., 6002).

Im pcfimkgûj
gopuiscs, mbcieskejte
expcsgkgûj rekgejtees moís prcpejsmestrmtedgms
estrescres, m prcfieomsbe be kcjtrci be
marcjtmogejtc
besmbmptmtgvms (Dcuib et mi., mi., 6002). Estubgcs be gjtervejkgcjes
gjstgtukgcjmies y pcfimkgcjmies beocstrmrcj rekurrejteoejte im msckgmkgûj
ejtre bgagkuitmbes be marcjtmogejtc ej im Vesciukgûj be prcfieoms kcj ei
besmrrciic be krgsgs que terogjmj ej mutcbmýc beigfermbc, gjtejtcs be sugkgbgc
y sugkgbgcs kcjsuombcs (Omrtïjez, 60=2), pcr ic que se hmke hgjkmpgç ej ei
muoejtc be prcaesgcjmies acrombcs espekïagkmoejte ej príktgkms fmsmbms ej
im evgbejkgm (Omrtïjez, 60=2).
Exgste evgbejkgm be im eaektgvgbmb be prcdrmoms que kcjteopimj estrmtedgms
be ejtrejmogejtc ej hmfgigbmbes be Vesciukgûj be prcfieoms pmrm prevejgr
kcjsuoc be brcdms y vgciejkgm, prcocvgejbc im betekkgûj teoprmjm bgrgdgbm
m kugbmbcres y prcaesgcjmies bejtrc be im kcoujgbmb (Dcuib et mi.,
mi., 6002).
Ej ctrms redgcjes bei oujbc, im gopieoejtmkgûj be estrmtedgms be betekkgûj
teoprmjm c prekcz, msï kcoc ei mkkesc y bgspcjgfgigbmb be servgkgcs bgrgdgbcs
m trmtmr im kcjbuktm sugkgbm, hmj beocstrmbc eaektgvgbmb ej im rebukkgûj be im
tmsm be sugkgbgc ej mbcieskejtes (Ocrreii, Cmde & Rmyicr, 6004). Pcr
eneopic, se hmj gopieoejtmbc estrmtedgms que beocstrmrcj eaektgvgbmb mi
rebukgr im kcjbuktm sugkgbm, eiic m trmvçs be im bgspcjgfgigbmb be bgspcsgtgvcs
be prcaesgcjmies mbekumbmoejte ejtrejmbcs ej ei omjenc y msgstejkgm be
mbcieskejtes y nûvejes kcj gbemkgûj sugkgbm (Lgbs Heip Phcje,
Phcje, 60=6).
Im evgbejkgm sudgere que ics pmïses befej besmrrciimr pciïtgkms kcoc
oçtcbcs pmrm rebukgr ics amktcres be rgesdc be sugkgbgc ej im pcfimkgûj be =0
m 62 mýcs. Ics servgkgcs y sgsteoms be smiub beferïmj estmr bgrgdgbcs m im
prevejkgûj bei sugkgbgc y ser mkkesgfies, ekcjûogkmoejte vgmfies,
sustejtmfies ej ei tgeopc y fmsmbcs ej im evgbejkgm. Beagjgtgvmoejte ei
sugkgbgc ej mbcieskejtes befe ser ujm kuestgûj be Estmbc.
 KCJ[GBEVMKGCJE[ IEDMIE[

Ims príktgkms kiïjgkms jc sûic se mpcymj ej ims evgbejkgms c ej ims príktgkms

sudergbms pcr ics expertcs, sgeopre estíj ejomrkmbms pcr im iey be ujm
jmkgûj, be ujmkcoc
prcaesgcjmies redgûj,
imsbemsckgmkgcjes
ujm kgubmb,ccujm
pcr gjstgtukgûj
ims jcromtgvms be uj kciektgvc
be msgstejkgm be
kcoc uj
hcspgtmi. Es gopcrtmjte que ei termpeutm, ei equgpc y ei sgsteom be smiub
tejdmj kimrc estms jcromtgvms c remigkej im kcjsuitm respektgvm kcj mfcdmbcs
c su prcpgm kcopmýïm be sedurc be omim prmxgs sg tuvgesej bubms. [geopre se
befe prgvgiedgmr im iey c im çtgkm prcaesgcjmi kumjbc ims suderejkgms y
prgjkgpgcs bei presejte textc ejtrej ej kcjaigktc kcj eiims.
Ic gbemi serïm que ics sgsteoms çtgkcs, iedmies, sckgmies y be berekhcs be ics
usumrgcs bgmicdmrmj kcjstmjteoejte kcj ims gjvestgdmkgcjes y im expergejkgm
kiïjgkm pmrm careker uj omrkc respcjsmfie be msgstejkgm.
 KCJ[GBEVMKGCJE[ AGJMIE[

Kgejtcs be estubgcs gjtejtmj beskgarmr y prebekgr ims kcjb kcjbuktms

uktms be ics
huomjcs.. Midujcs jcs mprcxgomj m bgstgjdugr ic kgertc be ic amisc,
huomjcs amisc, im oejtgrm
be im verbmb.
vermi
evgtmric bmb.=00%
Perc kcj
im gbem be Amwket
sedurgbmb, jc prevmieke>
se puebe jc se puebe
tejer =00% hmker
hm
bekerkertezm,
midc pmrm
jc
rekgfgocs ei bgmrgc be omýmjm kcj ei besmyujc mjtes be smigr be kmsm.
Ics kcjsuitmjtes que suarej kcoc pmrm pejsmr ej omtmrse, tgejej pckms
pcsgfgigbmbes be ejtmfimr ujm kcjversmkgûj hcjestm, kcopmsgvm y armjkm scfre
ei sugkgbgc y im ouerte kcj midugej ej sus vgbms, qugzís qugej iem este kmpïtuic
puebm usmric kcoc ujm cpcrtujgbmb.
Pcr ei ctrc imbc, m ics prcaesgcjmies jcs kuestm mkeptmr ims igogtmkgcjes be
juestrm príktgkm kiïjgkm, juestrm prcpgm amigfgigbmb. M pesmr be hmker tcbc ic
huomjmoejte pcsgfie, jcs kuestm mkerkmrjcs m ic cogjcsc.

VEAEVEJKGM[

Mjdieoyer, M., Hcrvmth, R. & Vutheracrb, D. (60=2). Rhe mkkessgfgigty ca agremros mjb rgsl acr sugkgbe
mjb hcogkgbe vgktgogzmtgcj mocjd hcusehcib oeofers> M systeomtgk revgew mjb oetm-mjmiysgs.
Mjjmis ca Gjterjmi Oebgkgje
Oebgkgje,, =10
=10(6),
(6), =0=‛==0.
Fekl, M.R., Frcwj, D. L. & [teer, V. M. (=774). Psykhcoetrgk khmrmktergstgks ca the [kmie acr [ugkgbe
Gbemtgcj wgth psykhgmtrgk cutpmtgejts. Fehmvgcur Vesemrkh mjb Rhermpy,
Rhermpy, ;5;5(==),
(==), =0;7‛ =021.
Fekl, M.R., Frcwj, D.L., [teer, V.M., Bmhisdmmrb, L.L. & Drgshmo, N.V. (=777). [ugkgbe gbemtgcj mt gts
wcrst pcgjt> M prebgktcr ca evejtumi sugkgbe gj psykhgmtrgk cutpmtgejts. [ugkgbe mjb Igae-Rhremtejgjd
Fehmvgcr, 67(=),
67(=), =‛7.
Fekl, M.R., Lcvmks, O. & Tegssomj, M. (=747). Mssessoejt ca sugkgbmi gjtejtgcj> Rhe [kmie acr
[ugkgbe Gbemtgcj. Ncurjmi ca Kcjsuitgjd mjb Kigjgkmi Psykhcicdy
Psykhcicdy,, 24(6), ;2;‛;56.
Feiim O.E. (60=6). Vgsl amktcrs mjb fehmvgcrs mocjd khgibrej mjb mbcieskejts hcspgtmigzeb acr m
sugkgbmi mtteopt. Vev Oeb Khgi. Jcv< =20
=20(==)>=2=4-62.
(==)>=2=4-62.
Feiim O.E., Mkcstm I., Qgiimkç F., Iûpez be Jegrm O., Ejbers N. & Aerjíjbez V. (60=;). Mjmiysgs ca
ocrtmigty arco sugkgbe gj khgibrej, mbcieskejts mjb ycuth. Mrdejtgjm, 6005-6004. Mrkh Mrdejt
Pebgmtr. Nmj-Aef< ===(=)>=1-6=.
Feiim O.E., Fmubukkc V., Iemi N.I. & Bekkm O.D. (60=6). Epgbeogcicdgkmi khmrmktergzmtgcj ca
hcspgtmigzmtgcjs bue tc oejtmi mjb fehmvgcr bgscrber gj khgibrej mjb mbcieskejts gj Kûrbcfm,
Mrdejtgjm. Qertex. [ep-Ckt< 6;(=05)>;;=-8.
Fimkl B.T, Fiuo J., Pachi F., Hmie J. (6002). [ugkgbmi fehmvgcr gj fcrberigje perscjmigty bgscrber>
prevmiejke, rgsl amktcrs, prebgktgcj, mjb prevejtgcj. N Pers Bgscrb. Nuj< =8(;)>661-;7. Vevgew.
PufOeb
Frcwj, POGB
POGB>
D.L. > =56;402;.
& Dreej, L.I. (60=2). M revgew ca evgbejke-fmseb aciicw-up kmre acr sugkgbe prevejtgcj>
There bc we dc arco here3 Moergkmj Ncurjmi ca Prevejtgve
Prevejtgve Oebgk
Oebgkgje,
gje, 24 (;, [uppie- oejt 6), [607‛
 [6=5.
Frcwj, D.L. & Dreej, L.I. (60=2). M revgew ca evgbejke-fmseb aciicw-up kmre acr sugkgbe prevejtgcj>
There bc we dc arco here3 Moergkmj Ncurjmi ca Prevejtgve Oebgkgje
Oebgkgje,, 24(;, [uppie- oejt 6), [607‛
[6=5.
Frcwj, D.L., Rej Hmve, R., Hejrgques, D. V., Xge, [. X., Hciimjber, N. E. & Fekl, M. R. (6005).
Kcdjgtgve thermpy acr the prevejtgcj ca sugkgbe mtteopts> M rmjbcogzeb kcjtrciieb trgmi. NMOM NMOM,,
672(5), 51;‛540.
Frymj, K. & Vubb, B. (60=8). Frgea Kcdjgtgve Fehmvgcrmi Rhermpy acr [ugkgbe Prevejtgcj.
Prevejtgcj. Jew Wcrl>
Dugiacrb Press.
Furle R.M, Hmogitcj N.I., Kchej N.J., [tmjde N.P., Miicy I.F. (60=1). Gbejtgaygjd m physgkmi gjbgkmtcr
ca sugkgbe rgsl> Jcj-sugkgbmi seia-gjnury skmrs prebgkt sugkgbmi gbemtgcj mjb sugkgbe mtteopts. Kcopr
Psykhgmtry.. Aef< 15>47-84.
Psykhgmtry
Khgies, N. [trcsmhi, L. (6005). Kigjgkmi Omjumi acr Mssessoejt mjb Rremtoejt ca [ugkgbmi Pmtgejts. Mo
Psykh Pufigsh.
Khcg J.D., Omrtg K.J., Kcjweii W. (60=5). Eaaekt ca Prcfieo-[civgjd Rhermpy cj Bepresseb Icw-
Gjkcoe Hcoefcujb Ciber Mbuits‗ Bemth/[ugkgbmi Gbemtgcj mjb Hcpeiessjess. [ugkgbe Igae Rhremt
Fehmv.. Ckt =6.
Fehmv
Kimrl B.K., Wcujd O.M., [kheatjer T.M., Amwkett N., Acdd I. (=784) M ageib test ca Octtc‗s rgsl
estgomtcr acr sugkgbe. Mo N Psykhgmtry.
Psykhgmtry. Nui< =22 (4)>76;-1.
Kcotcgs, L.M. & Igjehmj, O.O. (=777). Igaetgoe pmrmsugkgbe kcujt> Beskrgptgcj mjb psykhcoet- rgks. rgks.
Pmper presejteb mt the 7th Mjjumi Kcjaerejke ca the Moergkmj Mssckgmtgcj ca [ugkgbcicdy, Hcustcj,
RX.
Kcotcgs, L.M. & Igjehmj, O.O. (=777). Igaetgoe pmrmsugkgbe kcujt> Beskrgptgcj mjb psykhcoetrgks.
Pmper presejteb mt the 7th Mjjumi Kcjaerejke ca the Moergkmj Mssckgmtgcj ca [ugkgbcicdy, Hcustcj,
RX.
Kcotcgs, I. (60=8). Kmpïtuic 68 Omjenc be Krgsgs y Rrmtmogejtc be im tejbejkgm sugkgbm besbe ujm
perspektgvm Kcjbuktumi ej [tevej K. Hmyes, PHB, [teamj D. Hcaomjj. PHB> prckess- fmseb fmseb kft Rhe
[kgejke mjb Kcre Kigjgkmi Kcopetejkges ca Kcdjgtgve Fehmvgcrmi Rhermpy. Rhermpy . Cmlimjb, KM> Jew
Hmrfgjder Pufigkmtgcjs.
Kcotcgs. (6006). M revgew ca gjtervejtgcjs tc rebuke the prevmiejke ca pmrmsugkgbe. Psykhgmtrgk
[ervgkes 5;, ==22.
Begsejhmooer E.M., Gjd K.O., [trmuss V., Leooier D., Hgjterhufer H., Tegss E.O. (6007). Rhe
burmtgcj ca the sugkgbmi prckess> hcw oukh tgoe gs ieat acr gjtervejtgcj fetweej kcjsgbermtgcj mjb
mkkcopigshoejt ca m sugkgbe mtteopt3 N Kigj Psykhgmtry Nmj< 40 (=)> =7-62.
Bexter-Omzzm, E. (60=1). Ejtrejmbcrm be BFR, gjvestgdmbcrm scfre im perscjm bei Rermpeutm ej BFR,
FVRK< Kcoujgkmkgûj Perscjmi.
Bgsmymvmjgsh K., Bgsmymvmjgsh P. M. (6004). Fubbhgst mpprcmkh tc sugkgbe prevejtgcj. N Oeb Mssck
Rhmg. Mud< 70(8)>=180-8.
Brew F.I. (600=) [eia-hmro fehmvgcr mjb jc-sugkgbe kcjtrmktgjd gj psykhgmtrgk gjpmtgejt settgjds. Mrkh
Psykhgmtr Jurs.
Jurs. Nuj< =5(;)>77-=01.
Evmjs E., Hmwtcj L. & Vcbhmo L. (6002). Amktcrs mssckgmteb wgth sugkgbmi phejcoejm gj mbcieskejts>
m systeomtgk revgew ca pcpuimtgcj-fmseb stubges. Kigj Psykhci Vev. Bek< 62(8)>754-47.
Amwkett N., [kheatjer T., Kimrl B., Hebeler B., Dgffcjs V., Kcryeii T. (=784). Kigjgkmi prebgktcrs ca
sugkgbe gj pmtgejts wgth omncr maaektgve bgscrbers> m kcjtrciieb prcspektgve stuby. Mo N Psykhgmtry
Psykhgmtry..
Nmj<=22(=)>;5-20.
Amwkett N., [kheatjer T.M., Acdd I., Kimrl B.K., Wcujd O.M., Hebeler B., Dgffcjs V. (=770). Rgoe-
reimteb prebgktcrs ca sugkgbe gj omncr maaektgve bgscrber. Mo N Psykhgmtry.
Psykhgmtry. [ep< =24(7)>==87-72.
Ageib N.O. et mi.
dugbeigjes (60=4).
upbmte acr Pmrt => Exekutgve suoomry
kmrbgcpuiocjmry ‒ 60=4
resuskgtmtgcj mjbupbmte. Moergkmj
eoerdejky Hemrt Mssckgmtgcj
kmrbgcvmskuimr kmre.
https>//ekkdugbeigjes.hemrt.crd/gjbex.php/kgrk
https>//ekkdugbeigjes.hemrt.crd/gjbex.php/kgrkuimtgcj/kpr-ekk-d
uimtgcj/kpr-ekk-dugbeigjes-6/exekutgve
ugbeigjes-6/exekutgve-suoomrges/.
-suoomrges/.
 Kcjsuitmbc ei 8 be bgk.
Armjligj, N.K., Vgfegrc, N.B., Acx, L.V., Fejtiey, L.H., Liegomj, E.O., Humjd, X. & Jckl, O.L.
(60=4). Vgsl amktcrs acr sugkgbmi thcudhts mjb fehmvgcrs> M oetm-mjmiysgs ca 50 yemrs ca resemrkh.
Psykhcicdgkmi Fuiietgj, =2;
=2;(6),
(6), =84-6;6.
Dmrvey L.M., Pejj N.Q. & Kmopfeii M.I. (6007). Espcsgtc-[oythers K, [pgrgtc. Kcjtrmktgjd acr smaety
wgth pmtgejts> kigjgkmi prmktgke mjb acrejsgk gopigkmtgcjs. Mo Mkmb Psykhgmtry Imw
Imw<< ;4(;)>;1;-40.
Dcuib O.[., Qeitgjd B., Liegjomj O., Iukms K., Rhcoms N.D., Khujd O. (6002). Reejmders mttgtubes
mfcut kcpgjd strmtedges mjb heip-seelgjd fehmvgcr acr sugkgbmigty. N Mo Mkmb Khgib Mbciesk
Psykhgmtry. [ep< 2;(7)>==62-;;.
Dcuib, O.[., Imle, M.O., Oujamlh, N.I., Dmiamivy, H., Liegjomj, O., Tgiigmos, K. et mi. mi. (60=1).
Heipgjd kmiiers tc the Jmtgcjmi [ugkgbe Prevejtgcj Igaeigje whc mre mt googjejt rgsl ca sugkgbe>
Evmiumtgcj ca kmiier rgsl prcagies mjb gjtervejtgcjs gopieoejteb.
gopieoejteb. [ugkgbe mjb Igae- Rhremtejgjd
Fehmvgcr,, 21(6), =46‛=70.
Fehmvgcr
Dcuib, O.[., Oujamlh, N.I.H., Liegjomj, O. & Imle, M.O. (60=6). Jmtgcjmi [ugkgbe Prevejtgcj
Igaeigje> Ejhmjkgjd oejtmi hemith kmre acr sugkgbmi gjbgvgbumis mjb cther pecpie gj krgsgs. [ugkgbe mjb
Igae-Rhremtejgjd
Igae-Rhremte jgjd Fehmvgcr, 26(=), 66‛;5.
Dustmvscj L.M., Miexcpcuics D.[., Jgu D.K., OkKuiickh K., Oembe R., Mreíj P.M. (60=1). Prcfieo-
[civgjd Rhermpy Vebukes [ugkgbmi Gbemtgcj Gj Bepresseb Ciber Mbuits wgth Exekutgve Bysaujktgcj.
Mo N Dergmtr Psykhgmtry
Psykhgmtry.. Nmj< 62(=)>==-4.
Hmrvmrb R.H. Khmj [khcci ca Pufigk Hemith. (s.a.). Iethmi oemjs kcujseigjd. https>//www.hsph.
hmrvmrb.ebu/oemjs-omtter/iethmi-oe
hmrvmrb.ebu/oem js-omtter/iethmi-oemjs-kcujseigjd/.
mjs-kcujseigjd/.
Hmwtcj L., Rcwjsejb, E., Mrejsomj, E., Dujjeii, B., Hmzeii, P., Hcuse, M. et mi. (6000). Psykhcsckgmi
versus phmromkcicdgkmi tremtoejts acr beigfermte seia hmro. Kckhrmje Bmtmfmse ca [ysteomtgk
Vevgews, 6 (KB00=412).
Hmwtcj L. & Tgiigmos L. (600=). Rhe kcjjektgcj fetweej oebgm mjb sugkgbmi fehmvgcr wmrrmjts
sergcus mttejtgcj. Krgsgs
Krgsgs<< 66(2)>=;4-20.
Hmwtcj L. & Tgiigmos L. (6006). Gjaiuejkes ca the oebgm cj sugkgbe. FON. Bek =2<;65(4;44)>=;42-5.
Hmwtcj, L., Rcwjsejb, E., Mrejsomj, E., Dujjeii, B., Hmzeii, P., Hcuse, M., et mi. mi. (6000).
Psykhcsckgmi versus phmromkcicdgkmi tremtoejts acr beigfermte seia hmro. Kckhrmje Bmtmfmse ca
[ysteomtgk Vevgews,
Vevgews, 6(KB00=412).
Hmyes, [.K. Fmrjes-Hcioes, B. & Vckhe, F. ebs. (600=). Veimtgcjmi Armoe Rhecry> M Pcst-[lgjjergmj
mkkcujt ca huomj imjdumde mjb kcdjgtgcj. Jew Wcrl> Piejuo Press.
Hmyes, [.K., Tgiscj, L.T., Dgaacrb, E.Q., Aciiette, Q.O. & [trcsmhi, L. (=771). Expergejtgmi mvcgbmjke
mjb fehmvgcrmi bgscrbers> M aujktgcjmi bgoejsgcjmi mpprcmkh tc bgmdjcsgs mjb tremtoejt. Ncurjmi ca
Kcjsuitgjd mjb Kigjgkmi Psykhcicdy, 12(1),
12(1), ==56-==18.
Hegiâ H., Hegllgjej O.E., Gscoetsâ E.R., Hejrglsscj O.O., Omrttujej O.N., Iñjjqvgst N.L. (=777)
Igae evejts mjb kcopieteb sugkgbe gj skhgzcphrejgm> m kcopmrgscj ca sugkgbe vgktgos wgth mjb wgthcut
skhgzcphrejgm. [khgzcphr Fuii<
Fuii< 65(;)>5=7-;=.
Hcomgamr, F., Omtmrmzzc, F. & Tcrtzei, H. [. (60=;). Rhermpeutgk rgsl omjmdeoejt ca the sugkgbmi
pmtgejt> Mudoejtgjd kigjgkmi sugkgbe rgsl mssessoejt wgth struktureb gjstruoejts. Ncurjmi ca
Psykhgmtrgk Prmktgke,
Prmktgke, =7
=7(5),
(5), 201‛207.
Gjslgp H.O., Hmrrgs E.K. & Fmrrmkicudh F. (=778). Igaetgoe rgsl ca sugkgbe acr maaektgve bgscrber,
mikchcigso mjb skhgzcphrejgm. Fr N Psykhgmtry.
Psykhgmtry. Nmj< =46>;5-4. PufOeb POGB> 75;2867.
Gvmjcaa, M. (60=0). BFR, [ugkgbgc y Prevejkgûj ej kírkeies> Kcoujgkmkgûj Perscjmi.
Ncfes, B. (60=1). Rhe KMOP[ Armoewcrl, Rhe Omjmdgjd [ugkgbmi Vgsl, M kciimfcrmtgve Mpprcmkh. (6
eb.). Jew Wcrl> Dgiacrb Press.
Ncfes, B.M. (6001). Omjmdgjd sugkgbmi rgsl> M kciimfcrmtgve
kciimfcrmtgve mpprcmkh. Jew Wcrl> Dugiacrb Press.
Ncfes, B.M.,
sugkgbmi Lmhj-Dreeje,
cutpmtgejts> E., Dreeje,
Exmogjgjd N.M. [tmtus
[ugkgbe & Dcele-Ocrey, O. (6007).
Acro respcjses Kigjgkmi goprcveoejts
ms prebgktcrs ca
mjb ocbermtcrs.
Mrkhgves ca [ugkgbe Vesemrkh
Vesemrkh,, =;(6), =24‛=57.
Ncgjer, R., Lmimamt, N., Brmper, N., [tcles, H., Ljubscj, O., Feromj, M.I., et mi. (6004). Estmfigshgjd
stmjbmrbs acr the mssessoejt ca sugkgbe rgsl mocjd kmiiers tc the Jmtgcjmi [ugkgbe Prevejtgcj Igaeigje.
[ugkgbe mjb Igae-Rhremtejgjd Fehmvgcr,
Fehmvgcr, ;4(;), ;5;‛;15.
Nccstej E.M., be Ncjd K.M., be Teert-vmj Ceje D.H., [ejsly R. & vmj ber [tmml K.P. (6007). [hmreb
bekgsgcj-omlgjd rebukes brud use mjb psykhgmtrgk severgty gj sufstmjke-bepejbejt pmtgejts.
Psykhcther Psykhcsco
Psykhcsco<< 48(2)>625-5;. Epuf.
Lmkzcr K. (=778). Amgth mjb remscj mjb physgkgmj-mssgsteb sugkgbe. Khrgst Fgceth. Mud< 2(6)>=8;-
60=.[ugkgbe
60=.[ugkgbe Igae Rhremt Fehmv. 6007 Mud< ;7(2)>;81-75.
Lmyomj, B.N., Dcibstegj, O.A., Bgxcj, I. & Dccbomj, O. (60=5). Perspektgves ca sugkgbmi vetermjs cj
smaety pimjjgjd> Agjbgjds arco m pgict stuby. Krgsgs> Rhe Ncurjmi ca Krgsgs Gjtervejtgcj mjb [ugkgbe
Prevejtgcj,, ;1(5), ;4=‛;8;.
Prevejtgcj
Lessier V.K., Fcrdes D., Tmiters E.E. (=777). Prevmiejke ca mjb rgsl amktcrs acr igaetgoe sugkgbe
mtteopts gj the Jmtgcjmi Kcocrfgbgty [urvey. Mrkh Dej Psykhgmtry.
Psykhgmtry. Nui< 51(4)>1=4-61.
Lcimtm D. (6002). ’Prcdrmo Kcmxes Hcspgtmis tc [ee Rremtoejts Ujber Rhegr Jcses‟. Jew Wcrl Rgoes, Rgoes,
Bekeofer 65.
Luomr [. (6004) Furjcut gj psykhgmtrgsts. Tcrib Psykhgmtry. Ckt< 1(;)>=81-7.
ImPciickl I.V. & Tgiigmos N.O. (=778). Prcfieo scivgjd mjb sugkgbmi fehmvgcr. [ugkgbe Igae Rhremt
Fehmv. Tgjter< 68(2)>;45-84. Vevgew. PufOeb POGB> 7872;05.
Imzmrus & Acilomj (=782). [tress, Mpprmgsmi, mjb Kcpgjd, p.=2=.
Iewgs I.O. (6004). Jc-hmro kcjtrmkts> m revgew ca whmt we ljcw. [ugkgbe Igae Rhremt Fehmv. Aef<
;4(=)>50-4. Vevgew.
Igjehmj Gjstgtute, Fehmvgcrmi Rekh (s.a.). Krgsgs Omjmdeoejt mjb Rremtgjd [ugkgbmigty arco m
Fehmvgcrmi Perspektgve. Igjehmj [ugkgbe [maety Jet. Vekupermbc be http>//
fehmvgcrmitekh.crd/prcbukts/issj.kao.
Igjehmj O. (6008). [ugkgbe Gjtervejtgcj Vesemrkh> M ageib gj Besperte Jeeb ac Beveicpoejt. [ugkgbe
mjb Igae Rhremtejgjd Fehmvgcr,
Fehmvgcr, Ckt.
Igjehmj O.O. & Bgoeaa I.M. (6007). Bgmiektgkmi fehmvgcr thermpy acr sufstmjke mfusers. Psykhgmtry
Ves.. Jcv ;0< =40(=)>81-70. Epuf 6007, [ep ;0.
Ves
Igjehmj O.O., Kcotcgs L.M., Ourrmy M.O., Frcwj O.^., Dmiicp V.N., Hemrb H.I., Lcrsiujb L.E.,
Rutel B.M., Veyjcibs [.L., Igjbejfcgo J. (6001). Rwc-yemr rmjbcogzeb kcjtrciieb trgmi mjb aciicw-
up ca bgmiektgkmi fehmvgcr thermpy vs thermpy fy experts acr sugkgbmi fehmvgcrs mjb fcrberigje
perscjmigty bgscrber. Mrkh Dej Psykhgmtry.
Psykhgmtry. Nui< 1;(4)>454-11.
Igjehmj O.O., Dccbstegj N.I., Jgeisej [.I. & Khgies N.M. (=78;). Vemscjs acr stmygjd migve whej ycu
mre thgjlgjd ca lgiigjd ycurseia> Rhe Vemscjs acr Igvgjd Gjvejtcry. Ncurjmi ca Kcjsuitgjd mjb
Kigjgkmi Psykhcicdy,
Psykhcicdy, 5=, 641-681.
Igjehmj, N.I., Dccbstegj, [.I., Jgeisej, N.M. (=78;). Khgies. Vemscjs acr stmygjd migve whej ycu mre
thgjlgjd ca lgiigjd ycurseia> Rhe Vemscjs acr Igvgjd Gjvejtcry. N Kcjsuit Kigj Psykhci<
Psykhci< 5=> 641-681.
Igjehmj, O. (=77;). Kcdjgtgve-Fehmvgcrmi Rremtoejt ca Fcrberigje Perscjmigty Bgscrbers. Jew Wcrl,
JW> Dugiacrb Press>
Igjehmj, O.O. & Kcotcgs, L.M. (=771). Igaetgoe [ugkgbe Mtteopt mjb [eia-Gjnury Kcujt (I-[M[G).
(Acroeriy Igaetgoe Pmrmsugkgbe Hgstcry, [M[G-Kcujt). [emttie> Ujgversgty ca Tmshgjdtcj.
Vekupermbc be http>//bepts.wmshgjdtcj.ebu/uwfr
http>//bepts.wmshgjdtcj.ebu/uwfrtk/rescurkes/msse
tk/rescurkes/mssessoejt
ssoejt -gjstruoejts/.
Igjehmj, O.O. & Hemrb, H.I. (=77;) ’Gopmkt ca tremtoejt mkkessgfgigty cj kigjgkmi kcurse ca
pmrmsugkgbmi pmtgejts‟> Vepiy. Mrkhgves ca Dejermi-Psykhgmtry
Dejermi-Psykhgmtry,, 50(6)> =54-=58.
Igjehmj, O.O. (=77;). Kcdjgtgve fehmvgcrmi tremtoejt ca fcrberigje perscjmigty bgscrber. Jew Wcrl>
Dugiacrb Press.
Igjehmj, O.O. (=77;m).Kcdjgtgve
(=77;m).Kcdjgtgve fehmvgcrmi thermpy ca fcrberigje perscjmigty bgscrber. Jew Wcrl>
Rhe Dugiacrb
Igjehmj, O.O.Press.
(6007). Ujgversgty ca Tmshgjdtcj Vgsl Mssessoejt Mktgcj Prctckci> UTVMOP,
UTVMOP ,
Ujgversgty ca TM, Ujpufigsheb Tcrl.
Igjehmj, O.O. (60=2). Igjehmj Vgsl Mssessoejt mjb Omjmdeoejt Prctckci (IVMOP). [emttie>
Fehmvgcrmi Vesemrkh mjb Rhermpy Kigjgks. Vekupermbc be http>//ficds.uw.ebu/frtk/
agies/60=2/0=/[[J-IVMOP-upbmteb-7‛=7S60=;.pba.
Igjehmj, O.O. (60=5m). BFR slgiis trmgjgjd hmjbcuts mjb wcrlsheets. (6jb eb.). Jew Wcrl> Dugiacrb
Press.
Igjehmj, O.O. (60=5f). BFR slgiis trmgjgjd omjumi (6jb eb.). Jew Wcrl> Dugiacrb Press.
Igjehmj, O.O., Mrostrcjd, H.E., [umrez, M., Miiocj, B. & Hemrb, H.I (=77=). Kcdjgtgve-fehmvgcrmi
tremtoejt ca khrcjgkmiiy pmrmsugkgbmi fcrberigje pmtgejts. Mrkhgves ca Dejermi Psykhgmtry
Psykhgmtry,, 28, =010-
=012.
Igjehmj, O.O., Kcotcgs, L. M. & Tmrb-Kgesgeislg, E.A. (60=6). Mssessgjd mjb omjmdgjd rgsl wgth
sugkgbmi gjbgvgbumis. Kcdjgtgve mjb Fehmvgcrmi Prmktgke,
Prmktgke, =7(6),
=7(6), 6=8-6;6.
Igjehmj, O.O., Kcotcgs, L.M., Frcwj, O.^., Hemrb, H.I. & Tmdjer, M. (6001). [ugkgbe Mtteopt [eia-
Gjnury Gjtervgew ([M[GG)> Beveicpoejt, reigmfgigty, mjb vmigbgty ca m skmie tc mssess sugkgbe mtteopts
mjb gjtejtgcjmi seia-gjnury. Psykhcicdgkmi Mssessoejt
Mssessoejt, =8(;), ;0;‛;=6.
Igjehmj, O.O., Kcotcgs, L.M., Ourrmy, M.O., Frcwj, O.^., Dmiicp, V.N., Hemrb, H.I., et mi. (6001).
Rwc-yemr rmjbcogzeb kcjtrciieb trgmi mjb aciicw-up ca bgmiektgkmi fehmvgcr thermpy vs. thermpy fy
experts acr sugkgbmi fehmvgcrs mjb fcrberigje perscjmigty bgscrber. Mrkhgves ca Dejermi Psykhgmtry
Psykhgmtry,,
1;(4), 454‛411.
Igjehmj, O.O., Hemrb, H.I. & Mrostrcjd, H.E. (=77;). Jmturmigstgk aciicw-up ca m fehmvgcrmi
tremtoejt acr khrcjgkmiiy pmrmsugkgbmi fcrberigje pmtgejts. Mrkhgves ca Dejermi Psykhgmtry
Psykhgmtry,, 50, 74=-
742.
Omjdjmii N., Wurlcvgkh E. (6008). M igtermture revgew ca beigfermte seia-hmro. Perspekt Psykhgmtr Kmre.
Kmre.
Nui< 22(;)>=45-82.
Omrtïjez K. (60=2). Prcvgjkgmi pufigk kejter acr krgsgs gjtervejtgcj mjb psykhc-sckgmi rehmfgigtmtgcj. M
pmth tcwmrbs kcooujgtmry sugkgbcicdy. Qertex
Qertex.. Omy-Nuj< 65(==5)>=75-606.
Ogiier M., Vmthus N. & Igjehmj O. (6004). Bgmiektgkmi Fehmvgcrmi Rhermpy wgth [ugkgbmi Mbcieskejts
Mbcieskejts..
Dugiacrb Press> Jew Wcrl, JW.
Ogjgstergc be [miub be im Jmkgûj Mrdejtgjm. (6008). Peragi epgbeogciûdgkc bei sugkgbgc ej im Mrdejtgjm>
midujms mprcxgomkgcjes.
mprcxgomkgcjes. http>//www.aeprm.crd.m
http>//www.aeprm.crd.mr/bcks/smiubSoejtmi/sugkgb
r/bcks/smiubSoejtmi/sugkgbgc.pba.
gc.pba.
Ogjgstergc be [miub be im Jmkgûj Mrdejtgjm. Estmbïstgkms Qgtmies Qgtmies.. (60==) Vekupermbc be
http>//www.begs.dcv.mr/Pufigkmkgcjes/Mrkhgv
http>//www.begs.dcv.mr/P ufigkmkgcjes/Mrkhgvcs/[erge5Jrc52.pba.
cs/[erge5Jrc52.pba.
Ogjtz V.^. (6008). Psykhctermpy ca the sugkgbmi pmtgejt. Ej H.I.P. Vesjgl (eb.) (eb .) [ugkgbmi Fehmvgcurs>
Bgmdjcsgs mjb Omjmdeoejt
Omjmdeoejt. Fcstcj> Igtiie, Frcwj.
Ocrreii [., Pmde M.J. & Rmyicr V.N. (6001). Rhe bekigje gj Mustrmigmj ycujd omie sugkgbe. [ck [kg
Oeb. 6004 Aef< 12(;)>424-52. Epuf. Ckt ;=.
Octtc N.M. & Fcstrco M.D. (600=). M Vmjbcogzeb Kcjtrciieb Rrgmi ca Pcstkrgsgs [ugkgbe Prevejtgcj.
Psykhgmtr [erv. 56>868-8;;, Nuje.
Jezu, M. & Jezu K.O. (60=;). Prcfieo-[civgjd Rhermpy> M Rremtoejt Omjumi. Jew Wcrl, JW>
[prgjder.
Cquejbc O.M., Drmver V., Fmkm-Dmrkïm E., Ocrmies O., Be im Kruz Q. & Omjj N.N. (6000). [pmjgsh
mbmptmtgcj ca the Vemscjs acr Igvgjd Gjvejtcry (VAI). Hgspmjgk N Fehmv [kg [kg< 66> ;17-;80.
Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub. (60=6) Prevejkgûj bei sugkgbgc ([UPVE). Vekupermbc be
http>//www.whc.gjt/oejtmiShemith/prevejtgcj/sugkgbe/su
http>//www.whc.gjt/oejtmiShe mith/prevejtgcj/sugkgbe/sugkgbeprevejt/es/
gkgbeprevejt/es/
Pmioer F.M., Pmjlrmtz Q.[. & Fcstwgkl N.O. (6005). Rhe igaetgoe rgsl ca sugkgbe gj skhgzcphrejgm> m
reexmogjmtgcj. Mrkh Dej Psykhgmtry.
Psykhgmtry. Omr< 16(;)>624-5;. PufOeb POGB> =545;6;4.
Pmrgs N. (6006). Khrcjgk sugkgbmigty mocjd pmtgejts wgth fcrberigje perscjmigty. Psykhgmtr [erv<
[erv< 5;>4;8-
26.
Pgrlgs N. & Ficcb,
Kcoocjwemith V. (600=).
Bepmrtoejt [ugkgbe
ca Hemith mjbmjb
MdebtheKmre.
oebgm> m krgtgkmi revgew. Kmjferrm, Mustrmigm>
Pclcrjy M.B., Lmpimj H.F. & Rsmg [. (=745). Hcpeiessjess mjb mtteopteb sugkgbe> m rekcjsgbermtgcj.
 Mo N Psykhgmtry. [ep< =;6(7)>752-1. PufOeb POGB> ==551;;.
Prckess-Fmseb K.F.R. Kcotcgs, L. M. & Igjehmj, O.O. (6001). Psykhcsckgmi tremtoejts ca sugkgbmi
fehmvgcrs> M prmktgke-arge
prmktgke-argejbiy
jbiy revgew. Ncurjmi ca Kigjgkmi Psykhcicdy,
Psykhcicdy, 16(6), =1=‛=40.
]ugjimj-Bmvgbscj O., [mjhuezm M., Espgjcsm G., Eskmogiim-Kenubc N.M. & Ombbmiejc O. (60=2).
[ugkgbe mocjd ycujd pecpie gj the Moergkms. N Mbciesk Hemith. Omr< 52(;)>616-8. bcg>
=0.=0=1/n.nmbchemith.60=;.04.0=6.
=0.=0=1/n.nmbchemith.60=;.0 4.0=6. Epuf 60=; Mud 67.
Veyes Crtedm, O.M (60=8)>, O.M> Kcoujgkmkgûj Perscjmi.
Veyjcibs [.L., Igjbejfcgo J., Kcotcgs L.M., Ourrmy M., Igjehmj O.O. (6001). Vgsly mssessoejts>
pmrtgkgpmjt sugkgbmigty mjb bgstress mssckgmteb wgth resemrkh mssessoejts gj m tremtoejt stuby ca
sugkgbmi fehmvgcr. Mrkh Dej Psykhgmtry.
Psykhgmtry. Nui< 1;(4)>454-11.
Vcfgjs M. & Agsle M. (6007). Expimgjgjd the reimtgcj fetweej reigdgcusjess mjb rebukeb sugkgbmi
fehmvgcr> sckgmi suppcrt rmther thmj spekgagk feigeas. [ugkgbe Igae Rhremt Fehmv.
Fehmv. Mud< ;7(2)>;81-75.
Vcss M.O., Thgte E., Pcweii B., Jeiscj [., Hcrcwgtz I. & Thmraa E. (60=5). Rc Msl cr Jct tc Msl3
Cpgjgcjs ca Pebgmtrgk Oebgkmi Gjpmtgejts mfcut [ugkgbe Vgsl [kreejgjd gj the Hcspgtmi. N Pebgmtr. Bek
62.
Vubb O.B., Omjbrusgml O. & Ncgjer Nr. RE. (6001). Rhe kmse mdmgjst jc-sugkgbe kcjtrmkts> the
kcoogtoejt tc tremtoejt stmteoejt ms m prmktgke miterjmtgve. N Kigj Psykhci.
Psykhci. Aef< 16(6)>62;-5=.
Vevgew.
Vubb, O.B., Frymj, K.N., Tertejferder, E.D., Peterscj, M.I., Wcujd-OkKmudhmj, [., Ogjtz, N. et mi.
(60=5). Frgea kcdjgtgve-fehmvgcrmi thermpy eaaekts cj pcst-tremtoejt sugkgbe mtteopts gj m ogigtmry
smopie> Vesuits ca m rmjbcogzeb kigjgkmi trgmi wgth 6-yemr aciicw-up. Moergkmj Ncurjmi ca Psykhgmtry,
Psykhgmtry,
=46(5), 22=‛227.
Vubb, O.B., Omjbrusgml, O. & Ncgjer Nr., R.E. (6001). Rhe kmse mdmgjst jc-sugkgbe kcjtrmkts> Rhe
kcoogtoejt tc tremtoejt stmteoejt ms m prmktgke miterjmtgve. Ncurjmi ca Kigjgkmi Psykhcicdy, 16(6),
62;‛65=.
[kheatjer T.M., Wcujd O.M., Ejbgkctt N., Kcryeii T., Acdd I., Kimrl B.K., Amwkett N. (=788). Amogiy
hgstcry mjb agve-yemr sugkgbe rgsl. Fr N Psykhgmtry. Bek< =5;>805-7.
[khjegber F. (60=6) Fehmvgcurmi thermpy ca sugkgbmigty. Eur Mrkh Psykhgmtry. Kigj Jeurcskg. Jcv< 616
[uppi 6>[=6;-8. bcg> =0.=004/s00201-0=6-0;5=-1. Epuf 60=6 Mud 68. Vevgew. PufOeb POGB>
66761054.
[eigdomj, O. (=775). Rhe eaaektgvejess ca psykhcthermpy> Rhe Kcjsuoer Vepcrts [tuby. Moergkmj
Psykhcicdgst. Qci. 50(=6), Bek, 715-742.
[eramty E., Acdigm I., Omsmutgs M., Jedrg D. (6004). Ocrmigbmb pcr kmusms vgciejtms ej mbcieskejtes y
nûvejes be =0 m 62 mýcs.
mýcs. Mrdejtgjm =77=-60
=77=-6000.
00. Qertex
Qertex..
[tmjiey, F., Frcwj, D.L., Kurrger, D.T., Iycjs, K., Khesgj, O. & Ljcx, L.I. (60=5). Frgea
gjtervejtgcj mjb aciicw-up acr sugkgbmi pmtgejts wgth repemt eoerdejky bepmrtoejt vgsgts ejhmjkes
tremtoejt ejdmdeoejt. Moergkmj Ncurjmi ca Pufigk
Pufigk Hemith
Hemith,, =05(8), =540‛=546.
[tmjiey, G.H., Hco, O.M., Vcders, O.I., Mjestgs, O.B. & Ncgjer, R.E. (60=1). Bgskussgjd agremro
cwjershgp mjb mkkess ms pmrt ca sugkgbe rgsl mssessoejt mjb prevejtgcj> ’Oemjs smaety‟ versus
’oemjs restrgktgcj.‟ Mrkhgves ca [ugkgbe Vesemrkh
Vesemrkh,, =;, =‛=4.
[tcaaers, N.O., Qñiio, F.M., Vùkler, D., Rgooer, M., Hufmjb, J. & Igef, L. (60=6). Psykhcicdgkmi
thermpges acr pecpie wgth fcrberigje perscjmigty bgscrber. Kckhrmje Bmtmfmse ca [ysteomtgk Vevgews,
Vevgews,
8(KB005156).
[ugkgbe Prevejtgcj Vescurke Kejter. (s.a.). KMIO> Kcujseigjd cj Mkkess tc Iethmi OemjsOemjs.. Vekupermbc
be http>//www.sprk.crd/re
http>//www.sprk.crd/rescurkes-prcdrm
scurkes-prcdrmos/kmio-kcujseigjd-mk
os/kmio-kcujseigjd-mkkess-iethmi-oem
kess-iethmi-oemjs.
js.
[ujd, N.K. (60=1). [mopie gjbgvgbumi prmktgtgcjer prmktgkes acr respcjbgjd tc kigejt sugkgbe.
sugkgbe . Omrkh 6=.
http>//www.gjtheacrearcjt.crd/sgtes/beamuit/agie
http>//www.gjtheacrea rcjt.crd/sgtes/beamuit/agies/[mopie%60Gjbgvgbum
s/[mopie%60Gjbgvgbumi%60Prmktgkes%
i%60Prmktgkes%60-
60-
%60[PVK%60FPV%60-%60Omrkh%6060=1.pba.
Rmrrger, J., Rmyicr L. & Dccbgjd, P. (6008). Kcdjgtgve-Fehmvgcrmi Gjtervejtgcjs tc Vebuke [ugkgbe
Fehmvgcr> M [ysteomtgk Vevgew mjb Oetm-Mjmiysgs. Fehmvgcr Ocbgagkmtgcj,
Ocbgagkmtgcj, ;6
;6(=),
(=), 44‛=08.
Qmrdms-Espïjbcim, Mienmjbrm et mi.
mi. (60=4). [ugkgbgc y pcfimkgûj crgdgjmrgm. Vevgstm be im Amkuitmb be
Oebgkgjm.. 15 (=)>=67.
Oebgkgjm
Tmterhcuse, N. & Pimtt, [. (=770). Dejermi hcspgtmi mbogssgcj gj the omjmdeoejt ca pmrmsugkgbe> M
rmjbcogseb kcjtrciieb trgmi. Frgtgsh Ncurjmi ca Psykhgmtry, =51(6),
=51(6), 6;1‛626.
Tejzei, M., Frcwj, D. L. & Fekl, M. R. (6007). Kcdjgtgve thermpy acr sugkgbmi pmtgejts> [kgejtgagk mjb
kigjgkmi mppigkmtgcjs. Tmshgjdtcj, BK, U[> Moergkmj Psykhcicdgkmi Mssckgmtgcj.
Tgiigmos N.O.D., Krmje K., Fmrjhcaer R., Buddmj B.[. (6005m). Psykhcicdy mjb sugkgbmi fehmvgcur>
Eimfcrmtgjd the ejtrmpoejt ocbei. Gj> Hmwtcj L (eb.) Prevejtgcj mjb tremtoejt ca sugkgbmi
fehmvgcur> Arco skgejke tc prmktgke. Cxacrb> Cxacrb Ujgversgty Press, pp. 4=‛70.
Tcrib Hemith Crdmjgzmtgcj (60=6). Prevejkgûj bei sugkgbgc ([UPVE). Vekupermbc be
http>//www.whc.gjt/oejtmiShemith/prevejtgcj/sugkgbe/su
http>//www.whc.gjt/oejtmiShe mith/prevejtgcj/sugkgbe/sugkgbeprevejt/e.
gkgbeprevejt/e.
Tcrtzei, H.[., Omtmrmzzc, F. & Hcomgamr, F. (60=;). M ocbei acr thermpeutgk rgsl omjmdeoejt ca the
sugkgbmi pmtgejt. Ncurjmi ca Psykhgmtrgk Prmktgke, =7(2),
=7(2), ;6;‛;61.
Wej [., Pmdmjc O.E., [hem O.R., Drgic K.O., Dujberscj N.D., [lcbci M.E., OkDimshmj R.H., [mjgsicw
K.M., Fejber B.[. & ^mjmrgjg O.K. (6005). Vekejt igae evejts prekebgjd sugkgbe mtteopts gj m
perscjmigty bgscrber smopie> agjbgjds arco the kciimfcrmtgve icjdgtubgjmi perscjmigty bgscrbers stuby.
N Kcjsuit Kigj Psykhci. Aef< 4;(=)>77-=05.
Wgp, P.[., Kmgje, E., Wcusua, [., Khmjd, [.[., Tu, L. K.K. & Khej, W.W. (60=6). Oemjs restrgktgcj acr
sugkgbe prevejtgcj. Imjket, ;47(78;2), 6;7;‛6;77.
Wcshgomsu L., Lgychmrm K. & Ogymshgtm L. (6008). [ugkgbmi rgsl amktcrs mjb kcopieteb sugkgbe> oetm-
mjmiyses fmseb cj psykhcicdgkmi mutcpsy stubges. Ejvgrcj Hemith Prev Oeb
Oeb.. [ep< =;(5)>62;-51.
Wcujd O.M., Acdd I.A., [kheatjer T.M. & Amwkett N.M. (=772). Gjtermktgcjs ca rgsl amktcrs gj
prebgktgjd sugkgbe. Mo N Psykhgmtry. Omr< =5=(;)>2;2-5
 Im epgbeogcicdïm bei
kcopcrtmogejtc sugkgbm ej Oçxgkc
y im redgûj be ims Moçrgkms
Migkgm Ebgth Herocsgiic be im
i m Rcrre

Ei sugkgbgc es uj prcfieom be smiub pþfigkm be jmturmiezm kcopienm y

ouitgkmusmi que puebe ser mfcrbmbc kcj gjtervejkgcjes kcstc eaektgvms
fmsmbms ej im evgbejkgm kgejtïagkm (CO[, 60=8m). Be mkuerbc kcj im

Crdmjgzmkgûj
pcr Oujbgmi
sugkgbgc kmbm be im [miub
mýc, sgejbc (CO[),kmusm
im sedujbm kerkmbebeouerte
800 000
ej perscjms ouerej
ics nûvejes (=5 m
67 mýcs be ebmb), mujque tmofgçj ej ims perscjms omycres ejkcjtrmocs ouy
arekuejteoejte estm kmusm be ouerte. Ej ei 60=1 represejtû =.2% bei tctmi be
ouertes redgstrmbms ej ei oujbc, kcjvgrtgçjbcse ej im =8¾ kmusm be ouerte.
Mujque hmy uj esauerzc gopcrtmjte pcr cfservmr y redgstrmr im prcfieoítgkm
sugkgbm ej ei oujbc, es fgej smfgbc que exgste uj sufredgstrc gopcrtmjte be
sugkgbgcs e gjtejtcs be sugkgbgc y que ims tmsms estíj sufestgombms ej kmbm ujc
be ics pmïses y be ims redgcjes bei pimjetm. Jc cfstmjte ic mjtergcr, se cfservm
ej eiims kgertms tejbejkgms m omjtejerse estmfies< c fgej, gjkreoejtmr c
bgsogjugr ej beomrkmkgcjes decdríagkms espekïagkms.
Pese mi prcfieom be im sufestgomkgûj be ims tmsms be sugkgbc, ei mjíigsgs be
ims tejbejkgms resuitm be espekgmi reievmjkgm pmrm im gopieoejtmkgûj be pimjes
y prcdrmoms ouitgsektcrgmies crgejtmbcs m su prevejkgûj. Pmrm ei 6060, ics
Estmbcs ogeofrcs be im CO[ se hmj kcoprcoetgbc m tejer ej aujkgcjmogejtc
uj oïjgoc be bcs prcdrmoms jmkgcjmies be prcockgûj y prevejkgûj ej
omtergm be smiub oejtmi, msï kcoc rebukgr im tmsm be sugkgbgcs =0%. Pcr ctrm
pmrte, pmrm ics Cfnetgvcs pmrm ei Besmrrciic [ustejtmfie 60;0, ei sugkgbgc es
ujc be ics gjbgkmbcres prcpuestcs ej ims oetms be smiub, espekïagkmoejte ej
im oetm ;.2, que hmke reaerejkgm m im rebukkgûj be uj terkgc be im ocrtmigbmb
preomturm kmusmbm
prcockgûj be im smiubpcr ejaeroebmbes
oejtmi jc be
y ei fgejestmr trmjsogsgfies
ims perscjms y(CJU
m ,trmvçs
60=5). be im
 Ej ei kuopigogejtc be im oetm oejkgcjmbm, ims mkkgcjes espekïagkms que se
prcpcjej m ics Estmbcs ogeofrcs ej omtergm be prevejkgûj be sugkgbgc scj
ims que ym se hmfïmj pimsombc ej ei Pimj be Mkkgûj scfre [miub Oejtmi 60=;-
6060> ’eimfcrmr y pcjer ej príktgkm estrmtedgms jmkgcjmies gjtedrmies be
prevejkgûj be sugkgbgc, prestmjbc espekgmi mtejkgûj m ics kciektgvcs ej que se
hmym betektmbc uj omycr rgesdc be sugkgbgc, kcoc dmys, iesfgmjms, fgsexumies,
y trmjsexumies, ics nûvejes u ctrcs drupcs vuijermfies be kumiquger ebmb ej
aujkgûj bei kcjtextc sckgmi‟ (CO[, 60=;, p., 6=).
 EI PMJCVMOM BEI [UGKGBGC EJ IMRGJCMOÇVGKM

Ej ei pmjcrmom epgbeogciûdgkc bei sugkgbgc ej im redgûj be ims Moçrgkms se

mprekgmj bgaerejkgms kcjsgbermfies ej ims bgstgjtms sufredgcjes que im
kcopcjej. Ej tçrogjcs dejermies, se hm pcbgbc cfservmr que ims tmsms be
ouerte pcr sugkgbgc be omycr omdjgtub se ejkuejtrmj ej ics pmïses
besmrrciimbcs kcj gjdrescs mitcs< sgj eofmrdc, tmofgçj reagerej m ics sektcres
be omycr pcfrezm y vuijermfgigbmb sckgmi (CP[/CO[, 60=2).
Be mkuerbc kcj kgarms prcpcrkgcjmbms pcr ei Mtims Oujbgmi be [miub
Oejtmi (THC, 60=8f) burmjte ei 60=1 se redgstrû ujm tmsm estmjbmrgzmbm be
sugkgbc kcrrespcjbgejte m =0.5 pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes. Ej im redgûj be
ims Moçrgkms se cfservû ujm tmsm be 7.; pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes (=2.5
pmrm hcofres y 2.; pmrm ouneres) ufgkíjbcse igdermoejte pcr befmnc be im
tmsm oujbgmi. Pcr mrrgfm be im redgûj se ufgkmrcj ics pmïses be Eurcpm, Msgm y
Íargkm kcj tmsms be =6.7, =;.2 y =6, respektgvmoejte. Ej tçrogjcs dejermies,
ei sugkgbgc ej im redgûj be ims Moçrgkms es ujm kmusm gopcrtmjte be
bgskmpmkgbmb y ocrtmigbmb. Nujtc kcj ctrms maekkgcjes kcoc ics trmstcrjcs
oetmies, jeurciûdgkcs espekïagkcs y be kcjsuoc be sustmjkgms, kcjtrgfuye kcj
ujm terkerm pmrte be tcbcs ics mýcs perbgbcs pcr bgskmpmkgbmb (CP[, 60=8).
Ej kumjtc m ims tmsms be sugkgbgc redgstrmbms ej hcofres, 17% be ics pmïses
ej Moçrgkm cfservmrcj ujm tmsm be sugkgbgc omycr m =5 pcr kmbm =00 000
hmfgtmjtes< 62.6;% be ics pmïses tuvc ujm tmsm ej ei rmjdc be =0 m =2.7 pcr
kmbm =00 000 hmfgtmjtes, ogejtrms que =8.51%, ejtre ics que se ejkuejtrm

Oçxgkc, tuvcei ujm

Agjmioejte, tmsmbeejicseipmïses
8.81% rmjdc ej
beestm
5 m redgûj
7.7 pcrbeikmbm =00 redgstrû
oujbc 000 hmfgtmjtes.
tmsms be
sugkgbgc ej ei rmjdc oís fmnc (9 m 5 pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes). Ej im tmfim
6-= se puebe mprekgmr im tmsm espekïagkm redgstrmbm ej kmbm pmïs m pmrtgr be ics
bmtcs prcpcrkgcjmbcs pcr im CP[, ej im que tmofgçj se puebej mprekgmr ims
tmsms redgstrmbms pmrm ims ouneres ej ics ogsocs pmïses be im redgûj pmrm ei
ogsoc pergcbc.

Rmfim 6-=. Rmsms estmjbmrgzmbms pmrm hcofres y ouneres ej ics pmïses be im redgûj be ims Moçrgkms kcj bmtcs
be im Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub, 60=8
Pmïs be im redgûj be ims Moçrgkms kcj Rmsm estmjbmrgzmbm 60=1 pmrm Rmsm estmjbmrgzmbm 60=1 pmrm
redgstrc be sugkgbgcs hcofres ouneres
Estmbcs Ujgbcs 6=.= 1.2
Kmjmbí =5.= 5.8
Oçxgkc 8.6 6.;
Dumteomim 2.2 =.4
Feigke 7.7 6.0
Hcjburms 5.; =.4
[mivmbcr 62.8 2.;
Jgkmrmdum =7.6 5.0
Kcstm Vgkm =6.8 6.;
Pmjmoí 4.1 =.6
Kufm =1.2 2.=
Nmomgkm ;.6 0.7
Hmgtï =8.; 1.2
Vepþfigkm Bcogjgkmjm =4.7 ;.6

Fmhmoms 6.8 0.5

Fmrfmbcs 0.8 0.;
Rrgjgbmb y Rcfmdc 6=.7 2.;
Kcicofgm ==.5 6.8
Qejezueim 1.1 =.6
Duymjm 21.1 =2.6
[urgjmo ;1.= =0.7
Ekumbcr =0.4 ;.8
Perþ 4.1 6.4
Frmsgi 7.4 6.8

Fcigvgm =1.7 8.7

Khgie =1.0 ;.8
Pmrmdumy =6.; 1.6
Mrdejtgjm =5.0 ;.5
Urudumy 61.8 4.=

Be mkuerbc kcj ei mjíigsgs be ics mýcs be vgbm mnustmbcs pcr bgskmpmkgbmb

(MQMB), ei sugkgbgc es im qugjtm kmusm oís gopcrtmjte be MQMB, y maektm
prgocrbgmioejte m im pcfimkgûj be =5 m 50 mýcs be ebmb (10%), im pcfimkgûj
ekcjûogkmoejte oís mktgvm. [e estgom que ej este drupc pcfimkgcjmi se
perbgercj uj tctmi be ; =61 880 mýcs be vgbm, ic que supcje uj kcstc
ekcjûogkc excrfgtmjte y uj kcstc sckgmi sgj prekebejte.
Mujque ej im redgûj be ims Moçrgkms jc estíj fgej redgstrmbms ims
mutciesgcjes, se estgom que çstms kcjstgtuyej im sextm kmusm be mýcs be vgbm
perbgbcs bepcrim bgskmpmkgbmb
bespuçs (MQMB),trmstcrjcs
bepresgûj (;.;5%), bei tctmibebemjsgebmb
MQMB , =.16% tgeje iudmr
(6.=0%), trmstcrjc
pcr bcicr (6.02%), trmstcrjcs jeurckcdjgtgvcs (=.75%), y ogdrmýms (=.81%).
Ics MQMB pcr sugkgbgc, ej kmofgc, ouestrmj tres drupcs be pmïses be
bgaerejtes sufredgcjes> [urgjmo, Duymjm, Urudumy y Khgie, ogsocs que
presejtmj MQMB ejtre ;.1 y 6.5%. Ej uj sedujbc jgvei se ejkuejtrmj Kmjmbí,
Rrgjgbmb y Rcfmdc, Estmbcs Ujgbcs, Mrdejtgjm y Jgkmrmdum. Oçxgkc, nujtc
kcj Kufm, Ekumbcr, Kcicofgm y Pmjmoí, represejtmj ei terker ficque be
pmïses kcj omycr kmrdm ej im redgûj. Ej im Agdurm 6-= puebej exmogjmrse
estcs bmtcs pujtumioejte.

Agdurm 6-=. Kmrdm be sugkgbgc y mutcmdresgûj (MQMB pcr pmïs kcoc pcrkejtmne be im bgskmpmkgbmb
tctmi) Ompm be írfci tcombc be im CP[ (60=8) pmrm represejtmr im omdjgtub be im prcfieoítgkm bei
sugkgbgc prc redgcjes be Moçrgkm. Ics omtgkes drgses represejtmj ims bgstgjtms sufredgcjes y ei tmomýc
bei kumbrc im omdjgtub be im kmrdm.
 EPGBEOGCICDÏM EJ OÇXGKC

Oçxgkc es kcjsgbermbc uj pmïs ej bcjbe im tmsm be sugkgbgc es reimtgvmoejte

fmnm. Ej ei 60=6 im estgomkgûj be im tmsm se kcickû segs pujtcs pcr befmnc be
im tmsm oebgm oujbgmi (CP[/CO[, 60=2)< jc cfstmjte, im tmsm be ouertes pcr
sugkgbc ej ei pmïs hm krekgbc scstejgbmoejte ocstrmjbc uj gjkreoejtc be
=4.=% bei 6000 mi 60=6.
Ei estubgc scfre im epgbeogcicdïm be im kcjbuktm sugkgbm ej Oçxgkc
remigzmbc pcr Fcrdes, Dmrkïm y Fcrsmjg (60=1), kcj bmtcs be im Bgrekkgûj
Dejermi be Gjacromkgûj ej [miub (BDG[) be im [ekretmrïm be [miub ej Oçxgkc
([[M), ocstrû que im evciukgûj be ims tmsms be ocrtmigbmb pcr sugkgbgc ej
Oçxgkc se hm gjkreoejtmbc be acrom scstejgbm besbe hmke oís be segs
bçkmbms, aue m pmrtgr be gjgkgcs bei bekejgc be =780-87 que bgkhc krekgogejtc
se omjtuvc be ujm omjerm scstejgbm ej rmzûj be kmsg kumtrc vekes oís. Ei
krekgogejtc be im tmsm pmrm hcofres y ouneres hm gjkreoejtmbc kmsg ej im
ogsom prcpcrkgûj, m rmzûj be ujc, ym que m prgjkgpgcs bei bekejgc be =740-
47 im tmsm redgstrmbm pmrm ics hcofres aue kerkmjm m 2.8 pcr kmbm =00 000
hmfgtmjtes, m prgjkgpgcs bei bekejgc 6000-07 mi 5.5 pcr kmbm =00 000
hmfgtmjtes, ogejtrms que pmrm ei kmsc be ims ouneres ims tmsms redgstrmbms
auercj kerkmjms mi .2 y =.2 pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes ej ics pergcbcs
oejkgcjmbcs. Jc cfstmjte ic mjtergcr, ei gjkreoejtc ej im tmsm be ocrtmigbmb
pcr sugkgbgc ej rmzûj be hcofres/ouneres hm gjkreoejtmbc tres vekes oís,
sgejbc ouy sgogimr m ic que hm ckurrgbc ej ei restc be im redgûj be ims
Moçrgkms y ei oujbc.
Qgstc pcr ebmbes, ei estubgc reveiû que ims bgaerejkgms pcrkejtumies
reimtgvms be im tmsm be sugkgbgcs ej juestrc pmïs gjkreoejtmrcj hmstm 200% be
ics =0 m ics =2 mýcs besbe =780 hmstm ei bekejgc be 6000-07. Ej ei rmjdc be
ics =5 m ics ;7 mýcs, ei gjkreoejtc aue ej prcoebgc be =50%, ic que sgdjgagkm
uj mizm sgdjgagkmtgvm ej ics prgoercs mýcs be vgbm (im jgýez tmrbïm y pre-
mbcieskejkgm) y burmjte ics mýcs be vgbm be gjgkgmkgûj e gjserkgûj m im vgbm
imfcrmi y prcbuktgvm (im mbuitez ncvej y oebgm)< sgj eofmrdc, ej ei 60=; im
tmsm be sugkgbgc aue omycr pmrm ei drupc qugjquejmi be 60 m 62 mýcs be ebmb
(4.= pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes).

Ej ei kmsc be im evciukgûj be ims tmsms be sugkgbc m pmrtgr be ics 10 mýcs be

ebmb, se ouestrm ujm vmrgmfgigbmb gjteresmjte ejtre ics bekejgcs be =780-87,
=770-77, 6000-07 y 60=0-=7, nustc ej im trmjsgkgûj bei sgdic X X mi XXG. Kcj
exkepkgûj bei bekejgc be 6000-07, ics beoís pergcbcs seýmimbcs ocstrmrcj
que ims tmsms oís mitms be sugkgbgc se cfservmrcj ej ei drupc qugjquejmi be 80
mýcs y oís, ocstrmjbc su pgkc oís mitc ei bekejgc be 6000-07. Ic mjtergcr
seýmim que sg fgej es kgertc ei gjkreoejtc pcrkejtumi reimtgvc be ims tmsms be
sugkgbc, çste jc hm sgbc tmj omrkmbc mi agjmi be im vgbm, ims tmsms be sugkgbgc
mitms estíj presejtes ej perscjms kcj 10 y oís mýcs, pcr ic que es uj drupc
be ebmb que, mi gdumi que im gjamjkgm, mbcieskejkgm y mbuitez ncvej, jekesgtm
espekgmi mtejkgûj ej ei teom be im prevejkgûj bei sugkgbgc.
Herjíjbez y Aicres (60==) mjmigzmrcj im evciukgûj be im tmsm be sugkgbgc ej
Oçxgkc kcjsgbermjbc uj espektrc be tgeopc oís mopigc, besbe ei bekejgc be
=750-57. [us resuitmbcs seýmimj ims ogsoms tejbejkgms repcrtmbms kcj
pcstergcrgbmb pcr Fcrdes y kcimfcrmbcres (60=1). Herjíjbez y Aicres
ejamtgzmj que besbe ei bekejgc be =750-57 se hm cfservmbc uj gjkreoejtc
scstejgbc
Be mkuerbc m pesmr bei bekreoejtc
kcj estcs que seim cfservû
gjvestgdmbcres, tmsm be ej ei bekejgc
sugkgbc be =710-17.
ej Oçxgkc icdrû
trgpigkmrse ej 6008 y im reimkgûj hcofre/ouner iiedm m ser be bgez sugkgbgcs
omskuigjcs pcr ujc aeoejgjc. Ej ei kmsc be ics omycres be 15 mýcs, ims
bgaerejkgms pcr dçjerc mikmjzmj m ser be =8 sugkgbgcs omskuigjcs pcr ujc
aeoejgjc. Uj bmtc gjteresmjte m bestmkmr es im kcopmrmkgûj que estcs
gjvestgdmbcres hmkej bei sugkgbc kcj ei restc be ims ouertes vgciejtms
redgstrmbms ej ei pmïs (hcogkgbgcs y mkkgbejtes prgjkgpmioejte) ym que,
mujque ics hcogkgbgcs y mkkgbejtes ouestrmj tmsms be ocrtmigbmb supergcres m
ims bei sugkgbgc, im tejbejkgm hgstûrgkm be estcs tres tgpcs be ouerte m pmrtgr bei
bekejgc be =750-57 ocstrû que ims tmsms be hcogkgbgc y mkkgbejtes tgejej ujm
tejbejkgm hmkgm im fmnm, kcjtrmrgm m im tejbejkgm bei sugkgbgc. Be mkuerbc kcj
este estubgc, se estgoû que pmrm ei mýc 6050 im tmsm be sugkgbgcs hmfrí
supermbc im tmsm be hcogkgbgcs ej ei pmïs.
Kgarms rekgejtes bei Gjstgtutc Jmkgcjmi be Estmbïstgkm y Decdrmaïm (GJEDG,
60=8) ouestrmj que, ej tçrogjcs mfsciutcs, ej Oçxgkc ourgercj 1 67=
perscjms m kmusm be sugkgbgc ej ei 60=1, ic que represejtm ujm tmsm be 5.= pcr
kmbm =00 000 hmfgtmjtes kcj ujm rmzûj be 8 hcofres pcr kmbm 6 ouneres< es
bekgr, 5 ==1 sugkgbgcs auercj iievmbcs m kmfc pcr hcofres ej Oçxgkc.
Pcr ctrm pmrte, y kcoc se puebe mprekgmr ej im agdurm 6-6, im tmsm be
sugkgbgcs presejtm bgaerejkgms decdríagkms gopcrtmjtes m ic imrdc bei terrgtcrgc
oexgkmjc. Ims ejtgbmbes aebermtgvms kcj omycr tmsm be sugkgbgc scj
Khghumhum (==.2 pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes), Wukmtíj (=0.6 pcr kmbm =00
000 hmfgtmjtes) y Mdumskmigejtes (7.1 pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes), ic que
superm mi bcfie im tmsm jmkgcjmi be sugkgbgcs. Ctrms ejtgbmbes que tmofgçj
presejtmrcj tmsms mitms burmjte 60=1 auercj Kmopekhe (7.= pcr kmbm =00 000
hmfgtmjtes) y Kcigom (8.5 pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes), iimom im mtejkgûj im
gjkiusgûj be este þitgoc que ej mýcs mjtergcres se hmfïm omjtejgbc kcj tmsms
oukhc oejcres, sgejbc gjkiusgve ujm ejtgbmb que ocstrû ei omycr pcrkejtmne
reimtgvc be bekreoejtc ej im tmsm be sugkgbgc burmjte ei pergcbc 6000-60=;.
Ej ei imbc cpuestc, ims ejtgbmbes que redgstrmrcj ei oejcr jþoerc be
sugkgbgcs scj Duerrerc (6.= pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes), Qermkruz (6.5 pcr
kmbm =00 000 hmfgtmjtes) y Cmxmkm (6.7 pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes).

Agdurm 6-6. Ompm teoítgkc be ims ejtgbmbes kcj omycr y oejcr tmsm be ouertes kmusmbms pcr sugkgbgcs
ej Oçxgkc burmjte 60=1

Ej kumjtc m im evciukgûj be ims tmsms be ouerte kmusmbms pcr sugkgbgc ej

Oçxgkc m pmrtgr bei 60=0, ei GJEDG repcrtm uj gjkreoejtc scstejgbc. Im
sekuejkgm be bgkhc gjkreoejtc ouestrm ics pgkcs oís mitcs ej ics mýcs 60==,
60=2 y 60=5 (ver agdurm 6-;).

Agdurm 6-;. Evciukgûj hgstûrgkm be ims tmsms be sugkgbgc ej Oçxgkc (60=0-60=1)

Kcoc se kcoejtû kcj mjtergcrgbmb, ims ouertes ckmsgcjmbms pcr sugkgbgc ej

Oçxgkc scj ej omycr oebgbm be hcofres. Burmjte 60=1 se redgstrû ujm tmsm
be 8.1 sugkgbgcs pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes, ogejtrms que ej ims ouneres se
redgstrû ujm tmsm be sugkgbgc be =.7 pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes. Ej este
sejtgbc, ei gjkreoejtc ej im tmsm be sugkgbgc ej hcofres se hm vejgbc
mkejtumjbc be acrom kcjstmjte, kumbrgpigkmjbc ei rgesdc ej kcopmrmkgûj kcj
ims ouneres. Ej kumjtc m im tmsm be sugkgbgcs pcr drupc be ebmb, ej este
ogsoc mýc ics drupcs qugjquejmies be ebmb be 60 m 62 mýcs y 65 m 67 mýcs
auercj ics oís mitcs kcj ujm tmsm be 7.5 y 8.6 ouertes pcr sugkgbgc pcr kmbm
=00 000 hmfgtmjtes, respektgvmoejte. Ie sgduej ics drupcs qugjquejmies be
;0 m ;2 mýcs, ;5 m ;7 mýcs, =5 m =7 mýcs y 15 c oís mýcs, tmi kcoc se ve ej im
tmfim 6-6. [gdue iimomjbc im mtejkgûj que scj ics mbuitcs nûvejes ej ebmb
prcbuktgvm y ics mbuitcs omycres be oís be 10 mýcs ics que oís ouerej m
kmusm be sugkgbgc ej juestrc pmïs.

Rmfim 6-6. Rmsm be sugkgbgc ej Oçxgkc pcr drupcs qugjquejmies

qugjquejmies be ebmby sexc ej 60=1
 Drupc be ebmb Rmsm Rmsm hcofres Rmsm ouneres

15 y oís 5.6 =0.1 0.4

10 m 12 2.= 4.= =.5
55 m 57 2.7 8.1 =.1

50 m 52 5.6 7.2 =.2

25 m 27 5.1 7.4 =.7
20 m 22 1.1 ==.5 6.;
;5 m ;7 4.= =6.7 6.=
;0 m ;2 4.; =;.= 6.=
65 m 67 8.6 =2.0 6.4
60 m 62 7.5 =1.= ;.0
=5 m =7 1.7 7.2 2.;
=0 m =2 6.0 =.7 6.=

Ujm be ims ejtgbmbes aebermtgvms que iimom im mtejkgûj ej ei teom es

Mdumskmigejtes. Ei mjíigsgs be im bgstrgfukgûj be tmsms be sugkgbgc pcr drupcs
be ebmb y ejtgbmbes aebermtgvms be Oçxgkc ouestrm que burmjte 60=2 (GJEDG,
60=1), este estmbc, nujtc kcj Kmopekhe y Khghumhum, redgstrmrcj
respektgvmoejte ims tmsms be sugkgbgc oís mitms bei pmïs ej ei drupc be =5 m 67
mýcs be ebmb (=1.;, =2.5 y =2.0 ouertes pcr kmbm =00 000 hmfgtmjtes,
respektgvmoejte). Mujmbc m ic mjtergcr, uj mjíigsgs bei pcrkejtmne be kmofgc
be tmsms be sugkgbgc ej hcofres burmjte ei pergcbc 6000 m 60=;, kcickm mi
estmbc be Mdumskmigejtes kcoc im ejtgbmb kcj omycr pcrkejtmne be kmofgc ej
ics þitgocs mýcs, sgtumkgûj que jc se cfservm ej ics estmbcs be Khghumhum,
Wukmtíj y Kmopekhe. Ogejtrms que pmrm Mdumskmigejtes ei pcrkejtmne be
gjkreoejtc hm sgbc be kmsg 600%, ej Khghumhum y Wukmtíj hm sgbc kerkmjc m
;0% y ej Kmopekhe mpejms sg mikmjzm 5%.
 EI PMJCVMOM BEI [UGKGBGC EJ MDUM[KMIGEJRE[

Mdumskmigejtes estí ufgkmbc ej im pmrte kejtrmi be Oçxgkc. Es ujm ejtgbmb

pequeým que mpejms represejtm 0.;% be im superagkge tctmi bei pmïs. Ej eiim
vgvej = 68= =40 perscjms y su pcfimkgûj se ejkuejtrm omycroejte
kcjacrombm pcr nûvejes oejcres be ;2 mýcs (12%), kcjtmjbc kcj ujm ebmb
prcoebgc be 62 mýcs be ebmb. Im ejtgbmb es kcjsgbermbm ujc be ics oencres
iudmres pmrm vgvgr ej Oçxgkc, kcj fuejcs gjbgkmbcres ekcjûogkcs, ebukmtgvcs
y be kmigbmb be vgbm. Ej omtergm be sedurgbmb, Mdumskmigejtes es ei sedujbc
estmbc be im Vepþfigkm kcj ei oejcr ïjbgke be beigtcs vgciejtcs y ej omtergm
be ebukmkgûj supergcr kuejtm kcj ;= ujgversgbmbes e gjstgtutcs tekjciûdgkcs,
be ics kumies 2 se ejkuejtrmj ejtre ics 50 oencres be tcbc ei pmïs. Besmrrciim
mktgvgbmbes ekcjûogkms be mitc vmicr mdredmbc ej ics sektcres mutcoctrgz,
tekjcicdïms be gjacromkgûj, mdrcmigoejtcs, ogjerïm, ekcicdïm, ejtre ctrcs.
Besbe 60=0 omjtgeje uj gjkreoejtc scstejgbc bei PGF, ej 60=6 ckupû im
sedujbm pcsgkgûj jmkgcjmi ej im prcbukkgûj omjuamkturerm be im gjbustrgm
mutcoctrgz y ei sedujbc iudmr redgcjmi ej expcrtmkgcjes. Es ujm ejtgbmb que
omjtgeje tmsms be gjaimkgûj pcr befmnc be im jmkgcjmi y ej kumjtc m sgtumkgûj
imfcrmi ckupm ei prgoer iudmr redgcjmi ej krekgogejtc be eopiec. Be mkuerbc
kcj bmtcs bei terker trgoestre bei 60=8, omjtgeje uj krekgogejtc scstejgbc
gdumi c omycr mi 2.5%, ic que ufgkm m este estmbc ej ics prgoercs iudmres
jmkgcjmies nujtc kcj Fmnm Kmigacrjgm [ur, Qermkruz y Khgmpms (Oçxgkc kûoc
vmocs, 60=8).
Jc cfstmjte ic mjtergcr, ei krekgejte y punmjte krekgogejtc ekcjûogkc,
prcdresc y expmjsgûj hmj vejgbc mkcopmýmbcs pcr drmves prcfieoms be
smiub oejtmi que, pcr su omdjgtub, hmj pmsmbc m ser kcjsgbermbcs kcoc
prcfieoms sckgmies y be smiub pþfigkm.
Ujc be eiics es ei sugkgbgc, ei kcopcrtmogejtc sugkgbm ej im ejtgbmb
represejtm ujm be ims tmsms oís mitm be sugkgbgcs ej ei pmïs (GJEDG, 60=8). Ej
ics þitgocs ckhc mýcs se hm vejgbc cfservmjbc uj gjkreoejtc scstejgbc ej im
tmsm be sugkgbgc e gjtejtc be sugkgbgc ([[P-K2)< 10% scj mbcieskejtes y
nûvejes ej ebmb prcbuktgvm (Herocsgiic-be im Rcrre, Qmkgc, Pcjke be Ieûj,
Crtedm-Pmrdm & Omkïms-Iûpez, 60=5).

Bmbms ims eievmbms tmsms be sugkgbgc que hm tejgbc ei estmbc ej im þitgom

bçkmbm, kmsg ei bcfie be ims que hm tejgbc Oçxgkc ej prcoebgc, es gopcrtmjte
hmker uj mjíigsgs kcopmrmtgvc kcj ims tmsms que se hmj repcrtmbc ej ctrcs
pmïses be im redgûj be ims Moçrgkms. Be mkuerbc kcj ims kgarms estgombms pcr
im C O [ y im C P [ ej ei prgoer gjacroe be prevejkgûj be sugkgbgc (CP[/CO[,
60=2), im tmsm be sugkgbgc ej im ejtgbmb se ufgkû pcr mrrgfm be ims tmsms
redgstrmbms ej juestrc pmïs y ej midujcs be ics pmïses be gjdrescs fmncs y
oebgmjcs be ims Moçrgkms, ogsoms que se hmj oejkgcjmbc ej im prgoerm
sekkgûj bei kmpïtuic. Ics pmïses que se ejkuejtrmj pcr befmnc be im tmsm
estmtmi scj Frmsgi (1.0 pcr kmbm =00 000), Kcicofgm (5.; pcr kmbm =00 000),
Kcstm Vgkm (1.7 pcr kmbm =00 000), Ekumbcr (8.7 pcr kmbm =00 000),
Dumteomim (4.; pcr kmbm =00 000), Hmgtï (6.; pcr kmbm =00 000), Hcjburms
(2.7 pcr kmbm =00 000), Nmomgkm (=.6 pcr kmbm =00 000), Pmjmoí (2.5 pcr
kmbm =00 000), Pmrmdumy (5.; pcr kmbm =00 000), Perþ (;.= pcr kmbm =00 000),
Vepþfigkm Bcogjgkmjm (;.4 pcr kmbm =00 000) y Qejezueim (6.5 pcr kmbm =00
000). Uj bmtc que iimom im mtejkgûj es que im tmsm que cfservû im ejtgbmb se
ejkuejtrm oís kerkmjm m ims tmsms be Khgie (=;.0 pcr kmbm =00 000) y
Urudumy (=;.8 pcr kmbm =00 000), pmïses be hmfim hgspmjm que se ejkuejtrmj
ej Moçrgkm perc que pertejekej mi drupc be pmïses be gjdrescs mitcs, pmïses
besmrrciimbcs kcj ekcjcoïms rcfustms y ej krekgogejtc. Msgogsoc, se
cfservû que im tmsm estmtmi estí oís kerkmjm m im tmsm que repcrtû Estmbcs
Ujgbcs (=;.4 pcr kmbm =00 000) y Kmjmbí, pmïses be mitcs gjdrescs que se
ufgkmj ej ei ogsoc kcjtgjejte y m ics kumies Oçxgkc es decdríagkmoejte oís
prûxgoc (ver agdurm 6-2).
 Agdurm 6-2. Rmsm be sugkgbgc bei estmbc be Mdumskmigejtes ej reimkgûj m ims tmsms be pmïses kcj
gjdrescs mitcs, oebgcs y fmncs be im redgûj be ims Moçrgkms ej 60=6

Ei gjkreoejtc tmj repejtgjc ej im tmsm be sugkgbgc be Mdumskmigejtes be

omjerm scstejgbm, ej oejcs be =0 mýcs, hmke supcjer ej im kcjverdejkgm be
bgstgjtcs amktcres gjvciukrmbcs ej im kcjbuktm sugkgbm que, be midujm omjerm,
kcgjkgbej kcj ei amvcrmfie krekgogejtc ekcjûogkc redgstrmbc ej im ejtgbmb. W
sg fgej es verbmb que se requergrïm be uj kcjckgogejtc oís prcaujbc mi
respektc, resuitm ouy prcoetebcrm im hgpûtesgs be que ei aejûoejc puebe
estmr gjsertc ej uj sgsteom be vgciejkgm estrukturmi, prcpgm be ics sgsteoms be
prcbukkgûj e gbecicdïms be im sckgebmb pcsocberjm. Gjbepejbgejteoejte be
ic mjtergcr, tmjtc ej Mdumskmigejtes kcoc ej ctrcs estmbcs kcoc Khghumhum,
Wukmtíj, Kmopekhe y Kcigom, es jekesmrgm ujm estrmtedgm be prevejkgûj be
sugkgbgc que mtgejbm eieoejtcs oþitgpies y vgsumigke cfnetgvcs prekgscs y
espekïagkcs, ejomrkmbcs ej ei mkuerbc agrombc ej 60=2 pcr ics estmbcs
ogeofrcs be im CO[. Epgbeogciûdgkmoejte hmfimjbc, ei retc pmrm
Mdumskmigejtes es rebukgr im tmsm be sugkgbgcs y tejtmtgvms be sugkgbgc =0%
pmrm ei mýc 6060, ic que sgdjgagkm iiedmr m ujm tmsm be 8.6 pcr kmbm =00 000
hmfgtmjtes.
VEAEVEJKGM[

Fcrdes, D., Dmrkïm, N. & Fcrsmjg, I. (60=1). Epgbeogcicdïm be ims kcjbuktms sugkgbms ej Oçxgkc. Ej
Prevejkgûj be im Kcjbuktm [ugkgbm
[ugkgbm,, CP[. Tmshgjdtcj, B.K.> CP[.
Dmrkïm-Qgjgedrms, K.V., & Pçrez, K. (60=;). Bueic mjte ouerte pcr sugkgbgc. Vevgstm Hmfmjerm be
Kgejkgms Oçbgkms,
Oçbgkms, =6(6), 615-642.
Herocsgiic-be im Rcrre, M.E., Qmkgc-Ourc, O. M., Pcjke be Ieûj, C., Crtedm-Pmrdm, [. & Omkïms-
Iûpez, D. (60=5). GXRMF> Mjumrgc bei kcopcrtmogejtc sugkgbm ej ei estmbc be Mdumskmigejtes 60=;.
60=;.
Ujgversgbmb Mutûjcom be Mdumskmigejtes> Oçxgkc.
Herjíjbez, H.H. & Aicres, V. (60==). Ei sugkgbgc ej Oçxgkc. Pmpeies be Pcfimkgûj, =4(18), 17-=0=.
GJEDG. (60=8). Estmbïstgkms m prcpûsgtc bei bïm oujbgmi pmrm im prevejkgûj bei sugkgbgc (bmtcs
jmkgcjmies). Vekupermbc be
http>//www.fetm.gjedg.cr
http>//www.fetm.gjedg.crd.ox/kcjtejgbcs/smimbepr
d.ox/kcjtejgbcs/smimbeprejsm/mprcpcsgtc/60=8/sugkgbgc
ejsm/mprcpcsgtc/60=8/sugkgbgcs60=8SJmi.pba
s60=8SJmi.pba gjedg.
(60=1). Estmbïstgkms m prcpûsgtc bei bïm oujbgmi pmrm im prevejkgûj bei sugkgbgc (bmtcs jmkgcjmies).
Vekupermbc be https>//www.gjedg.crd.ox/smimbeprejsm/mprcpcsgtc/60=1/sugkgbgc60=1S0.pba
Oçxgkc, Kûoc Qmocs (60=8). Gjbgkmbcres bei krekgogejtc ekcjûogkc ;R-60=8. Bgspcjgfie ej
http>//oexgkckcocvmocs.ox/jew/gjbex.php3s?okvSjg&g?KVE cos 60=8m. Vekupermbc be
http>//www.whc.gjt/ej/jews-rcco/amkt-sheets/betmgi/sugkgbe ei 62 be mdcstc.
CO[ (60=8f). Oejtmi Hemith Mtims 60=4. [wgtzerimjb> THC.
CO[. (60=2f). Prgoer gjacroe be im CO[ scfre prevejkgûj bei sugkgbgc. Vekupermbc be
https>//www.whc.gjt/oebgmkejtre/jews/reiem
https>//www.whc.gjt/oebgmk ejtre/jews/reiemses/60=2/sugkgbe-preve
ses/60=2/sugkgbe-prevejtgcj-repcrt/es/
jtgcj-repcrt/es/
CO[. (60=;). Pimj be mkkgûj scfre smiub
smiub oejtmi 60=;-6060
60=;-6060.. [ugzm> CO[.
CJU (60=5). Vesciukgûj mprcfmbm pcr im Msmofiem Dejermi ei 65 be septgeofre be 60=5. Rrmsacromr m
juestrc oujbc, im Mdejbm 60;0 pmrm ei Besmrrciic [cstejgfie. Juevm Wcrl, 64 be septgeofre be
60=5, bgspcjgfie ej https>//ujbcks.crd/es/M/VE[/40/=
CP[. (60=8). Im kmrdm be ics trmstcrjcs oejtmies ej im Vedgûj be ims Moçrgkms, 60=8. Tmshgjdtcj,
B.K.> CP[.
CP[/CO[ (60=2). Prevejkgûj bei [ugkgbc>
[ugkgbc> Uj gopermtgvc dicfmi
dicfmi.. Tmshgjdtcj, B.K.> CP[.
THC (60=8). Prevejtgjd sugkgbe> M kcooujgty ejdmde
ejdmdeoejt
oejt tccilgt. [wgtzerimjb> THC.
 Uj ocbeic bei kcopcrtmogejtc
sugkgbm kcj fmse ej ei mprejbgzmne
Ogkhei Mjbrç Veyes Crtedm
Lgrl B. [trcsmhi

’Agjmioejte he perbgbc tcbm og auerzm, kmogjmjbc pcr este kmogjc sgj agj.
Wm jc quebm jmbm pmrm oï mhcrm, jgjdþj iudmr mi que puebm iimomr uj hcdmr.
Oe mhcdc ej este omr ejvejejmbc, be og vgbm amiigbm y ogs sueýcs rctcs. Og
vciujtmb be vgvgr se besvmjeke, kcrtenc be og ogsergm. Ims jufes jedrms oe
sgduej m bcjbe
jgýc que vcy, y sgejtc
sciïm pmrmrse ej ei eikmopc.
pesc bei oujbc
Mhcrm ej og
estcy oejte.
vgenc, Ujm vez
mrrugjmbc aug uj
y kgedc.
Ics mýcs se hmj besvmjekgbc, ics igfrcs hmj sgbc ieïbcs y ym es hcrm. Be
terogjmr kcj og vgbm y kerrmr ogs cncs, be rekcstmroe y eskrgfgr im þitgom
iïjem. Kgerrc ims puertms y ims persgmjms. Ejkgejbc ujm veim y mpmdc ims
iukes. [cstejdc uj retrmtc be og omoí y og pmpí, y scjrïc ogejtrms
beskcjektc ei gjterruptcr be og vgbm‟.
Bmvgb Dmims, 6007*
Ej este kmpïtuic presejtmocs uj ocbeic kiïjgkc que myubmrí mi iektcr m

pejsmr
pmrm su scfre ei kcopcrtmogejtc
evmiumkgûj e gjtervejkgûj. sugkgbm
Ej este (c sugkgbmigbmb)
ocbeic, be ujm acrom
ei kcopcrtmogejtc þtgi
sugkgbm
se presejtm kcoc ujm estrmtedgm be reduimkgûj eockgcjmi y resciukgûj be
prcfieoms crgejtmbc m im evgtmkgûj y mi eskmpe be uj gjtejsc omiestmr
eockgcjmi, y kcoc uj oçtcbc (gjtejkgcjmi c sgj gjtejkgûj) pmrm kmofgmr
sgtumkgcjes be vgbm estresmjtes.
Besbe im perspektgvm be mprejbgzmne presejtmbm, ei kcopcrtmogejtc sugkgbm
se ouestrm kcoc uj drupc be respuestms mprejbgbms mi bcicr eockgcjmi
gjbepejbgejtes m im presejkgm c musejkgm be uj trmstcrjc be smiub oejtmi. Ei
ocbeic ejamtgzm im presejkgm be tres kcopcjejtes que prebgspcjej m ujm
perscjm mi kcopcrtmogejtc sugkgbm (Khgies, [trcsmhi & Vcferts, 60=7)>
m) Im presejkgm be estmbcs eockgcjmies bgspimkejtercs gjtejscs, evmiumbcs
 kcoc gjmkeptmfies pcr im perscjm, que scj dejermbcs pcr evejtcs
gjstgdmbcres (prcfieoms) be ïjbcie gjterjm c exterjm.
f) Uj estgic be resciukgûj be prcfieoms pmsgvc, resuitmbc be ujm tejbejkgm
dejermi m kcjtrcimr y evgtmr ei bcicr psgkciûdgkc. Estm tejbejkgm es
mprejbgbm y reacrzmbm pcr sus kcjsekuejkgms, ic que iievm m su
estmfiekgogejtc y dejermigzmkgûj kcoc estgic be marcjtmogejtc
preaerejte.
k) Ei eskmimogejtc be im sugkgbmigbmb m imrdc pimzc befgbc m que ims
estrmtedgms be supresgûj y kcjtrci eockgcjmi resuitmj ej ei eskmimogejtc
bei omiestmr eockgcjmi m oebgmjc pimzc. Estc resuitm ej juevcs gjtejtcs,
kmbm vez oís gjtejscs y extreocs (p. en., mutciesgcjes) pmrm suprgogr c
eigogjmr ei bcicr psgkciûdgkc.
 IM [UGKGBMIGBMB KCOC E[RGIC BE
MAVCJRMOGEJRC GJEAEKRGQC KCJ FM[E EJ IM
EQGRMKGÛJ BEI OMIE[RMV

Im presejkgm be bcicr eockgcjmi es gjsuagkgejte pmrm gjbukgr ujm krgsgs

sugkgbm, pmrm ejtejber su mpmrgkgûj se befe prestmr mtejkgûj m im reimkgûj que
ei kcjsuitmjte tgeje kcj su omiestmr. Juestrm kuiturm hmke uj çjamsgs
gopcrtmjte ej ’sejtgrse fgej‟ y hm dejermbc uj ogtc bcjbe sejtgrse fgej es
gdumi m estmr smjc y sejtgrse omi es gdumi m tejer uj prcfieom (ickurm) que
befe resciverse gjoebgmtmoejte, rmzûj pcr im kumi exgstej gjbustrgms
ogiicjmrgms que bgmrgmoejte dejermj ujm drmj kmjtgbmb be tekjcicdïm
besmrrciimbm pmrm eigogjmr ei omiestmr eockgcjmi> pïibcrms, vgbecs
octgvmkgcjmies y kumiquger ctrm sciukgûj rípgbm pmrm mogjcrmr ei omiestmr
(Hmyes, [trcsmhi & Tgiscj, 60==). M pesmr be eiic, im remigbmb es que ei bcicr
huomjc es pmrte gjevgtmfie bei mktc be vgvgr, y im ogsom vgbm es gjbgaerejte m
juestrcs esauerzcs pcr evgtmr sejtgrjcs omi y ser aeigkes. Im expergejkgm be
omiestmr eockgcjmi (psgkciûdgkc) kcoc tûxgkc, ic kumi estmocs ejtrejmbcs
sckgmioejte pmrm hmker, ie kcjagere mi bcicr kumigbmbes trmuomtgzmjtes que ie
trmjsacromj ej suargogejtc. Kcj este ejtrejmogejtc sckgmi kcoc fmse surde
ujm pmrmbcnm que omjtgeje mi bcicr eockgcjmi presejte be omjerm
persgstejte> ims perscjms evmiþmj y nuzdmj su omiestmr, hmkgçjbcse
hgpersejsgfies m çi y vcivgçjbcse gjtciermjtes m çi, kcj estc surde ei
ocjgtcrec y evmiumkgcjes mþj oís prcvckmtgvms bei omiestmr, y kcj estc
mpmrekej gopuiscs gjtejscs be eskmpmr be çi y se dejerm ujm sejsmkgûj be
krgsgs kumjbc ei bcicr eockgcjmi mpmreke (Veyes & Rejm, 60=1< Veyes, 60=8).
Ej este ogsoc kcjtextc kuiturmi, im vgbm y im ouerte mpmrekej kcoc cpuestcs,
y msï, im ouerte kcoc midc cpuestc m im vgbm y, pcr ic tmjtc, kcoc im sciukgûj
m ujm vgbm que jc besem vgvgrse. Exgste ujm drmj vmrgebmb be ocbeics que
presejtmj im ouerte kcoc ujm pcsgfie sciukgûj, ej ics oebgcs be
kcoujgkmkgûj omsgvcs, ims kcjversmkgcjes kctgbgmjms c pcr hmfer tejgbc ujm
expcsgkgûj bgrektm c gjbgrektm m ujm ouerte pcr sugkgbgc< estm expcsgkgûj bm
iudmr m im gbem bei sugkgbgc y mpcrtm oçtcbcs pmrm iievmr im gbem m im príktgkm.
Befe jctmrse que jc kumiquger perscjm puebe tciermr pejsmr ej ei sugkgbgc c
gjtejtmric, pues estc gopigkm im bgspcsgkgûj be gjvciukrmrse ej uj mktc
bcicrcsc y cpuestc m ics gjstgjtcs be scfrevgvejkgm huomjcs. Ei besmrrciic
bei kcopcrtmogejtc sugkgbm gjkiuye ujm hgstcrgm be expcsgkgûj m evejtcs
bcicrcscs (kcoc im príktgkm be bepcrtes extreocs, hmfer suargbc hergbms
drmves, im expcsgkgûj m im ouerte be ctrms perscjms) que resuitmj ej ujm
kmpmkgbmb mbqugrgbm pmrm expergoejtmr bcicr aïsgkc, es bekgr que rebukej ims
aujkgcjes mversgvms bei bmýc mutcgjaigdgbc, m trmvçs be uj prckesc be
mprejbgzmne gjhgfgtcrgc sgogimr mi que se bm ej im termpgm be expcsgkgûj
(Krmsle et mi.,
mi., 6008< Ncgjers, 6005). Mbgkgcjmioejte, serí jekesmrgc que ims
perscjms hmymj besmrrciimbc redims scfre im besemfgigbmb bei bmýc aïsgkc y im
ouerte kcoc sciukgcjes mi bcicr eockgcjmi (pírrmac mjtergcr), c que gjkiusc
hmj msckgmbc mi bcicr y im ouerte kcj kcjsekuejkgms besemfies kcoc ei hcjcr
y ei kmstgdc m ctrcs, im presejkgm be estms redims tmofgçj puebe mogjcrmr im
aujkgûj mversgvm be estcs kcopcrtmogejtcs.
M estm miturm, oereke im pejm bgstgjdugr ejtre bcs estgics be resciukgûj be
prcfieoms prcpuestcs pcr Khgies, [trcsmhi y Vcferts (60=7), uj estgic be
resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej im evgtmkgûj y uj estgic be resciukgûj be
prcfieoms
prcfieoms kcj
kcj fmse
fmse ej
ej icim que im perscjm
evgtmkgûj surdevmicrm.
be im Uj estgic be resciukgûj
scfregbejtgagkmkgûj kcj be
ei
bcicr psgkciûdgkc y im tejbejkgm m kcjvertgric ej uj prcfieom que resciver,
rmzûj pcr im que se fuskm eigogjmric. Besbe uj estgic be resciukgûj be
prcfieoms kcj fmse ej ic que se vmicrm, ei bcicr eockgcjmi se kcjteopim
kcoc midc que estí bmbc pcr ei hekhc be vgvgr, pcr ic que se estmfieke im oetm
be mkeptmr este bcicr y respcjber m ics besmaïcs be im vgbm be ujm omjerm que
semj kcjsgstejtes kcj ic que es gopcrtmjte pmrm im perscjm ej ei imrdc pimzc.
Uj estgic be resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej im evgtmkgûj resuitm ej ei
usc exkesgvc be estrmtedgms be evgtmkgûj eockgcjmi (kumiquger gjtejtc be

kcjtrcimr,
mkeptmkgûjeigogjmr c suprgogrc ims perogtgrse
eockgcjmi expergejkgms gjbesembms),
expergoejtmrim miterjmtgvm es im
ei omiestmr
kcjkeptumigzíjbcic kcoc uj eaektc jmturmi be ejarejtmrse m uj prcfieom
vgtmi, ujm remkkgûj psgkciûdgkm que puebe kcjteopimrse y ejtejberse kcoc
ujm seými be que midc gopcrtmjte pmrm im perscjm estí ej nuedc bejtrc be ese
prcfieom. Im kuestgûj kcj im evgtmkgûj eockgcjmi es que ics estmbcs
eockgcjmies jedmtgvcs jc puebej kcjtrcimrse vciujtmrgmoejte y, pcr ic tmjtc,
ims perscjms fuskmj oçtcbcs oís extreocs be evgtmkgûj que puebej iievmr m
expergoejtmr uj migvgc eockgcjmi m kcrtc pimzc y kcjsekuejkgms besmstrcsms m
im imrdm. Estm reimkgûj expigkm im drmj kcocrfgigbmb ej ei kcopcrtmogejtc
sugkgbm y ctrms acroms be evgtmkgûj prcfieoítgkms kcoc ei mfusc be
sustmjkgms, ics trmstcrjcs be im migoejtmkgûj, kcopcrtmogejtcs kcopuisgvcs y
mutciesgcjes (Vgfegrc et mi.,
mi., 60=1). Ei kiïjgkc beferïm rekcjcker que ei
kcopcrtmogejtc sugkgbm es ujm acrom extreom be evgtmkgûj eockgcjmi
bgseýmbm pmrm dmjmr kcjtrci scfre ics pejsmogejtcs, gopuiscs, oeocrgms y
sejsmkgcjes aïsgkms besmdrmbmfies (PGOE[) y que im sugkgbmigbmb represejtm uj
gjtejtc be resciukgûj be prcfieoms pmsgvc.

Ei kcopcrtmogejtc sugkgbm ckurre mjte sgtumkgcjes be vgbm krûjgkmoejte

estresmjtes y kmûtgkms que prcbukej ujm drmj vmrgebmb be eockgcjes
bcicrcsms y que, be jc resciverse, resuitmj ej im gbemkgûj sugkgbm kcoc ujm
miterjmtgvm be eskmpe pcsgfie (Frcwj & Nmder-Hyomj, 60=2). Ei iektcr pcbrí
jctmr que jgjdujm eockgûj es bgstgjtgvm be midujm ejaeroebmb oejtmi, çstms
scj huomjms y ’jcromies‟, pcr ic que jc scj expresgcjes be ujm ejaeroebmb
oejtmi c uj rmsdc hgpctçtgkc que mpujte m ujm befgigbmb bei kmríkter, pcr ic
que jc puebe msuogrse que ei kcopcrtmogejtc sugkgbm ckurre kcoc ujm
respuestm m uj trmstcrjc oejtmi (mujque ei trmstcrjc oejtmi sï puebe prcvckmr
eockgcjes besmdrmbmfies gjtejsms be ims que bepejbe im evckmkgûj be im
sugkgbmigbmb).
expergoejtmj ujm Ei drmj
kiïjgkc beferí
kmjtgbmb jctmr eockgcjmi
be bcicr que ics ykcjsuitmjtes sugkgbms
que exgstej oþitgpies
kmusms be ese bcicr, ei sugkgbgc es ujc be oukhcs gjtejtcs pmrm eigogjmr ei
bcicr y, pcr ic tmjtc, çste puebe ser ejkumbrmbc kcoc ujm estrmtedgm be
eskmpe bei bcicr eockgcjmi. Es bekgr, im sugkgbmigbmb ckurre ej ujm sgtumkgûj
espekïagkm y kcoc respuestm m eiim, çstm gjkiuye sgtumkgcjes be vgbm
estresmjtes y im presejkgm be bcicr psgkciûdgkc.
Ujm vez mprejbgbc ei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc pmrte be uj estgic be
resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej im evgtmkgûj, surde mjte sgtumkgcjes
espekïagkms y es mprejbgbc y omjtejgbc pcr sus kcjsekuejkgms. Exgstej bcs
tgpcs be sgtumkgcjes que mjtekebej mi kcopcrtmogejtc sugkgbm> estïouics
bgskrgogjmtgvcs (Amroer & Khmpomj, 60=1) que seýmimj im prcfmfgigbmb be
cftejer uj reacrzmbcr be gjtejtmr sugkgbmrse, y cpermkgcjes be
estmfiekgogejtc (Imrmwmy et mi., mi., 600;), que scj ims kcjbgkgcjes que
gjkreoejtmj ei eaektc reacrzmbcr be ims kcjsekuejkgms be gjtejtmr sugkgbmrse y
fmnc ims kumies se cfservm uj gjkreoejtc ej im arekuejkgm be im ckurrejkgm bei
kcopcrtmogejtc sugkgbm. Ics mjtekebejtes arekuejtes bei kcopcrtmogejtc
sugkgbm gjkiuyej ei estrçs y ei bcicr aïsgkc y psgkciûdgkc, que bmj iudmr m uj
estmbc eockgcjmi bgspimkejterc pmrm im perscjm. Mkcrbe m im igtermturm scfre ei
teom, ims expergejkgms be ser ujm kmrdm pmrm ics beoís, amitm be kcjexgûj kcj
ics ctrcs, ser rekhmzmbc pcr ics beoís, expergoejtmr uj omiestmr psgkciûdgkc
gjtejsc y im presejkgm be pejsmogejtcs (redims) scfre im gjtciermjkgm be este
omiestmr eockgcjmi (ver ims tres ’G‟ beskrgtms ej ei sgdugejte mpmrtmbc) y ics
eaektcs pcsgtgvcs bei sugkgbgc aujkgcjmj kcoc cpermkgcjes be estmfiekgogejtc
que gjkreoejtmj ei vmicr bei eskmpe bei omiestmr, migvgc y kugbmbcs
gjterperscjmies que surdej bei gjtejtc sugkgbm (Liegjbgejst et mi., mi., 6008<
Licjsly & Omy, 60=5).
Exgstej bcs tgpcs físgkcs be kcjsekuejkgms bei kcopcrtmogejtc, uj
reacrzmbcr es uj evejtc que ckurre bespuçs be uj kcopcrtmogejtc y que
migejtm m su repetgkgûj, ogejtrms que uj kmstgdc es uj evejtc kcjsekuejkgm
que besmigejtm su repetgkgûj. Ei kcopcrtmogejtc sugkgbm es ocbeimbc (se
mprejbe pcr cfservmr ocbeics sugkgbms) y ocibembc (besmrrciimbc)
gjmbvertgbmoejte m ic imrdc be im hgstcrgm be vgbm be im perscjm (Igjehmj,
=77;), es besmrrciimbc pcr ei reacrzmogejtc be im kcjbuktm sugkgbm y ei kmstgdc
c extgjkgûj (befgigtmogejtc pcr musejkgm be reauerzc) be ctrms miterjmtgvms be
respuestm y, kcj im repetgkgûj, se vueive uj estgic be marcjtmogejtc
mutcoítgkc e grreaiexgvc
eaektgvms pcrque iievm mi que kcopgte
reauerzc kcj ei ybesmrrciic
gjoebgmtc be hmfgigbmbes
requgere oejcr esauerzc oís
que
ctrcs kcopcrtmogejtcs (pmrm ujm expigkmkgûj oís betmiimbm, ver im iey be
gdumimkgûj be Herjstegj, =71=).
Ics reacrzmbcres que omjtgejej im sugkgbmigbmb puebej ser be ïjbcie
gjterjm c exterjm, ei reacrzmogejtc gjterjc se bm kumjbc ei kcopcrtmogejtc
sugkgbm ogtgdm c bgstrme be PGOE[ besmdrmbmfies, ei reacrzmogejtc exterjc
ckurre kumjbc ei kcopcrtmogejtc sugkgbm aujkgcjm gjmbvertgbmoejte pmrm
reocver uj cfstíkuic mofgejtmi u cftejer ej ei kugbmbc y myubm be ics
miiedmbcs. Ics kiïjgkcs se fejeagkgmríj be kcjsgbermr uj ocbeic be kumtrc
aujkgcjes (Jckl & Prgjstegj, 6002) mi dejermr hgpûtesgs scfre ims vmrgmfies
omjtejebcrms bei kcopcrtmogejtc sugkgbm, reacrzmogejtc gjterjc (pcsgtgvc c
jedmtgvc) y exterjc (pcsgtgvc c jedmtgvc). Pcr estm rmzûj se bgke que ei
kcopcrtmogejtc sugkgbm puebe tejer aujkgcjes gjstruoejtmies y expresgvms,
ujm aujkgûj gjstruoejtmi sgdjgagkm que ei kcopcrtmogejtc sugkgbm es uj
gjtejtc be resciver uj prcfieom ogejtrms que su aujkgûj expresgvm sgdjgagkm
que kcoujgkm im gopcrtmjkgm que tgejej ics prcfieoms (Lcerjer, 60=6). Uj
prcfieom mbgkgcjmi be este estgic be respuestm es que tgejbe m dejermigzmrse
mutcoítgkmoejte m sgtumkgcjes y P G O E [ sgogimres m mquçiics ej ics que
aujkgcjû gjgkgmioejte. Ei kiïjgkc beferïm jctmr que ei kcopcrtmogejtc sugkgbm
es ocibembc y omjtejgbc pcr ims kcjsekuejkgms, y befe estmr mtejtc m que
puebe prcbukgr ujm drmj vmrgebmb be eaektcs gjterjcs y exterjcs que
aujkgcjmj kcoc reacrzmbcres. Estms kcjsekuejkgms kcjvgertej mi
kcopcrtmogejtc sugkgbm ej ujm estrmtedgm be evgtmkgûj eockgcjmi eaektgvm m
kcrtc pimzc que aujkgcjm pmrm ogtgdmr ei omiestmr y pmrm resciver prcfieoms c
kcoujgkmr ei bcicr y im besespermkgûj expergoejtmbm (Dcrbcj & Ruii, 60=1<
Vegtz et mi.,
mi., 60=5).
Ei bgieom be im sugkgbmigbmb, y ej uj sejtgbc oís mopigc be uj estgic be
resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej im evgtmkgûj, es que im oetm be dmjmr
kcjtrci c ogtgdmr ims eockgcjes bgspimkejterms sgeopre se icdrm m kcrtc,
oebgmjc c imrdc pimzc (seomjms c oís) y resuitm ej ujm pmrmbcnm> ics gjtejtcs
be kcjtrcimr ei bcicr eockgcjmi ic hmkej oís auerte. Exgste ujm drmj kmjtgbmb
be evgbejkgms que ouestrmj que ei gjtejtc be suprgogr eockgcjes jedmtgvms
dejerm uj eaektc ’refcte‟, vgvgbc kcoc gjtrusgvc, trmuoítgkc e gjkcjtrcimfie<
estc se befe m im jmturmiezm be ims eockgcjes, çstms scj bgaïkgies be ogtgdmr y,
ej bmbc kmsc, ic que se icdrm es mbcroekerims teopcrmioejte (Kmopfeii-[giis
et mi.,
mi., 6001m
mpmreke kcocy ujm
f). Kumjbc
sciukgûjims eockgcjes
beagjgtgvm oísredresmj, ei kcopcrtmogejtc
y oís jekesmrgm, sugkgbm
sgeopre y kumjbc
im oetm be im perscjm sem eigogjmr este omiestmr eockgcjmi. Ej reimkgûj kcj
ims kcjsekuejkgms sckgmies be im sugkgbmigbmb se ejkuejtrm uj eaektc sgogimr,
ims perscjms que prcpcrkgcjmfmj mpcyc gjgkgmioejte kcogejzmj m remkkgcjmr
mi ogsoc kcj ejcnc y resejtgogejtc octgvmbcs pcr ei ogebc y im gopctejkgm.
Mi bgskutgr kcj ei kcjsuitmjte scfre sus estrmtedgms be marcjtmogejtc, es ouy
gopcrtmjte presejtmr mi kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc uj gjtejtc iedïtgoc be
resciver ei prcfieom que ie represejtm su omiestmr eockgcjmi. Ei kiïjgkc befe
tejer ej oejte y smfer giustrmr que ei kcopcrtmogejtc sugkgbm prcbuke eaektcs
pmrmbûngkcs que, mujqueeockgcjmi
dejerm ujm expergejkgm se estmfieke pcr su reacrzmogejtc
bgspimkejterm, m kcrtc pimzc,m
gjtrusgvm e gjkcjtrcimfie
oebgmjc y imrdc pimzc.
 IM[ RVE[ ’G‟ BEI KCOPCVRMOGEJRC [UGKGBM

Khgies, [trcsmhi y Vcferts (60=7) seýmimj que ims krgsgs sugkgbms ckurrej
burmjte ujm sgtumkgûj que dejerm uj gjtejsc bcicr eockgcjmi, bcicr
expergoejtmbc kcoc m) gjtciermfie, im expergejkgm be que ei bcicr scfrepmsm
ei uofrmi be resgstejkgm be im perscjm, f) gjeskmpmfie, im perkepkgûj be que
ims estrmtedgms be resciukgûj be prcfieoms eaektgvms estíj musejtes c jc
bgspcjgfies, y k) gjterogjmfie, im expektmtgvm be que ei bcicr eockgcjmi sem
kcjtgjuc y jujkm besmpmrezkm.
Ims sgtumkgcjes que dejermj estms expergejkgms scj be bcs tgpcs> m) ujm
sgtumkgûj exterjm que represejtm uj drmj besmaïc perscjmi y f) ejarejtmr ujm
sgtumkgûj be prcfieoms que exkebe ei repertcrgc be hmfgigbmbes be resciukgûj
bei gjbgvgbuc. Este sedujbc tgpc es ei oís arekuejte y qugere bekgr que ims
sgtumkgcjes puebej marcjtmrse, perc im perscjm jc tgeje ims herrmogejtms pmrm
icdrmric. M su vez, exgstej bcs acroms físgkms ej ims que estm bgsaujkgûj
puebe presejtmrse> m) im perscjm estí gjbgspuestm pmrm, c jc smfe kûoc, tciermr
ei bcicr eockgcjmi msckgmbc kcj im sgtumkgûj, pcr ic que gjtejtm kcjtrcimric.
Burmjte estm sgtumkgûj, ei prcfieom exgstejte se omjtgeje sgj resciver y ei
bcicr expergoejtmbc pcr im perscjm tgeje pckms pcsgfgigbmbes be keber< f) ei
bcicr eockgcjmi es tciermbc gjgkgmioejte, perc ei usc be estrmtedgms be
resciukgûj be prcfieoms gjeaektgvms m ic imrdc bei tgeopc reprcbuke mkkgcjes
be resciukgûj be prcfieoms crgejtmbms m im evgtmkgûj que gjkiuyej ei sugkgbgc.
Im resciukgûj be prcfieoms gjeaektgvm resuitm ej ujm amiim pmrm mtejber im
jmturmiezm bei prcfieom y seiekkgcjmr estrmtedgms be resciukgûj eaektgvms.
Ei kcopcrtmogejtc sugkgbm jc ckurre ej musejkgm be repertcrgc be
resciukgûj be prcfieoms, sgjc que es pmrte bei usc kcjtgjuc be estrmtedgms be
resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej im evgtmkgûj. Exgste im pcsgfgigbmb be que
ei kcjsuitmjte krem que estí gjtejtmjbc resciver ei prcfieom y que sus amiims
kcjstmjtes gjbgkmj que es gjkmpmz pmrm resciveric< c fgej, que estí
ejarejtmjbc ujm sgtumkgûj grresciufie. Kreer igtermioejte estms bcs
pcsgfgigbmbes mjuim im cpkgûj be utgigzmr ctrms estrmtedgms be resciukgûj, y
iievm m utgigzmr estrmtedgms be marcjtmogejtc kmbm vez oís extreoms. Ei kiïjgkc
befe rekcjcker que ei kcopcrtmogejtc sugkgbm se crgdgjm ej sgtumkgcjes

eockgcjmies
resciukgûj y bemjdustgmjtes
tciermjkgm beextreoms,
im perscjmburmjte ims kumies im kmpmkgbmb be
se mdctmj.
 UJ OCBEIC KCJ FM[E EJ EI MPVEJBG^MNE BEI
KCOPCVRMOGEJRC [UGKGBM

Im sugkgbmigbmb (que gjkiuye ujm drmj vmrgebmb be kcopcrtmogejtcs kcoc ims

mutciesgcjes sgj gjtejkgûj sugkgbm, gjvestgdmr oçtcbcs pmrm imstgomrse c
sugkgbmrse, moejmzmr kcj sugkgbmrse, fuskmr oebgcs pmrm sugkgbmrse, eskrgfgr
jctms sugkgbms, ejtre ctrcs) es uj eneopic be uj estgic be resciukgûj be
prcfieoms crgejtmbc m im evgtmkgûj y ei kcjtrci bei omiestmr eockgcjmi que
resuitm be uj kcjtextc kcopuestc pcr>
=. Im hgstcrgm be mprejbgzmne be im perscjm, bcjbe gjtermktþmj>
m) Im expcsgkgûj m redims sckgmies que bergvmj prcpgebmbes mversgvms mi
omiestmr eockgcjmi y ic kcjvgertej ej suargogejtc.
f) Im expcsgkgûj m redims sckgmies que bergvmj prcpgebmbes mpetgtgvms mi

sugkgbgc kcoc oebgc, pctejkgmioejte rcoíjtgkc, be eskmpe bei

suargogejtc< y que mogjcrmj im aujkgûj mversgvm bei bcicr aïsgkc
resuitmbc bei mutcbmýc.
k) Im expcsgkgûj m evejtcs bcicrcscs que resuitmj ej ujm kmpmkgbmb
mbqugrgbm be expergoejtmr bcicr aïsgkc.
b) Im expcsgkgûj m ocbeics be sugkgbgc.
e) Ei ocibemogejtc be im sugkgbmigbmb pcr reacrzmogejtc bgaerejkgmi.
a) Im dejermigzmkgûj be im sugkgbmigbmb y estmfiekgogejtc kcoc estrmtedgm
be resciukgûj be prcfieoms crgejtmbm m im evgtmkgûj y mi eskmpe.
d) Ei besusc be ctrms estrmtedgms be marcjtmogejtc miterjmtgvms pcr im

ekcjcoïm bei kcopcrtmogejtc sugkgbm, c pcr im pcsgfie extgjkgûj c

kmstgdc bei kcopcrtmogejtc miterjmtgvc.

6. Kcjbgkgcjes octgvmkgcjmies (bgspcsgkgcjmies) mktumies pmrm ei sugkgbgc

kcoc>
m) [gtumkgcjes estresmjtes exterjms (kcoc prcfieoms agjmjkgercs) c gjterjms
(p. en., bcicr aïsgkc).
f) [uargogejtc, omiestmr eockgcjmi expergoejtmbc kcoc gjtciermfie,
gjkcjtrcimfie c gjeskmpmfie.

;. Estïouics bgskrgogjmtgvcs pmrm ei sugkgbgc kcoc>

 m) Bgspcjgfgigbmb be oebgcs (p. en., mroms be auedc).
f) Pcsgfgigbmb be gjtejtmr ei sugkgbgc (kcoc estmr scic ej kmsm, p. en., kcj
ics hgncs ej ei kciedgc, be acrom que jmbge puebm kcjteopimr ei gjtejtc).

2. Kcjsekuejkgms pctejkgmies>
m) Kcjsekuejkgms reacrzmjtes m kcrtc pimzc be tgpc pcsgtgvc e gjterjms kcoc
sejsmkgûj be kcjtrci, y exterjms kcoc gjkreoejtc be ims expresgcjes be
kugbmbc c maektc pcr pmrte be perscjms kerkmjms.
f) Kcjsekuejkgms reacrzmjtes m kcrtc pimzc be tgpc jedmtgvc e gjterjms
(kcoc migvgc teopcrmi bei omiestmr eockgcjmi), y exterjms (p. en., kese
ocoejtíjec be estrescres sckgmies).
k) Kcjsekuejkgms gjbesemfies m imrdc pimzc kcoc im mutcomtgzmkgûj be im
sugkgbmigbmb, ei gjkreoejtc be im tciermjkgm mi bcicr aïsgkc c hmfgtumkgûj m
im gbem be ocrgr, y ei omjtejgogejtc be ims sgtumkgcjes estresmjtes y ei
omiestmr eockgcjmi msckgmbcs m çstms pcr jc hmfer hekhc uj gjtejtc be
resciukgûj mktgvc kcj eiims.

Ei Vekumbrc ;-= beskrgfe uj mjíigsgs aujkgcjmi bei kcopcrtmogejtc sugkgbm

tcomjbc ej kuejtm ics amktcres que kcoþjoejte se msckgmj m su mpmrgkgûj y
omjtejgogejtc.

Vekumbrc ;-=. Ocbeic bei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcj fmse ej ei mprejbgzmne

Cpermkgcjes be estmfiekgogejtc
[gtumkgûj estresmjte(Prcfieoms, rekhmzc, pçrbgbm, armkmsc, etk.)Bcicr aïsgkc c psgkciûdgkc(Expergejkgm be ser ujm
kmrdm, ser rekhmzmbc, sciebmb, omiestmr gjtejsc)
Kcjtrci verfmi

Vedims que espekgagkmj kcjsekuejkgms gjbesemfies bei omiestmr eockgcjmi(Gjtciermfie, Gjeskmpmfie,

Gjterogjmfie)+Vedims que espekgagkmj kcjsekuejkgms besemfies bei kcopcrtmogejtc sugkgbm([ugkgbgc kcoc estrmtedgm
be sciukgûj be prcfieoms)
Estïouic Kcopcrtmogejtc Kcjsekuejkgms
bgskrgogjmtgvc

Bgspcjgfgigbmb Kcopcrtmogejtc Veacrzmogejtc gjterjc pcsgtgvc (p. en., pimker c sejsmkgûj be kcjtrci) c
be oebgcs sugkgbm(Eskrgfgr kmrtms, jedmtgvc (p. en., migvgc c mbcroekgogejtc)Veacrzmogejtc
mbcroekgogejtc)Veacrzmogejtc exterjc pcsgtgvc
(Gjstruoejtmies gjvestgdmr oçtcbcs, (p. en., cftejkgûj be mpcyc, kugbmbc c expresgcjes be maektc) c jedmtgvc (p.
c sckgmies) moejmzms, tejtmtgvm, en., resciukgûj be uj prcfieom c kese be ujm sgtumkgûj gjterperscjmi
mutciesgcjes, etk.) besmdrmbmfie)
 [CFVE IM DVMQEBMB W KVCJGKGBMB BEI
KCOPCVRMOGEJRC [UGKGBM

Uj ocbeic bei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcj fmse ej ei mprejbgzmne resuitm

mbekumbc pmrm ejtejber kumiquger drmvebmb c acrom be kcopcrtmogejtc
sugkgbm u ctrcs kcopcrtmogejtcs pctejkgmioejte peigdrcscs (Khgies, [trcsmhi
& Vcferts, 60=7). Im bgaerejkgm ejtre ics kcjsuitmjtes sugkgbms be mitc y fmnc
aujkgcjmogejtc gjkiuye im icjdevgbmb, bgversgbmb y dejermigbmb be este estgic
be marcjtmogejtc. Mi trmfmnmr kcj uj kcjsuitmjte kcj kcopcrtmogejtc sugkgbm
repetgtgvc y fmnc aujkgcjmogejtc, ei termpeutm jekesgtm pcjer oejcs çjamsgs
ej ejkcjtrmr ujm etgquetm bgmdjûstgkm (que sgrve oís pmrm kuipmr mi
kcjsuitmjte be sus prcfieoms que pmrm myubmrie, p. en., ’ims perscjms
fcrberigje hmkej kcsms extreoms pmrm omjgpuimr‟) que ej ejtejber ims
aujkgcjes psgkciûdgkms que omjtgejej ei kcopcrtmogejtc gjeaektgvc bei
kcjsuitmjte.
Ics kcjsuitmjtes kcj kcopcrtmogejtc sugkgbm repetgtgvc y fmnc
aujkgcjmogejtc ouestrmj ujm drmj vmrgebmb be estrmtedgms crgejtmbms m im
evgtmkgûj bei omiestmr ej ujm drmj vmrgebmb be sgtumkgcjes. Ej estcs kmscs, jc
befe besestgomrse im pcsgfgigbmb be que exgstmj bçagkgts be hmfgigbmbes be
marcjtmogejtc ej írems gopcrtmjtes pmrm ei aujkgcjmogejtc psgkciûdgkc< pcr
eneopic, be mtejkgûj piejm, reduimkgûj eockgcjmi, tciermjkgm mi omiestmr c
eaektgvgbmb gjterperscjmi (Igjehmj, =77;). Ei crgdej be estcs prcfieoms
puebe ejkcjtrmrse ej ei trmuom, mfmjbcjc c ej mofgejtes amogigmres que
carekgercj pckms cpcrtujgbmbes be mprejber estrmtedgms be marcjtmogejtc y
sciukgûj be prcfieoms eaektgvms y kcj fmse ej vmicres burmjte im gjamjkgm y im
mbcieskejkgm (p. en., Fmttie et mi.,
mi., 6002< Bufe et mi.,
mi., 600=). Arekuejteoejte,
ej estcs mofgejtes se ocbeim y ocibem uj estgic be resciukgûj be prcfieoms
kmrmktergzmbc pcr im evgtmkgûj gopuisgvm, im mutcgjvmigbmkgûj, im pmsgvgbmb
mktgvm y ei pckc usc be im mutcrreaiexgûj, reduimkgûj eockgcjmi eaektgvm y
mkeptmkgûj bei omiestmr eockgcjmi. Msï, ei kcjsuitmjte iiedm mi agjmi be su
mbcieskejkgm kcj uj repertcrgc be hmfgigbmbes be marcjtmogejtc ouy igogtmbc
pmrm ejarejtmr ujm drmj vmrgebmb be sgtumkgcjes be vgbm, ei kcjsuitmjte
respcjbe be omjerms sgogimres m sgtumkgcjes bgversms pcrque sûic hm
mprejbgbc m respcjber be esm omjerm. [uomjbc m estc, estcs kcjsuitmjtes
vgvej ej uj oujbc kcicrembc pcr ujm jmrrmtgvm perscjmi gjtejsmoejte
jedmtgvm que hmke bgaïkgi gomdgjmr, c gjkiusc gjtejtmr, mktumr be omjerm jc
sugkgbm. Rmopckc befe besestgomrse im gopcrtmjkgm be gjaiuejkgms
jeurcfgciûdgkms, dejçtgkms y bei jeurcbesmrrciic ej im eoerdejkgm be este
estgic be marcjtmogejtc. Midujcs estubgcs sudgerej que uj kumrtc c oís be
kcjsuitmjtes kcj kcopcrtmogejtcs sugkgbms repetgtgvcs hmj krekgbc ej
mofgejtes fejgdjcs sgj estms kmrmkterïstgkms, y oukhms oís perscjms que
krekej ej mofgejtes suomoejte besamvcrekgbcs besmrrciimj hmfgigbmbes be
marcjtmogejtc eaektgvms (Pmrgs, 6008, 60=0).
Im icjdevgbmb bei kcopcrtmogejtc sugkgbm y ctrcs kcopcrtmogejtcs
peigdrcscs ej ics kcjsuitmjtes mjtes oejkgcjmbcs cfebeke m bcs oekmjgsocs>
m) ics kcopcrtmogejtcs be mitc rgesdc aujkgcjmj pmrm bgsogjugr ei omiestmr
eockgcjmi be ics kcjsuitmjtes m kcrtc pimzc, este reacrzmbcr enerke ujm
gjaiuejkgm omycr ej ei kcopcrtmogejtc bei kcjsuitmjte que ics eaektcs
sckgmies jedmtgvcs m imrdc pimzc< f) im scfregbejtgagkmkgûj kcj ims jcroms
sckgmies que kmigagkmj ei bcicr eockgcjmi kcoc tûxgkc, y que gjbgkmj im
jekesgbmb be su kcjtrci
oebgbms extreoms c eigogjmkgûj
oís gjoebgmtms. Estcs gjoebgmtcs,
oekmjgsocs gjaiuyej
bctmj m imejsugkgbmigbmb
ei usc be
be ujm drmj resgstejkgm mi eaektc be ims kcjsekuejkgms jedmtgvms m imrdc pimzc,
pues ei kcopcrtmogejtc eaektgvc requgere be im bgspcsgkgûj y aiexgfgigbmb
suagkgejtes pmrm que im perscjm omjtejdm kcjtmktc kcj ims kcjsekuejkgms be
kmbm sgtumkgûj pmrtgkuimr y mktþe mkcrbe m eiims. Besmacrtujmbmoejte, pmrm ics
kcjsuitmjtes kcj oþitgpies prcfieoms, estm mtejkgûj mi ocoejtc presejte es
bgaïkgi be icdrmr y estc represejtmrí uj besmaïc bgstgjtgvc pmrm im termpgm
([trcsmhi, Vcfgjscj & Dustmvsscj, 60=5). Ei þjgkc iudmr ej ei que ujm
perscjm puebe kmofgmr es ej ei mquï y mhcrm, y ujm be ims prgjkgpmies oetms m
icdrmr
sugkgbmskcj
y beeimitckcjsuitmjte kcj oþitgpies
rgesdc es myubmrics y repetgtgvcs
m omjtejer kcopcrtmogejtcs
su mtejkgûj ej ei ocoejtc
presejte burmjte ims sesgcjes be termpgm, mhï es bcjbe ics PGOE[ evgtmbcs se
presejtmríj. Estm mtejkgûj es gjusumi pmrm im omycrïm be estcs kcjsuitmjtes
pcrque hmj mprejbgbc m evgtmr estmr presejtes burmjte uj tgeopc prcicjdmbc,
kcoc resuitmbc expergoejtmj su omiestmr eockgcjmi kcoc ujm omsm mocram
be expergejkgms que requgere ser cfservmbm, msï kcoc ics PG OE[ que ic
kcjacromj, pmrm pcber tcomr bgstmjkgm be çi< im kimve be im mtejkgûj mi
ocoejtc presejte kcj estcs kcjsuitmjtes es myubmrics m omjtejer su mtejkgûj
be acrom scstejgbm ej ics PGOE[ teogbcs. Im oetm þitgom es myubmr m estcs
PGOE[
kcjsuitmjtes m jctmr ic que es gopcrtmjte pmrm eiics ej presejkgm be ics
besmdrmbmfies.
 Ei ocbeic presejtmbc es ujm herrmogejtm aiexgfie pmrm kumbrmr ei
kcopcrtmogejtc sugkgbm, mbcptm ujm vgsgûj cfnetgvm y jc ocrmigstm c
estgdomtgzmjte respektc mi kcopcrtmogejtc bei kcjsuitmjte, gjkiusc ic
jcromigzm besbe su kcjtextc. Kcoc kcjsekuejkgm, juestrc çjamsgs be
trmtmogejtc es ej im mkeptmkgûj bei omiestmr eockgcjmi y im fþsquebm be
resciukgûj be prcfieoms be vgbm kcj fmse ej ic que es vmigcsc pmrm ei
kcjsuitmjte.
 KCJ[GBEVMKGCJE[ REÛVGKM[ KCOPIEOEJRMVGM[

Ics mutcres bei presejte kmpïtuic msuoej ujm perspektgvm kcjtextumigstm y

aujkgcjmi respektc mi estubgc bei kcopcrtmogejtc, y pcr ejbe ic
kcjsgbermocs kcjsekuejkgm be su kcjtextc. Kcjtextc sgdjgagkm tmjtc im
hgstcrgm (dejçtgkm y cjtcdejçtgkm) bei gjbgvgbuc, su sgtumkgûj mktumi y ei rmjdc
pctejkgmi be kcjsekuejkgms (gjoebgmtms y beocrmbms) kcjtgjdejtes m bgkhc
kcopcrtmogejtc (Bcudher & Hmogitcj, 60=8). Ei iektcr pcbrí rekcjcker que
heocs hekhc hgjkmpgç ej im hgstcrgm cjtcdejçtgkm be im perscjm, su sgtumkgûj
mktumi y ims kcjsekuejkgms pctejkgmies be ims que bepejbe im sugkgbmigbmb bei
gjbgvgbuc (ei Vekumbrc ;-= giustrm ei kcjtextc mktumi y ims kcjsekuejkgms
pctejkgmies) kcoc octgvcs be ujm kimse be kcopcrtmogejtc ocimr oís
drmjbe m im que bejcogjmocs ’estgic be marcjtmogejtc fmsmbc ej im
evgtmkgûj‟, im kumi represejtm uj rmsdc c aejctgpc bei que ei sugkgbgc es sûic
uj eneopic tcpcdríagkc c ociekuimr. Heocs benmbc pejbgejte im gjkiusgûj be
ims vmrgmfies fgciûdgkms, m kcjtgjumkgûj prcaujbgzmreocs ej ese mspektc y
scfre im pcsgfie msckgmkgûj ejtre uj rmsdc msckgmbc m vmrgmfies dejçtgkms y im
sugkgbmigbmb.

Uj rmsdc kcoþj
Ims evgbejkgms mktumies be estubgcs ej dejçtgkm, jeurckgejkgm,
kcopcrtmogejtc y psgkcpmtcicdïm sudgerej im exgstejkgm be uj rmsdc (c
aejctgpc) kcoþj que se trmsimpm ejtre ics bgverscs trmstcrjcs be smiub oejtmi
msckgmbcs m ims bgagkuitmbes be reduimkgûj be ims eockgcjes kcoc ‒perc jc
exkiusgvmoejte‒ ics be mjsgebmb, bepresgûj, cfsesgvcs, reimkgcjmbcs mi
trmuom, bgsckgmtgvcs, scoítgkcs, bei kcopcrtmogejtc migoejtmrgc y ei
trmstcrjc iïogte be im perscjmigbmb. Ei rmsdc ej kcoþj es ujm eievmbm
remktgvgbmb eockgcjmi y uj kcjtrci reduimtcrgc gjeagkgejte mdrmvmbcs pcr ujm
expergejkgm mversgvm be ims eockgcjes e gjtejtcs be ocbgagkmr, evgtmr c
kcjtrcimr im expergejkgm be im eockgûj (Pmyje et mi., mi., 60=2). Este rmsdc
tmofgçj se ejkuejtrm presejte ej ei kmsc be kcjsuitmjtes que presejtmj
kcopcrtmogejtc sugkgbm.

Vemktgvgbmb eockgcjmi y kcjtrci reduimtcrgc gjeagkgejte

Hmstm ei ocoejtc, ics estubgcs scfre dejçtgkm scj gjsuagkgejtes pmrm
gbejtgagkmr ujm prebgspcsgkgûj beterogjmbm mi kcopcrtmogejtc sugkgbm, ej
bmbc kmsc se puebej ejkcjtrmr amktcres dejçtgkcs msckgmbcs mi besmrrciic be
trmstcrjcs be smiub oejtmi bcjbe ei sugkgbgc es oís arekuejte, kcoc ics
pcigocragsocs bei dej trmjspcrtmbcr be serctcjgjm, ics kumies bgstmj oukhc
be ser exkiusgvcs bei kcopcrtmogejtc sugkgbm y oís fgej se msckgmj m çi be
omjerm gjbgrektm pcr estmr reimkgcjmbcs kcj ei rmsdc be gopuisgvgbmb (Imrde
et mi.,
mi., 60=8). Msï, ics pcigocragsocs bei dej trmjspcrtmbcr be serctcjgjm se
msckgmj m im gopuisgvgbmb (jc im beterogjmj), im gopuisgvgbmb se msckgm mi
besmrrciic be bgverscs trmstcrjcs be smiub oejtmi (jc ics beterogjm), im
presejkgm be ujc c oís trmstcrjcs be smiub oejtmi se msckgmj mi besmrrciic be
im sugkgbmigbmb, y fmncs jgveies be serctcjgjm se msckgmj mi kcopcrtmogejtc
sugkgbm ej perscjms kcj uj bgmdjûstgkc psgqugítrgkc (oms jc ic beterogjmj).
W jc ic hmkej puestc que jc tcbms ims perscjms kcj escs trmstcrjcs (p. en.,
trmstcrjc fgpcimr, bepresgûj, esqugzcarejgm c trmstcrjc iïogte be im
perscjmigbmb) ouestrmj kcopcrtmogejtc sugkgbm y uj drmj pcrkejtmne be
perscjms que ouestrmj kcopcrtmogejtc sugkgbm jc presejtmj estcs trmstcrjcs.
[gj eofmrdc, im gjvestgdmkgûj ej estm iïjem resuitm prcoetebcrm pcrque ei
trmtmogejtc be ics trmstcrjcs be smiub oejtmi, kumjbc estíj presejtes, scj
ouy gopcrtmjtes pmrm im rebukkgûj bei kcopcrtmogejtc sugkgbm. Pcr ei
ocoejtc, se puebe supcjer que oukhms be ims perscjms que ouestrmj
kcopcrtmogejtc sugkgbm puebej presejtmr mjcomiïms ej ei dej oejkgcjmbc,
mujque im evgbejkgm jc es suagkgejte kcoc pmrm supcjer que es uj amktcr
jekesmrgc pmrm ei besmrrciic be mitm remktgvgbmb eockgcjmi, mujque puebe seric
ej midujcs kmscs. [g msuogocs que ei kcjtextc bei que bepejbe uj
kcopcrtmogejtc gjkiuye im hgstcrgm dejçtgkm y cjtcdejçtgkm bei crdmjgsoc, im
vmrgmfie dejçtgkm puebe ser uj amktcr oís c oejcs gopcrtmjte que jc puebe
ser beskmrtmbc ej im expigkmkgûj bei kcopcrtmogejtc (sugkgbm pmrm ic que jcs
ckupm) be uj crdmjgsoc gjbgvgbumi.
Bgverscs gjvestgdmbcres hmj ejkcjtrmbc reimkgcjes ejtre im gopuisgvgbmb,
kcopcrtmogejtc bepejbgejte bei estmbc be íjgoc e gjestmfgigbmb maektgvm,
kcj mktgvgbmb espekïagkm ej ics sgsteoms kcigjçrdgkcs y jcrmbrejçrdgkcs
msckgmbcs m ujm respuestm eievmbm bei ene hgpctíimoc-pgtugtmrgc-mbrejmi (HPM<
HPM
Krcweii, Femukhmgje & Igjehmj, 6007) y ei aujkgcjmogejtc be vïms

jeurcjmies gopigkmbms
hgpermktgvmkgûj ej jervgcsms
be estrukturms ei prckesmogejtc
gopigkmbms eockgcjmi, kcocbe im
ej im dejermkgûj
eockgûj (Brmfmjt et mi.,
mi., 60=6< Icjsbcra et mi.,
mi., 60==< Oujmac, Frcwj &

Hmrgrg, 6008), msï kcoc im bgsogjukgûj ej im kcjektgvgbmb aujkgcjmi ejtre ims

redgcjes dejermbcrms be eockgûj y ims estrukturms gopigkmbms ej su kcjtrci
gjhgfgtcrgc (Pezmwms et mi.,
mi., 6005).
[g fgej heocs gjsgstgbc ej que ei sugkgbgc jc es uj kcopcrtmogejtc
resuitmjte be uj trmstcrjc fgcquïogkc c uj prcfieom be smiub oejtmi, sg se hm
msckgmbc m im presejkgm be estmbcs eockgcjmies besmdrmbmfies gjtejscs y m im
presejkgm be sgtumkgcjes be vgbm estresmjtes (vçmse tmofgçj kmpïtuic 2), im
sgtumkgûj m tejer ej oejte es que ims evgbejkgms sudgerej que ei estrçs krûjgkc
se msckgm m ujm respuestm eievmbm, fmnm hmfgtumkgûj y eievmbm burmkgûj be im
mktgvgbmb be im moïdbmim y im ïjsuim, y ujm oejcr mktgvgbmb be im kcrtezm
prearcjtmi, bcrscimtermi y vejtrcoebgmi< respuestm eievmbm bei HPM y
besfmimjkes be im mktgvgbmb be ics sgsteoms serctcjgjçrdgkcs, kcigjçrdgkcs y
mbrejçrdgkcs ([hytie et mi., mi., 6006), ic que trme kcoc kcjsekuejkgm
gjkreoejtcs krûjgkcs ej ei rgtoc kmrbgmkc, presgûj smjduïjem, bgsacrgm,
bepresgûj, mjsgebmb e grrgtmfgigbmb (Kicjgjder, 6000< Durvgts et mi.,
mi., 6000<
[lcbci et mi.,
mi., 6006)< msï kcoc sejsgfgigbmb gjterperscjmi msckgmbm m ims
bgagkuitmbes be reduimkgûj eockgcjmi beskrgtms (Bcoes, [khguize & Herpertz,
6007 Jgebtaeib et mi.,
mi., 60=0).

Expergejkgm mversgvm be ims eockgcjes

Wm se hm oejkgcjmbc que ims perscjms que ouestrmj kcopcrtmogejtc sugkgbm
tgejbej m nuzdmr sus estmbcs eockgcjmies bgspimkejtercs kcoc peigdrcscs e
gjtciermfies ej ocoejtcs be vgbm estresmjtes y que estm tejbejkgm estí
msckgmbm m supuestcs kuiturmies (vçmse tmofgçj kmpïtuic 2) que sûic scj
pcsgfies m pmrtgr bei pmpei que tgeje ei iejdumne kcoc oekmjgsoc reduimbcr
bei kcopcrtmogejtc. Prekgsmoejte, ics hmiimzdcs expergoejtmies
kcjteopcríjecs resmitmj ei pmpei bei iejdumne kcoc respuestm reimkgcjmi
bergvmbm mrfgtrmrgmoejte mpigkmfie ej im dejermkgûj be reimkgcjes ejtre
estïouics, pþfigkcs c prgvmbcs, que resuitmj ej im mitermkgûj be sus aujkgcjes
mpetgtgvms c mversgvms (Byocjb & Vckhe, 60=;).
Ei prcfieom jc es tmjtc ese eaektc kcoc ei que ims perscjms gjtejtej
eopiemr estrmtedgms bgrgdgbms m im evgtmkgûj c bgsogjukgûj be im gjtejsgbmb be
eockgcjes gjkûocbms, estc es ic que resuitm kcjtrmprcbukejte, pues
kcjtrgfuye mi omjtejgogejtc y mdrmvmogejtc bei omiestmr. Ej im igtermturm
kiïjgkm kcopcrtmoejtmi kcjteopcríjem se iimom evgtmkgûj expergejkgmi m im

kimse be kcopcrtmogejtcs que aujkgcjmj kcoc gjtejtcs beigfermbcs pcr

evgtmr, kcjtrcimr c suprgogr ei omiestmr (Hmyes, [trcsmhi & Tgiscj, 60==).
Estm evgtmkgûj expergejkgmi beskrgfe m uj kcjnujtc be kcopcrtmogejtcs be
acroms bgversms que tgejej ei eaektc kcoþj be mitermr im acrom c arekuejkgm
PGOE[
be ics im kcjbuktm
(kcoc y ims kcjbgkgcjes que eaektgvcs
sugkgbm) scj ics dejermj,
pmrmbgkhcs
migvgmrkcopcrtmogejtcs
kcopcrt mogejtcs
im expergejkgm
bgspimkejterm m kcrtc pimzc, perc be mkcjteker be uj ocbc krûjgkc y
dejermigzmbc tgeje ei eaektc be mopigmr ims expergejkgms jedmtgvms y prcbukgr
ujm igogtmkgûj ej im vgbm be im perscjm (Hmyes et mi., mi., =771). [us eaektcs
prcfieoítgkcs se expigkmj pcrque> m) su prckesc ogsoc kcjtrmbgke ei
resuitmbc besembc, pcr eneopic ’gjtejtmr civgbmr que ; + ; ? 1 sûic bmrí
omycr gopcrtmjkgm m estm suom, hmkgejbc que sem oís bgaïkgi smkmrim be im
kcjskgejkgm y que se rekuerbe mjte im oejcr prcvckmkgûj‟< f) im reduimkgûj be
im expergejkgm prgvmbm es pckc sejsgfie mi kcjtrci vciujtmrgc, pcr eneopic>
’gjtejte miedrmrse espcjtíjemoejte mi ogrmr ei prgoer cfnetc ej ei pgsc que
ejkuejtre mi smigr m im kmiie‟ c ’gjtejte kmofgmr ei rgtoc kcj que imte su
kcrmzûj usmjbc sûic su kcjtrci oejtmi‟< y pcrque k) m vekes ei kmofgc es
pcsgfie, perc estm estrmtedgm iievm, evejtumioejte, m acroms gjbesemfies be
evgtmkgûj, ’kcoc kcjsuogr sustmjkgms mitermbcrms bei estmbc be íjgoc kcoc
acrom be rebukgr im kcjskgejkgm be im trgstezm‟ c ’evgtmr smigr be kmsm pmrm jc
expergoejtmr teocr m ser vïktgom bei krgoej, ic que m im imrdm ic hmrí sejtgr
oís gjbeaejsc‟.
Mkcrbe m Tgiscj y Iukgmjc (6006), estm evgtmkgûj expergejkgmi es ei amktcr
krïtgkc ej ei suargogejtc huomjc, tmjtc kumjbc ims kcjsekuejkgms be im
evgtmkgûj eockgcjmi
kumjbc çste se scfreiievmj
jc es ei kmsc sgj que
y im evgtmkgûj pmrmigkejej
se kcjvgerte im uj
vgbm ej exkesc,
trmstcrjc kcoc
igogtmjte.
Vespektc m ims rmzcjes que bmj iudmr m su surdgogejtc, juestrc ocbeic
expigkm que ei besmrrciic be im sugkgbmigbmb, kcoc estrmtedgm be resciukgûj be
prcfieoms kcj fmse ej im evgtmkgûj, surde be im gjtermkkgûj ejtre> m) im
expergejkgm eockgcjmi vmicrmbm kuiturmioejte kcoc jedmtgvm y f) uj oebgc
sckgmi que im gjvmigbm. Ei resuitmbc serïm ujm iukhm kcj im prcpgm eockgûj que
bm iudmr m ujm drmj remktgvgbmb eockgcjmi, pcsgfies bgagkuitmbes kcdjgtgvms
enekutgvms y remkkgcjes agsgciûdgkms gjtejsms< y beagkgejtes hmfgigbmbes pmrm
ejtejber y reduimr ei kcopcrtmogejtc, ic que resuitm ej trmstcrjcs ej ims

reimkgcjes gjterperscjmies,
crgejtmbc m oetms ei kcjtrci
(vçmse kmpïtuic 2). be gopuiscs y kcopcrtmogejtc
 Im kuestgûj es que, sgj besemric, ei oebgc sckgmi acromtgvc vmicrm midujms
eockgcjes kcoc jedmtgvms y ims cpcje m im aeigkgbmb, y ie mtrgfuye uj estmtus
kmusmi respektc mi kcopcrtmogejtc gjeaektgvc pmrm icdrmr cfnetgvcs perscjmies
y sckgmioejte vmigcscs, quebmjbc gopiïkgtm im jekesgbmb be reprgogr midujms

eockgcjes
perscjm se kcoc uj oebgc
ejkmrdm, pmrm be
ejtcjkes, icdrmr mnustmrse
hmker sckgmioejte
ouitgtub be kcsms y pmrm
ser aeigz. Im
gjtejtmr
gdjcrmr, evgtmr, ocbgagkmr c eskmpmr be im expergejkgm be ’omiestmr‟ y ics
evejtcs msckgmbcs m eiim, ic que gjmbvertgbmoejte gjkreoejtm im kcjskgejkgm
bei prcpgc omiestmr, ic extgejbe, kcjsuoe drmj kmjtgbmb be tgeopc y ejerdïm
que pubgerm bebgkmrse m hmker kcsms vmigcsms, y mkmpmrm im mtejkgûj be im
perscjm be acrom que im kcjtrcim y ie bgagkuitm respcjber mi ocoejtc presejte
y be ujm acrom kcjdruejte kcj sus vmicres y oetms (Veyes-Crtedm, 60=4). Ei
sugkgbgc es, ejtcjkes, im oíxgom expresgûj be estm tejbejkgm pmrmbûngkm m im
evgtmkgûj expergejkgmi (Hmyes, [trcsmhi & Tgiscj, 60==).
 VEDIM[ BE BEBC

• Kcoc drupc, ics kcjsuitmjtes sugkgbms ouestrmj pckm bgspcsgkgûj pmrm

kcjtmktmr y mkeptmr su bcicr psgkciûdgkc.
• Besbe im perspektgvm bei kcjsuitmjte sugkgbm, ei sugkgbgc es ujm estrmtedgm
be resciukgûj be prcfieoms iedïtgom.
• Ei kcopcrtmogejtc sugkgbm es uj oçtcbc be resciukgûj be prcfieoms kcj
fmse ej im evgtmkgûj bei omiestmr psgkciûdgkc.
• Ej esejkgm, ims krgsgs sugkgbms gjkiuyej im perkepkgûj be que ei bcicr es
gjtciermfie, gjeskmpmfie e gjterogjmfie.
• Ei kcopcrtmogejtc sugkgbm es ujm estrmtedgm mprejbgbm be resciukgûj be
prcfieoms crgejtmbm m im reduimkgûj be uj bcicr eockgcjmi gjbesembc e
gjtejsc.
• Ei kcopc
kcopcrtmogejtc
rtmogejtc sugkgbm prcbuke uj migvgc eockgcjmi rípgbc y
pcbercsc, y myubm m im perscjm m cftejer midþj tgpc be migvgc scfre ics
estrescres sgtumkgcjmies.
• Ics gopmkt
gopmktcs
cs besemfies bei kcop
kcopcrtmogejtc
crtmogejtc sugkgbm scjs cj be kcrtm
burmkgûj. Im sugkgbmigbmb estí sedugbm be uj refcte eockgcjmi, que se
expergoejtm kcoc gjtrusgvc, gjkcjtrcimbc y trmuoítgkc.
• Ims bgagkuitmbes bei kcjsuitmjte pmrm enerker uj kcjtrci vciujtmrgc scfre
sus pejsmogejtcs e gopuiscs sugkgbms estíj msckgmbms m im krgsgs sugkgbm.
• Ei kcjsuitmjte repetgtgvmoejte sugkgbm bgagere ej drmbc, jc ej tgpc, be
ctrcs kcjsuitmjtes oís aujkgcjmies y kcj krgsgs sugkgbms bgskretms.
• Ei oekmjgsoc bei kcopcrtmogejtc sugkgbm repetgtgvc es ei marcjtmogejtc

• fmsmbc ej imbeievgtmkgûj
Ims oetms dejermigzmbm,
trmtmogejtc persgstejterepetgtgvmoejte
kcj ei kcjsuitmjte y resgstejte mi sugkgbm
kmofgc.scj
ims ogsoms que kcj ei kcjsuitmjte sugkgbm mdubc.

VEAEVEJKGM[

Fmttie, K., [hem, O., Nchjscj & et mi. (6002). Khgibhccb omitremtoejt mssckgmteb wgth mbuit perscjmigty
bgscrbers> agjbgjds arco the Kciimfcrmtgve Icjdgtubgjmi Perscjmigty Bgscrbers [tuby. Ncurjmi ca
perscjmigty bgscrbers,
bgscrbers, =8(6), =7;-6==.
Frcwj, D.L. & Nmder-Hyomj, [. (60=2). Evgbejke-Fmseb Psykhcthermpges acr [ugkgbe Prevejtgcj.
Moergkmj Ncurjmi ca Prevejtgcj
Prevejtgcj Oebgkgje
Oebgkgje,, 24(;6), =81‛=72.
Kmopfeii-[giis, I., Fmricw, B.H., Frcwj, R.M. & Hcaomjj, [.D. (6001m). Mkkeptmfgigty mjb
suppressgcj ca jedmtgve eoctgcj gj mjxgety mjb occb bgscrbers. Eoctgcj
Eoctgcj,, 1, 584‛575.
Kmopfeii-[giis, I., Fmricw, B.H., Frcwj, R.M. & Hcaomjj, [.D. (6001f). Eaaekts ca suppressgcj mjb
mkkeptmjke cj eoctgcjmi respcjses gj gjbgvgbumis wgth mjxgety mjb occb bgscrbers. Fehmvgcur
Vesemrkh mjb Rhermpy
Rhermpy,, 22, =65=‛=61;.
Khgies, N.M., [trcsmhi. L.B. & Vcferts, I.T. (60=7). Kigjgkmi omjumi acr mssessoejt mjb tremtoejt ca
sugkgbmi pmtgejts (6m ebgkgûj). Tmshgjdtcj BK> Moergkmj psykhgmtrgk mssckgmtgcj pufigshgjd.
Kicjgjder, K.V. (6000). Fgcicdy ca perscjmigty bgoejsgcjs. Kurrejt Cpgjgcj gj Psykhgmtry 6000, =;,
1==‛1=1.
Krmsle, O. D., Lgrkmjslg, L., ^eiglcwsly, O., Oystlcwslg, N., Khcwbhury, J. & Fmler, M. (6008).
Cptgogzgjd gjhgfgtcry iemrjgjd burgjd expcsure thermpy. Fehmvgcur Vesemrkh mjb Rhermpy,Rhermpy, 21, 5‛ 64.
Krcweii, [.E., Femukhmgje, R.P. & Igjehmj, O.O. (6007). M Fgcsckgmi Beveicpoejtmi Ocbei ca
Fcrberigje Perscjmigty> Eimfcrmtgjd mjb Extejbgjd Igjehmj‗s Rhecry. Psykhcicdgkmi Fuiietgj,
Fuiietgj, =;5(;),
275-5=0.
Bcoes, D., [khuize, I. & Herpertz, [.K. (6007). Eoctgcj rekcdjgtgcj gj fcrberigje perscjmigty bgscrber
- m revgew ca the igtermture. Ncurjmi ca Perscjmigty Bgscrber,
Bgscrber, 6;, 1‛ =7
Bcudher, O. & Hmogitcj, B.M. (60=8). Rhe kcjtextumi skgejke ca iemrjgjd> Gjtedrmtgjd fehmvgcrmi mjb
evciutgcj skgejke wgthgj m aujktgcjmi mpprcmkh. Ej B. [icmj Tgiscj & [.K. Hmyes (Ebs.), Evciutgcj
& Kcjtextumi Fehmvgcrmi [kgejke> Mj gjtedrmteb armoewcrl acr ujberstmjbgjd, prebgktgjd mjb
gjaiuejkgjd huomj fehmvgcr. Cmlimjb, KM> Kcjtext Press.
Brmfmjt, E.O., Vmoei, T., Ebde, O.B., Hybe, I.T., Luc, N.V. & Dcibgj, P.V. (60=6). Jeurmi
oekhmjgsos ujberiygjd 5-HRRIPV-reimteb sejsgtgvgty tc mkute stress. Moergkmj Ncurjmi ca
Psykhgmtry,, =17, ;74‛205.
Psykhgmtry
Bufe, [.V., Mjbm, V.A., Aeigttg, Q.N. et mi. (600=). Khgibhccb mfuse, hcusehcib bysaujktgcj, mjb the rgsl
mtteopteb sugkgbe thrcudhcut the igae spmj> agjbgjds arco the Mbverse Khgibhccb Expergejkes [tuby,
Ncurjmi ca the Moergkmj Oebgkmi Mssckgmtgcj 681(62)> ;087-;071.
Byocjb, [. & Vckhe, F (60=;). Mbvmjkes gj Veimtgcjmi Armoe Rhecry> Vesemrkh mjb Mppigkmtgcj.
Cmlimjb KM> Jew Hmrfgjder.
Amroer, V. A. & Khmpomj, M. I. (60=1). Fehmvgcrmi gjtervejtgcjs gj kcdjgtgve-fehmvgcr thermpy>
Prmktgkmi dugbmjke acr puttgjd
puttgjd thecry gjtc mktgcj
mktgcj,, 6jb Ebgtgcj. Tmshgjdtcj, BK> MPM Pufigkmtgcjs.
Durvgts G.D., Lcejgdsferd, H.T. & [gever, I. (6000). Jeurctrmjsogtter bysaujktgcj gj pmtgejts wgth
fcrberigje perscjmigty bgscrber. Psykhgmtrgk Kigjgks ca Jcrth Moergkm,
Moergkm, 6;
6;,, 64‛20.
Hmyes, [.K., [trcsmhi, L.B. & Tgiscj, L.D. (60==). Mkkeptmjke mjb kcoogtoejt thermpy> Rhe prckess
mjb prmktgke ca ogjbaui khmjde. Juevm Wcrl> Dugiacrb.
Hmyes, [.K., Tgiscj, L.T., Dgaacrb, E.Q., Aciiette, Q. O. & [trcsmhi, L. (=771). Expergejtgmi
mvcgbmjke mjb fehmvgcrmi
Ncurjmi ca Kcjsuitgjd mjb bgscrbers> M aujktgcjmi
Kigjgkmi Psykhcicdy,
Psykhcicdy , 12,bgoejsgcjmi
==56‛ ==18.mpprcmkh tc bgmdjcsgs mjb tremtoejt.
Herjstegj, V.N. (=71=). Veimtgve mjb mfsciute strejdth ca respcjse ms m aujktgcj ca arequejky ca
regjacrkeoejt. Ncurjmi ca the Expergoejtmi Mjmiysgs ca Fehmvgcr,
Fehmvgcr, 2, 614‛ 646.
Ncgjer, R.E. (6005). Thy pecpie bge fy sugkgbe. Kmofrgbde, OM> Hmrvmrb Ujgversgty Press.
Liegjbgejst, J., Fchus, O., Iubâskher, P. et mi. (6008). Octgves acr jcjsugkgbmi seia-gjnury mocjd
wcoej wgth fcrberigje perscjmigty bgscrber. Ncurjmi ca Jervcus mjb Oejtmi Bgsemse,
Bgsemse, =71, 6;0‛6;1.
Licjsly, E.B. & Omy, M.O. (60=5). Rhe three -step thecry (;[R)> M jew thecry ca sugkgbe rccteb gj
the ’gbem-tc-mktgcj‟ armoewcrl‗. Gjterjmtgcjmi Ncurjmi ca Kcdjgtgve
Kcdjgtgve Rhermpy
Rhermpy,, 8, ==2‛ =67.
Lcerjer, L. (60=6). Bcgjd Bgmiektgkmi Fehmvgcr Rhermpy> M Prmktgkmi Dugbe (Dugbes tc Gjbgvgbumigzeb
Evgbejke-Fmsebb Rremtoejt). Juevm Wcrl> Dugiacrb.
Evgbejke-Fmse
Imrde, O., Oyies, J., Oyies, H., Kcrbercy, M., Tegser, O., Bmvgbscj, O. & Vymj, K. N. (60=8).
[ugkgbe rgsl mssessoejt mocjd psykhgmtrgk gjpmtgejts> m systeomtgk revgew mjb oetm-mjmiysgs ca hgdh-
rgsl kmtedcrges. Psykhcicdgkmi oebgkgje
oebgkgje,, 28(4), ===7-==64.
Igjehmj, O.O. (=77;). Kcdjgtgve fehmvgcrmi thermpy acr fcrberigje perscjmigty bgscrber. Juevm Wcrl>
Dugiacrb.
Icjsbcra, R.F., Dcilmr, M., Igjbstño, L. O., Armjsscj, P., [khmiigjd, O. & Chomj, M. (60==). 5-

HRRIPV mjb KCORvmi=58oet dejctype dmte moydbmim remktgvgty mjb hmfgtumtgcj. Fgcicdgkmi
Psykhcicdy,, 84, =01‛==6.
Psykhcicdy
Oujmaö, O.V., Frcwj, [.O. & Hmrgrg, M.V. (6008). [ermtcjgj trmjspcrter (5-HRRIPV) dejctype mjb
moydbmim mktgvmtgcj> M oetm-mjmiysgs. Fgcicdgkmi Psykhgmtry, 1;,
1;, 856‛854.
Jgebtaeib, G., [khuize, I., Lgrskh, P., Herpertz, [.K., Fchus, O. & [khomhi, K. (60=0). Maaekt
reduimtgcj mjb pmgj gj fcrberigje perscjmigty bgscrber> m pcssgfie igjl tc the ujberstmjbgjd ca seia-
gjnury. Fgcicdgkmi Psykhgmtry,
Psykhgmtry, 18, ;8;‛ ;7=.
Jckl, O.L. & Prgjstegj, O.N. (6002). M aujktgcjmi mpprcmkh tc the mssessoejt ca seia-outgimtgve
fehmvgcr. Ncurjmi ca Kcjsuitgjd mjb Kigjgkmi Psykhcicdy,
Psykhcicdy, 46, 885‛ 870.
Pmrgs, N. (6008). Rhe tremtoejt ca fcrberigje perscjmigty bgscrber> Mj evgbejke-fmseb mpprcmkh. Juevm
Wcrl> Dugiacrb.
Pmrgs, N. (60=0). Estgomtgjd the prevmiejke ca perscjmigty bgscrbers gj the kcooujgty. Ncurjmi ca
Perscjmigty Bgscrbers,
Bgscrbers, 62, 205‛2==.
Pmyje, I.M., Eiimrb, L.L., Amrkhgcje, R.N., Amgrhcioe, K.P. & Fmricw, B.H. (60=2). Eoctgcjmi
Bgscrbers> M Ujgageb Rrmjsbgmdjcstgk Prctckci. Ej B.H. Fmricw (Eb), Kigjgkmi Hmjbfccl ca
Psykhcicdgkmi Bgscrbers> M [tep-fy-[tep Rremtoejt Omjumi. 5m eb. (pp. 6;4-642). Juevm Wcrl>
Dugiacrb Press.
Pezmwms, I., Oeyer-Igjbejferd, M., Brmfmjt, E.O., Qerkhgjslg, F.M., Oujcz, L.E. & Lcimkhmjm, F.[.
(6005). 5-HRRIPV pciyocrphgso gopmkts huomj kgjduimte-moydbmim gjtermktgcjs> M dejetgk
suskeptgfgigty oekhmjgso acr bepressgcj. Jmture Jeurcskgejke,
Jeurcskgejke, 8(1), 868‛8;2.
Vegtz, [., Lieutskh, V., Jgebtaeib, G. et mi. (60=5). Gjkgsgcj mjb stress reduimtgcj gj fcrberigje
perscjmigty bgscrber> Jeurcicdgkmi oekhmjgsos ca seia-gjnurgcus fehmvgcur. Rhe Frgtgsh Ncurjmi ca
Psykhgmtry,, 604, =15‛ =46.
Psykhgmtry
Veyes Crtedm, O.M. (60=8) Ujm gjterpretmkgûj be im termpgm bgmiçktgkm kcopcrtmoejtmi besbe im kgejkgm
kcopcrtmoejtmi kcjtextumi. Vevgstm Frmsgiegrm be Rermpgm
Rermpgm Kcopcrtmoejtmi e Kcdjgtgv
Kcdjgtgvmm, ;, ==;-=61.
Veyes Crtedm, O.M. & Rejm [ukl, M. (60=1). Veduimkgûj eockgcjmi ej im príktgkm kiïjgkm> Ujm duïm
pmrm termpeutms. Kgubmb be Oçxgkc> Ei Omjumi Ocberjc.
Veyes Crtedm, O.M. (60=4f). Ujm gjterpretmkgûj be im termpgm bgmiçktgkm kcopcrtmoejtmi besbe im
kgejkgm kcopcrtmoejtmi kcjtextumi. Vevgstm Frmsgiegrm be Rermpgm Kcopcrtmoejtmi e Kcdjgtgvm Kcdjgtgvm,,
=7(;). ==;-=61.
Vgfegrc, N.B., Armjligj, N.K., Acx, L.V., Fejtiey, L.H., Liegomj, E.O., Khmjd, F.P. & Jckl, O.L.
(60=1). [eia-gjnurgcus thcudhts mjb fehmvgcrs ms rgsl amktcrs acr auture sugkgbe gbemtgcj, mtteopts, mjb
bemth> m oetm-mjmiysgs ca icjdgtubgjmi stubges. Psykhcicdgkmi Oebgkgje
Oebgkgje,, 21, 665‛6;1.
[hytie, V.B.,
Jgkctgjgk [giver, M.M.,
mketyikhcigje Iulms,msV.N.,
rekeptcrs Jewomj,
tmrdets O.F., [heehmj,
acr mjtgbepressmjts. B.Q. Psykhgmtry<
Ociekuimr & [mjferd,
Psykhgmtry < 4,P.V. (6006).
565‛5;5.
[lcbci, M.E., [gever, I.N., Igvesiey, T.N., Dujberscj, N.D., Pachi, F. & Tgbgder, R.M. (6006). Rhe
fcrberigje bgmdjcsgs GG> Fgcicdy, dejetgks, mjb kigjgkmi kcurse.
kcurse. Fgcicdgkmi Psykhgmtry, 5=,
5=, 75=‛71;.
[trcsmhi, L.B., Vcfgjscj, P. & Dustmvsscj, R. (60=5). Gjsgbe thgs ocoejt> M kigjgkmj‗s dugbe tc
prcoctgjd rmbgkmi khmjde usgjd mkkeptmjke mjb kcoogtoejt thermpy. Kmigacrjgm> Jew Hmrfgjder
Pufigkmtgcjs.
Tgiscj, L.D. & Iukgmjc, O.K. (6006). Rermpgm be mkeptmkgûj y kcoprcogsc> Uj Rrmtmogejtc
kcjbuktumi crgejtmbc m ics vmicres.
vmicres. Ombrgb> Pgríogbe.
 Mspektcs aujbmoejtmies be im
evmiumkgûj y kcjkeptumigzmkgûj be
kmsc
Ogkhei Mjbrç Veyes Crtedm
Lgrl B. [trcsmhi
Kcgjtm Mrrcyc Ngoçjez

Midujms perscjms que kcjsuitmj pcr su kcopcrtmogejtc sugkgbm pgbej myubm

pmrm eigogjmr su gbemkgûj c pmrm omjtejerse kcj vgbm bespuçs be scfrevgvgr m
ujm tejtmtgvm. Ctrcs kcjsuitmjtes, que jc tejïmj hgstcrgm be kcopcrtmogejtc
sugkgbm mi gjgkgc bei trmtmogejtc, ic presejtmj burmjte su kursc, m vekes pcr
prgoerm vez ej su vgbm. Ej kumiquger kmsc, serïm ouy jcromi que ei kiïjgkc
expergoejtmrm ei besec be prebekgr im ckurrejkgm bei kcopcrtmogejtc sugkgbm
kcj im agjmigbmb be prevejgrim< kcj estc pcbrïm kmer ej im trmopm be querer
kcjtrcimr mi kcjsuitmjte c su mofgejte kcj im agjmigbmb be trmjqugigzmr ei
ogebc que dejerm trmfmnmr kcj midugej que estí ej rgesdc be gjtejtmr
sugkgbmrse.
Besmacrtujmbmoejte, im gbem be im prebgkkgûj estí sustejtmbm ej bcs
supuestcs errûjecs, m) que im gbejtgagkmkgûj be uj drupc be amktcres
espekïagkcs jcs bm ei pcber be mjtgkgpmr uj gjtejtc sugkgbm y f) que exgstej
gjtervejkgcjes kimrms que myubmj m prevejgr im tejtmtgvm prebgkhm, estcs
supuestcs scj gjkcjsgstejtes kcj ims gjvestgdmkgcjes mktumies scfre ei teom.
Bgstgjdugr m ics kcjsuitmjtes que presejtmj gbemkgûj sugkgbm be ics que hmríj
ujm tejtmtgvm sugkgbm es ujm tmrem ouy bgaïkgi, im gbemkgûj sugkgbm es kcoþj ej
im omycrïm be im pcfimkgûj, im tejtmtgvm es oejcs kcoþj, y im ouerte pcr
sugkgbgc es mþj oejcs arekuejte (Khgies, [trcsmhi & Vcferts, 60=7). [gj
eofmrdc, im evmiumkgûj be ics amktcres be rgesdc msckgmbcs mi sugkgbgc jc es
gjþtgi pmrm agjes be gjtervejkgûj, ei mktc ogsoc be im evmiumkgûj puebe
kcjtrgfugr m im dejermkgûj be ujm auerte migmjzm termpçutgkm y crgejtmr uj pimj
be trmtmogejtc eaektgvc. Im evmiumkgûj ogsom puebe ser pejsmbm kcoc ujm
be trmtmogejtc eaektgvc. Im evmiumkgûj ogsom puebe ser pejsmbm kcoc ujm

gjtervejkgûj.
 IM BGAGKUIRMB BE PVEBEKGV UJM REJRMRGQM
[UGKGBM

Ics gjtejtcs be prebgkkgûj be im tejtmtgvm sugkgbm se bergvmj be sgsteoms be

prevejkgûj bei rgesdc besmrrciimbcs estmbïstgkmoejte. Ei oçtcbc kcjsgste ej
kcopmrmr amktcres mofgejtmies, perscjmies, hgstûrgkcs y fgciûdgkcs be ims
perscjms que kcjsuomrcj sugkgbgc kcj ims be ctrcs sunetcs kcjtrci (mi gjgkgc
bei kmpïtuic 4, Vmoïrez y Dcjzíiez ejigstmj ujm serge be amktcres cftejgbcs
oebgmjte este oçtcbc). Ei cfnetgvc es ejkcjtrmr amktcres que gbejtgagquej m
ims perscjms kcj omycr prcfmfgigbmb be kcoeter sugkgbgc (jc qugej kcoeterí
ei mktc). Rrmbgkgcjmioejte, estm gjvestgdmkgûj gbejtgagkm vuijermfgigbmbes
kcjstmjtes y burmberms pmrm ei sugkgbgc, iimombms amktcres be rgesdc bgstmjtes.
Kcoc eneopic be uj ocbeic kcjstrugbc m pmrtgr be este ejacque, beskrgfgocs
ujc remigzmbc pcr Igjehmj y kcimfcrmbcres (=77=) y que estí mopigmoejte
bgvuidmbc ej Imtgjcmoçrgkm, ej su ocbeic beskrgfgercj tres amktcres be
rgesdc m bgstmjtes>
m) Amktcresbe rgesdc crdmjïsogkcs que puebej bgvgbgrse ej> =) vmrgmfies
sckgcbeocdríagkms, ejkcjtríjbcse que hmy omycr rgesdc sg se es be sexc
omskuigjc, sg tgejej ejtre =8 y 65 mýcs c es omycr be 45 mýcs, pertejeke
m im kcoujgbmb IDFR, es uj exkcofmtgejte ej auerzms mrombms, se tgeje
uj estmbc kgvgi sciterc c se estí beseopiembc. 6) Qmrgmfies hgstûrgkms
kcoc hgstcrgm be R[ (ei omycr prebgktcr be R[ auturm< Amwkett, 60=;) y
KM[G[, kcjbuktm mdresgvm c vgciejtm y hcspgtmigzmkgcjes psgqugítrgkms. ;)

cFgcquïogkms
que moejmke kcoc bmýc kerefrmisckgmi
im aujkgcjmigbmb trmuoítgkc,
c aïsgkm.ejaeroebmb oçbgkm krûjgkm
f) Amktcres mofgejtmies, bgvgbgbcs ej> =) evejtcs vgtmies jedmtgvcs kcoc
mfusc c omitrmtc ej im gjamjkgm, ejkmrkeimogejtc, ser ncvej y tejer
kcjaigktcs kcj ics pmbres c pmbres kcj midujm ejaeroebmb oejtmi, mkcsc
eskcimr, ser vïktgom be bgskrgogjmkgûj c mkcsc fmsmbc ej im crgejtmkgûj
sexumi c ei dçjerc. 6) Expcsgkgûj m ocbeics be sugkgbgc gjkiuyejbc ujm
hgstcrgm amogigmr be sugkgbgc. ;) Rejer ujm reb be mpcyc sckgmi rebukgbm,
pckc kcjtmktc gjterperscjmi c vgvgr scic. 2) Mkkesc m oebgcs ietmies
kcoc mroms be auedc.
k) Amktcres kcjbuktumies, que gjkiuyej> =) trmstcrjcs eockgcjmies y
oejtmies, espekgmioejte ics trmstcrjcs bei estmbc be íjgoc (ujgpcimres y
 fgpcimres), im esqugzcarejgm, ics trmstcrjcs be perscjmigbmb (iïogte y

mjtgsckgmi) y ics trmstcrjcs be mjsgebmb (Dmrkïm y Mrckm, 60=2), sgejbc

omycr sg exgste ujm kcocrfgigbmb gdumi c omycr m tres y sg im ebmb be
gjgkgc bei trmstcrjc es prevgm m ics 65 mýcs. 6) Kcdjgtgvcs kcoc
besespermjzm, pcsgfgigbmb be oencrm perkgfgbm igogtmbm. ;) Beagkgejkgm be

hmfgigbmbes
be prcfieomsgjkiuyejbc fmnm gjhgfgkgûj
pmsgvc y pckm tciermjkgm bei
mi omiestmr, uj estgic be sciukgûj
gopuisc (gopuisgvgbmb mitm).

Pcr ctrm pmrte, exgstej amktcres be rgesdc prûxgocs que reogtej ogejtrms se
resueive im krgsgs. Estcs amktcres be rgesdc aiuktþmj be ocoejtc m ocoejtc y
supuestmoejte gjbgkmj im jekesgbmb be mtejkgûj kiïjgkm gjoebgmtm. Im mutcrm
kgtmbm mjtergcroejte oejkgcjm ics sgdugejtes>
m) Gjbgkmbcres bgrektcs be rgesdc kcoc im gbemkgûj pmsgvm c mktgvm,
pimjemkgûj, prepmrmkgûj, ejsmycs c tejtmtgvm sugkgbm rekgejte.
f) Gjbgkmbcres gjbgrektcs be rgesdc kcoc kumiquger pejsmogejtc, eockgûj
c mkkgûj que pcbrïmj gjbgkmr uj rgesdc mdubc. Pcr eneopic> hmfimr be ser
ujm kmrdm pmrm ctrcs, besespermjzm c pesgogsoc severcs, pçrbgbm be
gjterçs c pimker, gjqugetub, mdgtmkgûj, mjsgebmb mskejbejte, miukgjmkgcjes
que kcomjbmj sugkgbmrse, gjhmfgigbmb pmrm kcjkejtrmrse c tcomr
bekgsgcjes, hgperscojgm c gjscojgc, kcjsuoc ej muoejtc c exkesgvc be
sustmjkgms mitermbcrms bei estmbc be íjgoc, preckupmkgûj mjtgkgpmbm pcr
pçrbgbms auturms c im ckurrejkgm be uj estrescr vgtmi gopcrtmjte,
prekmukgûj pcrque su gbemkgûj c gjtejtc sugkgbm pubgerm ser beskufgertc,
etk.
k) Evejtcs prekgpgtmjtes c evejtcs jedmtgvcs rekgejtes que pubgermj
muoejtmr ei rgesdc. Pcr eneopic> pçrbgbms c kcjaigktcs gjterperscjmies,
prcfieoms iedmies c agjmjkgercs, bgmdjûstgkc rekgejte be ejaeroebmb
oejtmi c aïsgkm, mitm rekgejte be ujm hcspgtmigzmkgûj trmuomtgzmjte,
expcsgkgûj rekgejte m uj sugkgbgc, quebmrse scic, gjtcxgkmkgûj mdubm,
expcsgkgûj m oebgcs ietmies (scfre tcbc sg hmy hgstcrgm be tejtmtgvm prevgm
kcj eiics, kcoc oebgkmoejtcs).
b) Musejkgm be amktcres prctektcres kcoc rmzcjes pmrm vgvgr c besgstgr be im
gbem be sugkgbmrse. Eneopics be rmzcjes pmrm vgvgr puebej ser> espermjzm
scfre im resciukgûj auturm bei prcfieom, mutceagkmkgm respektc mi
prcfieom mktumi, mpedc m im vgbm, respcjsmfgigbmbes c mpedcs,
pertejejkgm m ujm reb sckgmi c amogigmr prctektcrm. Eneopics be rmzcjes
 pmrm besgstgr be im gbem be sugkgbmrse puebej ser ei ogebc mi sugkgbgc c im

ouerte, im musejkgm be uj oçtcbc sedurc c que im perscjm ejkuejtre

mkeptmfie, ogebc m im besmprcfmkgûj sckgmi c ei estgdom amogigmr, y im
presejkgm be kreejkgms espgrgtumies c reigdgcsms que prchïfej ei sugkgbgc c
ie kmigagkmj kcoc gjocrmi c kcjbejmtcrgc pmrm uj kmstgdc pecr.

Hmfimjbc be prebgkkgûj, im pruefm be auedc be uj sgsteom serïm que pubgerm

gbejtgagkmr kcrrektmoejte im ckurrejkgm be ujm tejtmtgvm sugkgbm ejtre ims 62 y
28 hcrms que burm ujm krgsgs mdubm, ics estubgcs que se hmj kcjbukgbc kcj
estm agjmigbmb hmj amiimbc ej ejkcjtrmr vmrgmfies kcjsgstejtes y ocstrmr ei
suagkgejte pcber prebgktgvc (Dcibstegj et mi.,
mi., =77=< Pclcrjy, =78;< Vcss et
mi., 60=;< Khgies, [trcsmhi & Vcferts, 60=7). Bcs eneopics oejkgcjmbcs pcr
Khgies, [trcsmhi y Tegss Vcferts (60=7) scj giustrmtgvcs> m) ej tres estubgcs se
fuskû ujm reimkgûj ejtre im pujtumkgûj be im eskmim be besespermjzm be Fekl
y ei sugkgbgc kcjsuombc pcstergcr, se ejkcjtrû que mirebebcr be 80% be
pmrtgkgpmjtes que pujtumrcj mitc ej besespermjzm mi gjgkgc bei estubgc
(kcgjkgbejte kcj ei gjgkgc be uj gjterjmogejtc psgqugítrgkc c uj trmtmogejtc
mofuimtcrgc) ourgercj pcr sugkgbgc bespuçs be bcs c oís mýcs (Fekl &
[teer, =77;< Fekl et mi.,
mi., =785< Wg & Hcjd, 60=5)< f) ej kcjtrmste, ej uj
estubgc m kcrtc pimzc se ejkcjtrû que im eskmim be besespermjzm be Fekl
kimsgagkû errûjemoejte m =00% be ics sunetcs que gjtejtmrïmj, c jc, kcoeter
sugkgbgc bejtrc be uj gjterjmogejtc psgqugítrgkc ([trcsmhi et mi.,
mi., =782). Uj
prcfieom mbgkgcjmi ej im tmrem be gbejtgagkmr vmrgmfies prebgktcrms bei sugkgbgc
estí ej que ics estubgcs prcspektgvcs jekesmrgcs pmrm estm tmrem scj kcstcscs y
çtgkmoejte besmagmjtes, pcr ic que es bgaïkgi kcjbukgr gjvestgdmkgûj mbgkgcjmi
kcj
(ver,ouestrms suagkgejteoejte
p. en., Vcferts, 60=1). drmjbes kcoc pmrm pcber bergvmr kcjkiusgcjes
Ej fmse m im bgskusgûj mjtergcr, se puebe kcjkiugr que ej im gjvestgdmkgûj
remigzmbm hmstm ei ocoejtc se hm amiimbc ej kcjteopimr ujm vejtmjm be
tgeopc kiïjgkmoejte reievmjte y, pcr ic tmjtc, beskcjckeocs im exgstejkgm be
amktcres be rgesdc gjogjejtes remies. Mi ocoejtc, es ouy bgaïkgi, mujque jc
se befe kcjkiugr que gopcsgfie, prebekgr uj kcopcrtmogejtc y prevejgric
kcoc kcjsekuejkgm.
 IM EQMIUMKGÛJ BEI KCOPCVRMOGEJRC [UGKGBM

Im herrmogejtm prgjkgpmi ej im evmiumkgûj bei kcopcrtmogejtc sugkgbm es im

ejtrevgstm. Mi remigzmrim se befej tcomr ej kuejtm segs prgjkgpgcs>
m) Exgstej oukhms acroms be kcopcrtmogejtc sugkgbm y çstms vmrïmj ej
arekuejkgm, gjtejsgbmb y burmkgûj. Estms bgoejsgcjes puebej vmrgmr
gjbepejbgejteoejte, pcr ic que im evmiumkgûj be ujm bgoejsgûj jc
gopigkm im evmiumkgûj bei restc.
f) Predujtmr scfre ei kcopcrtmogejtc sugkgbm jc gjkreoejtm ei rgesdc be
hmker ujm tejtmtgvm sugkgbm, ei eaektc es ei kcjtrmrgc (Bmzzg, Drgffie,
Tesseiy & Aemr, 60=2). Ei besec sugkgbm dejerm, ej im omycrïm be ics
kmscs, verdùejzm, y se omjtgeje ej sekretc, predujtmr scfre im gbemkgûj
ej kmbm sesgûj es ujm fuejm príktgkm, muj ej kcjsuitmjtes que jc pmrekej

tejer estey prcfieom.

mkeptmfie Msedþrese
besemfie hmfimr scfre subegbemkgûj
que suc kcjsuitmjte
mofgvmiejkgmsepm que es
sugkgbm.
k) Jc cfstmjte, se befe kcjsgbermr que im bgspcsgkgûj bei kcjsuitmjte pmrm
reveimr su gbemkgûj sugkgbm jc ie pcje ej uj rgesdc oejcr (Amwkett,
60=;), msedþrese be tejer uj pimj be gjtervejkgûj y jc kcjacromrse kcj
kcjversmr mi respektc (ver kmpïtuic 2).
b) Vekuerbe que ei sugkgbgc es uj gjtejtc be sciukgûj be prcfieoms
(kmpïtuic 6), predujte bgrektmoejte mi kcjsuitmjte pcr ei prcfieom que
pejsmrïm que se resciverïm sg estuvgerm ouertc. Predujte expiïkgtmoejte
pcr prcfieoms perscjmies e gjterperscjmies, gbejtgagque ei que dejerm
omycr preckupmkgûj (be hmfer mofcs).
e) Vekciekte tmjtm gjacromkgûj kcoc sem pcsgfie pmrm su mrkhgvc.
Beocstrmr que se hgzc ujm evmiumkgûj exhmustgvm y tcbc ic pcsgfie,
mkcrbe m ics estíjbmres be kmigbmb prcaesgcjmi espermbcs, es im oencr
beaejsm mjte ujm mkusmkgûj be omim príktgkm (Khgies, [trcsmhi & Vcferts,
60=7).
a) Kcjkejtre su evmiumkgûj ej ics amktcres be rgesdc prûxgocs, çstcs scj
ocbgagkmfies y, pcr ic tmjtc, fimjkcs be trmtmogejtc> kcjsgbere jgvei be
bcicr, estrçs, mdgtmkgûj, besespermjzm, cbgc m sï ogsoc, pejsmr que es ujm
kmrdm pmrm ctrms perscjms, rmzcjes pmrm ocrgr y vgvgr, pimjemkgûj sugkgbm,
prepmrmkgûj sugkgbm, ejsmyc sugkgbm, mfusc be sustmjkgms, trmstcrjcs be
sueýc, hgstcrgm be tejtmtgvm sugkgbm, prcfieoms mktumies. Kcj arekuejkgm,
 ics amktcres be rgesdc bgstmjtes jc puebej ocbgagkmrse (m exkepkgûj be

trmstcrjcs be smiub oejtmi kcoûrfgbcs< Oehiuo, 60=8). Jc cfstmjte, jc

befe beskugbmr im evmiumkgûj be ics amktcres bgstmjtes. Ei rekumbrc 2-=
ejigstm ics amktcres be rgesdc bgstmjtes que resuitm esejkgmi gjbmdmr, ei
rekumbrc 2-6 crbejm ics amktcres be rgesdc prûxgocs.

Vekumbrc 2-=. Amktcres be rgesdc bgstmjtes

=. Hgstcrgm be gjtejtcs sugkgbms prevgcs
6. Kcjvgkkgûj sugkgbm burmjte ics gjtejtcs prevgcs
m) Expektmtgvm be ouerte, kreïm que gfm m ocrgr, c jc
f) Ckuitmkgûj bei gjtejtc y sus oçtcbcs
k) Prepmrmtgvcs sugkgbms, pcr eneopic, eskrgfgr kmrtms be bespebgbm c redmimr kcsms
;. [evergbmb oçbgkm be ics gjtejtcs prevgcs
m) Oçtcbc utgigzmbc
f) Ims kcjbgkgcjes fmnc ims kumies aue beskufgertm im tejtmtgvm, pcr eneopic pcrque se pgbgû myubm c se ie ejkcjtrû
gjkcjskgejte
k) Kmigbmb be mtejkgûj oçbgkm que tuvc que rekgfgr, kcoc suturms, imvmbc dístrgkc, etk.
2. Hgstcrgm amogigmr be sugkgbgc

Vekumbrc 2-6. Amktcres be rgesdc prûxgocs

=. [evergbmb be im gbemkgûj sugkgbm mktumi
m) Arekuejkgm be ics epgscbgcs
f) Gjtejsgbmb be ics epgscbgcs
k) Burmkgûj be ics epgscbgcs
6. Kreejkgms y expektmtgvms scfre ei sugkgbgc
m) Expektmtgvms pcsgtgvms scfre ei sugkgbgc
f) Fmnm tciermjkgm mi omiestmr eockgcjmi c supcjer que ei omiestmr mktumi es gjtciermfie
k) Besespermjzm c kreer que ei omiestmr exgstejte serí gjterogjmfie
b) Fmnm mutceagkmkgm c supcjer que ei omiestmr mktumi es gjeskmpmfie

;.e) Vmzcjes pmrm vgvgr

Prepmrmtgvcs
m) Bgspcjgfgigbmb be oebgcs
f) Gjtejtcs pmrm pmsmr besmperkgfgbc kcoc bmr gjacromkgûj errûjem scfre bûjbe ickmigzmrie, mgsimogejtc, etk.
k) Prepmrmtgvcs kcoc eskrgfgr jctms be bespebgbm, redmimr pertejejkgms c hmker jctms sugkgbms
b) Exgstejkgm be ujm aekhm pimjembm pmrm kcoeter ei sugkgbgc
2. Mfusc mktumi be mikchci u ctrms sustmjkgms mitermbcrms bei estmbc be íjgoc
5. Kcjbgkgcjes psgqugítrgkms
1. Ejaeroebmbes aïsgkms mktumies
4. Estrescres be vgbm mktumies
8. Kmigbmb bei mpcyc sckgmi

Ics amktcres be rgesdc prûxgocs be omycr gopcrtmjkgm scj ics que octgvmj
mi kcjsuitmjte m gjtejtmr ei sugkgbgc. [e befe hmker espekgmi çjamsgs ej

expicrmr ims expektmtgvms y kreejkgms, oçtcbcs y bgspcjgfgigbmb be ics oebgcs

que ei kcjsuitmjte tgeje pmrm gjtejtmr ei sugkgbgc. Im tciermjkgm mi omiestmr
eockgcjmi es uj amktcr ouy gopcrtmjte tmofgçj, pues gjbgkm ics rekurscs be
reduimkgûj eockgcjmi bei kcjsuitmjte. Pcr þitgoc, kcjsgbere predujtmr pcr ims
rmzcjes que pcbrïmj bgsumbgr mi kcjsuitmjte be gjtejtmr sugkgbmrse.
 U[MV IM EJRVEQG[RM KCOC GJREVQEJKGÛJ

Im ejtrevgstm scfre ei rgesdc sugkgbm befe ser utgigzmbm sgouitíjemoejte kcoc

ujm evmiumkgûj y ujm gjtervejkgûj, miejtmocs mi kiïjgkc m kcjsgbermr im
evmiumkgûj pmrte be im gjtervejkgûj y jc kcoc ujm etmpm sepmrmbm be eiim< se
qugerm c jc, im ejtrevgstm tejbrí uj gopmktc gopcrtmjte ej ei kcjsuitmjte y im
pcsgfgigbmb be que se mbhgerm m uj trmtmogejtc c jc (Ncfes, 60=1< [trcsmhi,
Vcfgjscj & Dustmvsscj, 60=6). Mi mbcptmr uj ejacque be evmiumkgûj kcoc
gjtervejkgûj, ei kiïjgkc befe kcjkejtrmrse ej vmigbmr ics sejtgogejtcs e
gbemkgûj sugkgbm bei kcjsuitmjte, ejomrkmr ei kcopcrtmogejtc kcoc uj
gjtejtc be resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej im evgtmkgûj c eskmpe bei
suargogejtc, y hmker uj çjamsgs ej jcromigzmr y besestgdomtgzmr im
sugkgbmigbmb, ’se ejtgejbe pejsmr ej estm cpkgûj pues jc se hmj ejkcjtrmbc
miterjmtgvms oencres be sciukgûj‟. Jc cfstmjte, ei kiïjgkc befe pebgr
mktgvmoejte mi kcjsuitmjte gjtejtmr ctrms estrmtedgms be resciukgûj be
prcfieoms y besgstgr be sugkgbmrse hmstm que jc se hm gjtejtmbc tcbc ic que çi
y ei kiïjgkc puebmj mkcrbmr, ogejtrms tmjtc se befe resmitmr im pcsgfgigbmb be
gjkreoejtmr im bgspcsgkgûj bei kcjsuitmjte m mkeptmr eockgcjes jedmtgvms y
mbcptmr uj estgic be resciukgûj be prcfieoms bgaerejte. Kcoc seýmim Ncfes
(60=1), ei kiïjgkc puebe seýmimr gjkiusc que ei kcjsuitmjte tgeje im igfertmb be
gjtejtmr ei sugkgbgc ujm vez que terogje ei trmtmogejtc, perc ogejtrms gjgkge
uj prckesc be evmiumkgûj y se omjtejdm ej trmtmogejtc ei kcoprcogsc es
gjtejtmric tcbc. Ei Mjexc = kcjtgeje uj eneopic be uj acromtc be ejtrevgstm
dejermi que puebe myubmr m ics kiïjgkcs m remigzmr ujm ejtrevgstm gjgkgmi que mi
ogsoc tgeopc aujkgcje kcoc ujm gjtervejkgûj y myube m cftejer uj
kcoprcogsc pmrm kcjtgjumr ei trmfmnc kiïjgkc< ei kiïjgkc beferí prestmr
espekgmi mtejkgûj m gjbmdmr im hgstcrgm c trmyektcrgm bei kcopcrtmogejtc
sugkgbm prevgc, puestc que estc gjacrom be ims pcsgfies sgtumkgcjes que
puebej prcpgkgmr ujm krgsgs mdubm y oçtcbcs que ei kcjsuitmjte pubgerm
gjtejtmr ej uj ocoejtc bmbc (JGKE, 60==< Oheiuo, 60=8).

Ei pmpei bei mutcocjgtcrec ej im evmiumkgûj kcoc gjtervejkgûj

Ei mutcocjgtcrec es ujm estrmtedgm usmbm kcoþjoejte burmjte im amse be
evmiumkgûj y trmtmogejtc ej kumiquger prcdrmom be gjtervejkgûj kcj fmse ej
im evgbejkgm (Huophreys, Omrx & Iexgjdtcj, 6008< Veyes & Rejm, 60=1).

Burmjte im evmiumkgûj sgrve pmrm gbejtgagkmr amktcres msckgmbcs m im mpmrgkgûj

bei kcopcrtmogejtc kiïjgkc be gjterçs y burmjte ei trmtmogejtc aujkgcjm pmrm
evmiumr ei prcdresc burmjte ei kursc be çste. Burmjte im evmiumkgûj, ei
mutcocjgtcrec tgeje uj eaektc remktgvc scfre ei kcopcrtmogejtc fmnc
cfservmkgûj, estc im
kcjsuitmjte scfre se gbemkgûj
befe m que dejerm
sugkgbm, uj kmofgc
ie myubm ej ujm
m tcomr im oejtmigbmb
perspektgvm bei
be
cfservmbcr y m rebukgr ei eaektc bestruktgvc be gjtejtmr suprgogrics. Estc krem
uj kcjtextc besbe ei kumi im gbemkgûj sugkgbm puebe cfservmrse y estubgmrse ej
vez be evgtmrse, bm perogsc mi kcjsuitmjte be cfservmr su gbemkgûj sugkgbm y
redgstrmrim pmrm mjíigsgs pcstergcres, y kcoujgkm kcjagmjzm ej im kmpmkgbmb bei
kcjsuitmjte pmrm resgstgr sus gopuiscs, cfservmrics y estubgmrics sgj
cfebekerics. Kcj arekuejkgm, ei mutcocjgtcrec bgsogjuye im gjtejsgbmb be im
gjkcocbgbmb y expergejkgm be pçrbgbm be kcjtrci que expergoejtmj im
omycrïm be ics kcjsuitmjtes sugkgbms.

Es gopcrtmjte omjtejer uj ejacque kcimfcrmtgvc mi besmrrciimr estrmtedgms

be mutcocjgtcrec, çstms befej ser mogdmfies pmrm ei usumrgc y sufrmymr im
gjacromkgûj que es gopcrtmjte pmrm çi< msgogsoc, im prgoerm pmrte be kmbm
sesgûj sufsgdugejte m su gjtrcbukkgûj befe gjkiugr im revgsgûj bei ogsoc, estc
vmigbm im remigzmkgûj bei mutcocjgtcrec y kcoujgkm su gopcrtmjkgm pmrm
gbejtgagkmr epgscbgcs msckgmbcs m im mpmrgkgûj bei kcopcrtmogejtc sugkgbm, im
vmrgmkgûj be su gjtejsgbmb y ei pmpei que ims estrmtedgms be evgtmkgûj tgejej
respektc m su gjtejsgbmb. Im tmfim 2-= tgeje uj eneopic be uj redgstrc be
mutcocjgtcrec.

Rmfim 2-=. Eneopic be kcjkeptumigzmkgûj be kmsc y pimj be trmtmogejtc

Bmtcs

Jcofre> Erjestc Iûpez Bumrte

Ebmb> ;1 mýcs
Ckupmkgûj> kgrunmjc bejtgstm
Estmbc kgvgi> sepmrmbc, pmbre be bcs hgncs vmrcjes (2 y 1 mýcs)

Evmiumkgûj be ics kcjtextcs be vgbm

Qgvgejbm Rrmfmnc/estubgc

Qgve scic bespuçs be sepmrmrse be su pmrenm Rrmfmnm kcoc kgrunmjc bejtgstm be acrom gjbepejbgejte, expergoejtm
hmke tres oeses, expergoejtm rekuerbcs mdcfgc kumjbc ei sedurc oçbgkc be sus pmkgejtes tmrbm ej pmdmrie.
arekuejtes scfre sus bgskusgcjes y sciebmb, Pcsterdm respcjber kcrrecs c mtejber iimombms teieaûjgkms burogejbc
kcjsuoe mikchci pmrm mogjcrmr su sejsmkgûj c ogrmjbc rebes sckgmies

be omiestmr
[miub Rgeopc igfre

Pmbeke be keamiems tejsgcjmies. Beskrgfe su Ej su tgeopc igfre bgsarutm be pmsmr tgeopc kcj sus hgncs y ver
bgetm kcoc besfmimjkembm y rgkm ej drmsms. peiïkuims ej im teievgsgûj. Besbe su sepmrmkgûj ve m sus hgncs ujms 8
Auom mirebebcr be =2 kgdmrrgiics mi bïm. hcrms pcr seomjm y bueroe kumjbc se quebmj m su kmrdc. Hm benmbc
Kcjsuoe be 1gjscojgc
Expergoejtm m 8 tmzmsybesukmaç mi bïm.
sueýc es be hmkerbgagkuitmbes
drmves bepcrte y hmfimr kcj sus befgbc
pmrm reimnmrse mogstmbes.
m su Mktumioejte
preckupmkgûjexpergoejtm
scfre ims
gjtrmjqugic, ej estcs ocoejtcs tgejbe m kcjsekuejkgms auturms be su estmbc be íjgoc
fefer
Reom kejtrmi> gjbmdmr pcr im presejkgm be bcicr aïsgkc c psgkciûdgkc, drmbc be estrçs perkgfgbc, mdgtmkgûj aïsgkm,
besespermjzm, cbgc hmkgm sï ogsoc, sejsmkgûj be ser ujm kmrdm pmrm ics beoís, verdùejzm, kcjaigktcs gjterperscjmies,
prcfieoms be smiub, pçrbgbms rekgejtes, prcfieoms iedmies c agjmjkgercs
Pgejsm ser ujm perscjm jckgvm pmrm sus seres quergbcs y kcjsgberm que serïm oencr ocrgr pmrm igfrmrics be çi.
Expergoejtm este pejsmogejtc kcoc gjscpcrtmfie, bgke jc pcber eskmpmr be çi, pues ic hm kmrdmbc besbe que tgeje
oeocrgm y jc tgeje espermjzms ej pcber vciver m acromr ujm reimkgûj be pmrenm c rekupermr m su amogigm ej ei auturc
Qmicrmkgûj be im sugkgbmigbmb> predujtmr bgrektmoejte pcr im presejkgm be gbemkgûj (arekuejkgm, burmkgûj,
gjtejsgbmb), pimjemkgûj (kûoc, kuíjbc y bûjbe), prepmrmkgûj (kûoc), ejsmyc (kûoc) y amktcres prebgspcjejtes kcoc
gjscojgc y mfusc be sustmjkgms

Jc hm eimfcrmbc
omiestmr uj que
eockgcjmi pimjsgejte
kimrc eopecrm.
jg uj oçtcbc pmrm omycr
Vepcrtm sugkgbmrse, perc
rgesdc be tgeje
hmker im kcjvgkkgûj
ujm t ejtmtgvm be
tejtmtgvm que se sugkgbmrí
gopuisgvm sg ei
sg kcjsuoe mikchci,
mujque jc smfe m kgejkgm kgertm kûoc gjtejtmrïm sugkgbmrse
Rrmyektcrgm bei kcopcrtmogejtc sugkgbm (Ims tres ’R‟)
Rgeopc> im expergejkgm be ser jckgvc pmrm ctrms perscjms surde ej su mbcieskejkgm mi jctmr ims bgskusgcjes be sus
pmbres pcr su fmnc rejbgogejtc mkmbçogkc. Ei kcjsuitmjte repcrtm que im gbem be sugkgbmrse mpmrekgû bespuçs be
eskukhmr m uj amogigmr expresmr que serïm oencr que ims ’imkrms sckgmies‟ ourgermj m ser ujm kmrdm pmrm im kcoujgbmb.
Rrmyektcrgm> im expergejkgm tgejbe m bgsogjugr mi sejtgrse quergbc pcr ctrms perscjms y se mdrmvm mjte ics kcjaigktcs
gjterperscjmies, espekgmioejte kcj su amogigm be crgdej y ctrcs miiedmbcs.
Rurfuiejkgms> im expergejkgm be ser jckgvc pmrm ics beoís pmreke mdrmvmrse mi bespertmrse, bespuçs be gjtermktumr
kcj su expmrenm, kumjbc se ie hmkej predujtms scfre ei fgejestmr be sus hgncs y mi grse m bcrogr
Qmicres Oetms
Im amogigm Mktumr kcj dejugjgbmb mi estmr kcj sus hgncs y expresmries su maektc.
Ei
[usbepcrte
pmkgejtes Pcjer iïogtes
Kcjstrugr ujmmreimkgûj
sus heromjcs y pmbres. kcj su expmrenm.
be kcimfcrmkgûj
Hmker bepcrte ; vekes pcr seomjm.
Omjtejerse trmfmnmjbc kcj kcjstmjkgm
Qmrgmf
Qmrgmfies
ies psgkci
psgkciûdg
ûdgkms
kms prc
prcfie
fieoít
oítgkm
gkmss Hmfgig
Hmfgigbmb
bmbes
es ej bçagkg
bçagkgtt
Pejsmogejtc rïdgbc ( X ) Mtejkgûj piejm ( X )
Vesciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej vmicres ( )
Gjtc
Gjtcie
ierm
rmjjkg
kgmm mi om
omie
iest
stmmr ( X ) Mk
Mkeept
ptmk
mkgû
gûjj bei om
omie
iest
stmmr ( X )
Veduimkgûj eockgcjmi ( X )
Gj
Gjea
eaek
ektg
tgvg
vgbm
bmbb gj
gjte
terp
rper
ersc
scjm
jmii ( X ) Ea
Eaek
ektg
tgvg
vgbm
bmbb gj
gjte
terp
rper
ersc
scjm
jmii ( X )
Mutcdestgûj gjeaektgvm ( ) Hmfgig
igbbmbes be mutcdestgûj ( )
Pimj be trmtmogejtc>
Pimj be omjenc be krgsgs>
Besmrrciic be ujm tmrnetm be marcjtmogejtc

Evgtmr tcomr mikchci y betejerse ej kmsc be estmr hmkgçjbcic

[uoerdgr im kmfezm ej mdum arïm c respgrmr be acrom kcjtrcimbm
Prcdrmomr rekcrbmtcrgcs ej ei teiçacjc oûvgi> ei suargogejtc es teopcrmi y he icdrmbc scfrepcjeroe mjtes. Ics
prcfieoms tgejej sciukgûj
Estr
Estrmmte
teddgm
gmss be mkep
mkeptm
tmkg
kgûj
ûj>> Estr
Estrmmte
teddgm
gmss be kc
kcj
jskge
skgejk
jkgm
gm>>
Gomdgjmr que ics PGOE[ scj uj mfusmbcr ej Bgstgjdugr Oejte [mfgm be Oejte Vemktgvm
im eskueim, y que se ies ogrm kcj sedurgbmb m Kcjkejtrmrse ej im respgrmkgûj pmrm trmer im mtejkgûj mi ocoejtc
ics cncs presejte
Gomdgjmr que im kcjskgejkgm es ujm kmnm be im
que se extrmej ics PGOE[ ujc pcr ujc
(jcofrmrics ogejtrms se ies extrme)
Estr
Estrmmte
teddgm
gmss be kcop
kcoprrcogs
cogsc>
c> Hm
Hmf
fgi
gigb
gbmmbes m ejt
jtrrejmr
ejmr>>
Prcdrmomkgûj be mktgvgbmbes Hmfgigbmbes be mutckugbmbc> migoejtmkgûj fmimjkembm, hgdgeje be
Predujtmr m ics PGOE[> ³quç es esc vmigcsc sueýc, bgsogjukgûj prcdresgvm be kcjsuoc be estgouimjtes.
que qugeres prcteder3 Eaektgvgbmb gjterperscjmi> gbejtgagkmr ic que se besem be ims reimkgcjes.
Msertgvgbmb> acromr juevms reimkgcjes gjterperscjmies

Oebgbms be mutcgjacroe
Ej dejermi, ims oebgbms be mutcgjacroe prcveej mi kiïjgkc be gjacromkgûj
scfre ei estmbc eockgcjmi bei kcjsuitmjte y puebej ser þtgies pmrm gjacromr
scfre im jekesgbmb be gjkiugr cfnetgvcs termpçutgkcs espekïagkcs mi trmtmogejtc.
Pcr ctrm pmrte, tmofgçj puebej ser þtgies pmrm que ics kcjsuitmjtes que tgejej
bgagkuitmbes pmrm kcoujgkmr verfmioejte su sugkgbmigbmb mi kiïjgkc ic
repcrtej. Estms oebgbms myubmj tmofgçj m vmicrmr im severgbmb be ctrcs
gbgcoms maektgvcs. Ctrc fejeagkgc be usmr oebgbms be mutcgjacroe es que bmj
im gopresgûj be que ei kiïjgkc es uj prcaesgcjmi gjacrombc y kcopetejte
(Khgies, [trcsmhi & Vcferts, 60=7), y myubmj m redgstrmr gjacromkgûj ej su
mrkhgvc perscjmi que puebe servgr pmrm bgverscs agjes ej ei auturc (gjkiugbcs
iedmies).

Oebgbms be mutcgjacroe pmrm pcfimkgûj mbuitm

Exgstej vmrgcs gjstruoejtcs pmrm evmiumr im kcjbuktm sugkgbm ej mbuitcs, kmbm
ujc tgeje ei mikmjke be oebgr bgaerejtes amktcres be este kcopcrtmogejtc, kmsg
jgjdujc ogbe tcbms ims bgoejsgcjes reimkgcjmbms kcj estm kcjbuktm, pcr ic
kumi sgeopre es kcjvejgejte kcjsgbermr ics resuitmbcs be estcs gjvejtmrgcs
kcoc gjacromkgûj kcopieoejtmrgm m ujm evmiumkgûj kiïjgkm espekgmigzmbm y m
uj mjíigsgs aujkgcjmi be im kcjbuktm remigzmbc pcr expertcs ej ei írem, ym que

ics gjstruoejtcs dejermioejte se fmsmj ej ei mutcgjacroe be ics kcjsuitmjtes

y esc gopigkm uj sesdc be vermkgbmb, prekgsgûj y kcjagmfgigbmb ej im
gjacromkgûj. Ej este mpmrtmbc se oejkgcjmríj midujcs be ics gjstruoejtcs
que se hmj utgigzmbc kcj omycr arekuejkgm, tmjtc ej gjvestgdmkgûj kcoc ej im
príktgkm kiïjgkm ej Oçxgkc pmrm oebgr bgversms bgoejsgcjes be im kcjbuktm
sugkgbm (600=).
Eskmim be Gbemkgûj [ugkgbm be Fekl (=77;). Ogbe im gjtejsgbmb y ims
bgoejsgcjes (ei drmbc y im severgbmb) be ics pejsmogejtcs, besecs,
preckupmkgcjes y moejmzms be sugkgbgc, mbeoís be ims kmrmkterïstgkms y ims
expektmtgvms bei gjbgvgbuc mi gjtejtmric. Es bekgr, ics remktgvcs evmiþmj im
arekuejkgm y im burmkgûj be ics pejsmogejtcs sugkgbms, msï kcoc im mktgtub bei
pmkgejte hmkgm eiics. Rmofgçj se evmiþmj ei drmbc bei besec be ocrgr y bei
besec be vgvgr, ei besec be gjtejtmr sugkgbmrse, ics pimjes pmrm eiic, ej kmsc be
que ics hufgerm, y ics sejtgogejtcs sufnetgvcs be kcjtrci mjte im gbem be
sugkgbmrse. Ics bcs þitgocs remktgvcs ogbej im severgbmb y ei jþoerc be
gjtejtcs prevgcs be sugkgbmrse. Hmy evgbejkgm be ujm mitm kcjagmfgigbmb be estm
eskmim ej pcfimkgûj oexgkmjm (Ocjbrmdûj, =778).
Eskmim be Expektmtgvms scfre Qgvgr-Ocrgr be Clmshm (=78=). Kcjstm be
kumtrc predujtms, kcj uj acromtc be respuestm be [ï c Jc, que evmiþmj uj
kcjtgjuc be severgbmb be im gbemkgûj sugkgbm ej ics þitgocs =6 oeses. Çstms
scj> ’³Hm expergoejtmbc im sejsmkgûj be que jc vmie im pejm vgvgr3‟, ’³hm
vgvgbc sgtumkgcjes mjte ims que hm besembc benmr be exgstgr3‟, ’³hm pejsmbc
que vmie oís ocrgr que vgvgr3‟ y ’³hm estmbc m pujtc be gjtejtmr qugtmrse im
vgbm3‟ Estm eskmim se prcfû kcj ujm exkeiejte kcjagmfgigbmb be .7; ej
pcfimkgûj oexgkmjm (Oebgjm-Ocrm et mi.,
mi., =776).
Eskmim be Vcferts (=780), gjkiugbm ej im Eskmim be Bepresgûj bei KE[-
B. Kcjstm be kumtrc remktgvcs> ’Jc pcbïm sedugr mbeimjte‟< ’Rejïm
pejsmogejtcs scfre im ouerte‟< ’[ejtïm que og amogigm estmrïm oencr sg yc
estuvgerm ouertc(m)‟< ’Pejsç ej omtmroe‟. Estcs remktgvcs expicrmj ei
kcjtejgbc kcdjcskgtgvc be pejsmogejtcs scfre im ouerte ej dejermi, y be sï
ogsoc. Ei acromtc be respuestm es ei ogsoc que ei bei KE[-B, y redgstrm su
presejkgm y burmkgûj burmjte im seomjm mjtergcr. Exgste evgbejkgm scfre im
kcjsgstejkgm gjterjm y kcjagmfgigbmb be estm eskmim ej pcfimkgûj oexgkmjm
(Dcjzíiez-Acrtezm & Mjbrmbe, =775< Dcjzíiez-Acrtezm, =771).
 Kcopcsgte Gjterjmtgcjmi Bgmdjcstgk Gjtervgew (KGBG, =774). Es uj

gjstruoejtc besmrrciimbc pcr im Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub y im

Mbogjgstrmkgûj Jcrtemoergkmjm pmrm im [miub Oejtmi y ei Mfusc be Brcdms y
Mikchci. Este gjstruoejtc se mpigkm ej ujm ejtrevgstm estrukturmbm,
espekïagkmoejte ej estubgcs epgbeogciûdgkcs, y evmiþm ics trmstcrjcs
oejtmies be mkuerbc
(Tcrib Hemith kcj im ,Kimsgagkmkgûj
Crdmjgzmtgcj
Crdmjgzmtgcj, Gjterjmkgcjmi
=776) y ei Omjumi be imsy Ejaeroebmbes
Bgmdjûstgkc Estmbïstgkc be
ics Rrmstcrjcs Oejtmies, be im Msckgmkgûj Psgqugítrgkm Jcrtemoergkmjm
(=778). Ej ei gjstruoejtc bei KGBG se gjkiuye im predujtm> ’Pejsç sergmoejte
ej sugkgbmroe‟, kcj cpkgcjes be respuestm be [ï c Jc (=6, ;0). Hmy evgbejkgm
be estubgcs ej Oçxgkc ej bcjbe ei KGBG ouestrm fuejm kcjagmfgigbmb (Dûoez
& Kmrmvec, =771).

Oebgbms be mutcgjacroe pmrm pcfimkgûj mbcieskejte

Exgstej bgverscs
mbcieskejtes. Mi gjstruoejtcs
gdumi que kcjpmrm
ics evmiumr
mbuitcs,eikmbm
kcopcrtmogejtc
ujc mtgejbe sugkgbm ej
bgaerejtes
bgoejsgcjes be este kcopcrtmogejtc y es kcjvejgejte utgigzmr ics resuitmbcs
be estcs gjstruoejtcs kcoc gjacromkgûj kcopieoejtmrgm m im ejtrevgstm
kiïjgkm y ei ocjgtcrec bei kcopcrtmogejtc bei mbcieskejte.
Gjvejtmrgc be Vgesdc [ugkgbm pmrm Mbcieskejtes ( GVG[< Herjíjbez &
Iukgc, 6001). Es uj gjstruoejtc que se kcopcje be 50 remktgvcs, kcj ics
kumies es pcsgfie betektmr ei rgesdc sugkgbm oebgmjte tres sufeskmims> m)
gbemkgûj e gjtejkgcjmigbmb sugkgbms< f) bepresgûj y besespermjzm< k) musejkgm
be kgrkujstmjkgms prctektcrms. Uj ïjbgke que ouestrm ei omiestmr psgkciûdgkc
msckgmbc mi rgesdc sugkgbm. W tres gjbgkmbcres> =) gbemkgûj sugkgbm, 6) pimj(es)
sugkgbm(s) y ;) gjtejtc(s) prevgc(s).
Eskmim be gbemkgûj sugkgbm be Fekl (=77;). Estm eskmim ogbe im gjtejsgbmb
y ims bgoejsgcjes (ei drmbc y im severgbmb) be ics pejsmogejtcs, besecs,
preckupmkgcjes y moejmzms be sugkgbgc, mbeoís be ims kmrmkterïstgkms y ims
expektmtgvms bei gjbgvgbuc mi gjtejtmric. Es bekgr, ics remktgvcs evmiþmj im
arekuejkgm y im burmkgûj be ics pejsmogejtcs sugkgbms, msï kcoc im mktgtub bei
pmkgejte hmkgm eiics. Rmofgçj se evmiþmj ei drmbc bei besec be ocrgr y bei
besec be vgvgr (mktgtub mjte im vgbm y im ouerte), ei besec be gjtejtmr

sugkgbmrse, icskcjtrci
sufnetgvcs be pimjes pmrm
mjte eiic, ej be
im gbem kmsc be que icsIcs
sugkgbmrse. hufgerm, y ics
þitgocs sejtgogejtcs
remktgvcs ogbej
im severgbmb be ims gbems sugkgbms y ics gjtejtcs prevgcs be sugkgbmrse.

Eskmim be Gbemkgûj [ugkgbm bei Kejtrc be Estubgcs Epgbeogciûdgkcs

(Kejter ca Epgbeogcicdgkmi [tubges ca Bepressgcj KE[-B< Vmbicaa, =744).
Es uj kuestgcjmrgc que kcjstm be kumtrc remktgvcs que ogbej im amse be gbems
sugkgbms, kuyc rmjdc be kumtrc cpkgcjes be respuestm vm be kerc (jgjdþj bïm
be im seomjm
mjtergcr kcj eimjtergcr kcj ei sïjtcom) m 5-4 (be kgjkc m sgete bïms be im seomjm
sïjtcom).
Eskmim be Prcfmfgigbmb be Vgesdc [ugkgbm (Imzmrb, =788). Este
gjstruoejtc pretejbe prebekgr im prcfmfgigbmb que tgeje ujm perscjm be
kcoeter sugkgbgc kcj fmse ej su expergejkgm prevgm y ej su sgtumkgûj mktumi y
evmiþm kumtrc amktcres> besespermjzm, gbemkgûj sugkgbm, mktgtub jedmtgvm bei
seia y hcstgigbmb.
Eskmim be pctejkgmigbmb sugkgbm ej ei mbcieskejte (Moezkum, 600;). Estm
eskmim evmiþm ics amktcres be rgesdc sugkgbm ej mbcieskejtes eskcimrgzmbcs,

oebgmjte
be ims bgoejsgcjes>
kcjaigktcs y mdresgvgbmb,reigdgcsgbmb,
bgjíogkm beamogigm, bgskgpigjm
im pmrenm, y oçtcbcs,
kcoujgkmkgûj omjenc
y expresgûj
be scigbmrgbmb, bgagkuitmbes eskcimres, bgagkuitmbes agjmjkgerms, sejtgogejtcs
be sciebmb y mfmjbcjc, mgsimogejtc, amktcres sugkgbms, usc be mikchci, usc be
brcdms, bepresgûj y equgvmiejtes bepresgvcs, omjgaestmkgcjes psgkcpítgkms,
pmtrcjes jeurûtgkcs be kcopcrtmogejtc, pmtrcjes psgkûtgkcs, gopuisgvgbmb y
trmtmogejtcs psgqugítrgkcs mjtergcres.
Kuestgcjmrgc be kcjbuktm sugkgbm (Hcrcwgtz et mi., 600=). Çste es uj
kuestgcjmrgc freve be rípgbm mpigkmkgûj pmrm ser acrouimbc ej ei servgkgc be
urdejkgms m mqueiims perscjms que mkubej pcr kcopcrtmogejtc sugkgbm, estí
prgjkgpmioejte bgrgdgbc m jgýcs y mbcieskejtes, m omycres respuestms bejtrc
be im kmtedcrïm ’[ï‟, omycr im jekesgbmb be ser mtejbgbc cpcrtujmoejte. [e
trmtm prgjkgpmioejte be ujm duïm be predujtms m acrouimr mjte ei
kcopcrtmogejtc sugkgbm, y ims predujtms scj> =) ³mkube usteb pcrque hm
trmtmbc be iesgcjmrse m sï ogsoc3, 6) ej im seomjm pmsmbm, ³hm tejgbc gbems
reimkgcjmbms kcj sugkgbmrse3, ;) ³hm trmtmbc be iesgcjmrse m sï ogsoc ej ei
pmsmbc3, 2) ³ie hm sukebgbc midc ouy estresmjte ej ims þitgoms seomjms3
Eskmim be severgbmb be sugkgbgc be Kciuofgm ( Kciuofgm [ugkgbe
[evergty Vmtgjd [kmie \K-[[V[ pcr sus sgdims ej gjdiçs_< Pcsjer et mi.,
60==). Estm eskmim kcjstm be vmrgms versgcjes be mkuerbc m im gjacromkgûj que
se besem cftejer y kmigagkm im severgbmb be im gbemkgûj y ei kcopcrtmogejtc
sugkgbm, ogbgejbc kumtrc kcjstruktcs que scj> =) severgbmb be im gbemkgûj< 6)

gjtejsgbmb be im gbemkgûj, que gjkiuye arekuejkgm, burmkgûj, kcjtrcimfgigbmb,

bgsumsgûj y rmzûj be im gbemkgûj< ;) sufeskmim kcjbuktumi, que kcjsgberm
gjtejtcs eaektgvcs, gjterruopgbcs y amiigbcs y kcopcrtmogejtcs mutciesgvcs jc
sugkgbms< y 2) sufeskmim be ietmigbmb que evmiþm ics gjtejtcs eaektgvcs, im
ietmigbmb
es kerc, imseietmigbmb
kmigagkm ej ujm eskmim
pctejkgmi crbgjmi
be ics be segs
gjtejtcs pujtcs,ejy ujm
se kmigagkm sg imeskmim
ietmigbmb remi
crbgjmi
be tres pujtcs.
Rmofgçj exgstej gjstruoejtcs que puebej myubmr m evmiumr sukescs be vgbm
estresmjtes (Herjíjbez-Kervmjtes & Dûoez-Omquec, 6001) y ei estgic be
marcjtmogejtc be ics mbcieskejtes m estcs sukescs ([errmjc & Aicres, 6005).
Qmicrmr ei drmbc be estrçs ej ims bgaerejtes írems be im vgbm be uj mbcieskejte,
msï kcoc ims acroms ej que se ejarejtm m sukescs estresmjtes, puebe mpcrtmr
gjacromkgûj pmrm kmikuimr, pcr ic oejcs pmrkgmioejte, im kmpmkgbmb que ei
pmkgejte pcbrïm tejer be peromjeker presejte mjte ei omiestmr ej vez be
fuskmr cpkgcjes evmsgvms kcoc ei sugkgbgc. [e sudgerej ejtcjkes ics
sgdugejtes kuestgcjmrgcs pmrm oebgr bgaerejtes amktcres bei estrçs y estgics be
marcjtmogejtc>
Kuestgcjmrgc be sukescs be vgbm (Iukgc & Buríj, 600;). Es uj
gjstruoejtc be mutcrrepcrte que kcjstm be =67 remktgvcs y ujm predujtm
mfgertm. Ims írems que gjkiuye scj> perscjmi, sckgmi, smiub, icdrcs y armkmscs,
eskcimr y prcfieoms be kcjbuktm.
Igstm be [gtumkgcjes Kctgbgmjms Estresmjtes be Dcjzíiez Acrtezm
(=771). Este gjstruoejtc mfcrbm ims írems, amogigmr, sckgmi y be sexumigbmb ej
im vgbm be ics mbcieskejtes< ej prgoer iudmr, se predujtm pcr im ckurrejkgm bei
estrescr vgvgbc ej ics þitgocs tres oeses, pmrm bespuçs scigkgtmr im evmiumkgûj
kcdjgtgvm be tmi evejtc.
Eskmim be respuestms be marcjtmogejtc (Dcjzíiez-Acrtezm, =771). Es
ujm eskmim que evmiþm im arekuejkgm be usc be ims respuestms be marcjtmogejtc
ej reimkgûj m ics estrescres amogigmres, kcj ei oencr mogdc y kcj im pmrenm.
Ims respuestms be marcjtmogejtc se mdrupmj ej ims kmtedcrïms> respuestms
mdresgvms, jc mdresgvms y evmsgvms.
Kuestgcjmrgc be Marcjtmogejtc pmrm Mbcieskejtes, KM-M (Iukgc,
Buríj, Herebgm & Qgiimrruei, 60=0). Este gjstruoejtc perogte gbejtgagkmr
estrmtedgms be marcjtmogejtc y respuestms gjvciujtmrgms mi estrçs ej
mbcieskejtes y kcoc pmrte be ims respuestms mi estrçs que se evmiþmj kcj ei

KM-M, se mdrupmj ckhc estrmtedgms> =) respuestms vciujtmrgms kcoprcoetgbms

(kcjtrci prgomrgc y sekujbmrgc) bgrgdgbms m im sciukgûj bei prcfieom, 6)
respuestms gjvciujtmrgms kcoprcoetgbms (mktgvmkgûj agsgciûdgkm), ;) respuestms
gjvciujtmrgms jc kcoprcoetgbms (pejsmogejtcs gjtrusgvcs, ruogmkgûj), 2)
marcjtmogejtc
5) fþsquebm bevciujtmrgc jc kcoprcoetgbc
mpcyc bejtrc (evgtmkgûj,
be im amogigm, 1) fþsquebmpejsmogejtc
be mpcyc ej oídgkc),
ei drupc
be pmres, 4) gopctejkgm y kcjbuktm mutciesgvm y 8) reigdgcsgbmb y
espgrgtumigbmb.
Bejtrc be ics gjstruoejtcs dejermies pmrm cftejer gjacromkgûj
sckgcbeocdríagkm y be ims kmrmkterïstgkms bei mbcieskejte, se sudgere utgigzmr
ics sgdugejtes>
Gjvejtmrgc Mutcbeskrgptgvc bei Mbcieskejte (GMBM< Iukgc, Fmrkeimtm &
Buríj, 60=0). Çste es uj mutcgjacroe que perogte tejer ujm beskrgpkgûj be

bgversms bgoejsgcjes
que ei ncvej hmke bebei mofgejtey bei
sï ogsoc mbcieskejte,
perogte evmiumr fmsmbm ej im beskrgpkgûj
im presejkgm be midujcs
gjbgkmbcres be rgesdc be kcjbuktms prcfieoítgkms. Rgeje kgjkc bgoejsgcjes
que scj> amogigmr, sckgmi, eskcimr, perscjmi y smiub.
Agkhm sckgcbeocdríagkm (Iukgc, Buríj, Ieûj & Herjíjbez, 600;).
Kcjstm be uj kumberjgiic be mpigkmkgûj kcj ;0 remktgvcs be cpkgûj oþitgpie,
que ogbej midujms vmrgmfies sckgcbeocdríagkms gopcrtmjtes mi evmiumr m estm
pcfimkgûj.
 KCJKEPRUMIG^MKGÛJ BE KM[C

Burmjte ei prckesc be evmiumkgûj, ei kiïjgkc befe gbejtgagkmr tmjtc vmrgmfies

sckgcbeocdríagkms kcoc im kcjbgkgûj be smiub c mbmptmkgûj dejermi bei
kcjsuitmjte, su igstm be oetms e gbejtgagkmr vmrgmfies kcjbuktumies y
mofgejtmies que beferíj ser gjtervejgbms burmjte ei trmtmogejtc. Im
kcjkeptumigzmkgûj be kmsc es uj sgsteom pmrm crdmjgzmr im gjacromkgûj que mi
ogsoc tgeopc estmfieke hgpûtesgs scfre im etgcicdïm, prekgpgtmjtes y
omjtejebcres be uj prcfieom< mi ogsoc tgeopc es ujm duïm pmrm ei
trmtmogejtc besmrrciimbm m pmrtgr bei ocbeic be mprejbgzmne presejtmbc que
beseofckm ej uj trmtmogejtc perscjmigzmbc. Im tmfim 2-= ouestrm uj eneopic
be uj acromtc be kcjkeptumigzmkgûj be kmsc que puebe utgigzmrse pmrm
redgstrmr ics bmtcs gopcrtmjtes rekcpgimbcs burmjte im evmiumkgûj y pmrm
beskrgfgr uj pimj be trmtmogejtc pcsgfie. Vekuerbe que ei kcopcrtmogejtc
sugkgbm es ei resuitmbc agjmi be uj kcjnujtc be vmrgmfies que se kcofgjmj be
tmi acrom que çste se vem kcoc ujm cpkgûj be resciukgûj be prcfieoms pmrm ei
kcjsuitmjte. M kcjtgjumkgûj, se beskrgfej ims vmrgmfies que resuitmj
gopcrtmjtes be evmiumr.

Qmrgmfies beocdríagkms
Ej prgoer iudmr, se befe redgstrmr gjacromkgûj gopcrtmjte pmrm gbejtgagkmr mi
kcjsuitmjte y beskrgfgr uj pmjcrmom dejermi be sus kcjbgkgcjes be vgbm.
Gjacromkgûj que es gopcrtmjte redgstrmr, gjkiuye su ebmb, dçjerc, ckupmkgûj,
bcogkgigc, perscjms kcj ims que vgve y estmbc kgvgi.

Kcjtextcs be vgbm
Pcstergcroejte, serí gopcrtmjte beskrgfgr ei aujkgcjmogejtc dejermi bei
kcjsuitmjte ej bgverscs kcjtextcs (eskejmrgcs) be vgbm. [udergocs, perc jc
igogtmocs, redgstrmr gjacromkgûj reievmjte mi aujkgcjmogejtc ej su vgvgejbm y
ims perscjms kcj qugejes vgve, gjkiuyejbc sg tgeje bgagkuitmbes perscjmies kcj
midþj ogeofrc be su amogigm c kcj sus vekgjcs, pmsm pckc tgeopc kcj sus
seres quergbcs, suare be vgciejkgm, etk. Ctrcs kcjtextcs que sudergocs
beskrgfgr scj trmfmnc/estubgc, smiub y tgeopc igfre. Kumiquger gjacromkgûj

scfre sus hífgtcs migoejtgkgcs, hgdgeje be sueýc, tmfmqugsoc, ejaeroebmbes,

trmtmogejtcs tcombcs mktumioejte y su mbherejkgm m eiics, puebe redgstrmrse
ej smiub. Ej tgeopc igfre jcs gjteresmrïm smfer sg ei kcjsuitmjte tgeje
bgagkuitmbes pmrm reimnmrse, ejkcjtrmr tgeopc pmrm bgvertgrse, etk. Ej resuoej,
im
imsevmiumkgûj
bgagkuitmbes,beoetms
kcjtextcs beque
y vmicr vgbmeibefe gjkiugr ie
kcjsuitmjte gjacromkgûj reievmjte
bm m estms írems scfre
físgkms be
su vgbm. Jctmrí que im evmiumkgûj be ics kcjtextcs be vgbm gjacrom tmjtc be
amktcres be rgesdc bgstmies kcoc be ims írems be vgbm gopcrtmjtes pmrm ei
kcjsuitmjte y sus rmzcjes pmrm vgvgr y omjtejerse ej trmtmogejtc.

Reom kejtrmi
Ei teom kejtrmi represejtm ims prgjkgpmies quenms que ei kcjsuitmjte presejtm
scfre su vgbm y que kcjstgtuyej ims prgjkgpmies rmzcjes pcr ims que besemrïm
sugkgbmrse. [gdugejbc ims gjbgkmkgcjes be Ncfes (60=1), sudergocs mi
termpeutm gjbmdmr bgrektmoejte pcr im presejkgm y drmvebmb sufnetgvm be bcicr
aïsgkc c psgkciûdgkc, drmbc be estrçs perkgfgbc, mdgtmkgûj aïsgkm, besespermjzm,
cbgc hmkgm sï ogsoc, sejsmkgûj be ser ujm kmrdm pmrm ics beoís, verdùejzm,
kcjaigktcs gjterperscjmies, prcfieoms be smiub, pçrbgbms rekgejtes, prcfieoms
iedmies c agjmjkgercs.

Qmicrmkgûj be im sugkgbmigbmb
Pcstergcroejte, ei kiïjgkc beferïm gjbmdmr pcr im presejkgm be gbemkgûj
sugkgbm, pimjemkgûj, prepmrmkgûj, ejsmycs sugkgbms y amktcres prebgspcjejtes
kcoc gjscojgc y mfusc be sustmjkgms. Mi betektmr midujm be estms vmrgmfies,
ei evmiumbcr beferïm predujtmr tmjtcs betmiies be eiim kcoc ie auerm pcsgfie.
Ej estm sekkgûj, sudergocs mi kiïjgkc predujtmr tmofgçj pcr ims pcsgfies
rmzcjes pmrm vgvgr bei kcjsuitmjte y ics prcfieoms que beferïmj resciverse
pmrm que su sugkgbmigbmb kebgerm (Ncfes, 60=1).

Rrmyektcrgm be ics kcopcrtmogejtcs prcfieom

Im sugkgbmigbmb bei kcjsuitmjte es ei prgjkgpmi prcfieom m evmiumr. Ej estm

sekkgûj gjteresm beskrgfgr su gjgkgc y ims sgtumkgcjes msckgmbms m su mpmrgkgûj
(p. en., sepmrmkgcjes, bgagkuitmbes ekcjûogkms, etk.), gjkreoejtc y

bgsogjukgûj be su gjtejsgbmb (tmofgçj befe beskrgfgrse im acrom ej que se

mdrmvm im gjtejsgbmb, burmkgûj y arekuejkgm be im sugkgbmigbmb< p. en., gbemkgûj,
pimjemkgûj, mutciesgcjes, etk.) m ic imrdc bei tgeopc y ics evejtcs que pmrekej
reimkgcjmrse m estms vmrgmkgcjes y ims sgtumkgcjes msckgmbms m im mpmrgkgûj c
mdrmvmogejtc
ies iimomocs beims imtres
sugkgbmigbmb ej imtrmyektcrgm
’R‟> tgeopc, mktumigbmb.y Mturfuiejkgms
estms tres írems m evmiumr
mktumies. Estm
gjacromkgûj kcrrespcjbe m im vmicrmkgûj be amktcres be rgesdc prûxgocs.
Kcoc se oejkgcjû mjtergcroejte, ei kiïjgkc beferí gjbmdmr ims kmrmkterïstgkms
bei kcopcrtmogejtc sugkgbm prevgc kcj im agjmigbmb be amogigmrgzmrse kcj im
tcpcdrmaïm bei ogsoc y mjtgkgpmr su vmrgmfgigbmb (JGKE, 60==< Oheiuo, 60=8).
Kumiquger bmtc reievmjte scfre tejtmtgvms sugkgbms prevgms ej im hgstcrgm bei
kcjsuitmjte beferïm redgstrmrse, puestc que çstms usumioejte myubmj m
gbejtgagkmr pcsgfies amktcres be rgesdc prûxgocs que pubgermj hmferse pmsmbc
pcr mitc ej ctrcs ocoejtcs be im evmiumkgûj.

Qmicres y oetms
Ej estm sekkgûj befe resuogrse im gjacromkgûj scfre ic que resuitm gopcrtmjte
pmrm ei kcjsuitmjte (p. en., tejer ujm oencr reimkgûj kcj su amogigm, ser
gjbepejbgejte, pcber enerker su prcaesgûj, etk.) y qugere icdrmr mi terogjmr ei
trmtmogejtc (gjskrgfgrse mi fmkhgiiermtc y peromjeker ej çi hmstm agjmigzmr ei
mýc, hmker mktgvgbmb aïsgkm tres vekes pcr seomjm, etk.). Im gbem dejermi es que
pcr kmbm kcsm que es gopcrtmjte pmrm ei kcjsuitmjte se beskrgfmj oetms m
icdrmr que gjbgquej que ei kcjsuitmjte hm mvmjzmbc ej estm tmrem burmjte ei
trmtmogejtc. Im beagjgkgûj be vmicres y oetms es gopcrtmjte pmrm dugmr y
evmiumr ei prcdresc burmjte ei trmtmogejtc. Ei gjvejtmrgc be rmzcjes pmrm vgvgr
puebe usmrse pmrm cftejer gjacromkgûj scfre ics vmicres bei kcjsuitmjte, msï
kcoc be ics teocres msckgmbcs m eiics (Mjexc 6).

Qmrgmfies kcopcrtmoejtmies> rgdgbez kcdjgtgvm

Im bgagkuitmb be ics kcjsuitmjtes pmrm pejsmr be omjerm aiexgfie burmjte ics
epgscbgcs sugkgbms mdubcs estí mopigmoejte bckuoejtmbm ej im igtermturm
(Khgies, [trcsmhi & Vcferts, 60=7). Burmjte estcs epgscbgcs es kcoþj que ei
kcjsuitmjte se sgejtm mtmskmbc ej ujm y scic ujm versgûj bei prcfieom. Im
miterjmtgvm, bmr uj pmsc mtrís y cfservmr ics prcfieoms be vgbm y ei omiestmr

besbe ctrms perspektgvms, resuitm suomoejte bgaïkgi ej estcs ocoejtcs, estc

dejerm bcs prcfieoms mbgkgcjmies> m) uj pejsmogejtc pcimrgzmbc, rïdgbc y
sejtejkgcsc que se kmrmktergzm pcr im mutcgjvmigbmkgûj c ei nugkgc rïdgbc y
extreoc hmkgm ics beoís y ims sgtumkgcjes, y f) uj estgic be resciukgûj be
prcfieoms pmsgvc.

Pejsmogejtc pcimrgzmbc
Burmjte estcs ocoejtcs be rgdgbez kcdjgtgvm, es jcromi que ics prcfieoms
semj pejsmbcs be acrom pcimrgzmbm. Uj estgic be pejsmogejtc be tgpc fimjkc
c jedrc se kmrmktergzm pcr im presejkgm y scfregbejtgagkmkgûj kcj nugkgcs
vmicrmtgvcs scfre ei sgdjgagkmbc be ims sgtumkgcjes y ims cpkgcjes be mkkgûj be
im perscjm. Ei pejsmogejtc pcimrgzmbc se msckgm reduimroejte mi
kcopcrtmogejtc gopuisgvc y bestruktgvc.

Estgic pmsgvc be resciukgûj be prcfieoms

Este estgic be pejsmogejtc rïdgbc tmofgçj resuitm ej uj estgic be resciukgûj
be prcfieoms pmsgvc, ic que qugere bekgr que se estç pejbgejte be im suerte, ei
kmofgc espcjtíjec c im espermjzm ej que ics beoís kmofgej sus
kcopcrtmogejtcs c mktgtubes pmrm que oencre im sgtumkgûj. Este estgic dejerm
uj eaektc be vgsgûj be tþjei oebgmjte ei kumi resuitm ouy bgaïkgi que ims
perscjms gbejtgagquej ctrms miterjmtgvms be sciukgûj be prcfieoms. Ej
kumiquger kmsc, im perscjm sugkgbm dejerm pckms miterjmtgvms be sciukgûj m ujm
sgtumkgûj espekïagkm y se mpresurm m rekhmzmr ctrms pcsgfies sciukgcjes
eaektgvms be omjerm preomturm. Msgogsoc, ims estrmtedgms be resciukgûj
preaergbms tgejbej m ser pmsgvms u crgejtmrse m im evgtmkgûj.

Qmrgmfies kcopcrtmoejtmies> gjtciermjkgm mi omiestmr

eockgcjmi
Hmy bcs kmrmkterïstgkms kejtrmies bei aujkgcjmogejtc eockgcjmi que
prebgspcjej m im perscjm m presejtmr ujm krgsgs sugkgbm y que scj cfservmbms
ej im kiïjgkm kcoc bcs pcics mpmrejteoejte cpuestcs, im m) vuijermfgigbmb
(armdgigbmb) eockgcjmi bcjbe im perscjm pmreke rejbgbm, berrctmbm y m oerkeb
be sus eockgcjes, y f) epgscbgcs arejçtgkcs be beskcjtrci kcjbuktumi bcjbe im

perscjm pmrekgerm mktumr miemtcrgmoejte ej fþsquebm be eskmpmr be su

omiestmr eockgcjmi. Uj ogsoc kcjsuitmjte kcj bgagkuitmbes pmrm tciermr su
omiestmr pubgerm cskgimr ejtre mofcs pcics pcr ocoejtcs c sûic ocstrmr ujc
be eiics.

Bçagkgt be hmfgigbmbes be reduimkgûj eockgcjmi

Im amitm be estrmtedgms eaektgvms pmrm reduimr im exkgtmkgûj eockgcjmi bm iudmr
m ujm sejsmkgûj be scfrekmrdm eockgcjmi krûjgkm y omiestmr dejermigzmbc que
m im imrdm se kcjvgerte ej amtgdm c mietmrdmogejtc. Kumjbc im expcsgkgûj
prcicjdmbm m im mktgvmkgûj agsgciûdgkm exkesgvm bm iudmr m estms ouestrms be
mdctmogejtc, es jekesmrgc ejtrejmr estrmtedgms be tciermjkgm mi omiestmr y
reduimkgûj eockgcjmi pmrm kcjtrcimr estm vmrgmfie que puebe iievmr m im
eoerdejkgm be kcopcrtmogejtc sugkgbm ej ei auturc.

Gjbgspcsgkgûj m expergoejtmr omiestmr eockgcjmi

Im sedujbm vmrgmfie gopcrtmjte es im gjbgspcsgkgûj pmrm mkeptmr expergejkgms
prgvmbms ociestms kcoc pejsmogejtcs, gopuiscs, oeocrgms, eockgcjes c
sejsmkgcjes. Kcoc kcjsekuejkgm, im resciukgûj be prcfieoms gopuisgvm mi
servgkgc be im evgtmkgûj es amvcrekgbm scfre ctrms estrmtedgms crgejtmbms m ic
que es gopcrtmjte m imrdc pimzc. Im iukhm be im perscjm kcj sus expergejkgms
bgspimkejterms puebe dejermr besespermkgûj (pcrque jc es eaektgvm bei tcbc c
pcrque ei omiestmr redresm m im imrdm) y prcocver ei usc be estrmtedgms be
mutcrreduimkgûj oís gjtejsms y prcfieoítgkms, kcoc ei mfusc be sustmjkgms,
mtrmkcjes be kcogbm, c kcopcrtmogejtcs mutciesgvcs, arekuejtes ej im hgstcrgm
be perscjms kcj kcopcrtmogejtcs sugkgbms.

Qmrgmfies kcopcrtmoejtmies> pckm eaektgvgbmb gjterperscjmi

Ctrc amktcr kcjbuktumi be rgesdc pmrm im presejkgm be krgsgs sugkgbms es uj
kcopcrtmogejtc gjterperscjmi gjeaektgvc, çste puebe ser ujm prebgspcjejte
pmrm im krgsgs sugkgbm c kcjsekuejkgm be im ogsom. Usumioejte ics
kcjsuitmjtes sugkgbms expergoejtmj jgveies eievmbcs be mjsgebmb sckgmi,
ogebc mi rekhmzc y sejtgogejtcs be gjaergcrgbmb arejte m ctrms perscjms.
Msgogsoc, tgejbej mi mgsimogejtc sckgmi y m tejer ujm reb be mpcyc igogtmbm m

im kumi pcbrïmj ocstrmr exkesgvm bepejbejkgm, suogsgûj c evgtmkgûj bei

kcjaigktc gjterperscjmi. Msï, ics pmtrcjes be kcopcrtmogejtc gjterperscjmi
puebej cskgimr ejtre im bepejbejkgm mktgvm be ctrms perscjms y im kcopetejkgm
mpmrejte kcoc uj oebgc pmrm evgtmr ser rekhmzmbcs. Ctrm kuestgûj arekuejte
es
ujmque im reb
auejte bebe mpcyc
migvgc be estcs kcjsuitmjtes sem oís ujm auejte be estrçs que
c kccpermkgûj.

Qmrgmfies kcopcrtmoejtmies> hmfgigbmbes be mutcdestgûj

beagkgejtes
Ctrm vmrgmfie que pubgerm estmr presejte es im beagkgejkgm be hmfgigbmbes be
mutckcjtrci c estrmtedgms pmrm ocbgagkmr ei prcpgc kcopcrtmogejtc. Ej estcs
kmscs es usumi que ics kcjsuitmjtes sugkgbms semj peraekkgcjgstms y ouy
exgdejtes c pujgtgvcs kcj eiics ogsocs, perc mi ogsoc tgeopc gjdejucs y
que pretejbmj resciver drmjbes prcfieoms ej pckc tgeopc c pcjerse oetms
gjmikmjzmfies pcr jc smfer kûoc armdoejtmrims ej sufoetms icdrmfies.

Estrescres be vgbm
Ics estrescres be vgbm estíj bgrektmoejte msckgmbcs mi kcopcrtmogejtc
sugkgbm, y ei drmbc be omiestmr expergoejtmbc pcr ei kcjsuitmjte. Çstcs
puebej ser krûjgkcs kcoc ei beseopiec, tejer ujm ejaeroebmb krûjgkm c ujm
reb be mpcyc beagkgejte, c mdubcs kcoc im sepmrmkgûj c bgvcrkgc, ouerte
rekgejte be uj ser quergbc c uj kmofgc be trmfmnc. Im evmiumkgûj be ics
estrescres be vgbm resuitm ouy gopcrtmjte pcrque, kcj arekuejkgm, ei
trmtmogejtc kcjstm be acrtmieker psgkciûdgkmoejte mi kcjsuitmjte, y im omjerm
ej im que se pruefmj sus juevms hmfgigbmbes be resciukgûj be prcfieoms es mi
ejarejtmr y resciver estcs estrescres.
 PCFIMKGCJE[ KCJ KCJBGKGCJE[ PMVRGKUIMVE[

Exgstej drupcs be kcjsuitmjtes que requgerej estrmtedgms be gjtervejkgûj

mbgkgcjmies pmrm icdrmr ics oencres resuitmbcs termpçutgkcs pcsgfies. Ics
kcjsuitmjtes kcj kcopcrtmogejtcs mbgktgvcs, ics mbcieskejtes c ics mbuitcs
omycres (ejtre ctrcs), expergoejtmj besmaïcs pmrtgkuimres que requgerej ser
evmiumbcs e gjtervejgbcs kcj estrmtedgms espekïagkms. Gjkiusc, es besemfie que
uj kiïjgkc que mtgejbe m estms pcfimkgcjes tejdm ejtrejmogejtc espekgmigzmbc
mbgkgcjmi y extejsm supervgsgûj kiïjgkm ej ei trmfmnc kcj estms pcfimkgcjes.

Kcopcrtmogejtcs mbgktgvcs
Ics kcopcrtmogejtcs mbgktgvcs estíj auerteoejte msckgmbcs mi gjkreoejtc be
rgesdc be pmtrûj
kumiquger kcopcrtmogejtc sugkgbm. Ejtgçjbmse
be kcopcrtmogejtc que sgrve pcr
pmrmkcopcrtmogejtc mbgktgvc
kcjtrcimr c eigogjmr ei
maektc jedmtgvc be acrom sþfgtm, y que rípgbmoejte se kcjvgerte ej ujm
estrmtedgm be kcjtrci eockgcjmi bcogjmjte kcj ei tgeopc. Msï es que exgstej
oukhcs kcopcrtmogejtcs mbgktgvcs kûoc im fuigogm, ei nuedc kcopuisgvc, ei
usc be im pcrjcdrmaïm, ejtre ctrcs. Ej estm sekkgûj, jcs kcjkejtrmreocs ej ics
mfuscs be sustmjkgms, perc ims rekcoejbmkgcjes be evmiumkgûj que
oejkgcjmocs scj pertgjejtes pmrm ctrcs kcopcrtmogejtcs mbgktgvcs tmofgçj.
Ics kcjsuitmjtes sugkgbms que mfusmj be sustmjkgms represejtmj uj besmaïc
pmrm su trmtmogejtc ej ims gjstgtukgcjes, pues es bgaïkgi ejkcjtrmr uj servgkgc c
prcaesgcjmi que mtgejbm im tctmigbmb be sus prcfieoms. Es kcoþj que midujcs
kcjsuitmjtes semj rekhmzmbcs be kiïjgkms c ujgbmbes be mtejkgûj psgqugítrgkm
pcr su mfusc be sustmjkgms y kmjmigzmbcs m kiïjgkms be mtejkgûj pcr este
prcfieom, im iûdgkm es que ei usc kcjtgjuc be sustmjkgms befe reogtgr mjtes be
mtejber sus prcfieoms eockgcjmies< kcoc puebe espermrse, ei kcjsuitmjte
serí rekhmzmbc tmofgçj be im kiïjgkm be mtejkgûj m mbgkkgcjes pcr su gbemkgûj
sugkgbm. Kremr ujgbmbes be mtejkgûj pmrm pmtcicdïm bumi hm sgbc ujm sciukgûj
prcpuestm que mþj jc hm icdrmbc prever este vmgvçj ej ics servgkgcs be
mtejkgûj.
 Prgjkgpgcs pmrm im evmiumkgûj ej kcjsuitmjtes kcj mfusc be sustmjkgms

Exgstej tres pmscs aujbmoejtmies mi evmiumr y trmtmr m uj kcjsuitmjte sugkgbm

kcj mfusc be sustmjkgms>
m) Predujte kcjtgjum, bgrektm y kcjstmjteoejte pcr ei mfusc be sustmjkgms.
f) Kcjsgbere mi mfusc be sustmjkgms kcoc uj eneopic bei repertcrgc be
mkkgcjes be resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej im evgtmkgûj bei
kcjsuitmjte, nustc kcoc ei kcopcrtmogejtc sugkgbm.
k) Besmrrciie uj pimj be omjenc be krgsgs y tmrnetms be marcjtmogejtc pmrm
igbgmr kcj im eskmimbm sugkgbm be vgbm mi mfusc be sustmjkgms.

[e befe predujtmr tmjtc pcr ei usc kcoc pcr ics eaektcs be ims sustmjkgms.
Eneopics be predujtms m remigzmr puebej ser> ³kuíjtcs bïms kcjsuogste
burmjte ei oes pmsmbc3, ³kuíjtc kcjsuogste burmjte escs bïms3, ³hms
gjtejtmbc rebukgr tu kcjsuoc3, ³hmy perscjms que se hmymj ociestmbc pcr tu

kcjsuoc c im acrom
sejtgbc kuipmfie ejacrom
pcr im im queejmktþms kumjbc kcjsuoes3,
que kcjsuoes3, ³midujm
³midujm vez vez te hms
hms kcjsuogbc
kcoc ujm acrom be evgtmr c prevejgr im ckurrejkgm be sïjtcoms be
mfstgjejkgm3 [g im respuestm es sï m kumiqugerm be estms predujtms, pubgerm ser
gjbgkmtgvc be uj prcfieom. Rmofgçj befe expicrmrse ei pmpei bei kcjsuoc ej
im sugkgbmigbmb, pcr eneopic> ei kcjsuitmjte ve ei kcjsuoc kcoc ujm acrom be
eskmpmr be im sugkgbmigbmb c kcjteopim ei sugkgbgc kcoc ujm acrom be eskmpmr
be su acrom be kcjsuogr.
 Mprcvekhmr kumjbc ei kcjsuitmjte msgste m evmiumkgûj
e vmiumkgûj
gjtcxgkmbc

Kumjbc uj kcjsuitmjte mkube m evmiumkgûj c trmtmogejtc gjtcxgkmbc se befe

prcteder im reimkgûj termpçutgkm y cftejer gjacromkgûj scfre im besespermkgûj
que pubgerm estmr evgtmjbc mi kcjsuogr. Oukhms vekes ics kcjsuitmjtes que
kcjsuoej sustmjkgms scj reservmbcs scfre su omiestmr, y su gjtcxgkmkgûj
puebe ser mprcvekhmbm pmrm cftejer gjacromkgûj que be ctrm acrom jc
estmrïmocs ej im pcsgfgigbmb be cftejer. Estm acrom be prckeber es kcjsgstejte
kcj ujm agicscaïm be resciukgûj be prcfieoms y su cfnetgvc jc es reacrzmr ei
mfusc be sustmjkgms, sgjc supermr im fmrrerm bei mfusc mi ejtejber im
expergejkgm bei kcjsuitmjte. Wm que uj estgombc be 50% be tejtmtgvms
sugkgbms ckurrej ej uj estmbc be gjtcxgkmkgûj, çste puebe utgigzmrse pmrm
oencrmr im kcoprejsgûj bei prcfieom y besmrrciimr uj prctckcic be
gjtervejkgûj ej krgsgs oís kcoprejsgvc. [g ei kcjsuitmjte mkube m sesgûj
gjtcxgkmbc y kcj rgesdc sugkgbm se befe bmr prgcrgbmb m prcteder mi kcjsuitmjte
scfre im evmiumkgûj, jujkm ie bene pmrtgr be su cagkgjm pcr sï ogsoc ej estms
kcjbgkgcjes, kcjtmkte kcj uj miiedmbc respcjsmfie y peroïtmie retgrmrse kcj
çi.

Mbcieskejtes y sus amogigms

Im evmiumkgûj bgrektm be im sugkgbmigbmb rebuke ei rgesdc be ouerte pcr
sugkgbgc
kcoc ej ymbuitcs
im drmvebmb
nûvejes.bei kcopcrtmogejtc
Midujcs sugkgbm mi
amktcres msckgmbcs tmjtc ej mbcieskejtes
sugkgbgc mbcieskejte
scj kcjbgkgcjes be smiub oejtmi preexgstejtes, uj pcfre scpcrte sckgmi,
presgûj sckgmi perkgfgbm, omrdgjmigbmb, bgskusgcjes amogigmres, sepmrmkgcjes,
mjsgebmb, bgagkuitmbes be reduimkgûj eockgcjmi, ejtre ctrcs. Im bgstgjkgûj
prgjkgpmi ejtre im evmiumkgûj kcj mbuitcs y mbcieskejtes es que, kcj ics
sedujbcs, im evmiumkgûj y im psgkctermpgm befe mtejber amktcres bei besmrrciic,
sckgmies y amogigmres, pues im gjtedrmkgûj be estcs amktcres ej im evmiumkgûj y
trmtmogejtc se msckgm m oencres resuitmbcs termpçutgkcs ej pcfimkgûj nuvejgi.
Pcr ctrm pmrte, hmy oukhms sgogigtubes ejtre im sugkgbmigbmb mbcieskejte y im
sugkgbmigbmb ej mbuitcs. Ei ocbeic presejtmbc ej estm kcopgimkgûj puebe
mpigkmrse aíkgioejte kcj mbcieskejtes, mujque befe prestmrse omycr mtejkgûj
m im gjtervejkgûj kcj ei ejtcrjc amogigmr, usumioejte ics mbcieskejtes

sugkgbms expergoejtmj drmj kcjausgûj ej este kcjtextc y, fmnc estms

kcjbgkgcjes, im mtejkgûj kiïjgkm kcj ei mbcieskejte exkiusgvmoejte pcbrïm ser
gjsuagkgejte.
Be kmrm m ujm pcsgfie bgsaujkgûj amogigmr, ei termpeutm befe gjkiugr m im
amogigm ej im evmiumkgûj y ei trmtmogejtc, im agjmigbmb es besmrrciimr omycr
kchesgûj y besmrrciimr estrmtedgms be resciukgûj be prcfieoms kcj fmse m
vmicres be im amogigm< c fgej, myubmr mi mbcieskejte m igbgmr eaektgvmoejte kcj
ei ejtcrjc amogigmr. Exgste im pcsgfgigbmb be que im bgjíogkm be midujms
amogigms represejte uj cfstíkuic pmrm ei trmtmogejtc exgtcsc kcj ei
mbcieskejte> amogigms que beskmigagkmj ics gjtejtcs be resciukgûj be prcfieoms
bei ncvej, ocbeimj ei mfusc be sustmjkgms, ie beomjbmj uj kmofgc gjoebgmtc
mi mbcieskejte, etk.< ej estcs kmscs, drmj pmrte bei trmfmnc befe crgejtmrse m
myubmr mi kcjsuitmjte m eomjkgpmrse be su amogigm.

Ej reimkgûj
mtejkgûj kcj eikcjjctmkgcjes
m pcsgfies ejtcrjc sckgmipcsgtgvms
bei mbcieskejte,
que tejdmseei befe prestmr espekgmi
pejsmogejtc sugkgbm,
tejtmtgvm sugkgbm c mutciesgcjes, ejtre su drupc be pmres. Bgkhm kcjjctmkgûj
pcsgtgvm pubgerm ser uj amktcr gopcrtmjte ej ei kcjtmdgc be estcs
kcopcrtmogejtcs ejtre ics nûvejes. Burmjte im evmiumkgûj, ei kiïjgkc befe
predujtmr> ’³quç tgeje be dejgmi imstgomrse c mktumr kcoc sugkgbm ejtre su
drupc be pmres3‟, quç tmj kcoþj es ese kcopcrtmogejtc, sg ei mbcieskejte
kcjcke m ctrms perscjms que se kcopcrtej msï y quç ckurre kumjbc ctrms
perscjms ic hmkej. Mi hmker estms predujtms, ei kcjsuitmjte befe ocstrmr
kurgcsgbmb dejugjm pcr ejtejber ei oujbc bei mbcieskejte y jc predujtmr kcj
ujm mktgtub sejtejkgcsm< jctmr seýmies be besmprcfmkgûj pcr pmrte be uj
mbuitc, kcoc ei termpeutm, pcbrïm hmker be estcs kcopcrtmogejtcs midc mþj
oís mtrmktgvc.
Ej resuoej, mi remigzmr im evmiumkgûj kcj mbcieskejtes, se befe cftejer
gjacromkgûj scfre gjaiuejkgms sckgmies y su gjtermkkgûj kcj im amogigm, pmrenm
y pmres. Mi hmkeric, se befe ocstrmr ujm pcsturm kurgcsm, mfgertm y jc
sejtejkgcsm respektc mi pmpei que nuedm ei kcopcrtmogejtc sugkgbm ej im vgbm
bei kcjsuitmjte. Vekuerbe tmofgçj que im amogigm puebe c jc ser uj migmbc ej
ei trmtmogejtc, es ouy gopcrtmjte beskufrgr estc be acrom cpcrtujm burmjte im
evmiumkgûj. Myube mi kcjsuitmjte m rekcjcker ic que ie resuitm gopcrtmjte ej
ims írems prcpûsgtcs
y ctrcs bcjbe expergoejtm omycr
vgtmies que omiestmr,
puebmj su kcjexgûj
reimkgcjmrse m susckgmi, sus estubgcs,
trgstezm, sciebmb,
rekhmzc c arustrmkgûj. Ej ei rekumbrc 2-; se gjkiuyej midujms suderejkgms

pmrm remigzmr im evmiumkgûj kcj mbcieskejtes.

Vekumbrc 2-;. Amktcres m evmiumr ej mbcieskejtes y sus amogigms

=. Bgagkuitmbes eockgcjmies.
m) Ei ncvej ouestrm gjsedurgbmb, mjsgebmb c kcopcrtmogejtc mjtgsckgmi.
f) Midþj ogeofrc be im amogigm suare be ujm kcjbgkgûj be smiub oejtmi que requgere trmtmogejtc.
6. Kcjaigktcs ejtre pmbres e hgncs.
m) Qergagkmr sg ei mbcieskejte suare mfusc aïsgkc, verfmi c sexumi.
f) Vepcrtes amogigmres be peiems bgmrgms.
;. Kmrmkterïstgkms sckgmies.
m) Amogigm mgsimbm sckgmioejte.
f) Kmofgcs be resgbejkgm kcjstmjtes.
k) Estrescres vgtmies kctgbgmjcs kcjstmjtes.
2. Vcies rïdgbcs.
m) Ei mbcieskejte aujkgcjm kcoc khgvc expgmtcrgc.
f) Ics rcies scj rïdgbcs y jc es pcsgfie dejermr kmofgcs ej ims bgjíogkms be pcber.
5. Ejtcrjc amogigmr.
m) Bgvcrkgc c sepmrmkgûj.
f) Mfusc
k) Pmbres be
eockgcjmioejte bgstmjtes,
sustmjkgms ej ujc c mofcsbeomjbmjtes
pmbres. c kcj pckc kcjtmktc.
b) Estrescres ekcjûogkcs.
1. Kcoujgkmkgûj.
m) Im amogigm pcsee hmfgigbmbes be jedckgmkgûj c resciukgûj be kcjaigktcs gopcrtmjtes<
g opcrtmjtes< c fgej, se ouestrm
gjbgspuestm m jedckgmr.
f) Nugkgcs arekuejtes que bgagkuitmj im resciukgûj be prcfieoms.
k) Ics pmbres respcjsmfgigzmj mi mofgejte, pcr eneopic, m im eskueim c mi termpeutm, pcr ei kcopcrtmogejtc bei
mbcieskejte.
b) [e usm mi mbcieskejte kcoc khgvc expgmtcrgc pmrm resciver ics kcjaigktcs be im pmrenm.
e) Ics ogeofrcs be im amogigm supcjej que ims bgagkuitmbes bei mbcieskejte se befej m su amitm be octgvmkgûj y jc m
su jekesgbmb be besmrrciimr hmfgigbmbes

Mbuitcs omycres
Gdumi que ej ei kmsc be ics mbcieskejtes, im evmiumkgûj e gjtervejkgûj beskrgtm
ej este igfrc puebe mpigkmrse kcj ics mbuitcs omycres. [gj eofmrdc, befej
tcomrse ej kuejtm midujcs amktcres espekïagkcs que hmkej que ei trmfmnc kcj
estm pcfimkgûj presejte besmaïcs pmrtgkuimres. Ej prgoer iudmr, se befe
rekcjcker que es bgaïkgi que ics mbuitcs omycres fusquej trmtmogejtc pcr
kuestgcjes be smiub oejtmi, resuitm oís arekuejte que vgsgtej mi oçbgkc
amogigmr fuskmjbc migvgc pcr ejaeroebmbes krûjgkms c pcr sïjtcoms aïsgkcs
que puebej ejomskmrmr su omiestmr eockgcjmi. Pcr estm rmzûj, se jekesgtm
predujtmr mktgvmoejte m ics mbuitcs omycres pcr sugkgbmigbmb ej sus vgsgtms
oçbgkms kcjstmjtes.
kcjsuitmjtes Estm evmiumkgûj
que ouestrmj estí gjbgkmbm
uj eopecrmogejtc pmrtgkuimroejte
brístgkc ej su smiub,pmrm
ej
kcjsuitmjtes que hmj perbgbc m su pmrenm, kcjsuitmjtes que hmj perbgbc sus

gjdrescs c sedurc oçbgkc, c kcjsuitmjtes que hmj suargbc uj mgsimogejtc

repejtgjc. [erí gjarekuejte que ics mbuitcs omycres hmfiej be su gjtejkgûj
sugkgbm espcjtíjem y mfgertmoejte.
Befe rekcjckerse que oukhms be ims igogtmkgcjes y pçrbgbms que iievmj mi
surdgogejtc be im sugkgbmigbmb ej mbuitcs omycres represejtmj uj retc
sgdjgagkmtgvc pmrm su kmigbmb be vgbm. Ei kiïjgkc jekesgtm omjtejer ujm mktgtub
pcsgtgvm y ser kmpmz be kcoujgkmr que ei ocbeic be resciukgûj be prcfieoms
kcj fmse ej ic que es gopcrtmjte puebe myubmr m ejkcjtrmr mbmptmkgcjes y
sciukgcjes m estcs besmaïcs< msgogsoc, es gopcrtmjte que se ejacque ej
resciver im evmiumkgûj y trmtmogejtc mirebebcr be ejkcjtrmr uj sgdjgagkmbc
espgrgtumi ej im vgbm que se ve moejmzmbc pcr im sciebmb, preckupmkgcjes
agjmjkgerms y ejaeroebmbes krûjgkms.
Ei mfusc es ctrm vmrgmfie gopcrtmjte m evmiumr ej ei pmkgejte mbuitc omycr,
çste se reimkgcjm
perpetrmbcr es uj auerteoejte
ogeofrc bekcj im sugkgbmigbmb,
im amogigm pmrtgkuimroejte
respcjsmfie kumjbc
be su kugbmbc, ei
ei bcicr
eockgcjmi que dejerm ei rekcjckgogejtc be este mfusc bgagkuitm que ei mbuitc
omycr ic kcoujgque, y ej oukhms ckmsgcjes, kcjteopim ei sugkgbgc kcoc ujm
acrom be eskmpmr be su sgtumkgûj evgtíjbcie omiestmr m su amogigm. Burmjte im
evmiumkgûj kcj uj mbuitc omycr, es ouy gopcrtmjte predujtmrie pcr auejtes
be mpcyc sckgmi y aujkgcjmi ej kmsm, scfre im kmigbmb be im reimkgûj kcj ims
perscjms kcj ims que vgve y scfre su sejsmkgûj be smtgsamkkgûj kcj sus
kugbmbcres.
Myubmr mi mbuitc omycr m jctmr que vgvgr kcj sejtgbc y sgdjgagkmbc gjkiuye
mkeptmr im perbgbm y ei omiestmr eockgcjmi es gopcrtmjte< ej iudmr be
perogtgrie mi kcjsuitmjte bmrse pcr vejkgbc y rejujkgmr m im vgbm, se befe
ejamtgzmr que exgstej cpcrtujgbmbes pmrm kcjcker m ctrms perscjms, y fuskmr
miterjmtgvms rekremtgvms que jc jekesmrgmoejte requgermj be uj estmbc aïsgkc
ûptgoc. Besmrrciimr ujm reb be mpcyc sckgmi kcopetejte serí ei amktcr oís
gopcrtmjte burmjte ei trmtmogejtc bei kcjsuitmjte mbuitc omycr sugkgbm,
vmibrïm im pejm evmiumr im mkeptmkgûj bei mbuitc omycr m gjkiugrse ej drupcs
termpçutgkcs.
 Amktcres m evmiumr ej ei KIÏJGKC

Rcbms ims perscjms tgejej sus prcpgms mktgtubes c kreejkgms respektc mi

sugkgbgc, midujms scj oís estgdomtgzmjtes que ctrms y jgjdþj ejtrejmogejtc
puebe igfermr mi kiïjgkc be su kmpmkgbmb pmrm estgdomtgzmr m ujm perscjm. Pcr
estm rmzûj, resuitm ouy gopcrtmjte que ei kiïjgkc se hmdm kcjskgejte be sus
tejbejkgms be respuestm mjte ei sugkgbgc y mkeptmrims rekcjckgejbc que se
puebe ser ouy fuej kiïjgkc, mujque se tejdmj prenugkgcs. Ic que resuitm
peigdrcsc es jc estmr kcjskgejte be eiics c, ic que es pecr, jedmr que exgstej.
[g ei kiïjgkc jc kcjcke sus respuestms vgskermies, sus prenugkgcs, çstcs
gopmktmríj jedmtgvmoejte burmjte ujm krgsgs sugkgbm. Ei kiïjgkc hmrí fgej ej
reaiexgcjmr scfre sus remkkgcjes mjte ics kcjsuitmjtes sugkgbms, ejtejber que
estmr kcjskgejte be estms perspektgvms jedmtgvms mirebebcr bei sugkgbgc ie
myubmrí m ser uj kiïjgkc oís eaektgvc, y ejtejber que su hmfgigbmb pmrm
myubmr y smjmr m ctrms perscjms estí gjaiugbm pcr ujm vmrgebmb be amktcres,
gjkiuyejbc im kcjvgkkgûj y mofgvmiejkgm expresmbm pcr ics kcjsuitmjtes.
Kmbm ujc be jcsctrcs hm besmrrciimbc ujm agicscaïm perscjmi respektc mi
sugkgbgc, çstm se hm ocibembc m ic imrdc be juestrm hgstcrgm be vgbm, juestrms
iukhms perscjmies y ims perscjms kcj ims que heocs kcjvgvgbc m ic imrdc be
eiim. Estm agicscaïm y vmicres scj mbqugrgbcs y jc puebej ser prcfmbcs
eopïrgkmoejte, pmrm gbejtgagkmr bûjbe se ejkuejtrm usteb, ie rekcoejbmocs
revgsmr ei rekumbrc 2-2 y mjmigzmric trmtmjbc be gbejtgagkmr sg puebe ufgkmrse
ej midujm c midujms be ims mktgtubes que beskrgfe, es gopcrtmjte resmitmr que
su mktgtub puebe
mjgomocs vmrgmr kcjpcrque
m mutcevmiumrse ei tgeopc
estcc iebeperogtgrí
kcjsuitmjte m kcjsuitmjte.
bekgbgr Ic
sg usteb estí
bgspuestc m trmfmnmr kcj uj kcjsuitmjte sugkgbm be acrom kûocbm c jc ej uj
ocoejtc be su vgbm, jc exgste jmbm kcrrektc c gjkcrrektc respektc m tejer uj
pujtc be vgstm que ie hmdm bgaïkgi trmfmnmr kcj kcjsuitmjtes sugkgbms. [g ei
trmfmnc kcj ics kcjsuitmjtes sugkgbms jc es pmrm usteb, jc se auerke m hmkeric.
Es oencr beskufrgr que usteb jc estí bgspuestc m msuogr esm respcjsmfgigbmb
que beskufrgric kumjbc tgeje uj kcjsuitmjte sugkgbm fmnc su kugbmbc. Ei
kcjsenc es que revgse este rekumbrc 2-2 m ic imrdc bei mýc y mi rekgfgr m uj
kcjsuitmjte sugkgbm pmrm gbejtgagkmr bûjbe se ejkuejtrm usteb ufgkmbc m ic
imrdc bei ogsoc.
 Vekumbrc 2-2. Agicscaïms respektc mi sugkgbgc (Khgies, [trcsmhi & Vcferts, 60=7)
=. Ei sugkgbgc estí omi
m) Ei sugkgbgc vgciejtm im bgdjgbmb be im vgbm huomjm
f) Ei sugkgbgc vm ej kcjtrm be im jmturmiezm huomjm
k) Ei sugkgbgc es ujm respuestm sgopigstm m ujm sgtumkgûj mofgejtmi kcopienm
b) Ei sugkgbgc es uj krgoej kcjtrm ei Estmbc
e) Ei sugkgbgc es uj mktc grrevckmfie que jgedm ei auturc mprejbgzmne y ei besmrrciic
a) [ûic Bgcs puebe qugtmr im vgbm. Ei sugkgbgc es ujm refeigûj kcjtrm Bgcs
d) Ei sugkgbgc vgciejtm ei crbej jmturmi be ims kcsms
h) Ei sugkgbgc jc es bgaerejte bei hcogkgbgc
g) Ei sugkgbgc maektm jedmtgvmoejte m ics scfrevgvgejtes
6. Ei sugkgbgc es perogsgfie ej midujms kgrkujstmjkgms
m) Ei sugkgbgc es perogsgfie kumjbc ei gjbgvgbuc ogrm ims kcsms y sus miterjmtgvms kcoc gjscstejgfies.
Kcoc eneopic ei bcicr aïsgkc extreoc e gjkurmfie
;. Ei sugkgbgc jc es uj octgvc be preckupmkgûj çtgkm c ocrmi
m) Ei sugkgbgc es uj aejûoejc be im vgbm que puebe ser sunetc m estubgc be im ogsom omjerm que kumiquger ctrc
aejûoejc que se qugerm estubgmr
f) Ei sugkgbgc jc represejtm jgjdþj fgej ocrmi fuejc c omic, es ujm mkkgûj que tgeje iudmr oís miií bei kmopc be im
rmzûj
k) Ei sugkgbgc es uj mktc ocrmioejte jeutrmi y kmbm perscjm tgeje igfertmb be eiekkgûj y berekhc be mktumr mkcrbe m
su vciujtmb
2.m)
EiKumjbc
sugkgbgcimesvgbm
ujmbenm
respuestm
be serpcsgtgvm ej midujms
bgsarutmfie kgrkujstmjkgms
c pimkejterm, se tgeje ei berekhc be terogjmr kcj eiim
f) Ims perscjms tgejej ei berekhc gjjmtc be tcomr
t comr kumiquger bekgsgûj, sg çstm se fmsm ej im rmkgcjmigbmb y ei
pejsmogejtc iûdgkc. Estc gjkiuye ei berekhc m sugkgbmrse
k) Hmy kgertcs ocoejtcs ej im vgbm bcjbe im ouerte es uj omi oejcr que vgvgr ej beshcjrm
b) Midujcs sugkgbgcs scj beomjbmbcs pcr im sckgebmb kcoc ujm acrom be prcveer nustgkgm
e) Ei sugkgbgc es uj mktc perogsgfie kumjbc se remigzm pcr uj fgej omycr que trmskgejbe ei vmicr be im vgbm huomjm
5. Ei sugkgbgc tgeje uj vmicr gjtrïjsekmoejte pcsgtgvc
m) Ujc befe mutcmagromrse y tcomr bekgsgcjes. Ei sugkgbgc puebe ser ujm magromkgûj bei miom huomjm, ej ese kmsc,
kcoeteric puebe iievmr m im remigzmkgûj, y serïm ocrmioejte gjkcrrektc pmrm kumiqugerm gjteraergr kcj estm bekgsgûj
f) Midujms vekes, ei sugkgbgc es ujm acrom be smivmkgûj, Kcoc ej ei kmsc bei hmrm-lgrg, bespuçs be im pçrbgbm
gjbgvgbumi bei hcjcr
k) Ei sugkgbgc tgeje uj vmicr pcsgtgvc kumjbc es ujm acrom be pmrtgr m im ctrm vgbm be acrom sgdjgagkmtgvm y mkcrbe m
ics besecs be im perscjm
b) Ei sugkgbgc es ujm acrom be mbcptmr y perscjgagkmr ujm ouerte erctgzmbm

e) Ei sugkgbgc tgeje vmicr pcsgtgvc pcrque es ujm omjerm be reujgrse gjoebgmtmoejte kcj ics mjkestrcs y perscjms
quergbms
 [UDEVEJKGM[ BE UJM [CFVEQGQGEJRE BE [UGKGBGC

[gj bubm rekcoejbmrïm tcomr psgkctermpgm sg usteb qugere sugkgbmrse. Mujque

jc sç sg kumiquger perscjm estç prepmrmbm pmrm marcjtmr ei bcicr que gopigkm
tcomr psgkctermpgm, ei prckesc es burc y estí iiejc be beskufrgogejtcs
bgaïkgies be msgogimr. Im psgkctermpgm es kcoc ujm fejbgkgûj y ujm omibgkgûj.
Mhcrm vgvc og vgbm oencr, mþj iukhc, perc sgejtc que puebc kcjtrgfugr mi
oujbc y m og prcpgm aeigkgbmb. Bespuçs be terogjmr og trmtmogejtc hufgerm
quergbc sedugr ej termpgm pcr sgeopre, mujque ejtgejbc que tcbc prckesc es
teopcrmi y bespuçs jekesgtmocs hmkerjcs kmrdc be jcsctrms ogsoms sgj im
duïm be juestrcs prctektcres. [gdc expergoejtmjbc epgscbgcs bepresgvcs y im
vgbm sgdue presejtíjbcoe retcs que moejmzmj kcj bestrugr og kcjagmjzm y
besecs be vgvgr, perc ym jc oe ic tcoc ej sergc. Mhcrm puebc ejtejber que ei
bcicr, ym sem ej acrom be rekuerbcs c ogebcs scfre ei auturc, oe mkcopmýmrí
pcr sgeopre, y krec que mhcrm puebc ejtejberic kcoc uj kcjsenerc y eiedgr
mktumr ej og fejeagkgc… mþj qugsgerm bespertmr uj bïm y smfer que tcbc serí
sedurc y midþj bïm serç aeigz. Perc mhcrm sç que esm aeigkgbmb es teopcrmi y
que vgvgr kcj bgdjgbmb y prcpûsgtc es burmberc, krec que im termpgm aujkgcjm,
hufc uj tgeopc ej que oe sejtïm arídgi y m pujtc be rcoperoe, mhcrm oe
sgejtc auerte y kmpmz be ejarejtmr vgvgr, sç que hmfríj ocoejtcs oencres,
perc sç que ics scfrevgvgrç y que og fgejestmr estí ej ogs omjcs. Krec que
hmy espermjzms y que puebc scpcrtmr y ejarejtmr ei suargogejtc sgj
besocrcjmroe.
 VEDIM[ BE BEBC

• Es kmsg gopcsgfie prebekgr qugçj qug çj kcoeterí c jc uj sugkgbg

sugkgbgc.
c. Im
prebgkkgûj bei sugkgbgc jc beferïm ser im prgjkgpmi preckupmkgûj kiïjgkm.
• Ei usc be gjstruoejtcs be evmiumkgûj bei kcopcrtmogejtc sugkgbm puebe
prcveer gjacromkgûj kiïjgkmoejte þtgi, perc jc puebe prever qugçj
ocrgrí pcr sugkgbgc c gjtejtmrí sugkgbmrse.
• Exgstej bgversms acroms be kcopcrtmogejtc sugkgbm y kmbm ujm puebe
vmrgmr ej burmkgûj, gjtejsgbmb y arekuejkgm be omjerm gjbepejbgejte.
• Ims mktgt
mktgtubes
ubes bei kcjsuitmjte scfre ei sugkgbgc estíj auerteoejte
auer teoejte
reimkgcjmbms m im tejtmtgvm sugkgbm.
• Ejomrkmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc uj oçtcbc be resciukgûj be
prcfieoms mi servgkgc be im eigogjmkgûj c kcjtrci be ims expergejkgms
psgkciûdgkms bgspimkejterms.
• Jc bgstgjdm ejtre im amse be evmiumkgûj e gjtervejkgûj kcj ei kcjsuitmjte
sugkgbm.
• Prgcrgke im vmicrmkgûj be ics amktcres be rgesdc prûxgocs scfre ics
bgstmjtes.
• Utgigke oebgbms be mutcgjacroe pmrm im vmicrmkgûj bei kcopcrtmogejtc
sugkgbm y estmbc maektgvc bei kcjsuitmjte.
• Utgigke estrmtedgms be mutcocjgtcrec pmrm hmker ujm vmicrmkgûj cfnetgvm
bei kcopcrtmogejtc sugkgbm.
• Besmrrciie ims estrmtedgms be mutcocjgtcrec be acrom kcimfcrmtgvm kcj ei
kcjsuitmjte.
• Vemigke ujm aacrouimkgûj
crouimkgûj be kmsc burmjte y mi terogjmr
tero gjmr su sesgûj
s esgûj be
evmiumkgûj.
• Predujte pcr ei kcjsuoc be sustmjkgms y presçjteic kcoc ujm estrmtedgm
be resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej im evgtmkgûj bei omiestmr
eockgcjmi.
• [g ei kcjsuitmjte
kcj suitmjte msgste m sesgûj ocstrmjbc uj kcopcrtmogejtc
prcfieoítgkc, pcr eneopic> gjtcxgkmbc c remkgc m migoejtmrse, mprcvekhç
im ckmsgûj pmrm cftejer gjacromkgûj scfre ei omiestmr mktumi bei
kcjsuitmjte.
• Predujte pcr im mpmrgkgûj be kcopcrtmogejtc sugkgbm mjte ics kmofgcs be
 huocr repejtgjcs bejtrc be ujgbmbes be besgjtcxgkmkgûj.
• Ej kcjsuitmjtes mbcieskejtes, predujtmr pcr im gjaiuejkgm bei drupc be

pmres y ocbeics be sugkgbgc be acrom mfgertm, kurgcsm y sgj trmjsogtgr

mjsgebmb.
• [geopre evmiþe ei sgsteom amogigmr bei mbcieskejte kcj im agjmigbmb be
gbejtgagkmr sg represejtm ujm reb be mpcyc c uj amktcr prekgpgtmjte be

• krgsgs.
Estç mtejtc m im presejkgm be sgtumkgcjes prekgpgtmjtes be sugkgbmigbmb ej
ics mbuitcs omycres. Pcr eneopic, im pçrbgbm repejtgjm be mpcyc sckgmi c
kmofgcs repejtgjcs ej su estmbc agjmjkgerc y be smiub.
• Besmrrciimr ujm reb sckgmi be mpcyc es ei eieoejtc oís gopcrtmjte ej im
gjtervejkgûj kcj mbuitcs omycres.

VEAEVEJKGM[

Moergkmj Psykhgmtrgk Mssckgmtgcj (=778). B[O-GGGV. Omjumi Bgmdjûstgkc y Estmbïstgkc be ics

Rrmstcrjcs Oejtmies. Fmrkeicjm> Omsscj.
Moezkum Aerjíjbez, V.N. (600;). Bgseýc y vmigbmkgûj be uj gjstruoejtc (eskmim) pmrm evmiumr
pctejkgmigbmb sugkgbm ej ei mbcieskejte eskcimrgzmbc be im zcjm oetrcpcigtmjm be Dumbmimnmrm, Nmi.
Resgs be Omestrïm ej Psgkcicdïm Kiïjgkm. Amkuitmb be Psgkcicdïm, UJMO. (Eskmim be pctejkgmigbmb
sugkgbm ej ei mbcieskejte).
Fekl M.R., [teer V.M., Fekl, N.[. & Jewomj, K.A. (=77;). Hcpeiessjess, bepressgcj, sugkgbmi gbemtgcj,
mjb kigjgkmi bgmdjcsgs ca bepressgcj. [ugkgbe Igae-Rhremt Fehmv,
Fehmv, 6;(6)>=;7-
6;(6)>=;7- =25.
Fekl, M.R. & [teer, V.M. (=77;). Fekl hcpeiessjess skmie.
skmie. [mj Mjtcjgc, psykhcicdgkmi kcrpcrmtgcj.
Fekl, M.R., [teer, V.M., Fekl N.[. & Jewomj, K.A. (=77;). Hcpeiessjess, bepressgcj, sugkgbmi gbemtgcj,
mjb kigjgkmi bgmdjcsgs ca bepressgcj. [ugkgbe Igae-Rhremt Fehmv,
Fehmv, 6;(6)>=;7-
6;(6)>=;7- =25.
Fekl, M.R., [teer, V.M., Lcvmks, O. et mi. (=785). Hcpeiessjess mjb evejtumi sugkgbe> m =0 yemr
prcspektgve stuby ca pmtgejts hcspgtmigzeb wgth sugkgbmi gbemtgcj. Moergkmj ncurjmi ca psykhgmtry
psykhgmtry,,
=26(5)>557-51;.
=26 (5)>557-51;.
Frcwj,
AutureD.L. & Nmder-Hyomj,
Bgrektgcjs. [. (60=2).
Moergkmj Ncurjmi PreEvgbejke-Fmseb
ca Prevejtgve Oebgkgje,Psykhcthermpges
vejtgve Oebgkgje acr [ugkgbe Prevejtgcj>
, 24(;[6)> =81‛=72).
Khgies, N.M., [trcsmhi. L.B. & Vcferts, I.T. (60=7). Kigjgkmi omjumi acr mssessoejt mjb tremtoejt ca
sugkgbmi pmtgejts (6m ebgkgûj). Tmshgjdtcj BK> Moergkmj psykhgmtrgk mssckgmtgcj pufigshgjd.
Khgies, N.M., [trcsmhi. L.B. & Vcferts, I.T. (60=7). Kigjgkmi omjumi acr mssessoejt mjb tremtoejt ca
sugkgbmi pmtgejts (6m ebgkgûj). Tmshgjdtcj BK> Moergkmj psykhgmtrgk mssckgmtgcj pufigshgjd.
Kcyie, R.J., [hmver, N.M. & Igjehmj, O.O. (60=8). Cj the pctejtgmi acr gmtrcdejgk eaaekts ca psykhgmtrgk
krgsgs servgkes> Rhe exmopie ca bgmiektgkmi fehmvgcr thermpy acr mbuit wcoej wgth fcrberigje
perscjmigty bgscrber. Ncurjmi ca Kcjsuitgjd mjb Kigjgkmi Psykhcicdy
Psykhcicdy,, 81
81(6)>==1-=62.
(6)>==1-=62.
Bmzzg, R., Drgffie, V., Tesseiy, [. & Aemr, J.R. (60=2). Bces mslgjd mfcut sugkgbe mjb reimteb fehmvgcr
gjbuke sugkgbmi gbemtgcj3 Thmt gs the evgbejke3 Psykhcicdgkmi oebgkgje,
oebgkgje, 22
22(=1),
(=1), ;;1=-;;1;.
BeKcu, K.V., Kcotcgs, L.M. & Imjbes, [.N. (60=8). Bgmiektgkmi Fehmvgcr Rhermpy Gs Eaaektgve acr the
Rremtoejt ca [ugkgbmi Fehmvgcr> M Oetm-Mjmiysgs. Fehmvgcr thermpy, ej prejsm.
Amwkett, N. (60=;). [ugkgbe mjb mjxgety gj B[O-5. Bepressgcj mjb Mjxgety,
Mjxgety, ;0 (=0), 878-70=.
Dmrkïm, E.F. & Mrckm, A. (60=2). Amktcres be rgesdc be im kcjbuktm sugkgbm msckgmbcs m trmstcrjcs
bepresgvcs y mjsgebmb. [miub oejtmi,
oejtmi, ;4(5), ;4;-;80.
Dcibstegj, V.F., Fimkl, B.A. & Jmsrmiimh, M. et mi. (=77=). Rhe prebgktgcj ca sugkgbe> sejsgtgvgty,

spekgagkgty, mjb prebgktgve vmiue ca m ouitgvmrgmte ocbei mppigeb tc sugkgbe mocjd =701 pmtgejts wgth
maaektgve bgscrbers. Mrkhgves ca dejermi psykhgmtry
psykhgmtry,, 28
28(5)>
(5)> 2=8-266.
Dûoez O. & Kmrmvec, N. (=771). Gjstruoejtcs be bgmdjûstgkc ej im epgbeogcicdïm psgqugítrgkm. Estmbc
mktumi y perspektgvms. [miub Oejtmi,
Oejtmi, =7 ([upieoejtc)>10-
([upieoejtc)>10-12,12, =771.
Dcjzmiez-Acrtezm, K. (=771). Amktcres prctektcres y be rgesdc be bepresgûj e gjtejtcs be sugkgbgc ej
mbcieskejtes. Resgs pmrm cftejer ei drmbc be bcktcrm ej Psgkcicdïm, Amkuitmb be Psgkcicdïm, UJMO,
Oçxgkc.
Dcjzíiez-Acrtezm, K. (=771). Amktcres prctektcres y be rgesdc be bepresgûj e gjtejtcs be sugkgbgc ej
mbcieskejtes. Resgs gjçbgtm be bcktcrmbc. Oçxgkc> Ujgversgbmb Jmkgcjmi Mutûjcom be Oçxgkc.
Dcjzmiez-Acrtezm, K. & Mjbrmbe Pmics, P. (=775). Im reimkgûj be ics hgncs kcj sus prcdejgtcres y sus
rekurscs be mpcyc> kcrreimkgûj kcj im sgjtcomtcicdïm bepresgvm y im gbemkgûj sugkgbm ej ics
mbcieskejtes oexgkmjcs. [miub Oejtmi,
Oejtmi, =8(2)>2=-28.
Hmyes, [.K., [trcsmhi, L.B. & Tgiscj, L.D. (60==). Mkkeptmjke mjb kcoogtoejt thermpy> Rhe prckess
mjb prmktgke ca ogjbaui khmjde. Juevm Wcrl> Dugiacrb.
Herjíjbez, ]. & Iukgc, E. (6001). Evmiumkgûj bei rgesdc sugkgbm y estrçs msckgmbc ej mbcieskejtes
estubgmjtes oexgkmjcs, Vevgstm Oexgkmjm be Psgkcicdïm
Psgkcicdïm,, 6;(=)
6;(=) 25-56.
Herjíjbez-Kervmjtes,
Herjíjbez-Ke rvmjtes, ]. & Dûoez-Omquec, E. (6001). Evmiumkgûj bei rgesdc sugkgbm y estrçs msckgmbc
ej mbcieskejtes estubgmjtes oexgkmjcs. Vevgstm Oexgkmjm
Oexgkmjm be Psgkcicdïm
Psgkcicdïm,, 6;(=),
6;(=), 25-56.
Hcrcwgtz, I.O., Tmjd, P.[, Lcckher, D.P., Furr, F.H., [ogth, O.A., Limvcj, [. & Kiemry, P.B. (600=).
Betektgjd [ugkgbe
Pebgmtrgks, =04(5),Vgsl gj m Pebgmtrgk Eoerdejky Bepmrtoe
==;;-==;4. Bepmrtoejt>
jt> Beveicpoet ca m Frgea [kreejgjd Rcci.
Huophreys, L.I., Omrx, F.P. & Iexgjdtcj, N.O. (6008). [eia-Ocjgtcrgjd ms m tremtoejt vehgkie. Ej T.
C‗Bcjchue & N.E. Agsherebs. Kcdjgtgve fehmvgcr thermpy> Mppiygjd eopgrgkmiiy suppcrteb
tekhjgques gj ycur prmktgke,
prmktgke, pp.248-285. Juevm Nersey> Nchj Tgiey & [cjs.
Ljmpp, [.N., QmjbeKreel, I.B. & Agjderhut, VR. (60=4). Prmktgkmi ethgks acr psykhcicdgsts> M pcsgtgve
mpprcmkh (;m ebgkgûj). Tmshgjdtcj BK> Moergkmj Psykhcicdgkmi Mssckgmtgcj.
mpprcmkh,, 6jb Ebgtgcj. Juevm Wcrl> Dugiacrb.
Ncfes, B. (60=1). Omjmdgjd sugkgbmi rgsl> M kciimfcrmtgve mpprcmkh
Lcerjer, L. (60=6). Bcgjd Bgmiektgkmi Fehmvgcr Rhermpy> M Prmktgkmi Dugbe (Dugbes tc Gjbgvgbumigzeb
Evgbejke-Fmsebb Rremtoejt). Juevm Wcrl> Dugiacrb.
Evgbejke-Fmse
Imzmrb [mitgei, P. (=788). Prcfmfgigbmb be rgesdc sugkgbm ej mbcieskejtes omskuigjcs que hmymj perbgbc
mi pmbre pcr ouerte c mfmjbcjc. Resgs be Omestrïm ej Psgkcicdïm Kiïjgkm. Amkuitmb be Psgkcicdïm,
UJMO. (Eskmim be prcfmfgigbmb be rgesdc sugkgbm, fmsmbm ej> Kuii, D.N. & Tmyje, [.D. (=786).
[ugkgbe Prcfmfgity [kmie, [P[. Omjumi Testerj> Psykhcicdgkmi [ervgkes).
Igjehmj O.O., Dccbstegj N.I., Jgeisej [.I. & Khgies N.M. (=78;). Vemscjs acr [tmygjd Migve Thej
Wcu Mre Rhgjlgjd ca Lgiigjd Wcurseia> Rhe Vemscjs acr Igvgjd Gjvejtcry. Ncurjmi ca Kcjsuitgjd mjb
Kigjgkmi Psykhcicdy,
Psykhcicdy, 5=, 641-681.
Igjehmj, O.O., Mrostrcjd, H.E., [umrez, M., Miiocj, B. & Hemrb, H.I. (=77=). Kcdjgtgve-fehmvgcrmi
tremtoejt ca khrcjgkmiiy pmrmsugkgbmi fcrberigje pmtgejts. Mrkhgves ca Dejermi Psykhgmtry, 28, =010-
=012.
Igjehmj, O.O. (60=5m). BFR slgiis trmgjgjd hmjbcuts mjb wcrlsheets (6m ebgkgûj). Juevm Wcrl>
Dugiacrb.
Igjehmj, O.O. (60=5m). BFR slgiis trmgjgjd omjumi (6m ebgkgûj). Juevm Wcrl> Dugiacrb.
Igjehmj, O.O., Kcotcgs, L.M. & Tmrb-Kgesgeislg, E.A. (60=6). Mssessgjd mjb Omjmdgjd Vgsl Tgth
[ugkgbmi Gjbgvgbumis. Kcdjgtgve mjb fehmvgcrmi prmktgke,
prmktgke, =7> 60=8-6;6.
Iukgc, E., Fmrkeimtm, F. & Buríj, K. (60=0). Gjvejtmrgc Mutcbeskrgptgvc bei Mbcieskejte, GMBM.
Oçxgkc> Ei Omjumi Ocberjc.
Iukgc, E., Buríj,
Mbcieskejtes. K., Herebgm,
Qersgûj
Qersgûj K. & Qgiimrruei,
pmrm gjvestgdmkgûj. Oçxgkc.F. (60=0).be Kuestgcjmrgc
Amkuitmb be Marcjtmogejtc pmrm
Psgkcicdïm, UJMO.
Iukgc, E., Buríj, K., Ieûj, G. & Herjíjbez, ]. (600;). Gjacromkgûj [ckgcbeocdríagkm. Qersgûj pmrm
gjvestgdmkgûj.. Oçxgkc> Amkuitmb be Psgkcicdïm, UJMO.
gjvestgdmkgûj

Iukgc, E. & Buríj, K. (600;). [ukescs be Qgbm. Oçxgkc> Ei Omjumi Ocberjc.

Oebgjm-Ocrm, O.E., Vmskûj, O.I., Rmpgm, V., Omrgýc, O.K., Nuírez, A., Qgiimtcrc, N., Kmrmvec. N. &
Dûoez, O. (=776). Rrmstcrjcs eockgcjmies ej pcfimkgûj urfmjm oexgkmjm> Vesuitmbcs be uj estubgc
jmkgcjmi. Mjmies. Gjstgtutc Oexgkmjc be Psgqugmtrïm. Veseým be im QGG Veujgûj be Gjvestgdmkgûj, 28-
55, Oçxgkc.
Oehiuo, I. (60=8). Khrcjgk [ugkgbmigty mjb seia-hmro ‛ khmiieodgjd, fut pcssgfie tc tremt. Ej O.
[wmies (Eb). Rhe Cxacrb Hmjbfccl ca Bgmiektgkmi Fehmvgcur Rhermpy
Rhermpy.. Cxacrb> Cxacrb Ujgversgty
Press.
Ocjbrmdûj, I., Fcrdes, D. & Dutgerrez, V. (600=). Im oebgkgûj be im kcjbuktm sugkgbm ej Oçxgkc>
estgomkgcjes y prckebgogejtcs. [miub Oejtmi,
Oejtmi, 62(1)>2-=5.
Ocjbrmdûj, I., [mitgnermi, O.R., Fgofeim, M. & Fcrdes, D. (=778). Im gbemkgûj sugkgbm y su reimkgûj
kcj im besespermjzm, ei mfusc be brcdms y mikchci. [miub Oejtmi,
Oejtmi, 6=(5)>60-
6=(5)>60- 64.
Jezu, M.O., Jezu, K.O. & B‗^urgiim, R.N. (60=6). Prcfieo. [civgjd Rhermpges> M tremtoejt omjumi.
Juevm Wcrl> [prgjder.
JGKE (6007). Fcrberigje Perscjmigty Bgscrber> Vekcdjgtgcj mjb Omjmdeoejt. Kigjgkmi Dugbeigje. Be
http>// jgke.crd.ul/ dugbmjke/ kd48
Clmshm, M., Ictmga, A. & [mbel, M. (=78=). Prevmiejke ca sugkgbmi aeeigjds gj m smopie ca jcj-
kcjsuitgjd oebgkmi stubejts. Mktm Psykhgmt [kmjb,
[kmjb, 1;>
1;>207-2=5.
207-2=5.
Pclcrjy, M.B. (=78;). Prebgktgcj ca sugkgbe gj psykhgmtrgs pmtgejts. Vepcrt ca m prcspektgve stuby.
Mrkhgves
Pcsjer, L., ca dejermD.
dejermi
Frcwj, i psykhgmtry,
L., [tmjiey,20
20(;)>
(;)>Frejt,
F., 627-654.
B. M., Wershcvm, L. Q., Cquejbc, O. M., Kurrger, D. T.,
Oeivgj, D. M., Dreejhgii, I., [hej, [. & Omjj, N. N. (60==). Rhe Kciuofgm-[ugkgbe [evergty Vmtgjd
[kmie> gjgtgmi vmigbgty mjb gjterjmi kcjsgstejky agjbgjds arco three ouitgsgte stubges wgth mbcieskejts
mjb mbuits. Rhe Moergkmj ncurjmi ca psykhgmtry, =18 =18(=6),
(=6), =611-44.
Vmbicaa, I. (=744). Rhe KE[-B [kmie> M seia-repcrt skmie acr resemrkh gj the dejermi pcpuimtgcj.
Mppigeb Psykhcicdy Oemjs
Oemjs,, =, ;85-20=
Veyes Crtedm, O.M. & Rejm [ukl, M. (60=1). Veduimkgûj eockgcjmi ej im príktgkm kiïjgkm> Ujm duïm
pmrm termpeutms. Kgubmb be Oçxgkc> Ei omjumi ocberjc.
Vcferts, I.T. (60=1). M kigjgkmi dugbe tc psykhgmtrgk ethgks. Mrigjdtcj> Moergkmj psykhgmtrgk
mssckgmtgcj.
Vcferts, V.E. (=780). Veigmfgigty ca the KE[-B [kmie gj bgaaerejt ethjgk kcjtexts. Psykhgmt Ves, Ves, 6, =65-
=;2.
Vcss, I., [mreej, N. & Fcitcj, N.O. (60=;). [ugkgbe rgsl mssessoejt tccis, prebgktgve vmigbgty agjbgjds
mjb utgigty tcbmy> tgoe acr m revmop3 Jeurcpsykhgmtry ;(5)> ;(5)> 28;-575.
[errmjc, O.D. & Aicres, O.O. (6005). Estrçs, respuestms be marcjtmogejtc e gbemkgûj sugkgbm ej
mbcieskejtes. Psgkcicdïm y [miub,
[miub, =5 (006), 66=-6;0
[trcsmhi, L.B., Igjehmj, O.O. & Khgies, N.M. (=782). Tgii the remi sckgmi besgrmfgigty stmjb up3
Hcpeiessjess, bepressgcj, sckgmi besgrmfgigty, mjb the prebgktgcj ca sugkgbmi fehmvgcr. Ncurjmi ca
kcjsuitgjd kigjgkmi psykhcicdy,
psykhcicdy, 56(;)> 227-254.
[trcsmhi, L.B., Vcfgjscj, P. & Dustmvsscj, R. (60=6). Frgea gjtervejtgcjs acr rmbgkmi khmjde>
Prgjkgpies mjb prmktgke ca ackuseb mkkeptmjke mjb kcoogtoejt thermpy. Kmigacrjgm> Jew Hmrfgjder
Pufigkmtgcjs.
[trcsmhi, L.B., Vcfgjscj, P. & Dustmvsscj, R. (60=5). Gjsgbe thgs ocoejt> M kigjgkmj‗s dugbe tc
prcoctgjd rmbgkmi khmjde usgjd mkkeptmjke mjb kcoogtoejt thermpy thermpy.. Kmigacrjgm> Jew Hmrfgjder
Pufigkmtgcjs.
Tmjd, W.K., Hsgeh, I.W., Tmjd, O.W. et mi. (60=1) Kcpgjd kmrb usmde kmj aurther rebuke sugkgbe
 remtteopt
21
21(=)> gj sugkgbe kmse omjmdeoejt wgthgj ; ocjth gjtervejtgcj. [ugkgbe Igae Rhremt Fehmvgcr
(=)> =01-=60.
Tcrib Hemith Crdmjgzmtgcj (=776). Rhe GKB-=0 Kimssgagkmtgcj ca Oejtmi mjb Fehmvgcrmi Bgscrbers.
Kigjgkmi beskrgptgcj mjb bgmdjcstgk dugbeigjes. Dgjefrm.

Tcrib Hemith Crdmjgzmtgcj (=774). Kcopcsgte Gjterjmtgcjmi Bgmdjcstgk Gjtervgew. Qersgcj 6.=.
Dejevm, Tcrib Hemith Crdmjgzmtgcj.
Wg, [.T. & Hcjd, N.[. (60=5). Bepressgve syoptcos mjb cther rgsl amktcrs prebgktgjd sugkgbe gj
ogbbie-mdeb oej> m prcspektgve kchcrt stuby mocjd Lcremj Qgetjmo wmr vetermjs. PeerN ;,
;, =04=.
 MJEXC =
E[RVMREDGM[ BE EJRVEQG[RM AUJKGCJMI
ACKMIG^MBM
(Veyes, gjspgrmbm pcr ics trmfmncs be [trcsmhi, Vcfgjscj &
Dustmvsscj, 60=6, 60=5)

Estrmtedgms estrukturmies
=. Presejtmrse y beskrgfgr ics cfnetgvcs y im mdejbm be im sesgûj be ejtrevgstm.
6. Evmiumkgûj bei aujkgcjmogejtc ej ics kcjtextcs físgkcs be vgbm (hcdmr,
gjterperscjmi, smiub, mktgvgbmbes rekremtgvms, ebukmkgûj/eopiec).

;. Predujtmr pcr ei octgvc be kcjsuitm.

m) Beskrgpkgûj be PGOE[ msckgmbms mi octgvc be kcjsuitm> pejsmogejtcs,
gopuiscs, oeocrgms, eockgcjes, sejsmkgcjes msckgmbcs m çste.
f) Jcofrmr ei teom kejtrmi (quenm, omiestmr) be ims PGOE[ bei kcjsuitmjte.

2. Gjbmdmkgûj be ims tres ’R‟> tgeopc be mpmrgkgûj (gjgkgc), trmyektcrgm be

oencrïm y eopecrmogejtc (kursc), turfuiejkgms (gjstgdmbcres mktumies).
5. Predujtmr pcr ics gjtejtcs be sciukgûj prevgcs.

m)
f) Gjbmdmr
[eýmimr pcr ics cfnetgvcs
ics cfnetgvcs be ics
be ics gjtejtcs
gjtejtcs be be sciukgûj
sciukgûj gjeaektgvcs
gjeaektgvcs prevgcs.im
prevgcs>
iukhm kcj c hugbm bei teom.
k) Gjbmdmr scfre ims kcjsekuejkgms be ics gjtejtcs be sciukgûj gjeaektgvcs>
gjeaektgvgbmb m imrdc pimzc, expmjsgûj bei omiestmr y cpcsgkgûj kcj
mkkgcjes crgejtmbms hmkgm ic que es vmigcsc pmrm im perscjm (vmicres).

1. Mtejber ims tres hmfgigbmbes físgkms be im mkkgûj crgejtmbm m cfnetgvcs.

m) Kcjskgejkgm>
Mjgomr mi kcjsuitmjte m bmrse kuejtm be ims PGOE[ que
surdej mi jctmr ics kcstcs be im iukhm (jctmr) y beskrgfgrims mi
 ejtrevgstmbcr (beskrgfgr).
f) Bgspcsgkgûj> Mjgomr mi kcjsuitmjte m mfmjbcjmr kumiquger gjtejtc be

iukhmr kcj ims PGOE[ (benmr gr) y regjterpretmr ims PGOE[ kcoc pruefms be
que midc gopcrtmjte estí ckurrgejbc (sumvgzmrse).
k) Kcoprcogsc> Predujtmr mi kcjsuitmjte pcr ics kmofgcs que kree que
pcbrïm hmker ej sus kcjtextcs be vgbm bespuçs be hmfer expergoejtmbc
estm ejtrevgstm.

4. Beagjgr ims oetms y prcfieoms pmrm kcjkejtrmrse ej ei trmtmogejtc.

8. Benmr uj enerkgkgc be acrtmiekgogejtc.
7. Kerrmr im sesgûj cftejgejbc uj kcoprcogsc pmrm ujm sesgûj sufsekuejte.

Estrmtedgms be mkeptmkgûj

=. Qmigbmkgûj => Ocstrmrse mtejtc mi kcopcrtmogejtc bei kcjsuitmjte.

6. Qmigbmkgûj 6> Predujtmr y kimrgagkmr scfre ic que bgke ei kcjsuitmjte.
;. Qmigbmkgûj ;> Ieer ejtre iïjems ic que bgke ei kcjsuitmjte kumjbc ei bgíicdc
jc pmreke estmr bmjbc gjacromkgûj suagkgejteoejte reievmjte (pimjtemr
hgpûtesgs scfre ims PGOE[ que mi kcjsuitmjte ie resuitm bgaïkgi jctmr c jcofrmr).
2. Qmigbmkgûj 2> [eýmimr ic víigbc be ims remkkgcjes bei kcjsuitmjte mkcrbe m
sus kcjbgkgcjes pmrtgkuimres.
5. Qmigbmkgûj 5> [eýmimr ic víigbc be ims remkkgcjes bei kcjsuitmjte pcr

resuitmr jcromies kuiturmi c fgciûdgkmoejte.

1. Qmigbmkgûj 1> Ocstrmr rekgprckgbmb, dejugjgbmb y hcrgzcjtmigbmb ej im
gjtermkkgûj.
4. Qmigbmkgûj aujkgcjmi> Vespcjber m ims jekesgbmbes presejtes bei
kcjsuitmjte.

Estrmtedgms be kmofgc
=. Estrmtedgms bgbíktgkms> bmr gjacromkgûj que ei kcjsuitmjte scigkgte.
6. Estrmtedgms be crgejtmkgûj> gjacromr mi kcjsuitmjte mjtgkgpmbmoejte scfre
ics octgvcs kcj que ei kiïjgkc gjbmdm scfre midc c hmke ujm suderejkgm.

;. Estrmtedgms be gjterpretmkgûj aujkgcjmi.

• Pimjtemr hgpûtesgs scfre ims kcjexgcjes aujkgcjmies ejtre ics evejtcs, ei
teom, ics gjtejtcs be sciukgûj y sus kcjsekuejkgms (mjíigsgs aujkgcjmi
gjacromi).
• Pimjtemr hgpûtesgs scfre ei ’teom kejtrmi‟ (omiestmr) bei kcjsuitmjte.
• Pimjtemr hgpûtesgs scfre im aujkgûj be ics gjtejtcs be sciukgûj sciuk gûj
gjeaektgvcs> iukhmr kcj c hugr bei teom kejtrmi (omiestmr).
• Pimjtemr hgpûtesgs scfre ics i cs eaektcs
eaekt cs be ics gjtejtcs be sciukgûj>
sci ukgûj>
expergejkgm be estmr ’estmjkmbc‟ ej ei teom y besmtejber kcjtextcs
físgkcs (y vmigcscs) be vgbm.
• Pimjtemr hgpûtesgs scfre miterjmtgvms be sciukgûj pcsgfies> omjtejerse
kcjskgejte, bgspuestc y kcoprcoetgbc mjte ei teom (sciukgûj be
prcfieoms gjacromi).
2. Estrmtedgms be kmofgc kcopcrtmoejtmi.
m) Omjenc be kcjtgjdejkgms> reacrzmr kumiquger eneopic be gjtejtc be
sciukgûj eaektgvc.
f) Veejkumbre be pejsmogejtc> hmker seýmimogejtcs scfre ujm sgtumkgûj
besbe ujm perspektgvm que ei kcjsuitmjte jc hm jctmbc mþj.
k) Expcsgkgûj gjacromi> ej kmsc be sejtgrse mfruombc, myubmr mi
kcjsuitmjte m cfservmr y jcofrmr su expergejkgm be ujm acrom jc
sejtejkgcsm hmstm que çstm bgsogjuym jmturmioejte.
b) Ejtrejmogejtc be hmfgigbmbes> ejsmymr respuestms miterjmtgvms be omjerm
freve mjte im ckurrejkgm be uj kcopcrtmogejtc que bgagkuitm ei aiunc be im

ejtrevgstm.
5. Cftejkgûj be uj kcoprcogsc.
Jctm> Estms estrmtedgms beskrgfej ujm mprcxgomkgûj dejermi m im ejtrevgstm be
evmiumkgûj y jc scj exkiusgvms pmrm im evmiumkgûj be gjtervejkgûj ej
kcopcrtmogejtc sugkgbm. Pmrm ics agjes be im presejte cfrm, ei iektcr pcbrí
rekcjcker que ei teom kejtrmi scj ims tres ’G‟ beskrgtms ej ei kmpïtuic 6 y que
ics gjtejtcs be sciukgûj gjeaektgvcs gjkiuyej ei kcopcrtmogejtc sugkgbm. Pcr
þitgoc, pcbrí jctmr que ims hmfgigbmbes físgkms be im mkkgûj crgejtmbm m
cfnetgvcs beskrgfej ei estgic be marcjtmogejtc fmsmbc ej ic que es gopcrtmjte
pmrm im perscjm.

MJEXC 6
GJQEJRMVGC BE VM^CJE[ PMVM QGQGV
(Igjehmj, Dccbstegj, Jgeisej & Khgies, =78;)

Kreejkgms reimkgcjmbms mi marcjtmogejtc y im scfrevgvejkgm

=. Oe preckupc ic suagkgejte pcr oï ogsoc kcoc pmrm vgvgr.
6. Krec que puebc ejkcjtrmr ctrms sciukgcjes m ogs prcfieoms.
;. Mþj tejdc oukhcs pejbgejtes pcr hmker.
2. Rejdc espermjzm ej que ims kcsms oencrmrmj y ei auturc serí oís aeigz.
5. Rejdc kcrmne pmrm ejarejtmr im vgbm.
1. ]ugerc expergoejtmr tcbc ic que im vgbm puebe careker, mþj hmy kcsms

4. que
Krecjcque
vgvc y qugerc
tcbc expergoejtmrims.
tgeje sciukgûj pmrm oencr.
8. Krec que puebc ejkcjtrmr prcpûsgtc ej im vgbm y ujm rmzûj pmrm vgvgr.
7. Rejdc mocr pcr im vgbm.
=0. Jc gopcrtm ic omi que oe sgejtm, krec que ei omiestmr serí teopcrmi.
==. Im vgbm es beomsgmbc herocsm y prekgcsm kcoc pmrm terogjmr kcj eiim.
=6. Estcy aeigz y smtgsaekhc kcj og vgbm.
=;. Rejdc kurgcsgbmb scfre ic que oe bepmrm ei auturc.
=2. Jc tejdc rmzcjes pmrm mpresurmr og ouerte.
=5. Krec que puebc mnustmroe c igbgmr kcj ogs prcfieoms.
=1. Jc krec que sugkgbmroe resueivm kumiquger kcsm.
=4. Rejdc besecs be vgvgr.
=8. Estcy ouy estmfie kcoc pmrm omtmroe.
=7. Rejdc pimjes y fuskc iievmrics m kmfc.
60. Jc krec que ims kcsms se vueivmj ic suagkgejteoejte ogsermfies c
besespermjzmbms kcoc pmrm preaergr estmr ouertc.
6=. Jc qugerc ocrgr.
66. Im vgbm es tcbc ic que tejeocs y es oencr que jmbm.
6;. Krec tejer kcjtrci scfre og vgbm y og bestgjc.
Vespcjsmfgigbmbes kcj im amogigm
=. Imstgomrïm m og amogigm beomsgmbc y jc qugerc que suarmj.

6. Jc besec que ogs amogigmres se sgejtej kuipmfies.

;. Jc besec que og amogigm pgejse que aug edcïstm c kcfmrbe.
2. Og amogigm bepejbe be oï y oe jekesgtm.
5. Moc y bgsarutc m og amogigm y jc besec benmrics.
1. Og amogigm pcbrïm kreer que jc ics qugerc.
4. Rejdc respcjsmfgigbmbes y kcoprcogscs kcj og amogigm.

Preckupmkgcjes reimkgcjmbms m ics hgncs

=. Ei eaektc ej ogs hgncs pcbrïm ser bmýgjc.
6. Jc serïm nustc benmr m ogs hgncs m kmrdc be ctrms perscjms.
;. Besec ver m ogs hgncs kreker.

Reocr mi sugkgbgc
=. Rejdc ogebc mi mktc be omtmroe (mi bcicr, im smjdre, im vgciejkgm).
6. [cy uj kcfmrbe y jc tejdc ims mdmiims pmrm hmkeric.
;. [cy tmj gjeptc que og oçtcbc jc aujkgcjmrïm.
2. Rejdc teocr be que og oçtcbc pmrm sugkgbmroe amiimrm.
5. Rejdc ogebc m ic beskcjckgbc.
1. Rejdc teocr m im ouerte.
4. Jc pcbrïm bekgr bûjbe, kuíjbc y kûoc hmkeric.

Reocr m im besmprcfmkgûj sckgmi

=. Ctrms perscjms pejsmrïmj que aug bçfgi c edcïstm.
6. Jc querrïm que ims perscjms pgejsej que jc tuve kcjtrci be og vgbm.
;. Oe preckupm ic que ctrcs pcbrïmj pejsmr be oï.

Cfnekgcjes ocrmies
=. Ogs kreejkgms reigdgcsms ic prchïfej.
6. Krec que sûic Bgcs tgeje ei berekhc m terogjmr kcj im vgbm.
;. Krec que es ocrmioejte errûjec.
2. Rejdc teocr be groe mi gjagerjc.
 Im gjtervejkgûj kcj kcjsuitmjtes
sugkgbms ej eskejmrgcs mofuimtcrgcs
Lgrl B. [trcsmhi
Ogkhei Mjbrç Veyes Crtedm

Ej este kmpïtuic se ouestrm ujm mprcxgomkgûj m im gjtervejkgûj que puebe

utgigzmrse kcj kcjsuitmjtes sugkgbms ej bgverscs eskejmrgcs mofuimtcrgcs, pcr
eneopic> im príktgkm prgvmbm, servgkgcs be mtejkgûj ej krgsgs, mtejkgûj
prgomrgm, prcdrmoms eskcimres, ejtre ctrcs. Kmbm ujc be estcs prcdrmoms be
trmtmogejtc puebe beagjgr ujm burmkgûj be im gjtervejkgûj y resuitmbcs
besemfies espekïagkcs. Pcr eneopic, burmjte im gjtervejkgûj ej krgsgs se pcbrïm
tejer kcoc oetm estmfgigzmr mi kcjsuitmjte y bergvmrie m ctrc trmtmogejtc, ei
cfnetgvc ej ctrc eskejmrgc pcbrïm ser estmfieker uj ejkumbre y ujm reimkgûj
termpçutgkm que perogtm gjgkgmr uj trmtmogejtc be imrdc pimzc.
Gjbepejbgejteoejte be im burmkgûj be im gjtervejkgûj, ims oetms y estrmtedgms
kiïjgkms m utgigzmrse scj ims ogsoms>
m) Ejkumbrmr
ei kcopcrtmogejtc sugkgbm, ics cfnetgvcs bei trmtmogejtc y sus
prckebgogejtcs besbe uj omrkc kreïfie, kcjsgstejte y kcopmsgvc que bç

f)estrukturm
Ogtgdmr imykrgsgs
trmjqugigbmb
sugkgbm. mi
kcjsuitmjte.
k) Ejseýmr ims hmfgigbmbes be kcjskgejkgm jekesmrgms pmrm que ei
kcjsuitmjte puebm mkeptmr, ej vez be evgtmr, su omiestmr eockgcjmi.
b) Ejseýmr estrmtedgms be sciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej ic que ei
kcjsuitmjte vmicrm, ej vez be uj marcjtmogejtc kcj fmse ej im evgtmkgûj c
im rebukkgûj be sïjtcoms.
e) Besmrrciimr uj pimj be prevejkgûj be rekmïbms m pmrtgr be im gjtedrmkgûj
be hmfgigbmbes be bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm y sciukgûj be prcfieoms
crgejtmbm ej ics vmicres bei kcjsuitmjte m su vgbm kctgbgmjm.
 PVGJKGPGC[ FÍ[GKC[ BE IM GJREVQEJKGÛJ

Ims krgsgs sugkgbms ckurrej kumjbc ims perscjms mbcptmj ujm mprcxgomkgûj m

im resciukgûj
mjte be prcfieoms
ujm sgtumkgûj kcj fmse
gjbesembm queejeiim evgtmkgûj bei expergoejtm
kcjsuitmjte omiestmr eockgcjmi
kcoc
gjeskmpmfie, gjtciermfie e gjterogjmfie, ims tres ’G‟. Im oetm bei
trmtmogejtc es kmofgmr ujm c oís be estms tres ’G‟ m trmvçs be uj prckesc be
mprejbgzmne expergejkgmi que migejte mi kcjsuitmjte m prmktgkmr juevms
hmfgigbmbes be marcjtmogejtc bejtrc be im sesgûj be trmtmogejtc y ej su vgbm
kctgbgmjm. Ej ei rekumbrc 5-= se ejigstmj ics prgjkgpgcs físgkcs bei trmtmogejtc
mofuimtcrgc kcj ei kcjsuitmjte sugkgbm beskrgtcs pcr Khgies, [trcsmhi y
Vcferts (60=7), kuyc trmfmnc represejtm ims fmses besbe ims que bgfunmocs
juestrm prcpuestm be gjtervejkgûj y es kcjdruejte kcj ims rekcoejbmkgcjes
rekgejtes scfre im gjtervejkgûj kcj kcjsuitmjtes sugkgbms kcj fmse ej im
evgbejkgm (Frcwj & Nmder-Hyomj, 60=2).

Vekumbrc 5-=. Prgjkgpgcs físgkcs bei trmtmogejtc mofuimtcrgc bei kcjsuitmjte sugkgbm
=. Besestmfgigzmr im perkepkgûj be que ei omiestmr eockgcjmi es>
• Gjeskmpmfie> Beocstrmr que ics prcfieoms puebej ser resueitcs.
• Gjterogjmfie> Beocstrmr que ei omiestmr eockgcjmi terogjmrí evejtumioejte.
• Gjtciermfie> Beocstrmr que se puebe expergoejtmr omiestmr eockgcjmi y sejtgrse auerte y estmfie ogejtrms estc se
hmke.
6. Presejtmr mi sugkgbgc kcoc ujm sciukgûj peromjejte m uj prcfieom teopcrmi.
• Ocstrmr que ei kcopcrtmogejtc sugkgbm es gjeaektgvc
g jeaektgvc pmrm resciver ei prcfieom que dejerû ei omiestmr eockgcjmi
(y ei omiestmr ogsoc).
• Ocstrmr que
prcfieoms queeiprcbuzkmj
kcopcrtmogejtc sugkgbm krem suargogejtc (gjkreoejtm ei omiestmr eockgcjmi y puebe kremr juevcs
omycr bcicr).
;. Kcoujgkmr que im gbemkgûj sugkgbm es ujm respuestm víigbm y ejtejbgfie mi omiestmr eockgcjmi gjtejsc.
• Hmker magromkgcjes eopítgkms que beouestrej ejtejbgogejtc bei bcicr bei kcjsuitmjte.
• Hmfimr bei omiestmr eockgcjmi bei kcjsuitmjte kcoc uj reaienc be ic que vmicrm ej su vgbm.
2. Kcoujgkmr que es mkeptmfie hmfimr mfgertm y hcjestmoejte scfre ei sugkgbgc.
• Hmfimr bgrektm y expiïkgtmoejte scfre ei kcopcrtmogejtc sugkgbm.
• Evmiumr kcjsgstejteoejte ei kcopcrtmogejtc sugkgbm.
• Evgtmr nuzdmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm y rekcjcker que es ujm be oukhms cpkgcjes pmrm igbgmr kcj ei omiestmr
eockgcjmi.
5. Mprcxgomrse kcimfcrmtgvmoejte, y jc be acrom kcjarcjtmtgvm, mi kcopcrtmogejtc sugkgbm.
• Evgtmr iukhms be pcber respektc m im ckurrejkgm bei kcopcrtmogejtc sugkgbm.
• Careker msgstejkgm ej im resciukgûj be ics prcfieoms be vgbm presejtes c pmrm mkeptmr im presejkgm bei omiestmr
eockgcjmi msckgmbc.
1. Careker mtejkgûj y kugbmbc jc kcjtgjdejtes mi kcopcrtmogejtc sugkgbm.
• Kcjtmktmr teieaûjgkmoejte be acrom mzmrcsm pmrm careker mpcyc y bmr sedugogejtc.
 • Kcjtmktmr teieaûjgkmoejte pmrm gjbmdmr scfre ics resuitmbcs be expergoejtcs kcjbuktumies prcdrmombcs
prcdrmombcs..
• Omjtejer im arekuejkgm reduimr be ims sesgcjes termpçutgkms gjbepejbgejteoe
gjbepejbgejteoejte
jte bei resurdgogejtc be im
sugkgbmigbmb.

4. Ej kumjtc sem pcsgfie, gbejtgagkmr hmfgigbmbes kcjbuktumies ej bçagkgt que puebmj ser kcrredgbms m trmvçs be uj
ejtrejmogejtc kcjbuktumi estrukturmbc.
• Hmfgigbmbes be kcjskgejkgm y bgspcsgkgûj.
• Hmfgigbmbes be sciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej ic que se vmicrm.
• Mutckcopmsgûj.

[e befe ocstrmr mi kcjsuitmjte que ims sgtumkgcjes be vgbm pcr ims que
mtrmvgesm, y que mpmrejtmj ser gjeskmpmfies, puebej ser marcjtmbms
eaektgvmoejte, y ej ckmsgcjes resueitms beagjgtgvmoejte, usmjbc ujm
mprcxgomkgûj be resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej ic que vmicrm. Rmofgçj
se befe ocstrmr que ims eockgcjes gjbesembms eopecrmj kumjbc se gjtejtm
suprgogrims c evgtmrims (ver kmpïtuic ;) y ocstrmr im miterjmtgvm, que ics
sejtgogejtcs besmdrmbmfies puebej ser mkeptmbcs kcoc seýmies be que midc
vmigcsc pmrm im perscjm se estí vgejbc moejmzmbc, y sgj nuzdmrics c gjtejtmr
kmofgmrics. Kumjbc midujm be estms tres oetms se icdrm, gjkiusc pmrkgmioejte,
ims hmfgigbmbes
ej im y rekurscs
vgbm kctgbgmjm bei kcjsuitmjte
y terogjmr ei trmfmncpuebej
kiïjgkc<utgigzmrse espcjtíjemoejte
kcoc oejkgcjmj Khgies,
[trcsmhi y Vcferts (60=7), ’mi agjmi, ei oencr omestrc pmrm im vgbm bei
kcjsuitmjte es su expergejkgm y jc im khmrim que puebm tejer kcj uj kiïjgkc‟.
Kumjbc ei kcjsuitmjte puebe mkeptmr y iedgtgomr im presejkgm bei omiestmr
eockgcjmi, sgj iukhmr kcjtrm çi c nuzdmric, y respcjber be ujm acrom que sem
kcjsgstejte kcj ic que çi kcjsgberm vmigcsc, jc hmfrí iudmr pmrm que ei
sugkgbgc se vueivm ujm miterjmtgvm be resciukgûj be prcfieoms víigbm. Pmrm que
estc sem pcsgfie, ei kcjsuitmjte befe besmrrciimr tres hmfgigbmbes físgkms>
m) Mkeptmkgûj eockgcjmi c im bgspcsgkgûj be estmr ej kcjtmktc kcj su
omiestmr eockgcjmi sgj gjtejtmr evgtmric c ogtgdmric. Burmjte ei prckesc
termpçutgkc, ei kcjsuitmjte beferïm mprejber m reimkgcjmr su omiestmr
eockgcjmi y sus esauerzcs pmrm resciver sus prcfieoms kcj im ckurrejkgm
be uj evejtc reievmjte pmrm ic que vmicrm. Estm kcjexgûj respcjbe m im
perkepkgûj gjgkgmi bei omiestmr eockgcjmi kcoc midc be ic que jc puebe
eskmpmr (gjeskmpmfie), y rebgrgdgr im mtejkgûj bei kcjsuitmjte m resciver
ic que gjgkgmioejte se pejsmfm grresciufie. Iimomreocs estrmtedgms be
bgspcsgkgûj m kumiquger prckebgogejtc que myube m acrtmieker este
prckesc y hmfgigbmbes be bgspcsgkgûj m ims mkkgcjes que eneopigagquej
su príktgkm beigfermbm.
f) Mtejkgûj piejm mi
ocoejtc presejte c im hmfgigbmb be estmr kcjskgejte
bei ocoejtc presejte y mbcptmr ujm perspektgvm besmpedmbm y jc

sejtejkgcsm be sus pejsmogejtcs, gopuiscs, oeocrgms, eockgcjes y

sejsmkgcjes (PGOE[ pmrm mfrevgmr). Acrtmieker estm hmfgigbmb perogtgrí mi
kcjsuitmjte cfservmr ims aiuktumkgcjes jmturmies y espcjtíjems be su
omiestmr eockgcjmi y m prmktgkmr jctmrims be ujm omjerm mutckcopmsgvm
y jc sejtejkgcsm ogejtrms ckurrej< ujm vez que estc se icdre, im
kcjvgkkgûj gjgkgmi be que ei omiestmr eockgcjmi es gjtciermfie
bgsogjugrí. Iimomreocs estrmtedgms be kcjskgejkgm m kumiquger
prckebgogejtc que myube m acrtmieker este prckesc y hmfgigbmbes be
kcjskgejkgm m ims mkkgcjes que eneopigagquej su príktgkm beigfermbm.
k) Vesciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej ic que ei kcjsuitmjte vmicrm c
im hmfgigbmb be mprcxgomrse m ims sgtumkgcjes be vgbm bcicrcsms y mktumr
be ujm omjerm kcjsgstejte kcj ic que resuitm vmigcsc pmrm ei kcjsuitmjte.
Ei kcjsuitmjte puebe rekcjcker que ei omiestmr eockgcjmi es pmrte be im
vgbm y que, sgeopre y kumjbc sem mkeptmbc, prcvee gjacromkgûj scfre
mqueiic que pcbrí
kcjsuitmjte ie es kcjteopimr
gopcrtmjte.suMiomiestmr
agjmi bei trmtmogejtc
eockgcjmi kcocexgtcsc, ei
pmrte be
vmicrmr mspektcs be im vgbm y jc kcoc uj ejeogdc. Ejtejberí que ei
omiestmr eockgcjmi sgeopre serí pmrte be im vgbm y be kumiquger prckesc
be besmrrciic perscjmi. Iimomreocs estrmtedgms be kcoprcogsc m
kumiquger prckebgogejtc y hmfgigbmbes be kcoprcogsc m ims mkkgcjes
que eneopigagquej su príktgkm beigfermbm.
 PCIMVGBMBE[ EOEVDEJRE[ EJ EI RVMRMOGEJRC

Kcj arekuejkgm, ei kcjsuitmjte sugkgbm estí mtrmpmbc ej pmtrcjes be

pejsmogejtc pcimrgzmbcs
cpgjgcjes ej kcjaigktc (vgvgrbec tgpc
ocrgr)fimjkc c ogsoc
scfre ei jedrc evejtc
que ie(Khgies,
iievmj [trcsmhi
m tejer
& Vcferts, 60=7). Pcr eneopic, ei kcjsuitmjte puebe msuogr que im trgstezm y
im aeigkgbmb scj gjkcopmtgfies u cpuestms, este supuestc jc cfebeke m uj
kcjaigktc jmturmi ejtre estms eockgcjes sgjc m redims mprejbgbms pcr oebgc be
im sckgmigzmkgûj ej bcjbe se ve m ujm kcoc fuejm y m ctrm kcoc omim. Ej
juestrm mprcxgomkgûj be trmtmogejtc, besemocs que ei kcjsuitmjte hcjre y
vmicre ei imbc iuogjcsc (tesgs) y ei cskurc (mjtïtesgs) be im expergejkgm
eockgcjmi, y jc que se sgejtm be uj ocbc c be ctrc. Estm mprcxgomkgûj
bgmiçktgkm myubm mi kcjsuitmjte m mkeptmr im jmturmiezm kcopieoejtmrgm be ims
expergejkgms psgkciûdgkms pimkejterms y bgspimkejterms (sïjtesgs), m
besmpedmrse be ics nugkgcs y m besmrrciimr ujm perspektgvm psgkciûdgkmoejte
aiexgfie besbe im kumi marcjtmr sgtumkgcjes be vgbm bcicrcsms. Rejdm ej oejte
ujm vgsgûj bgmiçktgkm y myube mi kcjsuitmjte m iiedmr m ujm sïjtesgs mjte ims
cpcsgkgcjes mpmrejtes, pcr eneopic> ’[g ujc besem expergoejtmr ics
fejeagkgcs eockgcjmies be ujm reimkgûj ïjtgom, tmofgçj beferïm estmr
bgspuestc m mkeptmr bekepkgûj y bueic kumjbc ics vïjkuics gjterperscjmies se
armkturmj‟< ’[g ujc besem keiefrmr ics ocoejtcs mitcs be im vgbm, befe msuogr
que çstcs exgstej sûic ej reimkgûj kcj ics ocoejtcs fmncs‟. Im vgbm estí iiejm
be kcjaigktcs bgmiçktgkcs que puebej iievmrse m im sïjtesgs burmjte ei
trmtmogejtc.
Burmjte ei prckesc be im termpgm, kcjsuitmjte y kiïjgkc jekesgtmj rekcjcker
ei bgieom ’estmr ej kcjtrci‟ (persgdugejbc uj agj vmigcsc) y ’auerm be kcjtrci‟
(tejer que mkeptmr ims kcjsekuejkgms eockgcjmies be eiedgr ujm mkkgûj u ctrm),
msuogr sus pmrmbcnms y recrgejtmrse ujm y ctrm vez hmkgm im sïjtesgs, ’benmjbc
gr ei kcjtrci be ims eockgcjes se puebe mikmjzmr ei kcjtrci be ujc ogsoc‟, ej
ei kmsc bei gjtejtc be kcjtrci y evgtmkgûj eockgcjmi ’ei kcjtrci es ei prcfieom
y jc im sciukgûj‟. Pcr su pmrte, ei kiïjgkc jekesgtm besmpedmrse be im gbem be
que ei kcopcrtmogejtc sugkgbm bei kcjsuitmjte kesmrí pcr estmr ej termpgm y
evgtmr beagjgr ei çxgtc be im termpgm m pmrtgr be im rebukkgûj bei pejsmogejtc
sugkgbm.
Mikmjzmr ei fmimjke es esejkgmi, jc sûic pmrm im krgsgs sugkgbm gjoebgmtm

sgjc tmofgçj pmrm besmrrciimr ujm kmpmkgbmb be mbmptmkgûj omycr m pergcbcs

be omiestmr eockgcjmi sufsekuejtes. Ej uj estmbc be mkeptmkgûj y mtejkgûj
piejm bei ocoejtc presejte, ims mktgtubes bei kcjsuitmjte reimkgcjmbms m im
vgbm y im ouerte resuejmj ejtre sï. Ej este estmbc oejtmi, ics kiïjgkcs puebej
perogtgr mi kcjsuitmjte beskufrgr kuíies be sus expigkmkgcjes scj uj prcfieom
y kuíies ujm sciukgûj.
 EI KCJRMKRC GJGKGMI

Ics cfnetgvcs be im sesgûj be trmtmogejtc gjgkgmi scj> m) ejkumbrmr ei

kcopcrtmogejtc sugkgbmimskcoc
bgseýmbc pmrm kcjtrcimr uj gjtejtc
eockgcjes be (pmrm
gjbesembms resciukgûj be prcfieoms
amvcrekeric, ei kiïjgkc
puebe fmsmrse ej im tmfim 5-= c ei Mjexc = pmrm dugmr su ejtrevgstm gjgkgmi) y
f) dmrmjtgzmr mpcyc eockgcjmi mi kcjsuitmjte. Ei vmicr be este ejkuejtrc
gjkiuye estmfieker ujm reimkgûj kcimfcrmtgvm kcj ei kcjsuitmjte y dejermr
espermjzms be icdrmr oencres sciukgcjes pmrm su vgbm, jc sûic omjtejeric kcj
vgbm.

Rmfim 5-=. Duïms pmrm im ejtrevgstm kcjtextumi

Kcjtextcs be vgbm (ic vmigcsc) Predujtms duïm (eneopics)

=. Veimkgcjes maektgvms m) ³Bûjbe vgve3
f) ³Kcj qugçj3
k) ³Kuíjtc tgeopc iievm ej kcopmýïm be estms perscjms3
b) ³Estíj fgej ims kcsms kcj ims perscjms que qugere3
e) ³Rgeje reimkgcjes maektucsms kcj su amogigm y mogdcs3
6. Rrmfmnc m) ³Rrmfmnm3 ³estubgm3
f) Be trmfmnmr ³ej quç3 ³ic bgsarutm3
k) [g jc trmfmnm, ³fuskm trmfmnc3 ³kûoc se omjtgeje3
;. Bgversgûj m) ³]uç hmke pmrm bgvertgrse3
f) ³Pmrm reimnmrse3
k) ³]uç hmke pmrm kcjektmrse kcj ims perscjms be su vekgjbmrgc c
kcoujgbmb3

Kcjtextcs prcfieom (ims tres ’R‟) Predujtms duïm (eneopics)

=. Rgeopc m) ³Kuíjbc gjgkgc su kcopcrtmogejtc sugkgbm3 ³quç tmj arekuejteoejte
ckurrïm3
f) ³]uç ckurre mjtes c bespuçs be estcs kcopcrtmogejtcs3
k) ³Pcr quç kree que su sugkgbmigbmb es uj prcfieom3
6. Rurfuiejkgm m) ³Hmy midc ‒sgt
gtuumkgûj c perscjm‒ que pmrezkm mdrmvmr su
sugkgbmigbmb3
;. Rr
Rrmmye
yekt
ktccrgm
rgm m) ³K
³Kûûoc be
besk
skrg
rgffgr
grïm
ïm ei kur
urssc be su kcop
copcr
crtm
tmog
ogej
ejtc
tc su
sugk
gkgb
gbmm m ic imrd
imrdcc bei
bei
tgeopc3
f) ³Hm hmfgbc ocoejtcs bcjbe su sugkgbmigbmb hmym bgsogjugbc3
k) Vekgejteoejte, ³hm eopecrmbc c oencrmbc3
2. [miub m) ³Kcjsuoe prcbuktcs be tmfmkc, mikchci c brcdms giedmies3
 f) ³Kcoe
k) ³[e enerkgtm
fgej3kcj reduimrgbmb pmrm omjtejerse smiubmfie3
b) ³Bueroe fgej3
Aujkgcjmigbmb Predujtms duïm (eneopics)

=. Aujkgcjmigbmb respektc m im m) ³]uç hm gjtejtmbc pmrm resciver su sugkgbmigbmb3

bgsogjukgûj bei omiestmr f) ³Kûoc hm aujkgcjmbc estc m kcrtc pimzc pmrm migvgmr su omiestmr3
k) ³Kûoc hm aujkgcjmbc m imrdc pimzc pmrm migvgmr su omiestmr3
6. Aujkgcjmigbmb respektc m ic que es m) ³Kûoc hm aujkgcjmbc respektc m ic que es vmigcsc (reimkgcjes
vmigcsc pmrm ei kcjsuitmjte maektgvms, trmfmnc, bgversgûj, smiub) pmrm usteb3

Kcjsgbere que ic oís jcromi serïm que ei kcjsuitmjte expergoejtmrm im

krgsgs sugkgbm kcoc midc mteocrgzmjte, y que mkubgerm m sesgûj suoerdgbc ej
uj omr be mutckrïtgkms scfre sus bgagkuitmbes mktumies, gjkiuyejbc im be jc
pcber benmr be pejsmr c mktumr kcoc ujm perscjm sugkgbm. Pcr estm rmzûj, ei
kcjsuitmjte puebe mkubgr m sesgûj sejsgfie y vgdgimjte be im mktgtub y
kcopcrtmogejtc bei kiïjgkc, y serïm peraektmoejte kcoprejsgfie y sejsmtc
que ic hgkgerm. Pcr su pmrte, tmofgçj serïm jcromi que ics kiïjgkcs
expergoejtmrmj midþj tgpc be besespermkgûj ej estm sesgûj gjgkgmi, y kcj eiic
im jekesgbmb
Cfebeker estcsbegopuiscs
hmker midc
hmrí que tejdm
que ei im pmrezkm
kiïjgkc kertezm mjsgcsc
be prevejgr
y kcjeieiic
sugkgbgc.
dejere
ujm trmjsmkkgûj kcopigkmbm, uj kiïjgkc presgcjmbc y jervgcsc hmke que ei
kcjsuitmjte se sgejtm presgcjmbc y jervgcsc tmofgçj (y vgkeversm).
Preaerejteoejte, im acromkgûj be ics kiïjgkcs beferïm carekeries
ejtrejmogejtc gjtejsgvc oebgmjte príktgkms be bgverscs tgpcs (kcoc
represejtmkgûj be pmpeies) que ies myubej m omjtejerse crgejtmbcs ej ics
cfnetgvcs be gjtervejkgûj, acrouimr predujtms bgrektms y hmker gjtervejkgcjes
prekgsms ej sgtumkgcjes kcopienms ogejtrms omjtgejej im kmiom.
Ei kiïjgkc beferí evmiumr ics sejtgogejtcs y prcfieoms que represejtmj ei
omiestmr bei kcjsuitmjte kumjtc mjtes puebm ej im sesgûj, mþj kcj ics
kcjsuitmjtes krûjgkmoejte sugkgbms exgstej evejtcs prekgpgtmjtes be im krgsgs
que gjkreoejtmj su omiestmr eockgcjmi y besespermkgûj. Ogejtrms ic hmke, ei
kiïjgkc befe m) ocstrmrse kurgcsc, y jc jervgcsc, be ics betmiies be im
expergejkgm eockgcjmi bei kcjsuitmjte, estm kurgcsgbmb kcoujgkmrí gjterçs pcr
ejtejber su remigbmb, y f) ejujkgmr armses eopítgkms scfre im besespermkgûj
bei kcjsuitmjte sgj ocstrmrse be mkuerbc mkerkm be que im sgtumkgûj es
grresciufie, pcr eneopic> ’beagjgtgvmoejte oe hms kcjtmbc sgtumkgcjes
bgaïkgies y krec que kmsg kumiquger perscjm ej sgtumkgûj se sejtgrïm beprgogbm y
ejcnmbm‟. Msï, este ejacque bgrektgvc y crgejtmbc m im sciukgûj se fmimjkem
kcj im vmigbmkgûj persgstejte bei bcicr bei kcjsuitmjte (Lcerjer, 60=6).
Kcoc ym oejkgcjmocs, serí usumi que ei kcjsuitmjte estç mfruombc pcr sus
sejtgogejtcs jedmtgvcs y que tejdm cpkgcjes be resciukgûj be prcfieoms

igogtmbms, pcr ic que resuitmrí aujbmoejtmi que ei kiïjgkc ie myube m ejtejber

y sejtgrse oís kûocbc kcj su omiestmr eockgcjmi, im oencr omjerm be
icdrmric es myubmrie m beskrgfgr ics prekgpgtmjtes be im krgsgs y sus remkkgcjes,
nugkgcs y prebgkkgcjes scfre eiim< y, ogejtrms eskukhm, befe vmigbmr ims
expergejkgms beskrgtms sgj ocstrmrse be mkuerbc kcj ims tres ’G‟.
Fmnc kumiquger kgrkujstmjkgm, ei kiïjgkc befe evgtmr mpresurmrse m careker
sciukgcjes c gjtejtmr smivmr im vgbm bei kcjsuitmjte. Kcj arekuejkgm, estm
tejbejkgm es kmusm be resuitmbcs prcfieoítgkcs ej ei prgoer ejkuejtrc, ym que
kcoþjoejte es perkgfgbm kcoc ujm amiim ej rekcjcker ic bgaïkgi y bcicrcsc be
im sgtumkgûj bei kcjsuitmjte, ic que se msckgm mi gjkreoejtc be im
kcoujgkmkgûj sugkgbm mi pujtc be que çstm terogjm gjkreoejtmjbc hmstm que
mkmpmrm ei tgeopc be im sesgûj y, ej ei pecr be ics kmscs, mdrmvm im
prcfmfgigbmb be ujm tejtmtgvm sugkgbm kcj im aujkgûj be expresmr im sergebmb
bei suargogejtc sejtgbc. Ej tcbc ocoejtc befe evgtmr sudergr que kree que ei
jgvei be omiestmr eockgcjmi bei kcjsuitmjte es gjnustgagkmbc, c su sgtumkgûj
aíkgi be resciver, estc tejbrïm resuitmbcs besmstrcscs.
Im acrom be ejkumbrmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc ujm kcjbuktm
crgejtmbm m im sciukgûj be prcfieoms befe ser ejsmymbm pcr ics kiïjgkcs be
drmj vmrgebmb be acroms. Mi hmker este ejkumbre, befe evgtmr kumiquger nugkgc
reimkgcjmbc m ics gjtejtcs be resciukgûj be prcfieoms bei kcjsuitmjte< sgj
eofmrdc, se befe rekcjcker que ics gjtejtcs be resciukgûj be prcfieoms
prevgcs bei kcjsuitmjte hmj tejgbc uj çxgtc igogtmbc, y que ei kcopcrtmogejtc
sugkgbm sûic es ujm cpkgûj be resciukgûj be prcfieoms iedïtgom kumjbc ims
perscjms expergoejtmj
be çi (be jc gjtejsc omiestmr
ser msï, im sugkgbmigbmb eockgcjmi
jc serïm pmrte beyimjcpresejtmkgûj
vej acrom be eskmpmr
mktumi bei
kcjsuitmjte). Burmjte im ejtrevgstm, ei kiïjgkc befe kcjkejtrmrse oejcs ej im
gbemkgûj sugkgbm y ei prcfieom que im prcvckû, y oís ej hmfimr bei sugkgbgc
kcoc ujm estrmtedgm be resciukgûj be prcfieoms, msï se evgtm ’hmker ujm
exhgfgkgûj be im vmigbez bei sugkgbgc‟ mi ogsoc tgeopc que se vmigbm ei
omiestmr y besespermjzm bei kcjsuitmjte. Hmfimr bei sugkgbgc kcoc uj
pejsmogejtc kcoprejsgfie bm perogsc be sejtgr besespermkgûj y kcjteopimr
ei sugkgbgc kcoc cpkgûj, estc puebe myubmr m ogtgdmr im sejsmkgûj be estmr ej
oebgc be ujm krgsgs auerm be kcjtrci (c be ickurm). Ej oukhcs kmscs, im
sejsmkgûj be krgsgs se bgsgpmrí mi sejtgr que ei bcicr es ejtejbgbc y eskukhmbc,
ejtejber que oukhms perscjms pgejsmj ej ei sugkgbgc y reejkumbrmric kcoc
ujm gbem be resciukgûj be prcfieoms kcoprejsgfie ‒y jc kcoc uj mktc

mjcromi y estgdomtgzmjte‒ es aujbmoejtmi. Ctrm estrmtedgm que amvcreke ei

kmofgc be perspektgvm be im gbemkgûj sugkgbm es mbcptmr uj estgic be
kcoujgkmkgûj grreverejte (sejtgbc bei huocr), çste puebe myubmr m migvgmr im
tejsgûj dejermbm pcr im scieojgbmb y urdejkgm msckgmbms m im krgsgs, bekgr midc
kcoc ’exgstej estubgcs que beouestrmj, be acrom kcjtujbejte, que im termpgm
es gjeaektgvm kcj kcjsuitmjtes ouertcs‟ beouestrm kcjagmjzm ej ei prckesc
termpçutgkc, este estgic be kcoujgkmkgûj puebe besestmfgigzmr ei omrkc be
pejsmogejtc bei kcjsuitmjte y midujm be ims tres ’G‟. Jmturmioejte, befe
evgtmrse ei usc be im grreverejkgm be ujm acrom kcjbeskejbgejte c que
fmjmigke ei bcicr bei kcjsuitmjte. Im tmfim 5-6 ouestrm uj resuoej be ims
oetms y estrmtedgms pmrm im sesgûj gjgkgmi kcj uj kcjsuitmjte sugkgbm sedþj ic
sudergbc pcr Khgies, [trcsmhi y Vcferts (60=7).

Rmfim 5-6. Oetms y estrmtedgms be im sesgûj gjgkgmi

Oetms Estrmtedgms

=. Vebukgr ics teocres bei kcjsuitmjte scfre ei m) Jcromigzmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm.

sugkgbgc.
6. Vebukgr im sejsmkgûj be ejmnejmkgûj bei
kcjsuitmjte.
;. Mktgvmr im resciukgûj be prcfieoms kcj fmse m) Veejkumbrmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc uj kcopcrtmogejtc
ej ic que sem vmigcsc pmrm ei kcjsuitmjte.
2. Bmr scpcrte eockgcjmi y myubmr ej im
resciukgûj be prcfieoms hmstm im prûxgom kgtm.
f) Iedgtgomr im gbemkgûj sugkgbm.
k) Hmfimr kmiombm y mfgertmoejte scfre ei kcopcrtmogejtc sugkgbm.
m) Qmigbmr ei bcicr bei kcjsuitmjte.
f) Acromr ujm migmjzm kcimfcrmtgvm kcj ei kcjsuitmjte.
k) Qmigbmr im presejkgm be ims tres ’G‟ (gjeskmpmfie, gjtciermfie e
gjterogjmfie).
b) Fuskmr auejtes be mpcyc sckgmi kcopetejte.
be evgtmkgûj bgseýmbc pmrm rebukgr c eskmpmr bei omiestmr.
f) Vesmitmr kcj
prcfieoms y reacrzmr
fmse ejkumiquger
ic que eimkkgûj crgejtmbm
kcjsuitmjte m im resciukgûj be
vmicrm.
k) Estubgmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcimfcrmtgvmoejte besbe su
utgigbmb pmrm resciver prcfieoms.
b) Besmrrciimr expergoejtcs kcjbuktumies m kcrtc pimzc (p. en., 5-1
bïms).
m) Dejermr rekcrbmtcrgcs be ics pimjes be marcjtmogejtc
besmrrciimbcs ej sesgûj.
f) Vemigzmr iimombms teieaûjgkms be sedugogejtc.
k) Gjgkgmr uj prcdrmom be oebgkmkgûj be ser jekesmrgc.
b) [edþj sem ei kmsc, prcdrmomr sesgcjes be sedugogejtc c bergvmr mi
kcjsuitmjte kcj ctrc prcaesgcjmi.
 Ctrc resuitmbc
mkeptmfie hmfimr beigopcrtmjte
sugkgbgc bebei
ujm prgoer
omjerm kcjtmktc es benmrEstm
bgrektm y mfgertm. kimrc que es
bgspcsgkgûj
m hmfimr mfgertm y hcjestmoejte scfre ei sugkgbgc ie qugtm pesc be ejkgom mi

kcjsuitmjte, gjkiusc resuitm mkcjsenmfie prcpcrkgcjmr gjacromkgûj scfre im

prevmiejkgm bei kcopcrtmogejtc sugkgbm ej im pcfimkgûj dejermi y
prcpcrkgcjmr bmtcs scfre ctrcs teoms que puebmj ser mprcpgmbcs pmrm ei kmsc
pmrtgkuimr bei kcjsuitmjte< pcr eneopic, que es uj teom kcoþj ej ics oebgcs
be kcoujgkmkgûj pcrque reaienm im iukhm be oukhms perscjms pmrm ejkcjtrmr
sgdjgagkmbc ej su vgbm. Este tgpc be kcjversmkgûj jcromigzm im sgtumkgûj bei
kcjsuitmjte y amkgigtm im presejtmkgûj be sus mjtïbctcs psgkciûdgkcs, ics
prckescs be mkeptmkgûj eockgcjmi, kcjskgejkgm y kcoprcogsc.
Este prgoer ejkuejtrc befe agjmigzmr kcj uj pimj y uj mkuerbc pmrm
ejkcjtrmrse kcj ei kcjsuitmjte ej ujm sedujbm ckmsgûj. Este pimj befe
gjkiugr>
m) Mkcrbmr ujm sesgûj be sedugogejtc c kcjtmktmr y bergvmr mi kcjsuitmjte
kcj uj prcveebcr be mtejkgûj kmpmkgtmbc.
f) Besmrrciimr
kcjsuitmjte mtmrems
mktumrpequeýms, expergoejtcs
be omjerm bgstgjtm y ejkcjbuktumies
bgrekkgûj m que myubej
ic que mi
vmicrm.
³Kuíi serïm ujm pequeým mktgvgbmb que, be icdrmrse, te gjbgkmrïm que ims
kcsms estíj uj pckc oencr3 Besmrrciimr y kcoprcoeterse kcj uj pimj be
krgsgs puebe ser uj eneopic be estms tmrems (ver kmpïtuic 2).
k) Utgigzmr estrmtedgms be mutcocjgtcrec pmrm acrtmieker im kmpmkgbmb bei
kcjsuitmjte pmrm jctmr aiuktumkgcjes ej su estmbc be íjgoc y
sugkgbmigbmb.
b) Hmfimr kcj ei kcjsuitmjte scfre acroms be kcoujgkmrse kcj ctrms
perscjms kcoc ujm acrom be eopezmr m migvgmr sus sejtgogejtcs be
sciebmb. [e befe resmitmr
im kcoujgkmkgûj sugkgbmimkcoc
gopcrtmjkgm be rekgfgr
uj oçtcbc mpcyc sckgmi
preaerejte pmrm sgj usmr
cftejer
kugbmbc pcr pmrte be ics beoís.
e) Mjtgkgpmr que exgstgríj ocoejtcs oencres y ocoejtcs pckc pimkejtercs
burmjte im seomjm.
 [E[GCJE[ GJGKGMIE[ BE RVMRMOGEJRC>
PVEPMVMKGÛJ

Be gjgkgmr ujbetrmfmnc
hmfgigbmbes kcoc kcjskgejkgm
bgspcsgkgûj, kiïjgkc, ei cfnetgvc kejtrmi serïm
y kcoprcogsc besmrrciimr ims
bei kcjsuitmjte. W
ogejtrms se kcjkejtrm ej estcs cfnetgvcs (vçmse tmfim 5-;), ei kiïjgkc befe
ocstrmrse mfgertc pmrm bgskutgr ei sugkgbgc kcoc ujm cpkgûj y evgtmr kremr ujm
sgtumkgûj bcjbe ei kcjsuitmjte se sgejtm gjkûocbc hmfimjbc bei sugkgbgc kcj
ei kiïjgkc.

Rmfim 5-;. Oetms y estrmtedgms ej ei trmtmogejtc bei kcopcrtmogejtc sugkgbm

Oetms Estrmtedgms

=. Besestgdomtgzmr ei kcopcrtmogejtc m) Usmr estrmtedgms be mutcrredgstrc.

sugkgbm.
6. Veejkumbrmr ei kcopcrtmogejtc
sugkgbm
;. Evmiumr im rekurrejkgm bei
kcopcrtmogejtc sugkgbm.
2. Kcoprcogsc => Gjgkgmr im resciukgûj
be prcfieoms kcj fmse ej ic que es
vmigcsc pmrm ei kcjsuitmjte.
5. Bgspcsgkgûj y kcjskgejkgm>
f) Kcjbukgr ejtrevgstms ackmigzmbms pmrm resmitmr im utgigbmb m kcrtc pimzc, y
ej ei kcjtextc be im evgtmkgûj bei omiestmr, bei kcopcrtmogejtc sugkgbm.
k) Besmrrciimr expergoejtcs kcjbuktumies.
m) Veejkumbrmr kcoc sciukgûj be prcfieoms.
f) Qmigbmr kcjtgjumoejte y seýmimr im reimkgûj ejtre ei omiestmr eockgcjmi y
ei kcopcrtmogejtc sugkgbm.
k) Evgtmr que ei kcopcrtmogejtc sugkgbm se vueivm ei kejtrc be im
kcjversmkgûj.
b) Bgskutgr kmiombmoejte scfre ei kcopcrtmogejtc sugkgbm pmsmbc, presejte
y auturc.
m) Besmrrciimr mkuerbcs pmrm estmfieker kcjtmktc, jc pimjgagkmbc y jc
kcjtgjdejte, ejtre sesgcjes be trmtmogejtc y besmrrciimr uj pimj be krgsgs m
sedugr.
f) Usc be tmrnetms be marcjtmogejtc.
m) Myubmr mi kcjsuitmjte m beskrgfgr ic que ie es vmigcsc (p. en., reimkgcjes
maektgvms, trmfmnc, bgversgûj y smiub) y beocstrmr mkkgcjes espekïagkms be
resciukgûj be prcfieoms ej su vgbm kctgbgmjm.
f) Kcjbukgr ejtrevgstms ackmigzmbms pmrm kcjtrmstmr im eaektgvgbmb m kcrtc y
imrdc pimzc, ej ei omrkc be ic que ie resuitm vmigcsc, be sus miterjmtgvms be
resciukgûj be prcfieoms.
k) Veacrzmr mkkgcjes espcjtíjems be resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej ic
que ie gopcrtm.
b) Acrouimr oetms be resciukgûj be prcfieoms pequeýms y que reaienej ics
vmicres bei kcjsuitmjte.
e) Ejseýmr hmfgigbmbes jekesmrgms pmrm oencrmr ei aujkgcjmogejtc
gjterperscjmi y perscjmi bei kcjsuitmjte.
m) Ejkumbrmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc uj kcopcrtmogejtc be
Besmrrciimr hmfgigbmbes be kcjskgejkgm evgtmkgûj eockgcjmi.
y bgspcsgkgûj. f) Ejamtgzmr im bgspcsgkgûj eockgcjmi kcoc im miterjmtgvm m im evgtmkgûj
eockgcjmi.
k) Bgstgjdugr ejtre expergoejtmr sejtgogejtcs y tejer sejtgogejtcs be iukhm

1. Kcoprcogsc 6> Besmrrciimr ujm
bgrekkgûj be vgbm m oebgmjc pimzc.
4. Rerogjmr ei trmtmogejtc kcj
sedugogejtc y mpcyc sckgmi mprcpgmbcs. f) Vebukgr im arekuejkgm be ims sesgcjes be trmtmogejtc.
kcjtrm eiics.
b) Prmktgkmr ujm cfservmkgûj jc sejtejkgcsm be ics evejtcs oejtmies
gjbesembcs c mjdustgmjtes.
e) Vemigzmr expergoejtcs kcjbuktumies pmrm ejseýmr hmfgigbmbes be
kcjskgejkgm y cfservmkgûj.
m) Myubmr mi kcjsuitmjte m mrtgkuimr sus vmicres vgtmies kejtrmies (p. en.,
reimkgcjes maektgvms, trmfmnc, bgversgûj y smiub).
f) Bgskutgr kcoprcogscs pmrm vgvgr mkcrbe m ic que se vmicrm, muj kumjbc
hmkeric prcbuzkm sejtgogejtcs y pejsmogejtcs gjbesemfies.
k) Vesmitmr ei prckesc be vgvgr mkcrbe m ics vmicres scfre im gopcrtmjkgm be
mikmjzmr oetms.
b) Estmfieker oetms kcjkretms m oebgmjc pimzc y sus pmscs gjgkgmies.
m) Besmrrciimr uj pimj be prevejkgûj be rekmïbms.
k) Ejkumbrmr ei gjkreoejtc bei tgeopc ejtre sesgcjes kcoc uj
’expergoejtc be kmopc‟.
b) Prcdrmomr sesgcjes be ’acrtmiekgogejtc‟.

Besbe ei gjgkgc bei trmtmogejtc, ei kiïjgkc befe kcjtrmrrestmr im

estgdomtgzmkgûj bei kcopcrtmogejtc sugkgbm myubmjbc mi kcjsuitmjte m
gjtedrmr ims bgagkuitmbes que prcvckm im gbemkgûj sugkgbm besbe uj omrkc be
bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm y kcoprcogsc. Evejtumioejte, ei kcjsuitmjte jctmrí
que ims estrmtedgms be marcjtmogejtc crgejtmbms m im evgtmkgûj bei omiestmr scj
ims que resuitmj ej ei kcopcrtmogejtc sugkgbm, kcj ei tgeopc beskufrgrí y
kcjagromrí que ei kcopcrtmogejtc sugkgbm es uj resuitmbc jmturmi be im
evgtmkgûj y im resciukgûj be prcfieoms gjeaektgvm, y jc uj mktc omivmbc c
verdcjzcsc que reaiene ujm amiim be kmríkter. Msï, ei trmfmnc termpçutgkc
kmofgmrí be ruofc, be kejtrmrse ej ei kcopcrtmogejtc sugkgbm vgrmrí mi
besmrrciic be estrmtedgms be marcjtmogejtc psgkciûdgkms que puebej eopiemrse
mjte im eoerdejkgm be im sugkgbmigbmb.
Im estrmtedgm kejtrmi bei trmtmogejtc es ei mjíigsgs aujkgcjmi be im
sugkgbmigbmb, uj prckebgogejtc que puebe sedugrse m pmrtgr be bcs estrmtedgms
físgkms> ei mutcocjgtcrec y im ejtrevgstm ackmigzmbm. Kcoc prckebgogejtc, ei
mjíigsgs aujkgcjmi myubm m estubgmr ics amktcres sgtumkgcjmies que dejermrcj,
ocibemj y omjtgejej im sugkgbmigbmb< ej ctrms pmimfrms, fuskm gbejtgagkmr ims
sgtumkgcjes que prcvckmj ims respuestms sugkgbms kcdjgtgvms, eockgcjmies y
kcjbuktumies bei kcjsuitmjte, respuestms que hmj sgbc mprejbgbms m ic imrdc be
su vgbm y que reaienmj ic que es vmigcsc pmrm çi. Ei ocjgtcrec be im
sugkgbmigbmb
gjstgdmj ics kcjsgste ej redgstrmr
pejsmogejtcs, gjacromkgûjy scfre
sejtgogejtcs ims sgtumkgcjes
mkkgcjes que
sugkgbms, este
mutcrredgstrc tgeje ei vmicr mýmbgbc be myubmr m estmfieker ujm reimkgûj ejtre

ics kcjkeptcs mprejbgbcs ej termpgm y sgtumkgcjes kctgbgmjms be im vgbm bei

kcjsuitmjte. Im tmfim 5-2 es uj eneopic be uj redgstrc be mutcrredgstrc que
puebe usmrse burmjte ei trmtmogejtc.

Rmfim 5-2. Mutcrredgstrc bei kcopcrtmogejtc sugkgbm

Mutcrredgstrc bei kcopcrtmogejtc sugkgbm y resciukgûj be prcfieoms

Gjstrukkgcjes> kmbm que jcte im ckurrejkgm be gbemkgûj, besec c ujm mkkgûj sugkgbm kcopiete kmbm ujm be ims
kciuojms kcj im gjacromkgûj reievmjte. Im gjacromkgûj redgstrmbm ej ims kciuojms jcs myubmrí m ejtejber su
kcopcrtmogejtc sugkgbm y m gbejtgagkmr miterjmtgvms be resciukgûj be prcfieoms eaektgvms.
Aekh
Aekhmm [g
[gtu
tumk
mkgû
gûj
j PGOE
PGOE[ [ Pejsmogejtcs c mkkgcjes Hmfgigbmbes be bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm y
Pejsmogejtcs sugkgbms kcoprcogsc (evmiþe su eaektgvgbmb be 0-=00)
Gopuiscs (vmicre su gjtejsgbmb y
Oeocrgms burmkgûj ej ujm eskmim be =-
Eockgcjes =00)
[ejsmkgcjes
 [E[GCJE[ GJGKGMIE[ BE RVMRMOGEJRC> PVCOCQEV
EI KMOFGC KCJBUKRUMI

Bespuçs
enerkgkgc be gjtrcbukgr
m remigzmr ejtreei ims
mutcrredgstrc,
sesgcjes beeitrmtmogejtc.
kiïjgkc befeMsgogsoc,
msgdjmric ei
kcoc uj
kiïjgkc
befe msedurmrse be revgsmric mi gjgkgc be kmbm sesgûj y usmric pmrm beagjgr ims
prgcrgbmbes be im ogsom, ims sgtumkgcjes que se mjmigzmríj aujkgcjmioejte m
omycr betmiie y pmrm ims kumies se expicrmrí ei usc be ims estrmtedgms be
bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm y kcoprcogsc. Kmbm repcrte, gjkiusc ujm jctm
oejtmi, befe ser trmtmbc besbe este ejacque pcsgtgvc, sg ei kcjsuitmjte
gbejtgagkm que ei kiïjgkc tgeje gjterçs ej su repcrte, im prcfmfgigbmb be remigzmr
tmrems be mutcrredgstrc serí omycr.
Im revgsgûj be ims sgtumkgcjes reievmjtes redgstrmbms se hmke oebgmjte im
’ejtrevgstm ackmigzmbm‟ ([trcsmhi, Vcfgjscj & Dustmvsscj, 60==< ver
tmofgçj kmpïtuic 2), uj oçtcbc be gjbmdmkgûj kejtrmbc ej im ’utgigbmb‟ bei
kcopcrtmogejtc bei kcjsuitmjte ej sus bgversms írems vmigcsms be vgbm ‒pcr
eneopic> maektgvm, imfcrmi, bgversgûj y smiub‒ y kuyc gjterçs es bgstgjdugr
ims estrmtedgms be marcjtmogejtc que scj eaektgvms be ims que jc. Burmjte im
ejtrevgstm ackmigzmbm, ei kiïjgkc mjgom mi kcjsuitmjte m beskrgfgr (ej vez be
nuzdmr) ics epgscbgcs redgstrmbcs, im acrom ej que respcjbgû m eiics y
bgstgjdugr ims respuestms que aujkgcjmrcj y ims que jc. Im eaektgvgbmb be ims
respuestms se evmiþm mi predujtmr pcr sus kcjsekuejkgms m kcrtc y imrdc pimzc,
ej evejtcs espekïagkcs y ej ei pimjc oís dejermi be im vgbm bei kcjsuitmjte.
Pcr eneopic, ei kiïjgkc puebe predujtmr bgrektmoejte y kcj kurgcsgbmb>
’pejsmr ej ei sugkgbgc ej estm sgtumkgûj, ³myubû be im omjerm ej que esperms3,
³quç tmi aujkgcjm ej ctrms írems be vgbm gopcrtmjtes pmrm tg3, ³es þtgi ej ei
kcjtextc be im vgbm que esperms vgvgr3‟. Im ejtrevgstm ackmigzmbm myubmrí mi
kcjsuitmjte m gbejtgagkmr ims estrmtedgms que estíj aujkgcjmjbc y ims que tgejej
uj eaektc mbversc, y myubmrí mi kiïjgkc m gjtrcbukgr ims estrmtedgms be
bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm y kcoprcogsc. Burmjte este prckesc, ei kiïjgkc
beferí mprcvekhmr tmofgçj kumiquger cpcrtujgbmb pmrm predujtmr scfre, c
eicdgmr, eneopics be ics prckescs be bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm y kcoprcogsc,
pcr eneopic> ’³kûoc icdrmste omjenmr estm sgtumkgûj sg expergoejtmfms tmjtc
bcicr3‟. Ei rekumbrc 5-6 beskrgfe ims predujtms físgkms be im ejtrevgstm
ackmigzmbm.

Vekumbrc 5-6. Predujtms físgkms be im ejtrevgstm ackmigzmbm

=. ³]uç fuskmfms icdrmr (eigogjmr c eskmpmr bei omiestmr) mktumjbc be estm acrom3
6. ³]uç ctrms kcsms hms gjtejtmbc pmrm icdrmr eigogjmr c eskmpmr be este omiestmr3
;. ³Kûoc hm aujkgcjmbc m kcrtc y imrdc pimzc3
2. ³Hm tejgbc midþj kcstc pmrm tg respektc m ic que es vmigcsc ej tu vgbm3

Ics pmtrcjes be kcopcrtmogejtc bgrgdgbcs m im evgtmkgûj tgejbej m

expmjbgrse m ctrms sgtumkgcjes y írems be vgbm, y se kcjvgertej ej uj pmtrûj
rïdgbc be respuestm que bgsogjuye im pcsgfgigbmb be respcjber be acrom
bgaerejte m sgtumkgcjes bgaerejtes (ver kmpïtuic 6). Pmrm recrgejtmr ei kursc bei
kcopcrtmogejtc bei kcjsuitmjte hmkgm ujc be resciukgûj be prcfieoms kcj
fmse ej ic que vmicrm, ei kiïjgkc se fmsm ej ic gbejtgagkmbc ej im ejtrevgstm
ackmigzmbm pmrm miejtmr mi kcjsuitmjte m gjtejtmr kcopcrtmogejtcs que
aujkgcjmj, y benmr gr ics kcopcrtmogejtcs que se supcje que ’beferïmj
aujkgcjmr‟. Ej aujkgûj be ic beskufgertc, ei kiïjgkc beferïm miejtmr mi
kcjsuitmjte m remigzmr expergoejtcs kcjbuktumies, enerkgkgcs bgseýmbcs
kcimfcrmtgvmoejte y que se msgdjmj kcj ei cfnetgvc be prcfmr im aujkgcjmigbmb
be juevcs kcopcrtmogejtcs, gjkiusc im rekurrejkgm bei kcopcrtmogejtc
sugkgbm es ujm cpcrtujgbmb pmrm evmiumr y bgstgjdugr ic que aujkgcjm be ic que
jc.
M ic imrdc bei trmtmogejtc, ei kiïjgkc beferí evgtmr kmer ej kumtrc trmopms>
im prgoerm be eiims es evmiumr ei çxgtc be im termpgm m pmrtgr be im rebukkgûj bei
kcopcrtmogejtc sugkgbm, ei kiïjgkc evgtm kmer ej estm trmopm fmimjkemjbc sus
gjtervejkgcjes kcj ei kcopcrtmogejtc sugkgbm y mprcvekhíjbcims pmrm
prepmrmr ei terrejc pmrm uj rmjdc be gjtervejkgcjes kejtrmbms ej ei
acrtmiekgogejtc be ims hmfgigbmbes be bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm y kcoprcogsc.
Im sedujbm trmopm es gjtejtmr gr oís rípgbc be ic que ei kcjsuitmjte puebe,
ujm omjerm be evgtmr kmer ej estm trmopm es predujtmrie scfre im kcjagmjzm
que tgeje pmrm icdrmr uj expergoejtc kcjbuktumi ej ujm eskmim be 0 m =0< ei
kiïjgkc befe rekcjcker que im gopcrtmjkgm be im gjtervejkgûj jc es dejermr
drmjbes kmofgcs ej pckc tgeopc, sgjc gjkreoejtmr im kmpmkgbmb bei
kcjsuitmjte pmrm utgigzmr estrmtedgms be marcjtmogejtc kcj fmse ej im
bgspcsgkgûj y ic que vmicrm. Im terkerm trmopm serïm kcjagmrse kumjbc ei
kcjsuitmjte oencrm, im kimve be im gjtervejkgûj es reacrzmr ei kmofgc y
rekcjcker sgouitíjemoejte que mprejber hmfgigbmbes be bgspcsgkgûj,

kcjskgejkgm y kcoprcogsc es uj prckesc grreduimr< ei kiïjgkc befe rekcrbmr mi

kcjsuitmjte que muj kumjbc im sgtumkgûj oencrm, ics prcfieoms resurdgríj ej
ei auturc, be mhï im gopcrtmjkgm be prmktgkmr ims hmfgigbmbes físgkms mjte im
ckurrejkgm be evejtcs mdrmbmfies y besmdrmbmfies. Im kumrtm trmopm serïm
gjkreoejtmr ei kugbmbc kcjtgjdejteoejte m omycr drmvebmb be im
sugkgbmigbmb, im arekuejkgm be ims sesgcjes beferïm prcdrmomrse tejgejbc ej
oejte ei oencr aujkgcjmogejtc m imrdc pimzc bei kcjsuitmjte (ejackmrse ej ei
trmtmogejtc y jc ej im prevejkgûj, ver kmpïtuic ;). Ej dejermi, m omycr
krcjgkgbmb bei kcopcrtmogejtc sugkgbm omycr jekesgbmb be acrtmieker im
tciermjkgm eockgcjmi ej im perscjm, y oejcr im jekesgbmb be prcdrmomr
sesgcjes mbgkgcjmies. Kcoc redim dejermi, ei jþoerc be sesgcjes beferïm
bgsogjugr bepejbgejbc be im oencrïm bei kcjsuitmjte, im que se beterogjm pcr
im oencrïm be sus hmfgigbmbes be mutcocjgtcrec y remigzmkgûj be expergoejtcs
kcjbuktumies eaektgvcs ejtre sesgcjes. Ujm acrom þtgi be beterogjmr im
arekuejkgm jekesmrgm be ims sesgcjes serïm predujtmr mi kcjsuitmjte pcr ei
tgeopc que ie tcomrïm remigzmr uj juevc expergoejtc kcjbuktumi, y vmicrmr sg
çste aujkgcjm. Mi gjgkgc be im gjtervejkgûj, resuitmrïm iûdgkc que ims sesgcjes
se prcdrmoej cfebekgejbc m ics jgveies be mjsgebmb bei kcjsuitmjte scfre su
kmpmkgbmb pmrm igbgmr kcj ics gopuiscs sugkgbms, im arekuejkgm beferïm
bgsogjugr bepejbgejbc be su kmpmkgbmb pmrm gopieoejtmr juevms estrmtedgms
be marcjtmogejtc.
Estm amse gjgkgmi bei trmtmogejtc jc tgeje uj jþoerc igogtmbc be sesgcjes,
pmrm midujcs kcjsuitmjtes puebe burmr midujms sesgcjes y pmrm ctrcs midujcs
oeses. Ics amktcres que seýmimj im agjmigzmkgûj be im amse gjgkgmi bei
trmtmogejtc scj> m) im beocstrmkgûj be hmfgigbmb pmrm prmktgkmr bgspcsgkgûj,
kcjskgejkgm y kcoprcogsc be acrom espcjtíjem burmjte ims sesgcjes be
trmtmogejtc< f) im beocstrmkgûj be sedurgbmb ej que ei kiïjgkc kcoprejbe su
besespermkgûj y su bcicr y, pcr ic tmjtc, estí bgspuestc m kcjagmr ej çi< k) im
príktgkm be expergoejtcs kcjbuktumies ej im vgbm kctgbgmjm, jc gopcrtmjbc sg
su gjvciukrmogejtc pmreke tcrpe mi prgjkgpgc, im bgspcsgkgûj m gjtejtmr midc
bgaerejte es ic oís gopcrtmjte.
 [E[GCJE[ GJREVOEBGM[ BEI RVMRMOGEJRC

Ims prgjkgpmies oetms bei trmtmogejtc scj prcocver, bejtrc y auerm be im

sesgûj,
omiestmrimeockgcjmi
príktgkm bem bgversms
pmrtgr beestrmtedgms
im príktgkmpmrm gjkreoejtmr
be im im mkeptmkgûj
mtejkgûj piejm, bei
kcjskgejte,
kurgcsm, besmpedmbm y jc sejtejkgcsm be ims sgtumkgcjes que se ie presejtmj, y
kcjektmr y mktumr kcjsgstejteoejte kcj ic que resuitm vmigcsc. Ims hmfgigbmbes
be bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm y kcoprcogsc se presejtmrcj burmjte im amse
gjgkgmi bei trmtmogejtc y ej estm amse gjteroebgm se ejtrejmj expiïkgtmoejte
oebgmjte im príktgkm repetgbm be vmrgebmb be estrmtedgms ej sgtumkgcjes
eockgcjmioejte besmagmjtes y mpmrejteoejte bgstgjtms. Ei rekumbrc 5-;
ouestrm ujm igstm be estrmtedgms que usmocs arekuejteoejte ej juestrc
ocbeic y que estíj fmsmbms ej ims suderejkgms be [trcsmhi, Vcfgjscj y
Dustmvsscj (60=5).

Vekumbrc 5-;. Estrmtedgms be bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm y kcoprcogsc arekuejteoejte

arekuejteoejte utgigzmbms
=. Bgspcsgkgûj
• Gomdgjmr m ics PGOE[ kcoc jufes ej ei kgeic.
• Gomdgjmr que ics PGOE[ scj uj mfusmbcr ej im eskueim, y que se ies ogrm kcj sedurgbmb m ics cncs.
• Vepetgrse ics pejsmogejtcs besmdrmbmfies kmofgmjbc im veickgbmb, ousgkmigbmb c tcjc be vcz kcj que se ies
eskukhm.
• Gomdgjmr que im kcjskgejkgm es ujm kmnm be im que se extrmej ics PGOE[ ujc pcr ujc (jcofrmrics ogejtrms se ies
extrme).
6. Kcjskgejkgm
• Bgstgjdugr Oejte Vemktgvm be Oejte [mfgm.
• Kcjkejtrmrse ej im respgrmkgûj pmrm trmer im mtejkgûj mi ocoejtc presejte.
• Eskmjec kcrpcrmi.
• [ûic jctmr ics PGOE[ que surdej.
• Hmker kumiquger mktgvgbmb kcj mtejkgûj piejm.
;. Kcoprcogsc
• Oetíacrms reimkgcjmbms kcj vgmnes.
• Predujtmr m ics PGOE[> ³quç es esc vmigcsc que qugeres prcteder3
• Usmr eskmims be bgspcsgkgûj.
• Pimjgagkmr tmrems pmrm ’bmr ei prgoer pmsc‟.

Bgspcsgkgûj
Pmrm prmktgkmr im bgspcsgkgûj, es jekesmrgc que ims perscjms se besmpeduej be
ims evmiumkgcjes,
mkeptmr nugkgcs
su presejkgm besbey im
kmtedcrïms amfrgkmbms
Oejte [mfgm. Estm pcr im Oejtese Vemktgvm
perspektgvm kmrmktergzmy
pcr im bgspcsgkgûj m pmrmrse be arejte mi omiestmr eockgcjmi sgj hmker jmbm

pmrm kmofgmr sus kumigbmbes c suprgogric. Pmrm icdrmric, ei kiïjgkc ejseým mi

kcjsuitmjte que kmbm perscjm vgve kcj bcs bgaerejtes ocbmigbmbes oejtmies.
Im prgoerm be eiims se ejkuejtrm oís mktgvm burmjte im vgdgigm y iievm pcr
jcofre Oejte Vemktgvm, este estmbc oejtmi es ujm gjteigdejkgm verfmi y
mjmiïtgkm, y kcoc tmi, se espekgmigzm ej evmiumr, nuzdmr, kmtedcrgzmr y prebekgr.
Este estmbc oejtmi es þtgi pmrm gbejtgagkmr, mjmigzmr y resciver prcfieoms
exterjcs (pcr ic que ej ctrcs textcs se ie kcjcke kcoc Oejte be [ciukgûj be
Prcfieoms, p. en., [trcsmhi, Vcfgjscj & Dustmvsscj, 60=5), perc kumjbc se
crgejtm m ics PGOE[ resuitm ej gjtejtcs be evgtmkgûj c kcjtrci eockgcjmi be
resuitmbcs pmrmbûngkcs ([trcsmhi, Vcfgjscj & Dustmvsscj, 60=6). Im Oejte
Vemktgvm se kcjkejtrm ej ei pmsmbc (fuskmr ei crgdej bei prcfieom) c ej ei
auturc (mjtgkgpmr ics pcsgfies resuitmbcs be ims mkkgcjes), y su jmturmiezm es
mfstrmktgvm, pues fuskm gbejtgagkmr im auejte be midþj prcfieom pmrm pcber
resciveric. Ei sedujbc estmbc oejtmi es im Oejte [mfgm, uj estmbc oejtmi
kmrmktergzmbc pcr im mtejkgûj mopigm y aiexgfie mi ocoejtc presejte. Kcoc
perscjms, mkkebeocs m este estmbc oejtmi oebgmjte kumiquger príktgkm que
prcoueve uj mkkesc vciujtmrgc y scstejgbc m im expergejkgm presejte ogejtrms
im oejte remktgvm trmtm be bgrgdgr juestrc kcopcrtmogejtc.
Gbejtgagkmrse kcj ics nugkgcs e gjbgkmkgcjes be im Oejte Vemktgvm es tcomr im
rutm hmkgm ei suargogejtc< pmrm recrgejtmrse mi kmogjc be im mkeptmkgûj
eockgcjmi se requgere mbcptmr uj estmbc be Oejte [mfgm, jc sejtejkgcsc y jc
remktgvc. Ej ei trmtmogejtc, im mkeptmkgûj eockgcjmi y im mtejkgûj piejm estíj
ïjtgomoejte reimkgcjmbms, es gopcsgfie mkeptmr ei omiestmr eockgcjmi sg jc
pcbeocs besmpedmrjcs be ics nugkgcs y evmiumkgcjes, y es gopcsgfie
expergoejtmr ei bcicr ej ei ocoejtc presejte sg jc estmocs bgspuestcs m
expergoejtmr ei omiestmr kcjtejgbc ej çi.

Besmrrciimr ujm perspektgvm kcjteopimtgvm be im Oejte Vemktgvm besbe im

Oejte [mfgm
Kumjbc ics kcjsuitmjtes pgerbej im bgstgjkgûj ejtre su ’yc oís drmjbe‟ y esm
pequeým pmrte be eiics que es im Oejte Vemktgvm, se puebe myubmr m
besmpedmrse sg se krem ujm reimkgûj be hmfimjte (Oejte Vemktgvm) y eskukhm
(ei kcjsuitmjte). Midujms acroms be icdrmric scj predujtmr mi kcjsuitmjte>
(ei kcjsuitmjte). Midujms acroms be icdrmric scj predujtmr mi kcjsuitmjte>
’³]uç bgke tu Oejte Vemktgvm scfre estc3‟ y ’³Kûoc remkkgcjm tu oejte m ic
que bgne3‟. Ctrm oetíacrm þtgi serïm hmfimr be im Oejte Vemktgvm kcoc ujm

ejtgbmb kcj uj prcpûsgtc bgstgjtc mi bei kcjsuitmjte, prcpûsgtcs que puebej

ser pckc represejtmtgvcs be sus gjtereses. ’³M qugçj ie vms m hmker kmsc, m tu
expergejkgm c m tu Oejte Vemktgvm3‟ c ’Ru Oejte Vemktgvm se vm m ociestmr sg
im bescfebekes. Puebe que se pcjdm oís rugbcsm sg jc ie kuopies ei
kmprgkhc.‟ Kmofgmr midujms kcjvejkgcjes igjdùïstgkms puebe oeromr im
veickgbmb be im Oejte Vemktgvm tmofgçj, pcr eneopic, kmofgmjbc ics ’percs‟
pcr ’y‟, c pebgr hmfimr m ics kcjsuitmjtes be sus PGOE[ be ujm acrom que ics
jcofre kcj prekgsgûj.
Agjmioejte, sg ei kcjsuitmjte se estmjkmrm ej ims hgstcrgms que nustgagkmj ei
sugkgbgc be im Oejte Vemktgvm burmjte im sesgûj c sgopieoejte repcrtmrm
expergoejtmr midþj tgpc be ’ficquec oejtmi‟, puebe resuitmr eaektgvc
kcoejtmr ei prckesc y jc trmtmr be bmrie sciukgcjes. [e puebe kremr bgstmjkgm
bgkgejbc midc sgopie kcoc ’Pmreke que tu Oejte Vemktgvm te hm omjbmbc uj
kcrrec eiektrûjgkc ³quç es ic que te kuejtm3‟ c ’³te bgste kuejtm be que tu
Oejte Vemktgvm se mkmfm be oeter ej im kcjversmkgûj3‟. Estm tcom be
perspektgvm jc se besmrrciim kcj gjtrcspekkgûj c bespuçs be uj ’bmrse
kuejtm‟< ckurre m trmvçs be im príktgkm.
Burmjte ei prckesc, ei kcjsuitmjte jctmrí im jmturmiezm mutcoítgkm be im
Oejte Vemktgvm y su mktgvgbmb sgj tejer que cfebeker sus gjbgkmkgcjes c sus
kcoejtmrgcs. Estrmtedgms mbgkgcjmies pmrm icdrmric gjkiuyej que ei kiïjgkc
mjgoe mi kcjsuitmjte m hmker ei enerkgkgc be jctmr ims hgstcrgms (ruogmkgûj y
preckupmkgûj) que im Oejte Vemktgvm ie kuejtm, y jmrrmrims ujm y ctrm vez be
acrom kcjskgejte kmofgmjbc ics betmiies y resuitmbcs be im hgstcrgm, este
enerkgkgc
Vemktgvm tgeje im agjmigbmb
es kmpmz be myubmr
be dejermr mi kcjsuitmjte
ujm gjagjgbmb m jctmr que
be hgstcrgms, im Oejte
mdrmbmfies y
besmdrmbmfies, kcherejtes (y que ims hgstcrgms que ie kuejtm jc benmj be ser
hgstcrgms pcr iûdgkms que pmrezkmj).
Ej midþj ocoejtc, ei kcjsuitmjte rekcjckerí que hmy pejsmogejtcs oís
’pedmncscs‟ que ctrcs, usumioejte estcs pejsmogejtcs scj oís prcvckmtgvcs
y estíj msckgmbcs m rekuerbcs trmuoítgkcs, eockgcjes c sejsmkgcjes aïsgkms
bgspimkejterms, im presejkgm be estms expergejkgms pedmncsms es ujm fuejm
cpcrtujgbmb pmrm mbcptmr ujm pcsturm be bgspcsgkgûj arejte m eiims.
 Mbcptmr ujm pcsturm be bgspcsgkgûj

Ei sedujbc pmsc hmkgm im bgspcsgkgûj es acrtmieker im hmfgigbmb be omjtejerse

jctmjbc ics P G O E [ gjbesembcs kumjbc se presejtmj. Estm príktgkm jc
besmpmreke ics PGOE[, perc sï prevgeje que se mopigagquej pcr ics eaektcs
pmrmbûngkcs be ics gjtejtcs be suprgogrics c evgtmrics.
Ej juestrc ejacque, mbcptmr ujm pcsturm be bgspcsgkgûj gjkiuye ei usc be
uj iejdumne oetmaûrgkc bcjbe se hmfim be estmr bgspuestc m ’bmr im
fgejvejgbm‟ c ’rekgfgr kcopmsgvmoejte‟ m ics PGOE[ bcicrcscs kumjbc
mpmrekej, gjkiuyejbc im gbemkgûj sugkgbm. Pcr eneopic, ei kiïjgkc puebe bekgr
kcsms kcoc ’Jujkm smfeocs quç pmsmrí sg ie mfres im puertm m estcs gjvgtmbcs.
Pcbrïmj hmker oukhc rugbc, supcjdc. Ic que sï smfeocs es ic que ckurrgrí sg
gjtejtms iukhmr kcjtrm eiics, oís be ic ogsoc. ³Estmrïms bgspuestc m ocverte
bgstgjtc y reimnmr tu kuerpc kumjbc mpmrezkmj3‟ Ej juestrc ejacque, es usumi
eskukhmr m uj kiïjgkc bekgr kcsms kcoc ’³puebes recrgejtmrte m ujm pcsturm be
bgspcsgkgûj y jctmr ic que estí mpmrekgejbc, ej vez be trmtmr be gjhgfgric3‟ c
’³puebes hmker espmkgc pmrm ic que surdgû3‟, ’³puebes perogtgr que estm
expergejkgm te mkcopmýe ogejtrms hmkes midc que sem gopcrtmjte pmrm tg3‟ c
’³quç pmsmrïm sg dumrbms estm expergejkgm ej tu fcisc/fcisgiic y im kmrdms
kcjtgdc m ic imrdc bei bïm3‟. Kmbm ujm be estms predujtms trmtm be scstejer im
expergejkgm kcj igderezm, sgj beaejberse be eiim, gjtejtmr kcjtrcimrim c
suprgogrim.

Kcjskgejkgm
Im kcjskgejkgm
presejte y tcomresujm
im perspektgvm
hmfgigbmb bebesmpedmbm
kcjkejtrmr beim ims
mtejkgûj ej ei ocoejtc
kgrkujstmjkgms be vgbm
besmagmjtes y ims jmrrmkgcjes dejermbms pcr im Oejte Vemktgvm. Ims
gjtervejkgcjes gjoebgmtms bejtrc be im sesgûj tgejej im omycr cpcrtujgbmb be
prcocver kcjtmktc kcj ei ocoejtc presejte y myubmr mi kcjsuitmjte m estmr
oís kcjskgejte. Predujtms kcoc ’³puebes sejtmrte uj ocoejtc y sûic jctmr
ic que mkmfm be mpmreker pmrm tg‟‗ c ’³puebes beskrgfgroe ic que estís
expergoejtmjbc ej este ocoejtc3‟ y ’³kûoc se sgejte tu kuerpc mhcrm que
estís hmfimjbc be estc3‟ puebej myubmr mi kcjsuitmjte m expmjbgr su
kcjkgejkgm bei ocoejtc presejte. Ujm tmrem tïpgkm pmrm estcs prcpûsgtcs serïm
im utgigzmkgûj
estrmtedgm trmtmbebeujque’teroûoetrc be evmiþe
ei kcjsuitmjte kcjkgejkgm‟ mi eskmim
ej ujm agjmi be
be kmbm bïm, estm
0 (tctmioejte
gjkcjskgejte) m =0 (mfsciutmoejte kcjskgejte ej tcbc ocoejtc y iudmr), quç

tmj kcjskgejte estuvc m ic imrdc bei bïm. Ej estm tmrem pebgocs mi kcjsuitmjte
tcomr jctm be ics evejtcs msckgmbcs m omycr kcjskgejkgm burmjte ei bïm (p.
en., eskukhmr oþsgkm, enerkgtmrse c fmgimr).

Besmrrciimr hmfgigbmb pmrm tcomr perspektgvm

Ei kiïjgkc befe kcjversmr scfre ims expergejkgms bei kcjsuitmjte kcoc sg
auermj ’hgstcrgms‟, ’kremkgcjes be im Oejte Vemktgvm‟, kcj ei cfnetgvc be
myubmr m im perscjm m tcomr bgstmjkgm be sus prcpgcs prckescs be
pejsmogejtc. [ûic msï se ies puebe kcjteopimr besbe ctrm perspektgvm> ’³vgvgr
mkcrbe m estm hgstcrgm te myubm m tejer ei tgpc be vgbm que besems tejer3‟. Ei
kiïjgkc gjtejtm myubmr m ics kcjsuitmjtes m rekcjcker estms hgstcrgms y
omjtejerse kcjskgejte ej su presejkgm. Ims estrmtedgms prgjkgpmies scj myubmr
mi kcjsuitmjte m omjtejer su mtejkgûj ej ei ocoejtc presejte, be omjerm que
tcoe bgstmjkgm be sus hgstcrgms sugkgbms c gomdgje kuíi serïm ei þitgoc be ics
resuitmbcs sg sgdugerm ims hgstcrgms be im oejte remktgvm kcopietmoejte y ej
kmbm ocoejtc be su bïm.

Mprcvekhmr im ckurrejkgm be ocoejtcs bcicrcscs pmrm prmktgkmr ujm

cfservmkgûj besmpedmbm be ims eockgcjes
Midujcs be ics ocoejtcs be mutcmagromkgûj y krekgogejtc que ims perscjms
expergoejtmj ej su vgbm ckurrej ej presejkgm be uj gjtejsc omiestmr
eockgcjmi. Be hekhc, ei kmofgc kcjbuktumi jekesmrgc pmrm juestrcs
kcjsuitmjtes ckurre ej presejkgm be im gbemkgûj sugkgbm y ei omiestmr
eockgcjmi. Ics kcjsuitmjtes puebej mprejber m mkeptmr estms expergejkgms sgj
nuzdmrse kumjbc ims reimkgcjes pejsmogejtc-sejtgogejtc-mkkgûj
pejsmogejtc-sejtgogejtc- mkkgûj scj
cfservmbms besbe im oejte smfgm y kcjteopimbms besbe su aujkgcjmigbmb. Msï,
ics kcjsuitmjtes pgerbej im jekesgbmb be rekurrgr mi pejsmogejtc sugkgbm y ics
gopuiscs sugkgbms puebej resgstgrse. Ics pejsmogejtcs y sejtgogejtcs puebej
cfservmrse pcr ic que scj, remkkgcjes psgkciûdgkms mprejbgbms, y jc pcr ic
que mpmrejtmj ser, uj espenc be im remigbmb c ocjstrucs psgkciûdgkcs mi
mkekhc. Ei kiïjgkc puebe utgigzmr vmrgebmb be enerkgkgcs kcimfcrmtgvcs pmrm
ejseýmr mi kcjsuitmjte m ocstrmrse kcj omycr bgspcsgkgûj mi ocoejtc kumjbc
surdej sus PGOE[ gjbesembms, eneopics be estcs scj ics enerkgkgcs be
Mkeptmkgûj Vmbgkmi (Igjehmj, 60=5m) c bgmrgcs be bgspcsgkgûj c iukhm (Hmyes,

[trcsmhi & Tgiscj, 60==). Estcs enerkgkgcs myubmríj mi kcjsuitmjte m

gbejtgagkmr que drmj vmrgebmb be su suargogejtc bgmrgc se befe m su
gjbgspcsgkgûj pmrm expergoejtmr omiestmr, y que, pcr ei ctrc imbc, im
bgspcsgkgûj be expergoejtmric rebuke sgdjgagkmtgvmoejte im jekesgbmb be
kcjtrcimric y eigogjmric, y kcj eiic bgsogjuye ei suargogejtc. M ic imrdc bei
trmtmogejtc, im ckurrejkgm be pejsmogejtcs sugkgbms puebe reejkumbrmrse
kcoc epgscbgcs be fmnc jgvei be mkeptmkgûj eockgcjmi msckgmbcs m nugkgcs
bmýgjcs scfre ei bcicr expergoejtmbc.

Kcoprcogsc
Besmrrciimr pmtrcjes be vgbm kcoprcoetgbcs requgere be im hmfgigbmb pmrm
gbejtgagkmr ic que se vmicrm y kremr uj estgic be mkkgûj kcjsgstejte kcj ic que
gopcrtm perscjmioejte. Uj enerkgkgc que puebe myubmr mi kcjsuitmjte m
gbejtgagkmr ic que vmicrm es ei enerkgkgc bei aujermi, çste kcjsgste ej pebgrie
que gomdgje ims kumigbmbes kcj que ie dustmrïm que sus seres quergbcs ic
beskrgfgermj ei bïm be su aujermi. Uj enerkgkgc sgogimr es pebgrie que
gbejtgagque ei bïm be su nufgimkgûj y pgejse ej ic que sus kciedms y mogdcs
pcbrïmj bekgr scfre sus kumigbmbes pcsgtgvms. Pmrm myubmr mi kcjsuitmjte m
jctmr que sus mkkgcjes ic mkerkmj c ic mienmj be vgvgr be mkuerbc kcj ic que ie
gopcrtm, ei kiïjgkc puebe hmker predujtms kcoc> ’³quç bgrïm tu epgtmagc sg ic
eskrgfgermj ej este ocoejtc be tu vgbm3‟ c ’³hmy midc oeocrmfie pmrm ei bïm
be tu retgrc que pubgerms eiedgr hmker nustc mhcrm3‟.

Ctrm oís
omrkc acrom ej que
mopigc se vgbm
be su puebe
y icmyubmr
que iesm resuitm
ics kcjsuitmjtes
vmigcsc ej meiim
kcjteopimr ei
es ejamtgzmr
im gopcrtmjkgm be usmr ic que vmicrmj ej ocoejtcs besmagmjtes. Estc puebe
amvcrekerse predujtmjbc> ’³quç es ic gopcrtmjte pmrm tg ej estm sgtumkgûj3‟,
’³quç es ic que te dustmrïm beaejber ej este ocoejtc3‟, ’³quç hmrïm que estm
sgtumkgûj auerm hcjcrmfie c tuvgerm prcpûsgtc pmrm tg‟.
Pmrm prepmrmr mi kcjsuitmjte m hmker kmofgcs be bgrekkgûj ej su vgbm
puebej hmkerse predujtms mkerkm be sus prcpûsgtcs> ’³Puebes jctmr hmkgm
bûjbe te bgrgdes y kcopmrmric kcj im bgrekkgûj hmkgm im que qugeres
bgrgdgrte3‟, ’³te sejtgrïms oencr respektc m tu vgbm sg marcjtmrms estm sgtumkgûj
be omjerm bgaerejte3‟ c ’³mi eiedgr estm mkkgûj bgrïms que te hmkes kmsc c te
mienms be ic que te gopcrtm3‟.

Eiekkgûj, bgspcsgkgûj y kcoprcogsc

Ej juestrc ejacque es gopcrtmjte gjkcrpcrmr estrmtedgms que amvcrezkmj ei
gjvciukrmogejtc kcj im vgbm y jc sûic eiedgr mktumr be mkuerbc kcj ic que es
vmigcsc. Estms estrmtedgms ejamtgzmj im gopcrtmjkgm be kcjarcjtmr midc que ei
kcjsuitmjte hm evgtmbc prevgmoejte. Utgigzmocs im pmimfrm eiekkgûj be bcs
omjerms prgjkgpmies> prgoerc im usmocs pmrm beskrgfgr ei mktc be eiedgr ejtrmr
ej sgtumkgcjes be vgbm que prcvcquej PGOE[ gjkûocbms< pcr eneopic, ics
kiïjgkcs puebej predujtmr> ’³estmrïms bgspuestc m hmker estm mkkgûj muj
kumjbc tu Oejte Vemktgvm bgke que ics resuitmbcs seríj aujestcs3‟. Ej
sedujbc iudmr, im eiekkgûj se presejtm kcoc uj eieoejtc kimve pmrm prcbukgr
mkkgcjes be vgbm eaektgvms y kcoprcoetgbms, im mkkgûj kcoprcoetgbm es
omjtejerse ej im presejkgm be PGOE[ besmdrmbmfies ej jcofre be ic que
perscjmioejte es mkuerbc
estís vgvgejbc be vmigcsc. kcj
’³]uç pcbrïms
ic que eiedgr hmker
te gopcrtm‟ que te kcoujgkmrm
c ’sg pubgerms eiedgr, ³quçque
te
dustmrïm hmker bgaerejte ej estm sgtumkgûj3‟.

Oetíacrms scfre vgmnes

Ims oetíacrms scfre vgmnes kcoujgkmj im gbem be que ujm mkkgûj prcpcsgtgvm,
pcr pequeým que sem, es jekesmrgm pmrm gjgkgmr uj trmyektc oís drmjbe. Ctrc
usc be estms oetíacrms es ei be seýmimr que ics resuitmbcs gjoebgmtcs jc scj
jekesmrgmoejte pimkejtercs y que puebe resuitmr tejtmbcr betejer ei vgmne pmrm
prevejgr resuitmbcs oís kcopigkmbcs. Estc puebe bekgrse pmrm kcoujgkmr im
gopcrtmjkgm be omjtejerse kcjektmbc kcj im vgsgûj oís drmjbe be ocverse
ej bgrekkgûj be ic que gopcrtm y es vmigcsc. Ctrc usc be estms oetíacrms es
resmitmr que ei trmyektc ej sï ogsoc es ic que dejerm sgdjgagkmbc perscjmi y jc
ei mktc be iiedmr m uj iudmr espekïagkc.

Mprejber be ics ocoejtcs bcicrcscs

Es gopcrtmjte que ei kcjsuitmjte msgogie que ics ocoejtcs bcicrcscs be im
vgbm puebej prcbukgr krekgogejtc perscjmi y smjmr ims hergbms eockgcjmies, sg
ei bcicr se ejkumbrm kcoc uj reaienc be ics vmicres perscjmies oís
prcaujbcs. Ei kiïjgkc befe myubmr mi kcjsuitmjte m predujtmrse ’³pcr quç
estcy hmkgejbc estc3‟ kmbm vez que se mprcxgom m ujm sgtumkgûj, evejtc c

gjtermkkgûj bcjbe smfe que expergoejtmrí bcicr. Be estm acrom, ei

kcjsuitmjte puebe gjkreoejtmr su bgspcsgkgûj m ejarejtmr evejtcs bcicrcscs,
rekcjckgejbc que ei omiestmr que dejermj se ejkuejtrm msckgmbc bgrektm c
gjbgrektmoejte kcj sus vmicres perscjmies. Estm reaiexgûj myubm mi
kcjsuitmjte m jctmr que, sg evgtm ims sgtumkgcjes bcicrcsms pcr gjbgspcsgkgûj m
expergoejtmr omiestmr, jekesmrgmoejte estmrí eigdgejbc evgtmr vgvgr be
mkuerbc kcj ic que vmicrm, ic kumi prcbuke uj tgpc pmrtgkuimr be bcicr
sekujbmrgc pcr im pçrbgbm que se dejerm. Ei kcjsuitmjte rekcjckerí que ei
bcicr expergoejtmbc mi ejarejtmr ujm sgtumkgûj vmigcsm es uj bcicr smiubmfie.
Ujm vez que ei kcjsuitmjte hm estmfiekgbc ujm kcjexgûj ejtre sus vmicres y su
bcicr, serí gopcrtmjte myubmric m gbejtgagkmr mkkgcjes c sciukgcjes que semj
þtgies ej ese kcjtextc, ejtrejmr estrmtedgms be resciukgûj be prcfieoms
myubmrí m dejermr expergoejtcs kcjbuktumies jekesmrgcs pmrm mprejber
estrmtedgms oís eaektgvms be marcjtmogejtc (p. en., Igjehmj, 60=5m< Jezu et
mi., 60=6). Uj eneopic be estrmtedgm be resciukgûj be prcfieoms m ejtrejmr
mi.,
serïm> m) beskrgfgr ei prcfieom que prcvckû ei omiestmr eockgcjmi
bgstgjdugejbc ics hekhcs be ics nugkgcs e gjterpretmkgcjes be im Oejte
Vemktgvm< f) besbe im Oejte [mfgm, gbejtgagkmr im acrom ej que este prcfieom
se cpcje m ics vmicres bei kcjsuitmjte (ic que es gopcrtmjte pmrm çi)< k) besbe
im Oejte [mfgm, gbejtgagkmr ujm oetm remigstm y m kcrtc pimzc scfre ei
prcfieom< b) hmker ujm iiuvgm be gbems be pcsgfies sciukgcjes m gopieoejtmr
pmrm mkerkmrse m im sciukgûj eiedgbm< e) eiedgr ujm sciukgûj que tejdm
prcfmfgigbmb be mkerkmr mi kcjsuitmjte mi resuitmbc besembc y be enekutmric
eagkmzoejte< a) beagjgr y enekutmr pmsc m pmsc im sciukgûj< y d) vergagkmr sg se
hm resueitc im sgtumkgûj y sg jc eiedgr ctrm miterjmtgvm.

Evgtmjbc ims trmopms kiïjgkms

Ujm be ims trmopms m evgtmr es im tejbejkgm m perber ei ruofc ujm vez que im
krgsgs sugkgbm mdubm hm bgsogjugbc. Ei kiïjgkc puebe rekcjcker que estí
kmyejbc ej estm trmopm sg jctm que se pgerbe im kcjtgjugbmb sesgûj m sesgûj y
çstms eopgezmj m tejer ujm acrom bei tgpc ’³quç hmy be juevc estm seomjm3‟.
Ujm sedujbm trmopm es msuogr que im musejkgm be ujm krgsgs sgdjgagkm im
musejkgm bei kcopcrtmogejtc sugkgbm, im termpgm m imrdc pimzc kcj
kcjsuitmjtes sugkgbms jcromioejte gjkiuye im presejkgm be jgveies fmncs perc
kcjtgjucs be gbemkgûj sugkgbm, ic que represejtm ujm drmj cpcrtujgbmb pmrm ei
trmfmnc termpçutgkc, ym que ei bcicr msckgmbc kcj estms expergejkgms be fmnm

gjtejsgbmb perogte prmktgkmr im bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm y ei kcoprcogsc ej

eskejmrgcs ocbermbmoejte besmagmjtes. Ujm þitgom trmopm m ocjgtcremr (pcr
ic oejcs hmstm bcjbe pcbeocs ver) es im tejbejkgm m perber ei gjterçs ujm vez
que im krgsgs hm bgsogjugbc, estc puebe jctmrse kumjbc ei kiïjgkc se ouestrm
oejcs kcjkejtrmbc y mktgvc burmjte im sesgûj be ic que se ocstrmfm burmjte
im krgsgs sugkgbm mdubm, uj prcfieom m mjtgkgpmr es que, befgbc m que im
mtejkgûj bei kiïjgkc aujkgcjm kcoc uj reacrzmbcr, ei kcjsuitmjte puebe
eopecrmr gjmbvertgbmoejte kcoc kcjsekuejkgm be im prgvmkgûj
expergoejtmbm bei kugbmbc bei kiïjgkc.

Prepmrmrse pmrm agjmigzmr ei trmtmogejtc

Ims oetms be im termpgm se icdrmj kumjbc ei kcjsuitmjte, espcjtíjemoejte,
ouestrm bgspcsgkgûj y kcjskgejkgm bei ocoejtc presejte ej presejkgm bei
omiestmr eockgcjmi y seiekkgcjm estrmtedgms be resciukgûj be prcfieoms kcj
fmse ej ic que vmicrm. Usumioejte, estc se mkcopmým be im rebukkgûj be
krebgfgigbmb y remktgvgbmb be ics PGOE[ que mjtergcroejte se msckgmfmj mi
kcopcrtmogejtc sugkgbm.
 AGJMIG^MKGÛJ BEI RVMRMOGEJRC W PVEQEJKGÛJ
BE VEKMÏBM[

Im prepmrmkgûj pmrm im agjmigzmkgûj be im termpgm eopgezm besbe im prgoerm

sesgûj, kumjbc ei kiïjgkc gjtrcbuke im termpgm kcoc uj prckesc teopcrmi que
se terogjmrí ej kumjtc sem pcsgfie, y jc kcoc uj mkuerbc peromjejte. Be
estm omjerm, ei kcjsuitmjte ejtgejbe que ei kiïjgkc es uj kcopmýerc be vgmne
burmjte uj ocoejtc be su vgbm, y jc uj kcopmýerc be pcr vgbm. Uj cfnetgvc
bei kiïjgkc burmjte ei trmtmogejtc es myubmr mi kcjsuitmjte m besmrrciimr uj
omycr sejtgbc be eagkmkgm pmrm omjenmr sgtumkgcjes bgaïkgies.
Mi agjmigzmr im termpgm, es gopcrtmjte besmrrciimr uj pimj que mtgejbm ims
jekesgbmbes m imrdc pimzc bei kcjsuitmjte y besmrrciimr uj pimj be prevejkgûj
be rekmïbms. Ej prgoer iudmr, es ouy gopcrtmjte que ei kcjsuitmjte mjtgkgpe im
reeoerdejkgm be im gbemkgûj sugkgbm y im ejkumbre kcoc m) ujm seými be fmnm
bgspcsgkgûj eockgcjmi y f) ujm seými be im mpmrgkgûj be vgenms acroms be
resciukgûj be prcfieoms crgejtmbms m im evgtmkgûj, y mi ogsoc tgeopc kcoc
ujm cpcrtujgbmb pmrm vciver m kcoprcoeterse kcj im príktgkm be im
bgspcsgkgûj eockgcjmi, im mtejkgûj piejm y im resciukgûj be prcfieoms kcj
fmse ej sus vmicres. Im oencr omjerm be prevejgr ujm rekmïbm es hmker be im
bgspcsgkgûj, im kcjskgejkgm y ei kcoprcogsc ujm pmrte kejtrmi bei estgic be
vgbm bei kcjsuitmjte.
Hmy que evgtmr ejamtgzmr beomsgmbc ei rgesdc be im rekmïbm< sgj eofmrdc, es

gopcrtmjtebeoejkgcjmrim
jekesgbmb kcoc
tejer uj pimj. ujm pcsgfgigbmb
Im prevejkgûj y, pcr gjkiuye
be rekmïbms ic tmjtc,besmrrciimr
nustgagkmr uj
im
pimj be respuestm teoprmjc bcjbe se gjkcrpcrej ims hmfgigbmbes y tçkjgkms
que se hmj utgigzmbc ej im termpgm pmrm remkkgcjmr mjte amktcres be rgesdc
gbejtgagkmbcs ej kumjtc çstcs ckurrmj. Ei pimj be prevejkgûj be rekmïbms se
besmrrciim pgbgejbc mi kcjsuitmjte pejsmr kcj kugbmbc ims seýmies teoprmjms
be gjkreoejtc ej im sugkgbmigbmb que hmym gbejtgagkmbc burmjte ei trmtmogejtc.
Pcr eneopic, mgsimogejtc sckgmi, preckupmkgûj c gjbgspcsgkgûj m expergoejtmr
omiestmr. Pcstergcroejte, se pgbe mi kcjsuitmjte beskrgfgr ei prckesc bei
trmtmogejtc pmrm gbejtgagkmr kuíies be ims herrmogejtms gjkcrpcrmbms ej su
repertcrgc be marcjtmogejtc puebmj resuitmr þtgies pmrm gjtervejgr mjte im
ckurrejkgm be estms seýmies. Estc kcjacrom uj pimj be respuestm que befe ser
ejsmymbc kcj im agjmigbmb be gbejtgagkmr pcsgfies cfstíkuics pmrm su

gopieoejtmkgûj. Ei rekumbrc 5-2 ouestrm uj eneopic be pimj be prevejkgûj

be rekmïbms mkcrbe m ims suderejkgms be Khgies, [trcsmhi y Vcferts (60=7).

Vekumbrc 5-2. Acromtc pmrm remigzmr uj pimj be prevejkgûj be rekmïbms

=. Prgoerms seýmies be miertm ej im acrom ej que pgejsc, sgejtc c oe kcopcrtc.
6. Kûoc pgejsc ocjgtcremr im mpmrgkgûj be estms seýmies.
;. Kuíjbc y kûoc pretejbc vergagkmr im presejkgm be estms seýmies.
2. Kuíies scj ims oetms oís gopcrtmjtes que besec icdrmr burmjte ei prûxgoc mýc.
5. Kuíies scj ims auejtes be estrçs que mjtgkgpc tejer burmjte ei prûxgoc mýc.
1. Kûoc pretejbc marcjtmr estms auejtes be estrçs.
4. Kuíies scj ims gbems oís vmigcsms que he mprejbgbc ej ei trmtmogejtc.
t rmtmogejtc.
8. Kûoc pretejbc rekcrbmr estms gbems.
7. Kuíies scj ims estrmtedgms be marcjtmogejtc oís vmigcsms que he mprejbgbc ej ei trmtmogejtc.
=0. Kûoc pretejbc rekcrbmr y usmr estms estrmtedgms.
==. ]uç bgagkuitmbes mjtgkgpc que puebej ckurrgr pmrm usmr estms estrmtedgms.
=6. Kûoc pretejbc scfrepcjeroe m estms bgagkuitmbes.

Ei kcjsuitmjte puebe expergoejtmr im terogjmkgûj be im termpgm kcoc uj

prckesc que se besmrrciim ej ei tgeopc be acrom jmturmi y kuym pmutm es
omrkmbm pcr gjtervmics be tgeopc kmbm vez oís imrdcs ejtre sesgcjes. Ei
espmkgmbc be ims sesgcjes befe iievmrse m kmfc kcoc uj expergoejtc burmjte
ei kumi ei kcjsuitmjte pcje m pruefm im eagkmkgm be su pimj be prevejkgûj be
rekmïbms. Estm mprcxgomkgûj drmbumi rebuke ei ogebc m im terogjmkgûj be im
termpgm y acrtmieke ei sejtgbc be mutcjcoïm bei kcjsuitmjte, omjtejgejbc im
puertm mfgertm pmrm redresmr m termpgm sg estc es jekesmrgc. Ujm trmopm que
puebe ckurrgr ej este prckesc es presejtmr ei kese be im gbemkgûj sugkgbm kcoc
uj
be gjbgkmtgvc bei çxgtcbebeimim termpgm,
que ei redresc estc kcrre
sugkgbmigbmb es ujei rgesdc be omjbmr
gjbgkmtgvc ei oejsmne
bei armkmsc bei
kcjsuitmjte.
[g ei kcjsuitmjte redresm m termpgm ej ei auturc, se befe seýmimr que hm
redresmbc m termpgm ej uj ocoejtc mbekumbc, expresmr mbogrmkgûj pcr
ocstrmr ei vmicr y smfgburïm jekesmrgcs pmrm fuskmr msgstejkgm y kcjkejtrmrse
ej bgskutgr im juevm krgsgs be ujm acrom que sudgerm que es ujm juevm
cpcrtujgbmb be mprejbgzmne y jc ujm amiim pmrm rekcrbmr sus hmfgigbmbes. Ei
mprejbgzmne be im bgspcsgkgûj, im kcjskgejkgm y ei kcoprcogsc es uj prckesc
sgj agj que kcjtgjþm m ic imrdc be im vgbm be ims perscjms, serí jcromi que
exgstmj pergcbcs ej ics que ims perscjms ouestrej oejcs hmfgigbmbes que ej
ctrms sgtumkgcjes. Ims kcjbgkgcjes be vgbm scj kcopienms y kmofgmjtes y jc
sgeopre es kimrc pmrm ims perscjms kûoc ims hmfgigbmbes que hmj servgbc ej ei

pmsmbc puebej mpigkmr m juevms sgtumkgcjes. [g ei kcjsuitmjte jc hm usmbc uj

pimj be prevejkgûj be rekmïbms, befeocs kcjkejtrmrjcs ej ics cfstíkuics que
se hmymj presejtmbc pmrm su gopieoejtmkgûj< uj mjíigsgs be ejimkes perbgbcs
(Igjehmj, 60=5m) puebe myubmr ej estm tmrem> m) gbejtgagkmr sg hmfïm quebmbc
kimrc ei pimj, f) gbejtgagkmr sg se rekcrbû gjtejtmr ei pimj, k) gbejtgagkmr sg se
tejïm im bgspcsgkgûj pmrm gopieoejtmr ei pimj, b) gbejtgagkmr sg se tuvgercj
bgagkuitmbes pmrm gopieoejtmr ei pimj. Im oetm be este mjíigsgs es evgtmr
kuipmr mi kcjsuitmjte e gbejtgagkmr ics cfstíkuics que hgkgercj bgaïkgi su
gopieoejtmkgûj, fuskmjbc eopcbermr mi kcjsuitmjte y tejeric prepmrmbc pmrm
ei auturc.

Rrmopms termpçutgkms
Im trmopm oís gopcrtmjte m evgtmr burmjte im agjmigzmkgûj bei trmtmogejtc es
kremr ujm sgtumkgûj ej im que ei kcjsuitmjte se sgejtm mfmjbcjmbc c
rekhmzmbc. Estm trmopm tgeje omycr prcfmfgigbmb be ckurrgr sg jc se mjtgkgpm
im agjmigzmkgûj bei trmtmogejtc kcj ei tgeopc suagkgejte. Prckure hmfimr be im
termpgm kcoc uj prckesc be tgeopc igogtmbc y beagjm oetms espekïagkms be
trmtmogejtc que gjbgquej kuíjbc bmr pge mi agj be im termpgm. Ctrm trmopm es
omjtejer uj ejtejbgogejtc tíkgtc ejtre kcjsuitmjte y kiïjgkc, bcjbe ei
sedujbc msuoe im respcjsmfgigbmb be im oencrïm kiïjgkm bei prgoerc< pmrm
evgtmr kmer ej estm trmopm es gopcrtmjte que ei kiïjgkc respcjsmfgigke
kcjsgstejteoejte mi kcjsuitmjte pcr sus kmofgcs pcsgtgvcs. Ei kiïjgkc befe ser
hcjestc y rekcjcker sus errcres burmjte im termpgm y bmr mi kcjsuitmjte ei
krçbgtc pcr sus çxgtcs.
 OMJENC BE IM[ EOEVDEJKGM[ [UGKGBM[

Uj omjenc kcimfcrmtgvc be ims eoerdejkgms sugkgbms tgeje omycr

prcfmfgigbmb be pmrm
omjenc be krgsgs icdrmrreaergrjcs
uj resuitmbc
m ujm smtgsamktcrgc. Utgigzmocs
estrmtedgm prcmktgvm ei tçrogjc
be pimjgagkmkgûj
kcimfcrmtgvm kcj ei kcjsuitmjte que fuskm dejermr respuestms eaektgvms ej uj
epgscbgc sugkgbm gjoebgmtc c im pcsgfgigbmb be rekurrejkgm be ujm tejtmtgvm
sugkgbm. Este pimj befe remigzmrse besbe uj omrkc be mprejbgzmne que
prcouevm im resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej ic que es vmigcsc pmrm im
perscjm, y bgsogjuym im pcsgfgigbmb be cftejer uj reauerzc gjoebgmtc be im
sugkgbmigbmb.
Ics ogsocs amktcres que kcjtrgfuyej m besmrrciimr ei kcopcrtmogejtc
sugkgbm kcjtrgfuyej m im ckurrejkgm be eoerdejkgms. Midujcs kcjsuitmjtes se
ejkcjtrmríj ej oebgc be ujm eoerdejkgm sugkgbm kcoc resuitmbc be im
ckurrejkgm be estrescres be vgbm kcoc uj bgvcrkgc, bgmdjûstgkc be ujm
ejaeroebmb, ouerte be uj ser quergbc c pçrbgbm bei eopiec. Kumjbc ei jgvei
be aujkgcjmogejtc mjtergcr m im eoerdejkgm es mitc, im bgspcjgfgigbmb be
mpcyc sckgmi m im resciukgûj be im eoerdejkgm tgejbe m ser freve. Ej ctrcs
kmscs, ics kcjsuitmjtes igbgmj kcj pejsmogejtcs y kcopcrtmogejtcs sugkgbms
krûjgkcs, çstcs requergríj y hmríj jekesmrgc ei usc be ims estrmtedgms be
omjenc be eoerdejkgms kcj omycr arekuejkgm. Jmturmioejte, estms
kcjbgkgcjes requgerej ujm mprcxgomkgûj kiïjgkm bgstgjtm, ics kcjsuitmjtes kcj
kcopcrtmogejtc sugkgbm krûjgkc jekesgtmríj (usumioejte) be gjtervejkgcjes
be omjenc be kmsc, y sus eoerdejkgms sugkgbms se kmrmktergzmríj pcr uj
eskmimogejtc sþfgtc ej im arekuejkgm, gjtejsgbmb y burmkgûj bei
kcopcrtmogejtc sugkgbm que exhgfej ej su vgbm kctgbgmjm< ej kcjtrmste, ics
kcjsuitmjtes sgj hgstcrgmi sugkgbm prevgc expergoejtmríj eoerdejkgms
kmrmktergzmbms pcr im eoerdejkgm bei kcopcrtmogejtc sugkgbm, pcr ic kcoþj
este tgpc be kcopcrtmogejtcs estíj musejtes ej su vgbm kctgbgmjm y im
mtejkgûj jekesmrgm jc hmke jekesmrgc ei omjenc be kmsc. Ej bmbc kmsc, ei
vmicr çtgkc prgjkgpmi be im gjtervejkgûj es evgtmr hmker bmýc mi kcjsuitmjte
(Ljmpp, QmjbeKreel & Agjderhut, 60=4), pcr ic que befej evgtmrse
estrmtedgms be omjenc be im eoerdejkgm que puebmj bmýmr c trmuomtgzmr mi
kcjsuitmjte, kcoc im hcspgtmigzmkgûj
mtejber ims kgrkujstmjkgms, acrzmbm.y Eipreaerejkgms
preckupmkgcjes kiïjgkc befebeiestmr mtejtc m
kcjsuitmjte
respektc mi omjenc be im eoerdejkgm. Gjvciukrmric ej uj prckesc be tcom be

bekgsgcjes kcjnujtc scfre ics pmscs m sedugr ej im gjtervejkgûj, dejermrí

kcjagmjzm y ogtgdmrí im drmvebmb be sus sejtgogejtcs be gjbeaejsgûj c
pçrbgbm be kcjtrci, tmj kcoujes burmjte ims eoerdejkgms sugkgbms. Ims
respuestms ûptgoms pmrm ei omjenc be im eoerdejkgm gjkiuyej im gjtejkgûj be
mprcvekhmr ims cpcrtujgbmbes gjherejtes m im eoerdejkgm, be omjerm que se
prcouevm ei usc be estrmtedgms be resciukgûj be prcfieoms y reduimkgûj
eockgcjmi aiexgfies y mbmptmtgvms. Ei rekumbrc 5-5 beskrgfe ims estrmtedgms m
kcjteopimr ej ei omjenc be ims eoerdejkgms.

Vekumbrc 5-5. Estrmtedgms mjte im ckurrejkgm be ujm eoerdejkgm sugkgbm

• Qmigbmr ics sejtgogejtcs be bcicr y besespermkgûj bei kcjsuitmjte.
• Omjtejer im kmiom y mktumr be acrom oetûbgkm (fmsmrse ej ei mjíigsgs aujkgcjmi).
• Evmiumr ei estmbc oejtmi y eockgcjmi. Predujtmr pcr im presejkgm be sïjtcoms psgkûtgkcs, be mjsgebmb c
bepresgûj.
•mikchci,
Evmiumroebgkmkgûj
ei usc c mfusc be sustmjkgms
preskrgtm mitermbcrms
c sustmjkgms giïkgtms. bei estmbc be íjgoc. Predujtmr bgrektmoejte pcr ei kcjsuoc be
• Evmiumr ei estmbc be im reb be mpcyc bei kcjsuitmjte. Dejermr cfnetgvcs be kcrtc pimzc m pmrtgr be im
gbejtgagkmkgûj be auejtes be scpcrte eockgcjmi y vïjkuics que puebmj acrtmiekerse ej im gjoebgmtez.
• Predujtmr be omjerm bgrektm scfre ei kcopcrtmogejtc sugkgbm> gbemkgûj, pimj y bgspcjgfgigbmb be oebgcs.
Kcjtmktmr m im reb be mpcyc sckgmi y msedurmr kcopmýïm.
• Gbejtgagkmr y rebukgr im bgspcjgfgigbmb m oebgcs ietmies, expcsgkgûj m ocbeics sckgmies m amvcr bei sugkgbgc (p. en.,
pufigkmkgcjes kcj hgstcrgms m amvcr bei sugkgbgc c oçtcbcs pmrm iievmric m kmfc).
• Veejkumbrmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc ujm estrmtedgm be resciukgûj be prcfieoms.
• Kremr uj pimj be mkkgûj beskrgtc ej ujm tmrnetm be marcjtmogejtc y mjtgkgpmr bgagkuitmbes pmrm su
gopieoejtmkgûj. Be ser jekesmrgc, besmrrciimr pimjes pmrm supermr estcs cfstíkuics y amvcreker ei usc bei pimj.
• Cftejer uj kcoprcogsc expiïkgtc kcj ei pimj be mkkgûj y ejkumbrmr im mbherejkgm m bgkhc pimj kcoc ujm
oebgbm be sciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej ic que es vmigcsc pmrm im perscjm (sus reimkgcjes maektgvms, trmfmnc y
respcjsmfgigbmbes, bgversgcjes y magkgcjes, smiub y estmfgigbmb aïsgkm c eockgcjmi).
• Veevmiumr ei pimj gbejtgagkmjbc y rescivgejbc prcfieoms pmrm su gopieoejtmkgûj.

•gopieoejtmkgûj.
Mjtgkgpmrse m im rekurrejkgm be im krgsgs y repmsmr ei pimj rescivgejbc cfstíkuics pcsgfies pmrm su
• Prcdrmomr sesgcjes mbgkgcjmies be ser jekesmrgc, perc tejer kugbmbc be jc reacrzmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm
ejamtgzmjbc im jekesgbmb be usmr estrmtedgms be resciukgûj be prcfieoms y jc be sejtgrse oencr.

Omjenc be kmsc
Ei omjenc be kmsc puebe beagjgrse kcoc im kccrbgjmkgûj eaektgvm be im
mtejkgûj prcpcrkgcjmbm pcr bgverscs prcaesgcjmies ej bgverscs eskejmrgcs
(Khgies, [trcsmhi & Vcferts, 60=7). Ei destcr bei kmsc msgdjm
respcjsmfgigbmbes y trmfmnm pmrm resciver cfstíkuics pmrm im kccrbgjmkgûj be
ics bgaerejtes jgveies be mtejkgûj, kcoujgkm ei pimj be trmtmogejtc be omjerm
bgrektm y resueive kumiquger tgpc be resgstejkgm be ics prcveebcres bei
trmtmogejtc pmrm mbhergrse mi pimj. [g jc se trmfmnm ej ujm gjstgtukgûj que

msgdje respcjsmfies bei kmsc, ei kiïjgkc bei kcjsuitmjte hmrí ims aujkgcjes bei
destcr bei kmsc. Im prgjkgpmi bgagkuitmb m im que se ejarejtm ei kccrbgjmbcr be
kmsc es im resciukgûj be kcjaigktcs pctejkgmies ejtre im mdejbm be
prevejkgûj/kcjtrci (cpuestm mi ejacque be trmtmogejtc y resciukgûj be
prcfieoms) que pubgermj ocstrmr midujcs miiedmbcs, prcaesgcjmies e
gjstgtukgcjes. Ei omjenc be kmsc eaektgvc befe besmrrciimrse ej tcrjc m uj
pimj be trmtmogejtc kcjtgjuc e gjkiugr esauerzcs pmrm gjvciukrmr m ics beoís
prcaesgcjmies y miiedmbcs ej ei trmtmogejtc bei kcjsuitmjte.
Uj destcr be kmsc eaektgvc besmrrciim, ej kcimfcrmkgûj kcj ei kcjsuitmjte,
uj prctckcic be omjenc be kmsc ejtejbgfie pmrm ei kcjsuitmjte y sus
miiedmbcs, y benm ouy kimrcs ics iïogtes bei ogsoc< pcr eneopic, uj pimj be
omjenc be kmsc jc tgeje pcr quç gjkiugr bekgsgcjes scfre quç tgpc be eskueim
es mprcpgmbm pmrm uj kcjsuitmjte ej ebmb eskcimr, gjkiusc kumjbc este
kcjaigktc mdrmvm su omiestmr eockgcjmi. Kiïjgkc y destcr be kmsc befej
trmfmnmr pmrm mjtgkgpmr bgagkuitmbes be kccrbgjmkgûj ejtre ics bgverscs
prcveebcres be mtejkgûj, y ei destcr bei kmsc jekesgtmrí tejer ujm jckgûj
kimrm tmjtc bei prcfieom kcoc be ics fejeagkgcs espermbcs ‒acrtmieker
hmfgigbmbes be bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm y kcoprcogsc‒< mbeoís be expigkmr
estm mprcxgomkgûj m ics beoís gjvciukrmbcs ej ei trmtmogejtc.
Ei destcr be kmsc befe ejujkgmr be acrom kcjkretm y kcj tçrogjcs
cpermkgcjmies ic que kmbm prcveebcr be mtejkgûj jekesgtm hmker y kûoc estms
respcjsmfgigbmbes se kccrbgjmj ejtre sï. Ei kccrbgjmbcr be kmsc befe,
tmofgçj, prcveer mi equgpc be trmtmogejtc be retrcmigoejtmkgûj scfre im
acrom
remigzmrejmnustes
que ei pimj
pmrm estí aujkgcjmjbc,
mtejber msï kcoc gjbgkmr
ims preckupmkgcjes ims jekesgbmbesbei
y requergogejtcs be
kcjsuitmjte y ei equgpc kiïjgkc. Ei rekumbrc 5-1 ouestrm uj eneopic be
prctckcic be omjenc be kmsc.

Vekumbrc 5-1. Prctckcic be omjenc be kmsc

Jcofre bei kcjsuitmjte> Rrmtmjte prgjkgpmi>

Beskrgpkgûj bei kcopcrtmogejtc sugkgbm cfservmbc y su arekuejkgm be mpmrgkgûj>

Beskrgpkgûj be ims sgtumkgcjes y eskejmrgcs bcjbe ckurre ei kcopcrtmogejtc sugkgbm>
 Amktcres que prcvckmj, reauerzmj y omjtgejej ei kcopcrtmogejtc sugkgbm>
• Vespuestms bei equgpc kiïjgkc>
• Vespuestms be ics seres quergbcs>
• Kmofgcs ej ei estmbc eockgcjmi y oejtmi bei kcjsuitmjte>
Pimj be ocbgagkmkgûj be kcopcrtmogejtc>

]ugçj c qugçjes scj ics respcjsmfies bei pimj be ocbgagkmkgûj be kcopcrtmogejtc>

Aekhm be gjgkgc>
Oetms bei pimj>
Kcopcrtmogejtcs espekïagkcs
espekïagkcs pcr remigzmr pmrm icdrmr ims oetms bei pimj>
Kûoc se evmiumrí ei icdrc be oetms bei pimj>
Rgeopc espermbc pmrm jctmr resuitmbcs>
Aekhm be revgsgûj bei pimj>
Jctm> Ei trmtmjte prgjkgpmi es im perscjm respcjsmfie bei trmtmogejtc bei kcjsuitmjte. Ej kmsc be ujm eoerdejkgm
befe kcjtmktmr mi trmtmjte prgjkgpmi gjoebgmtmoejte mi sgdugejte jþoerc teieaûjgkc>

Besmrrciimr ujm tmrnetm be marcjtmogejtc

Ei besmrrciic be ujm tmrnetm be marcjtmogejtc es ujm gopcrtmjte herrmogejtm
ej ei omjenc be ims moejmzms sugkgbms eoerdejtes. Mktumioejte exgstej
evgbejkgms que ouestrmj que ei usc be estm estrmtedgm kcjtrgfuye m rebukgr
kcopcrtmogejtcs sugkgbms sufsekuejtes y ics sïjtcoms msckgmbcs (Tmjd et
mi.,, 60=1).
mi.
Ei besmrrciic be ujm tmrnetm be marcjtmogejtc gjgkgm kcj im gbejtgagkmkgûj be
mpcycs gjterperscjmies m ics kumies se puebm kcjtmktmr pmrm pebgr myubm ej
kmsc be ujm eoerdejkgm. Ujm vez que hm gbejtgagkmbc m estms perscjms, ei
kcjsuitmjte befe eskrgfgr sus jcofres y jþoerc teieaûjgkc ej im tmrnetm be
marcjtmogejtc. [g ei kcjsuitmjte tuvgerm bgagkuitmb pmrm gbejtgagkmr auejtes be
mpcyc, pcrque kcjcke m pckms perscjms c pcrque jc qugere sejtgrse ujm kmrdm
pmrm ctrcs, ei kiïjgkc befe fuskmr reujgrse kcj ei kcjsuitmjte y sus miiedmbcs
pmrm gbejtgagkmr midujm perscjm que puebm prcveer mpcyc eaektgvc. Rmofgçj
es gopcrtmjte gjkiugr gjacromkgûj scfre servgkgcs kcoujgtmrgcs que puebmj
prcveer msgstejkgm ej kmsc be ser jekesmrgc, kcoc kejtrcs be smiub, hcspgtmies
c bepmrtmoejtcs be eoerdejkgm. Estcs rekurscs befej mjctmrse tmofgçj ej im
tmrnetm nujtc kcj sus jþoercs teieaûjgkcs kcrrespcjbgejtes. Uj sedujbc
eieoejtc be im tmrnetm be marcjtmogejtc scj rekcrbmtcrgcs be estrmtedgms be
mutcdestgûj, eskrgfgr bcs c oís gjstrukkgcjes que myubej mi kcjsuitmjte m
tcomr bekgsgcjes eaektgvms fmstmrí. Ei kiïjgkc y kcjsuitmjte puebej utgigzmr
rekurscs eiektrûjgkcs c mpigkmkgcjes ej iudmr be ujm tmrnetm be pmpei, ej im
mktumigbmb exgste ujm bgversgbmb be rekurscs que puebej utgigzmrse ej
sustgtukgûj m ujm tmrnetm be marcjtmogejtc. Ei rekumbrc 5-4 ouestrm uj
eneopic be tmrnetm be marcjtmogejtc.
 Vekumbrc 5-4. Rmrnetm be marcjtmogejtc

Rmrnetm be marcjtmogejtc
Kcjtmktcs be eoerdejkgm>
Ombre> Kmrcigjm Bumrte, 552-8;-6=
Oencr mogdm> Nmzoïj Perem, 562-=8-==

Gjbgkmkgcjes>
Evgtmr tcomr mikchci. Betejeroe ej kmsc be estmr fefgejbc mikchci.
[uoerdgr og kmfezm ej mdum arïm c respgrmr be acrom kcjtrcimbm.

Vekcrbmroe>
Ei suargogejtc es teopcrmi y he icdrmbc scfrepcjeroe mjtes.
Ics prcfieoms tgejej sciukgûj.

Reiçacjc bei kiïjgkc> Qmiejtgjm Dumbmrrmom, ;1=-;4-77

Reiçacjc be iïjem be mtejkgûj mi sugkgbgc> 586-66-75

ei Ujm
pimj vez que seejhmmkkgûj.
se pcjdm besmrrciimbc ujm tmrnetm
[u cfnetgvc es quebeeimarcjtmogejtc, se esperm
kcjsuitmjte gjtejte que
ickmigzmr
sus auejtes be mpcyc y utgigke ims estrmtedgms be marcjtmogejtc beskrgtms ej im
tmrnetm. Kcjtmktmr mi kiïjgkc es ei þitgoc rekursc. Ej kmsc be que ei
kcjsuitmjte eignm jc sedugr ei pimj, se ie befe predujtmr be acrom bgrektm y
vmigbmjte pcr ims rmzcjes y resciver ics cfstíkuics pmrm su gopieoejtmkgûj.
Ej kmsc be que ei pimj jc aujkgcje, ei kiïjgkc befe evmiumr y msescrmr pmrm
resciver ics prcfieoms y reacrouimr ei pimj. Im mdejbm be trmfmnc pmrm im
prûxgom sesgûj befe gjkiugr ujm revgsgûj be im tmrnetm be marcjtmogejtc y su
evmiumkgûj kcj im agjmigbmb be gbejtgagkmr sg resuitû eaektgvm c ei pimj befe

ocbgagkmrse.

Omjenc be eoerdejkgms kumjbc ujm tejtmtgvm estí ej kursc

Ej kmsc be que ei kiïjgkc y kcjsuitmjte estmfiezkmj kcjtmktc teieaûjgkc y
burmjte ei kursc be im iimombm ckurrm ujm tejtmtgvm sugkgbm (p. en., que ei
gjtejtc ckurrm ogjutcs mjtes bei kcjtmktc), ei kiïjgkc befe kcjsgbermr sedugr
ims gjbgkmkgcjes sgdugejtes>
m) Bgspcjer be kcjtmktcs be servgkgcs be urdejkgms oçbgkms.
 f) Eicdgmr
mi kcjsuitmjte pcr kcoujgkmr ei peigdrc y ejkumbrmric kcoc ujm
mkkgûj be sciukgûj be prcfieoms que prctede ic que gopcrtm pmrm ei
kcjsuitmjte.

k) Predujtmr mi kcjsuitmjte bgrektmoejte pcr im severgbmb bei bmýc pmrm

gbejtgagkmr ei drmbc be peigdrc oçbgkc.
b) Bmr gjbgkmkgcjes mi kcjsuitmjte pmrm pebgr myubm ej kmsc be que ei
rgesdc jc sem drmve.
e) Pebgr myubm ej su iudmr y mkcopmýmric ej kmsc be que ei peigdrc oçbgkc
sem drmve (p. en., smjdrmbc prcogjejte).
a) Hmfimr kcj jcromigbmb y redresmr mi kugbmbc usumi ej im sgdugejte sesgûj.

Ei usc bei gjterjmogejtc psgqugítrgkc u ctrms cpkgcjes be

trmtmogejtc resgbejkgmi
Kcoc gjtervejkgûj ej kcjsuitmjtes sugkgbms, im hcspgtmigzmkgûj se usm ej
beomsïm. Ej dejermi, ics kiïjgkcs tgejbej m rebukgr su prcpgm mjsgebmb
hmkgejbc usc bei gjterjmogejtc ej vez be ejackmrse ej prcveer uj trmtmogejtc
mprcpgmbc pmrm que ei kcjsuitmjte acrtmiezkm sus hmfgigbmbes be bgspcsgkgûj,
kcjskgejkgm y kcoprcogsc< y besmprcvekhmj msï im cpcrtujgbmb be utgigzmr im
eoerdejkgm pmrm ei besmrrciic be ims hmfgigbmbes bei kcjsuitmjte y ogtgdmr ims
tres ’G‟. Pmrm prevejgr kmer ej estm trmopm, ics kiïjgkcs que trmfmnmj ej
eskejmrgcs mofuimtcrgcs befej kcjsuitmr kcj kiïjgkcs oís expergoejtmbcs
pmrm igbgmr kcj su mjsgebmb respektc mi omjenc be uj kcjsuitmjte sugkgbm, y
cftejer msescrïm pmrm besmrrciimr e gopieoejtmr gjtervejkgcjes eaektgvms que
sgrvmj pmrm que ei kcjsuitmjte resueivm im eoerdejkgm.
Kcoc prgjkgpgc físgkc, se befe kcjsgbermr trmtmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm
ej uj kcjtextc mofuimtcrgc y ej ics mofgejtes oejcs restrgktgvcs pcsgfies,
ujc be ics prgjkgpmies cfstíkuics pmrm este cfnetgvc es ei teocr be ics
prcaesgcjmies. Pmrm beterogjmr sg im hcspgtmigzmkgûj resuitmrïm mprcpgmbm ej uj
kmsc pmrtgkuimr, se befe kcjsgbermr im kmpmkgbmb bei kcjsuitmjte pmrm sedugr
ims gjbgkmkgcjes y suderejkgms bei pimj be krgsgs, im bgspcjgfgigbmb be mpcyc
sckgmi y im pcsgfgigbmb be restrgjdgr oebgcs ietmies. Kcjsgbere que im
hcspgtmigzmkgûj pcbrïm ser fejeagkgcsm sg im perscjm ouestrm kcjvgkkgûj be
hmker ujm tejtmtgvm sugkgbm, mtrmvgesm pcr uj epgscbgc psgkûtgkc sgj mpcyc
sckgmi, c sg perogtgerm im besgjtcxgkmkgûj c uj remnuste amromkciûdgkc
gopcrtmjte, pcr eneopic, ej ocoejtcs bcjbe im tejtmtgvm estí msckgmbm u
ckurre fmnc im gjaiuejkgm be ujm gjtcxgkmkgûj y exgste uj prcfieom be
bepejbejkgm be sustmjkgms. Khgies, [trcsmhi y Vcferts (60=7) rekcogejbmj
tres krgtergcs pmrm bekgbgr hcspgtmigzmr m ujm perscjm>

m) Im presejkgm be uj trmstcrjc oejtmi severc, pcr eneopic, psgkcsgs c

gjtcxgkmkgûj mdubm. Estc perogte bmr uj trmtmogejtc rípgbc pmrm im
kcjbgkgûj, sem amromkctermpgm c besgjtcxgkmkgûj, y pcstergcroejte
kmjmigzmr m uj trmtmogejtc mofuimtcrgc. Ej estm sgtumkgûj, se befe
kcjsgbermr que ei trmtmogejtc bei trmstcrjc oejtmi drmve jc es ic ogsoc
que uj trmtmogejtc pmrm ei kcopcrtmogejtc sugkgbm, mujque exgstej
midujms bgrektrgkes que puebej sedugrse pmrm smkmr prcvekhc mi
gjterjmogejtc (Khgies, [trcsmhi & Vcferts, 60=7). Gjgkgmr ei trmtmogejtc
sg perogtgrí trmtmr uj trmstcrjc psgqugítrgkc, vmigbmr ei bcicr eockgcjmi
bei pmkgejte y besestmfgigzmr ims tres ’G‟, bgskutgr y mtejber im
mofgvmiejkgm bei pmkgejte, bmr íjgocs y ocstrmr kcjagmjzm ej que ei
kcopcrtmogejtc sugkgbm puebe rebukgrse y ej que puebej mprejberse
estrmtedgms be resciukgûj be prcfieoms miterjmtgvms, besmrrciimr uj pimj
be mkkgûj pcsgtgvc que perogtm besmrrciimr bgspcsgkgûj kcoc estrmtedgm be
marcjtmogejtc mjte ei resurdgogejtc be im gbemkgûj sugkgbm (p. en.,
estmfieker kcjtmktc kcj im reb be mpcyc, msgstgr m mktgvgbmbes reigdgcsms,
uj pimj be mutckugbmbc, etk.), bergvmr mi pmkgejte m kcjsuitm ej uj
kcjtextc mofuimtcrgc y kcjtmktmr y ocvgigzmr m im reb be mpcyc. Ej ei
kmpïtuic 4, Vmoïrez y Dcjzíiez prcveej be midujms suderejkgms respektc
mi omjenc y pcsgfie trmtmogejtc bei kcopcrtmogejtc sugkgbm bei pmkgejte
ej gjterjmogejtcs psgqugítrgkcs be seomjms be burmkgûj.
f) Im jekesgbmb be prcveer be uj smjtumrgc m kcrtc pimzc pmrm ei
kcjsuitmjte. Ej kcjbgkgcjes extrmcrbgjmrgms, se puebe usmr im
hcspgtmigzmkgûj pmrm prcveer resdumrbc mjte ujm sgtumkgûj gjtciermfie, ics
mutcres rekcogejbmj usmr im hcspgtmigzmkgûj pmrm prcveer reaudgc burmjte
uj pergcbc be ejtre 62 y 46 hcrms, myubmr m besmrrciimr uj pimj be
tciermjkgm mi omiestmr eockgcjmi y resciukgûj be prcfieoms que gjkiuym
im trmjsgkgûj m uj trmtmogejtc mofuimtcrgc bcjbe puebmj acrtmiekerse ims
kcopetejkgms be kcjskgejkgm, bgspcsgkgûj y kcoprcogsc bei kcjsuitmjte.
Kmfe seýmimr que estm rekcoejbmkgûj jc es exkiusgvm be gjterjmogejtcs
psgqugítrgkcs, sgjc que puebe sedugrse ej kumiquger kiïjgkm u hcspgtmi, c
gjkiusc ej reaudgcs prcvgstcs pcr ctrms gjstgtukgcjes (reigdgcsms, p. en.).
Estms rekcoejbmkgcjes scj kcjdruejtes kcj ims bei Jmtgcjmi Gjstgtute
Gjst gtute acr
Hemith mjb Kmre Exkeiiejke bei Vegjc Ujgbc (JGKE, 6007< Oehiuo,
 k)60=8).
Ei usc be im hcspgtmigzmkgûj pmrm ocibemr ei kcopcrtmogejtc
sugkgbm. Estm mprcxgomkgûj resuitm þtgi sg ei kcjsuitmjte tgeje uj imrdc

hgstcrgmi be kcopcrtmogejtc sugkgbm repetgtgvc y be mbogsgcjes m

hcspgtmigzmkgûj. Im suderejkgm be ics mutcres es utgigzmr im hcspgtmigzmkgûj
ej ei omrkc bei omjtejgogejtc be im smiub, bcjbe se prcdrmom im
hcspgtmigzmkgûj tcomjbc kcoc fmse im arekuejkgm be ims hcspgtmigzmkgcjes
prevgms, besmrrciimr uj pimj be tciermjkgm bei bcicr eockgcjmi
(kcjskgejkgm, bgspcsgkgûj y kcoprcogsc) pmrm utgigzmr ejtre ims
hcspgtmigzmkgcjes prcdrmombms, y rebukgr im burmkgûj be ics pergcbcs be
hcspgtmigzmkgûj prcdresgvmoejte.

Vespektc m ims restrgkkgcjes be im hcspgtmigzmkgûj, se befe tejer kimrc que jc

hmy bmtcs que beouestrej su eagkmkgm pmrm im rebukkgûj c prevejkgûj bei
kcopcrtmogejtc sugkgbm (Khgies, [trcsmhi & Vcferts, 60=7< BeKcu et mi., mi.,
60=8< Gdmjmlg et mi.,
mi., 60=5)< mujque pcbrïm myubmr ej ei omjenc be ujm krgsgs

sugkgbm mdubm,bejchekhc
gjtervejkgûj, es ujm gjtervejkgûj
exgstej estubgcs eaektgvm sgj ujque
que ouestrmj prctckcic
hmstm 5%kimrc be
be ics
sugkgbgcs ckurrej burmjte uj gjterjmogejtc psgqugítrgkc (Ljcii, 60=6).
Vespektc m sus bmýcs pctejkgmies, befe kcjsgbermrse que exgstej bmtcs scfre
sus pctejkgmies eaektcs gmtrcdçjgkcs kcoc estgdomtgzmkgûj, trmuomtgzmkgûj, ei
reauerzc be im gbem be estmr auerm be kcjtrci y bmýc m im reimkgûj termpçutgkm,
pcr ic que jc exgste uj mkuerbc scfre ics krgtergcs que befej usmrse pmrm
hcspgtmigzmr (Kcyie, [hmver & Igjehmj, 60=8). Ics rgesdcs cskgimj ejtre, pcr
eneopic, muoejtmr ei rgesdc m imrdc pimzc pcr mdrmvmr ims tres ’G‟, kcjtrgfugr m
dejermr estgdomtgzmkgûj y mgsimogejtc, bmýmr im mutcgomdej bei kcjsuitmjte y
su espermjzm respektc mi auturc, tejer uj eaektc jedmtgvc pctejkgmi ej im
reimkgûj termpçutgkm, resuitmr ej ujm kmrdm ekcjûogkm y pçrbgbm be bïms be
trmfmnc c eskueim, y reacrzmr im kcjbuktm sugkgbm sg im hcspgtmigzmkgûj sgrvgerm
kcoc uj oebgc pmrm eskmpmr be ujm sgtumkgûj mversgvm.
Ej resuoej, se sudgere hcspgtmigzmr sg im krgsgs es mfruombcrm y ei mofgejte
jc es sedurc, sg hmy sïjtcoms psgkûtgkcs y jc hmy mpcyc sckgmi, y sg jc hmy
respuestm m im termpgm (ujm vez que estí ej kursc). Fuskmr hcspgtmigzmkgcjes be
ejtre 62 y 46 hcrms, y kcjsgbermr im pcsgfgigbmb be prcdrmomr im
hcspgtmigzmkgûj ej kmsc be que çstms semj arekuejtes. Ej kcjtrmste, im
hcspgtmigzmkgûj resuitmrïm gjmprcpgmbm sg ei rgesdc jc es mdubc, exgste mpcyc
sckgmi,
rgesdc, eihmy
kcjsuitmjte puebe
gjacromkgûj quepebgr myubmque
sudgere y evmiumr im eskmimbm be
im hcspgtmigzmkgûj su prcpgc
pcbrïm tejer
eaektcs jedmtgvcs kcoc estgdomtgzmkgûj (ser uj pmkgejte psgqugítrgkc) y

mgsimogejtc, hmy gjacromkgûj que beouestrm que im hcspgtmigzmkgûj pcbrïm

reacrzmr im gbem be estmr auerm be kcjtrci, sg se puebe gjaergr que im
hcspgtmigzmkgûj reacrzmrïm ei kcopcrtmogejtc sugkgbm, se smfe que im
hcspgtmigzmkgûj gjkreoejtmrïm im presgûj agjmjkgerm c maektmrïm jedmtgvmoejte
ej ei trmfmnc c eskueim bei kcjsuitmjte.
 VEDIM[ BE BEBC

• Qmigbe y bgdjgagque ei omiestmr eockgcjmi bei kcjsuitmjte.

•• Kmofge
Kcoujgqueujmmperturm,
c oískurgcsgbmb,
be ims eopmtïm
tres ’G‟y kcopmsgûj m su gjtciermfie
(gjeskmpmfie,
(g jeskmpmfie, kcjsuitmjte. e
gjterogjmfie).
• Ejkumbre ei kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc ujm estrmtedgm be resciukgûj
be prcfieoms crgejtmbm m im evgtmkgûj c kcjtrci bei omiestmr eockgcjmi.
• Prcouevm im mkeptmkgûj bei omiestmr eockgcjmi m trmvçs be im im
cfservmkgûj jc sejtejkgcsm, im mtejkgûj mi ocoejtc presejte y im
resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej ics vmicres bei kcjsuitmjte.
• Utgigke prcfieoms kctgbgmjcs bei kcjsuitmjte y im i m ckurrejkgm be
suargogejtc bejtrc be im sesgûj pmrm ejseýmr m gjtedrmr ims estrmtedgms be

• bgspcsgkgûj, kcjskgejkgm
Mbcpte uj ejacque y kcoprcogsc.
kcimfcrmtgvc y fmsmbc ej resuitmbcs que migejte mi
kcjsuitmjte m expergoejtmr kcj juevms estrmtedgms be marcjtmogejtc.
• Prepmre mi kcjsuitmjte pmrm im agjmigzmkgûj be im termpgm besbe sus amses
gjgkgmies, y utgigke uj ejacque drmbumi be bgstmjkgmogejtc be ims sesgcjes.
• Ims hmfgigbmbes kimves ej ei omjenc be ujm eoerdejkgm scj im vmigbmkgûj
bei bcicr eockgcjmi y ei besmrrciic be uj pimj kcimfcrmtgvc be resciukgûj
be prcfieoms.
• Burmjte ujm eoerdejkgm, kcjkçjtrese oís ej resciver ics prcfieoms que
prekgpgtmrcj im eoerdejkgm que ej ei kcopcrtmogejtc sugkgbm ej sï

• ogsoc.
Vekuerbe que ims eoerdejkgms sugkgbms tgejej ujm kcrtmkcr tm burmkgûj, im
omycrïm burm ejtre 62 y 28 hcrms.
• Ejamtgke que ei cfnetgvc prgomrgc bei omjenc be ims eoerdejkgms jc es
prevejgr ei sugkgbgc, sgjc mprejber ims hmfgigbmbes jekesmrgms pmrm
mtrmvesmr im eoerdejkgm y tciermr ei omiestmr eockgcjmi gjtejsc.
• Burmjte ei omjenc be ims eoerdejkgms, se befe omjtejer im kcjsgstejkgm
kcj ei ocbeic be resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej ic que se vmicrm.
[ûic que ei equgpc termpçutgkc se kcjkejtrm ej icdrmr oetms m kcrtc
pimzc.
 • Veauerke kumiquger kcopcrtmogejtc miterjmtgvc m im sugkgbmigbmb.
• Kcjsgbere im pcsgfgigbmb be que ei gjterjmogejtc
gj terjmogejtc psgqugítrgkc,
psgqugí trgkc, kcoc
oçtcbc be gjtervejkgûj ej ujm eoerdejkgm sugkgbm, puebe reacrzmr

gjmbvertgbmoejte ei kcopcrtmogejtc sugkgbm.

VEAEVEJKGM[

Frcwj, D.L. & Nmder-Hyomj, [. (60=2). Evgbejke-Fmseb Psykhcthermpges acr [ugkgbe Prevejtgcj>
Auture Bgrektgcjs. Moergkmj Ncurjmi ca Prevejtgve
Prevejtgve Oebgkgje
Oebgkgje,, 24(;[6)> =81‛=72).
Khgies, N.M., [trcsmhi. L.B. & Vcferts, I.T. (60=7). Kigjgkmi omjumi acr mssessoejt mjb tremtoejt ca
sugkgbmi pmtgejts (6m ebgkgûj). Tmshgjdtcj BK> Moergkmj psykhgmtrgk mssckgmtgcj pufigshgjd.
Kcyie, R.J., [hmver, N.M. & Igjehmj, O.O. (60=8). Cj the pctejtgmi acr gmtrcdejgk eaaekts ca psykhgmtrgk
krgsgs servgkes> Rhe exmopie ca bgmiektgkmi fehmvgcr thermpy acr mbuit wcoej wgth fcrberigje
perscjmigty bgscrber. Ncurjmi ca Kcjsuitgjd mjb Kigjgkmi Psykhcicdy
Psykhcicdy,, 81(6)>==1-=62.
81(6)>==1-=62.
BeKcu, K.V., Kcotcgs, L.M. & Imjbes, [.N. (60=8). Bgmiektgkmi Fehmvgcr Rhermpy Gs Eaaektgve acr the
Rremtoejt ca [ugkgbmi Fehmvgcr> M Oetm-Mjmiysgs. Fehmvgcr thermpy,
thermpy, ej prejsm.
Hmyes, [.K., [trcsmhi, L.B. & Tgiscj, L.D. (60==). Mkkeptmjke mjb kcoogtoejt thermpy> Rhe prckess
mjb prmktgke ca ogjbaui khmjde. Juevm Wcrl> Dugiacrb.
Gjmdmlg, O., Lmwmshgom, W., Lmwmjgshg, K. et mi. (60=5). Gjtervejtgcjs tc prevejt repemt sugkgbmi
fehmvgcr
Ncurjmi cagjmaaektgve
pmtgejtsbgscrbers,
mbogtteb, =45>11-48.
bgscrbers tc mj eoerdejky bepmrtoejt acr m sugkgbe mtteopt> m oetm-mjmiysgs.
Ljmpp, [.N., QmjbeKreel, I.B. & Agjderhut, VR. (60=4). Prmktgkmi ethgks acr psykhcicdgsts> M pcsgtgve
mpprcmkh (;m ebgkgûj). Tmshgjdtcj BK> Moergkmj Psykhcicdgkmi Mssckgmtgcj.
Ljcii, N.I. (60=6). Gjpmtgejt sugkgbe> Gbejtgaygjd vuijermfgigty gj the hcspgtmi settgjd. Psykhgmtrgk tgoes,
tgoes,
;0(1).
;0(1).
Lcerjer, L. (60=6). Bcgjd Bgmiektgkmi Fehmvgcr Rhermpy> M Prmktgkmi Dugbe (Dugbes tc Gjbgvgbumigzeb
Evgbejke-Fmsebb Rremtoejt). Juevm Wcrl> Dugiacrb.
Evgbejke-Fmse
Igjehmj, O.O. (60=5m). BFR slgiis trmgjgjd omjumi (6m ebgkgûj). Juevm Wcrl> Dugiacrb.
Igjehmj, O.O. (60=5m). BFR slgiis trmgjgjd hmjbcuts mjb wcrlsheets (6m ebgkgûj). Juevm Wcrl>
Dugiacrb.
Igjehmj, O.O., Kcotcgs, L.M. & Tmrb-Kgesgeislg, E.A. (60=6). Mssessgjd mjb Omjmdgjd Vgsl Tgth
[ugkgbmi Gjbgvgbumis. Kcdjgtgve mjb fehmvgcrmi prmktgke,
prmktgke, =7>
=7> 60=8-6;6.
Oehiuo, I. (60=8). Khrcjgk [ugkgbmigty mjb seia-hmro‛khmiieodgjd, fut pcssgfie tc tremt. Ej O. [wmies
(Eb). Rhe Cxacrb Hmjbfccl ca Bgmiektgkmi Fehmvgcur Rhermpy. Cxacrb> Cxacrb Ujgversgty Press.
Jezu, M.O., Jezu, K.O. & B‗^urgiim, R.N. (60=6). Prcfieo. [civgjd Rhermpges> M tremtoejt omjumi.
Juevm Wcrl> [prgjder.
[trcsmhi, L.B., Vcfgjscj, P. & Dustmvsscj, R. (60=6). Frgea gjtervejtgcjs acr rmbgkmi khmjde>
Prgjkgpies mjb prmktgke ca ackuseb mkkeptmjke mjb kcoogtoejt thermpythermpy.. Kmigacrjgm> Jew Hmrfgjder
Pufigkmtgcjs.
[trcsmhi, L.B., Vcfgjscj, P. & Dustmvsscj, R. (60=5). Gjsgbe thgs ocoejt> M kigjgkmj‗s dugbe tc
prcoctgjd rmbgkmi khmjde usgjd mkkeptmjke mjb kcoogtoejt thermpy. Kmigacrjgm> Jew Hmrfgjder
Pufigkmtgcjs.
Tmjd, W.K., Hsgeh, I.W., Tmjd, O.W. et mi. (60=1) Kcpgjd kmrb usmde kmj aurther rebuke sugkgbe
remtteopt gj sugkgbe kmse omjmdeoejt wgthgj ;-ocjth gjtervejtgcj. [ugkgbe Igae Rhremt Fehmvgcr
21
21(=)>
(=)> =01-=60.
 Rrmtmogejtc amromkciûdgkc pmrm ei
kcjsuitmjte kcj kcopcrtmogejtc
sugkgbm
Ncsç Íjdei Vmoïrez Dutgçrrez
Gvíj Mrmjdc be Ocjtgs

Ei sugkgbgc es ujc be ics teoms be smiub oejtmi oís pufigkmbcs mirebebcr bei

oujbc. Bejtrc
Fgfigctekm be ics octcres
Jmkgcjmi be fþsquebm
be Oebgkgjm be be mkkesc Ujgbcs,
Estmbcs igfre carekgbcs pcr im
’PufOeb‟,
ejkcjtrmocs que mi gjdresmr ims pmimfrms sugkgbmi fehmvgcr se ouestrmj 5 ===
mrtïkuics, y kumjbc kgrkujskrgfgocs im fþsquebm m sugkgbmi fehmvgcr mjb
phmromkcicdgkmi tremtoejt ejkcjtrmocs 6 ;;0 mrtïkuics kgejtïagkcs mi
respektc (mi ocoejtc be im fþsquebm pmrm ei presejte mrtïkuic, PufOeb,
60=7). Es mitmoejte prcfmfie que kumjbc ei iektcr tejdm este eskrgtc ej sus
omjcs, exgstmj oís pufigkmkgcjes mi respektc. Ej im mktumigbmb es ouy aíkgi
perberjcs ej ei ckçmjc be im gjacromkgûj ej smiub, kcoc sciukgûj m ic
mjtergcr, gjgkgmioejte pimjtemrç uj pmr be predujtms que ’ei iektcr be m pge‟
pcbrïm acrouimrse pmrm kimrgagkmr im gjtrcbukkgûj bei presejte kmpïtuic.
=. ³Kuíi es ei trmtmogejtc amromkciûdgkc oís eagkmz kcjtrm im kcjbuktm
sugkgbm3
6. ³Es suagkgejte ei trmtmogejtc amromkciûdgkc ej ics kcjsuitmjtes que
tuvgercj uj gjtejtc sugkgbm rekgejte3

Ei bgmdjûstgkc psgqugítrgkc kcjvejkgcjmi estí aujbmbc ej im beskrgpkgûj be

sïjtcoms, ic kumi dcfgerjm im eiekkgûj bei aíromkc psgqugítrgkc pmrm tmi c kumi
bgmdjûstgkc ([khuiz & [tegoer, 6000). [g tcomocs ej kuejtm que im
Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub ej su gjacroe oujbgmi be 60=2>
Prevejtgjd sugkgbe> M dicfmi gopermtgve (Tcrib Hemith Crdmjgzmrtgcj,
Crdmjgzmrtgcj, 60=2)
(’Prevgjgejbc ei sugkgbgc> Uj gopermtgvc dicfmi‟) gjacrom que uj amktcr be
rgesdc gjbgvgbumi gopcrtmjte pmrm im kcjbuktm sugkgbm es im presejkgm be uj

trmstcrjc psgqugítrgkc, se pcbrïm kcjsgbermr im oebgkmkgûj bei trmstcrjc

psgqugítrgkc kcoc ujm pcsgfie gjtervejkgûj. Ics trmstcrjcs psgqugítrgkcs que
kcj omycr arekuejkgm repcrtmbc vïjkuic kcj ei sugkgbgc scj> ics trmstcrjcs
maektgvcs (epgscbgcs bepresgvcs, trmstcrjcs be mjsgebmb y trmstcrjc fgpcimr),
sedugbcs be im beskcjtgjumkgûj bei kcjsuoc be mikchci y esqugzcarejgm
(Hmwtcj & vcj Herrgjdej, 6007).
Midujcs prebgktcres be sugkgbgc ej perscjms que mtrmvgesmj uj epgscbgc
bepresgvc gjkiuyej hgstcrgmi be gjtejtcs sugkgbms, mitcs jgveies be
besespermjzm y mitms tmsms be tejbejkgms sugkgbms. Mbeoís, es oís prcfmfie
que ckurrm uj sugkgbgc ej ei trmstcrjc bepresgvc omycr burmjte ei prgoer
epgscbgc bepresgvc, ic kumi pmreke estmr reimkgcjmbc tmofgçj m im
beskcjtgjumkgûj be mikchci y m ics rmsdcs be perscjmigbmb reimkgcjmbcs kcj im
gopuisgvgbmb-mdresgvgbmb (Kcryeii & Wcujd, =778).

Ejtre =0 y =5% be ics kcjsuitmjtes kcj trmstcrjc fgpcimr amiiekej pcr

sugkgbgc, kcoþjoejte ej ei kursc teoprmjc bei pmbekgogejtc. Ics amktcres be
rgesdc pmrm remigzmr kcjbuktms sugkgbms, gjkiuyej mutcmdresgcjes, hgstcrgm
amogigmr be sugkgbgc, gjgkgc teoprmjc y muoejtc be severgbmb bei
pmbekgogejtc, sïjtcoms bepresgvcs, kgkimbcres rípgbcs, beskcjtgjumkgûj be
mikchci y sustmjkgms psgkcmktgvms (Kcryeii & Wcujd, =778).
Pcr ic mjtergcr y ej reimkgûj m im prgoerm predujtm acrouimbm, jc kcjtmocs
kcj ujm respuestm kmtedûrgkm. Ei trmstcrjc psgqugítrgkc y ics amktcres be rgesdc
pmrm iievmr m kmfc kcjbuktms sugkgbms scj pmrtgkuimres m kmbm kcjsuitmjte. Es
bekgr, ser bgmdjcstgkmbc kcj uj trmstcrjc psgqugítrgkc jc es kcjbgkgûj sgje
qum jcj pmrm estmr ej rgesdc be iievmr m kmfc kcjbuktms sugkgbms. [gj
eofmrdc, sï estí beocstrmbc que im kcocrfgigbmb be pmbekgogejtcs
psgqugítrgkcs gjkreoejtm ei rgesdc be sugkgbgc.
Kumjbc estmocs arejte m uj kmsc be gjtejtc sugkgbm rekgejte, kcoc
prcaesgcjmies be im smiub oejtmi, ic oís gopcrtmjte y urdejte m remigzmr es im
evmiumkgûj kiïjgkm bei kmsc. Es gopreskgjbgfie kcjcker im pmrtgkuimr hgstcrgm
bei kcjsuitmjte pmrm tejer kimrms ims vmrgmfies que ic iievmrcj m tcomr tmi
bekgsgûj (ver kmpïtuic ;). Ims gjtervejkgcjes psgkcsckgmies estíj bgseýmbms
pmrm prevejgr c trmtmr ei kcopcrtmogejtc sugkgbm, y oukhcs be ics
trmtmogejtcs psgkctermpçutgkcs
(Frcwj & Nmder-Hyomj, 60=2) tgejej
y ctrcskcoc cfnetgvc
amktcres bgrektc
be rgesdc im gbemkgûj
gjbgvgbumies (ver
kmpïtuics ; y 2). Ei trmtmogejtc amromkciûdgkc jc kuejtm kcj bgkhm

espekgagkgbmb. Im gjbgkmkgûj be ics psgkcaíromkcs nuedm uj pmpei gopcrtmjte

ej im gjtervejkgûj< sgj eofmrdc, çste es sekujbmrgc (Khgies, [trcsmhi &
Vcferts, 60=7). Kcoc vereocs oís mbeimjte ej ei presejte kmpïtuic, mi
kcoejtmr ics ejacques ouitgbgskgpigjmrgcs gjbgkmbcs ej ei kmsc be
kcjsuitmjtes kcj rgesdc sugkgbm que pmbekej uj trmstcrjc psgqugítrgkc, es be
suom gopcrtmjkgm que mofms gjtervejkgcjes semj iievmbms m im pmr. Pcr ic que
juestrm respuestm m im sedujbm predujtm es que ics oebgkmoejtcs jc scj
suagkgejtes.
Uj teom krïtgkc pmrm ei trmtmjte es ejtejber kûoc ei trmtmogejtc
amromkciûdgkc puebe muoejtmr ei rgesdc sugkgbm (Oghmjcvgk, 60=0). Kumjbc
ei trmtmogejtc es eaektgvc, im sugkgbmigbmb puebe rebukgrse, mi ogsoc tgeopc
que ics prcfieoms bergvmbcs bei trmstcrjc psgqugítrgkc be fmse. Pcr ctrc imbc,
kumjbc se gjbgkm uj oebgkmoejtc gjeaektgvc c kumjbc surdej eaektcs

kcimtermies
ckurrgr, pcrprcfieoítgkcs, ims kcjbuktms
ic que es gopcrtmjte sugkgbms
kcjcker ei tgejej mitm prcfmfgigbmb
trmtmogejtc be
amromkciûdgkc
gjbgkmbc m kmfmigbmb.
Uj kcjkeptc pckc kcjckgbc, perc suomoejte gopcrtmjte pmrm beterogjmr
im eaektgvgbmb c gjeaektgvgbmb be uj aíromkc ej ei trmtmogejtc be ims
kcjbuktms sugkgbms, es ei iimombc ’krgtergc be respuestm‟. Este þitgoc es ujm
acrom víigbm y sgsteoítgkm be beterogjmr sg ei trmtmogejtc estí aujkgcjmjbc c
jc. Ei mrtïkuic seogjmi bcjbe se besprejbe ei ’krgtergc be respuestm‟ aue
pufigkmbc ej =777, se repcrtû im expergejkgm bei Rexms Oebgkmtgcj Midcrgtho
Prcyekt (ROMP), ei kumi es uj esauerzc kcimfcrmtgvc pþfigkc y mkmbçogkc pmrm
besmrrciimr, gopieoejtmr y evmiumr ics midcrgtocs be trmtmogejtc
amromkciûdgkc, gjgkgmioejte ej pcfimkgûj kcj esqugzcarejgm (Khgies et mi.,
mi.,
=777). Ei esauerzc resuitû þtgi y eaektgvc kcj oþitgpies estubgcs que
repigkmrcj ics resuitmbcs y se extejbgû m ctrcs bgmdjûstgkcs kcoc trmstcrjc
fgpcimr, trmstcrjc bepresgvc, ejtre ctrcs pmbekgogejtcs. Ej im mktumigbmb
exgstej omjumies pmrm oçbgkcs trmtmjtes bcjbe se prcpcrkgcjmj bgrektrgkes
pmrm evmiumr im eaektgvgbmb bei trmtmogejtc amromkciûdgkc gjstmimbc.
Mjtes be mfcrbmr kmbm ujc be ics drupcs be aíromkcs oís utgigzmbcs ej
kcjsuitmjtes kcj kcjbuktms sugkgbms y uj pmr be oebgkmoejtcs que se
ejkuejtrmj ej gjvestgdmkgûj mktumioejte, kcjsgberc gopcrtmjte resmitmr bcs
teoms aujbmoejtmies bejtrc bei trmtmogejtc dicfmi bei kcjsuitmjte
psgqugítrgkc ej dejermi y que peroemj ei trmtmogejtc espekïagkc be kmbm
kcjsuitmjte, gjkiugbcs ics kcjsuitmjtes kcj rgesdc sugkgbm> im pcigamromkgm y ei

omjenc ouitgbgskgpigjmrgc bei kcjsuitmjte psgqugítrgkc.

 PCIGAMVOMKGM

Im pcigamromkgm es ei usc be oþitgpies aíromkcs pmrm ei trmtmogejtc be im

kcjbgkgûj oçbgkm be uj kcjsuitmjte. Ej psgqugmtrïm im pcigamromkgm es ei usc
be bcs c oís aíromkcs psgqugítrgkcs ej ei ogsoc kcjsuitmjte, c ei usc be bcs
c oís aíromkcs (be im ogsom kimse quïogkm c kcj ei ogsoc oekmjgsoc be
mkkgûj) pmrm trmtmr im ogsom kcjbgkgûj. Mbeoís se hm kcjvertgbc ej ujm
príktgkm kcoþj pmrm oþitgpies pmbekgogejtcs ej psgqugmtrïm (Lulrenm et mi.,
mi.,
60=;). Ei repcrte dicfmi be im prevmiejkgm be im pcigamromkgm ej psgqugmtrïm
vmrïm sedþj ei estubgc be =; m 70% ([tmhi, 6008). Ei krekgogejtc bei
aejûoejc tmofgçj exgste pcr ei gjkreoejtc ej ei jþoerc be psgqugmtrms que
se espekgmigzmj ej amromkctermpgm, ic que exkiuye m ics trmtmogejtcs
psgkcsckgmies (Ocntmfmg & Ciascj, 6008). Ic mjtergcr se hm ejkcjtrmbc tmjtc
ej mofgejtes mofuimtcrgcs kcoc ej gjtrmhcspgtmimrgcs.
Im príktgkm be kcofgjmr mjtgbepresgvcs be bgstgjtms kimses kuejtm kcj oís
evgbejkgm be bgsogjukgûj be sugkgbmigbmb que ei restc be ims kcofgjmkgcjes
be trmtmogejtcs (p. en., estmfgigzmbcres be íjgoc y, c mjtgpsgkûtgkcs). Im
cpkgûj be utgigzmr bgstgjtcs oebgkmoejtcs se befe kcjsgbermr sûic bespuçs be
hmfer gjgkgmbc ujm ocjctermpgm ûptgom que resuitû gjeagkmz c bespuçs be
hmfer kmofgmbc uj prgoer mjtgbepresgvc m ctrc be bgaerejte kimse. Pcr
eneopic, ej im bepresgûj ej mbuitcs se hm cfservmbc que mqueiics pmkgejtes
que hmj respcjbgbc pmrkgmioejte mi kgtmicprmo, puebej verse fejeagkgmbcs mi
mbgkgcjmr uj sedujbc mjtgbepresgvc kcoc ei fuprcpgûj (Rrgvebg, 6001).
Pcr ctrc imbc, ej kmsc be trmstcrjc fgpcimr, mýmbgr mjtgpsgkûtgkcs m
estmfgigzmbcres be íjgoc ej omjïm mdubm, y ej ei kmsc be bepresgûj ujgpcimr,
mi gjgkgc bei trmtmogejtc, ei usc be fejzcbgzepgjms be vgbm oebgm kcrtm
mujmbc m uj mjtgbepresgvc, scj eneopics be pcigamromkgm kcj scpcrte
eopïrgkc que hmj ocstrmbc eaektgvgbmb ej im sgjtcomtcicdïm maektgvm
reimkgcjmbm m im sugkgbmigbmb bei kcjsuitmjte (Ocntmfmg & Ciascj, 60=0).
Kcj ei mrrgfc mi oerkmbc be oebgkmoejtcs oís scagstgkmbcs ej im drmj
omycrïm be ims kimses amromkciûdgkms, hm surdgbc ujm vmrgebmb be estrmtedgms
be gjkreoejtc (mudoejtmtgcj
(mudoejtmtgcj strmtedges)<
strmtedges)< ic mjtergcr tmofgçj mkcopmýmbc be
im perkepkgûj be que kmbm sïjtcom puebe ser ei fimjkc be trmtmogejtc be uj
psgkcaíromkc pmrtgkuimr (tmofgçj oejkgcjmbc pcr [tmhi, 6008). Ctrc amktcr
ej ei que puebe estmr nustgagkmbm im pcigamromkgm es kumjbc se usm uj aíromkc

pmrm trmtmr eaektcs kcimtermies, prcbukgbcs pcr ei psgkcaíromkc prgomrgc. Estc

hm iievmbc mi usc be oukhcs aíromkcs ej uj kcjsuitmjte mi ogsoc tgeopc.
Kcoc eneopic be ic mjtergcr, exmoïjese ei kmsc be uj kcjsuitmjte kcj
bgmdjûstgkc be trmstcrjc fgpcimr y trmstcrjc iïogte be im perscjmigbmb que
pcbrïm tcomr im sgdugejte kcofgjmkgûj> igtgc, íkgbc vmiprcgkc, hmicpergbci,
icrmzepmo, fgpergbejc y prcpmjcici kcoc fimjkc be uj kcjnujtc be sïjtcoms
y be ics eaektcs kcimtermies.
Ei usc nugkgcsc be oþitgpies oebgkmoejtcs kgertmoejte tgeje iudmr ej im
psgqugmtrïm ocberjm (im pcigamromkgm rmkgcjmi), perc ics peigdrcs surdej. Ei
Br. Nchj M. Khgies (Khgies, [trcsmhi & Vcferts, 60=7) oejkgcjm tres rgesdcs>
=. Midujcs kcjsuitmjtes scj expuestcs m esqueoms be pcigamromkgm befgbc
m que im gjacromkgûj jc es kcopmrtgbm ejtre ics amkuitmtgvcs. Estc pcr ei
oekmjgsoc be redgstrcs kiïjgkcs. Ej Oçxgkc jc ej tcbms ims gjstgtukgcjes
be smiub ejkcjtrmocs redgstrcs bgdgtmies. Es arekuejte tejer ej juestrms
omjcs uj expebgejte kcj redgstrc be kcjsuitms kcj ietrm giedgfie, kcj
eskmscs redgstrcs, c ujm oezkim be redgstrcs aïsgkcs y bgdgtmies.
6. Im pcigamromkgm tgeje gopmktc ej im ouitgpigkmkgûj be eaektcs kcimtermies.
Ujm redim gjacromi es que ics eaektcs kcimtermies muoejtmj
expcjejkgmioejte kcj im mbgkgûj be kmbm oebgkmoejtc. Bcs
psgkcaíromkcs ej uj kcjsuitmjte pmrtgkuimr tgejej kumtrc vekes ei
pctejkgmi be presejtmr eaektcs kcimtermies be uj aíromkc, tres
psgkcaíromkcs tgejej jueve vekes ei pctejkgmi be presejtmr eaektcs
kcimtermies be uj aíromkc y msï sukesgvmoejte.
;. Ics oebgkmoejtcs puebej gjtermktumr kcj ims prcpgebmbes
amromkckgjçtgkms be ctrc oebgkmoejtc be bgstgjtms omjerms, kremjbc
cskgimkgcjes ej ics jgveies pimsoítgkcs que puebej iievmr tmjtc m eaektcs
kcimtermies kcoc m jgveies gjeaektgvcs be oebgkmoejtc.
 EI RVGÍJDUIC OÇBGKC RVMRMJRE,REVMPEURM W
KCJ[UIRMJRE> UJ EJAC]UE OUIRGBG[KGPIGJMVGC

Ics ejacques be kugbmbc m im smiub kcimfcrmtgvcs se estíj vcivgejbc oís

arekuejtes, ym que ics kcjsuitmjtes mkubej kcj uj termpeutm (preaerejteoejte
uj psgkûicdc kiïjgkc) y oçbgkc psgqugmtrm, qugej preskrgfe trmtmogejtc
amromkciûdgkc. Ej este ejacque kcimfcrmtgvc, se frgjbm uj prcdrmom be
trmtmogejtc kcopietc y fgej kccrbgjmbc, gopredjmbc be ims perspektgvms be
ics bcs prcveebcres. Ei çxgtc bei ejacque trgmjduimr (Khgies, [trcsmhi &
Vcferts, 60=7) es remigzmbc pcr ujm kimrm beagjgkgûj be ics rcies y
respcjsmfgigbmbes, y kcj ei mkuerbc ej ics tgpcs be trmtmogejtcs que estíj
sgejbc eopiembcs, mbeoís be ujm kcjstmjte kccrbgjmkgûj y kcoujgkmkgûj. Ei
kcjsuitmjte befe bmr su kcjsejtgogejtc gjacrombc be ics trmtmogejtcs ej ics
que estí gjvciukrmbc. Midujcs mkuerbcs befej ser kcopmrtgbcs mi
kcjsuitmjte, gjkiuyejbc ims kuctms be ics prcaesgcjmies. Mofcs prcveebcres
befej ser expiïkgtcs y estmfieker kûoc se omjenmríj ims eoerdejkgms y kûoc
serí remigzmbm im kcferturm, msï kcoc kcjteopimr sgtumkgcjes ej que jgjdujc
be ics bcs prcveebcres estç bgspcjgfie. Ics iïogtes be prctekkgûj be im
kcjagbejkgmigbmb bei kcjsuitmjte ejtre ics prcveebcres befej ser bgskutgbcs, y
ujm kimrm magromkgûj befe ser remigzmbm, bcjbe kmbm prcveebcr kcjsuitmrí kcj
ei ctrc be acrom reduimr. Ujm redim físgkm pmrm estmfieker ei mkuerbc
trgmjduimr es que jc befe kcoprcoeterse mi ctrc prcveebcr. M uj
kcjsuitmjte jujkm se ie dmrmjtgzmrí que rekgfgrí tmi c kumi aíromkc, c que
rekgfgrí tmi c sgeopre
rekcoejbmkgûj kumi psgkctermpgm pcr pmrte
estmrí ejomrkmbm be imbeisgdugejte
ctrc prcaesgcjmi. Im
omjerm> ’Estc
puebe ser ujm fuejm gbem, vemocs quç pgejsm ei ctrc kciedm‟.
Ctrm redim es que ei pimj be trmtmogejtc bei kcjsuitmjte befe gjtedrmr
cfnetgvcs tmjtc be im psgkctermpgm kcoc be im amromkctermpgm. Ej ctrms
pmimfrms, mofcs prcveebcres jekesgtmj hmker uj esauerzc kcjskgejte pmrm
remigzmr uj pimj be trmtmogejtc ujgagkmbc pmrm ei kcjsuitmjte. Befgbc m im
reievmjkgm bei trmtmogejtc psgkctermpçutgkc y ei pmpei sekujbmrgc bei aíromkc,
se sudgere ejaítgkmoejte que qugej estç m kmrdc bei trmtmogejtc ’bei
kcopcrtmogejtc sugkgbm‟ sem ei termpeutm< mujque ej kmscs kcoc ei bei
trmstcrjc fgpcimr, im esqugzcarejgm c gjkiusc uj trmstcrjc bepresgvc ujgpcimr,
ei trmtmogejtc amromkciûdgkc pubgerm kcjsgbermrse ei trmtmogejtc prgjkgpmi bei
trmstcrjc. Kcoc redim agjmi befe agnmrse que ims bekgsgcjes mkerkm be ics

þitgocs cfnetgvcs bei trmtmogejtc semj respcjsmfgigbmb bei psgkctermpeutm

trmtmjte. Kcjsgbereocs que ei trmtmogejtc bei kcopcrtmogejtc sugkgbm tejbrïm
kcoc oetm þitgom acrtmieker ims hmfgigbmbes be sciukgûj be prcfieoms kcj
fmse ej ic que gopcrtm m im perscjm, y jc sûic im rebukkgûj bei rgesdc c im
sgjtcomtcicdïm maektgvm (ver kmpïtuic 2).
Ujc be ics ocoejtcs oís vciítgies y pctejkgmioejte bestruktgvcs es ei que
sukebe ej ei trmjskursc bei trmtmogejtc, kumjbc ujc be ics prcveebcres kree
que im gjtervejkgûj gopieoejtmbm pcr ei ctrc prcaesgcjmi jc estí myubmjbc mi
kcjsuitmjte. Este eskejmrgc tcom ujm vmrgebmb be acroms kcj ims que im
omycrïm be ics prcaesgcjmies estmocs amogigmrgzmbcs. Ei oçbgkc psgqugmtrm
puebe besmrrciimr im sejsmkgûj be que im psgkctermpgm es gjnustgagkmbm, errmbm c
que su ckurrejkgm es gjarekuejte, pcr ic que serí kcopigkmbc que se fejeagkge
mi kcjsuitmjte. Ei oçbgkc que preskrgfe puebe miferdmr kreejkgms respektc m im
kcopetejkgm beiogsoc
kcjsuitmjte. Mi psgkctermpeutm
tgeopc, pmrm omjenmr ims
ei kcjsuitmjte bgagkuitmbes
puebe gopuestms
oejkgcjmr pcruj
que tgeje ei
sejtgogejtc be mpcyc y kugbmbc pcr pmrte be su termpeutm, hmkgejbc uj
trmtmogejtc eaektgvc, ujm kuestgûj extreombmoejte sejsgfie be evmiumr.
Ctrc eskejmrgc kcoþj es que ei oçbgkc trmtmjte krem que ei termpeutm estí
mkcjsenmjbc mi kcjsuitmjte mkerkm be kûoc usmr ics oebgkmoejtcs c
miejtíjbcic m beskcjtgjumr ei trmtmogejtc amromkciûdgkc, pcrque ei termpeutm
kree que ei oebgkmoejtc jc estí aujkgcjmjbc. Pcr ctrm pmrte, ics termpeutms
jc oçbgkcs arekuejteoejte expergoejtmj arustrmkgûj kumjbc perkgfej que ics
esqueoms be aíromkcs jc estíj aujkgcjmjbc< sgj eofmrdc, ei oçbgkc trmtmjte
kcjtgjþm kcj eiics.
Ujm bgagkuitmb físgkm puebe gjvciukrmr im beskcjagmjzm mkerkm bei vmicr bei
aíromkc ej dejermi ej ei trmtmogejtc be ics trmstcrjcs oejtmies. Ei termpeutm
puebe estmr tctmioejte ej kcjtrm bei prgjkgpgc bei usc be kumiquger aíromkc, m
pesmr be que ei kcjsuitmjte scigkgtm trmtmogejtc amromkciûdgkc y que im
igtermturm respmibm ei usc be oebgkmoejtcs ej ei kcjtextc be uj bgmdjûstgkc
espekïagkc. W iencs be estmfieker estm mdejbm ej im oesm, ei termpeutm puebe
sutgioejte smfctemr ei kuopigogejtc bei kcjsuitmjte y sckmvmr mi oçbgkc que
preskrgfe.
 Im sciukgûjjekesgtmj
prcaesgcjmies mjte estms sgtumkgcjes
kcjsuitmr prcfieoítgkms
ejtre eiics, es cfvgm> icskûoc
tcomjbc ej kcjsgbermkgûj bcs
omrkhm ei trmtmogejtc y kûoc seríj mkcrbmbcs ics iïogtes be ims

respcjsmfgigbmbes prcaesgcjmies. Besmacrtujmbmoejte, puebe ser bgaïkgi que

estm gjtermkkgûj se iieve m kmfc, mbeoís es evgtmbm aíkgi y arekuejteoejte.
Ics fuejcs prcveebcres jekesgtmj revgsmr este tgpc be jedckgmkgcjes kcoc
pmrte be sus respcjsmfgigbmbes çtgkms. Ej dejermi ei fgejestmr bei kcjsuitmjte
es im mpuestm.
Ctrc mspektc prcfieoítgkc, kumjbc se presejtm midujm be ims sgtumkgcjes
prevgmoejte giustrmbms, es que kumjbc ckurre im kcjarcjtmkgûj ejtre ics
prcaesgcjmies ej kuestgûj, ei kcjsuitmjte puebe ser kuipmbc pcr im rupturm. Ej
ctrms pmimfrms, ei kcjsuitmjte es presejtmbc kcoc omjgpuimbcr, çstm es im
expigkmkgûj bei besmkuerbc prcaesgcjmi. Vekuerbe este pujtc> sg im bgvgsgûj jc
exgste ejtre ics bcs prcveebcres, jc hmfrí rupturm.
 MJRGBEPVE[GQC[

Ics mjtgbepresgvcs scj ujm kimse bgversm be oebgkmoejtcs que hmj

expergoejtmbc ujm drmj kmjtgbmb be reagjmogejtc besbe ei gjgkgc bei bekejgc
be =780-87. Ics mdejtes oís juevcs scj represejtmbcs prgjkgpmioejte pcr
ics gjhgfgbcres seiektgvcs be rekmpturm be serctcjgjm (G[V[), que jc scj oís
eagkgejtes que ics mdejtes prevgcs pmrm trmtmr im bepresgûj, perc kuejtmj kcj
uj peragi bgstgjtc be eaektcs kcimtermies, ics kumies hmkej que dejermioejte
semj oís aíkgies be bcsgagkmr y tgejej oukhc oejcs pctejkgmi ietmi pcr
scfrebcsgs. Mujque ics G[V[ jc scj mbgktgvcs, puebej tejer kcjsekuejkgms
jedmtgvms sergms kumjbc scj sþfgtmoejte beskcjtgjumbcs c retgrmbcs. Ics G[V[
tmofgçj hmj sgbc gbejtgagkmbcs kcoc dejermbcres be gjtermkkgcjes
oebgkmoejtcsms prcfieoítgkms kcj ctrcs mdejtes, pcrque puebej mitermr su
prcpgm eaektgvgbmb c im eaektgvgbmb be ctrcs oebgkmoejtcs (Omsmjb, 6006).
Ics gjhgfgbcres be ocjcmogjc cxgbmsm (GOMC) y ics mjtgbepresgvcs
trgkïkigkcs (MBR) auercj besmrrciimbcs ej ei bekejgc be =750-57. Mofcs
drupcs puebej ser oís eaektgvcs que ics G[V[ ej midujcs kcjsuitmjtes. Ei
peragi be eaektcs kcimtermies be GOMC y MBR puebe kmusmr prcfieoms be
mbherejkgm< sgj eofmrdc, ei prcfieom oís drmve es ei pctejkgmi be ietmigbmb
ej bcsgs exkesgvm.
Exgstej tres kcjsgbermkgcjes ej ei usc be ics mjtgbepresgvcs pmrm ei
trmtmogejtc be kcjsuitmjtes sugkgbms. Prgoerc, es gopcrtmjte vergagkmr ei

bgmdjûstgkc be bepresgûj.
estm kcopgimkgûj, Kcocbesesugkgbmigbmb
im presejkgm hm ejamtgzmbc
pcrrepetgbmoejte
sï ogsom jc mesicsuagkgejte
imrdc be
pmrm ei bgmdjûstgkc be trmstcrjc bepresgvc. ’Jc bgmdjcstgque trmstcrjc
bepresgvc sgj usmr ics krgtergcs mbekumbcs< jc msuom que ics pejsmogejtcs
sugkgbms c ims mkkgcjes nustgagkmj este bgmdjûstgkc‟. Kumjbc ei bgmdjûstgkc es
gjkcrrektc, ei trmtmogejtc amromkciûdgkc kcoejzmrí m mktumr y ei kcjsuitmjte
espermrí uj kmofgc pcsgtgvc que pcbrïm jc sukeber. Estm amiim ej im
expektmtgvm kcrre ei rgesdc be gjkreoejtmr im sugkgbmigbmb bei kcjsuitmjte
(Oghmjcvgk, 60=0).
 [edujbc, sg ei mjtgbepresgvc es ei gjbgkmbc, msedþrese be que ei jþoerc be
pmstgiims que tejdm ei kcjsuitmjte ej su pcber (c amogigmr kerkmjc) sem oejcr
m im bcsgs exkesgvm ietmi. Pmrm ics G[V[, im bcsgs ietmi jc es tmjtc prcfieom, im
omycrïm be ics gjbgvgbucs jekesgtmríj tcomr im bcsgs be vmrgcs oeses nujtcs

pmrm que im sgtumkgûj sem drmve. Pmrm ics MBR, omjtejerse befmnc be im bcsgs
ietmi dejermioejte requgere que ei amkuitmtgvc preskrgfm im bcsgs kmbm seomjm
c bcs, omjtejgejbc im kmjtgbmb bgspcjgfie tctmi befmnc be ics = 500 c 6 000
od. Ei trmfmnc ejtre amromkgms y amkuitmtgvc ej Oçxgkc es kcopigkmbc kcoc
pmrm dejermr mkuerbcs be vejtm be bcsgs oejcres m ims ietmies, m bgaerejkgm be
Estmbcs Ujgbcs ej bcjbe estc es vgmfie. Ujm miterjmtgvm amktgfie pmrm ic
mjtergcr es gjtedrmr m uj mogdc c m uj amogigmr bei kcjsuitmjte pmrm myubmr m
este þitgoc, y evgtmr que ei kcjsuitmjte tejdm m su bgspcsgkgûj ujm kmjtgbmb
rmzcjmfie be oebgkmoejtcs.
Ei prcfieom kcj este tgpc be estrmtedgms es que mujque prcouevej im
sedurgbmb, tmofgçj puebej ejamtgzmr im pmsgvgbmb y im bepejbejkgm bei
kcjsuitmjte. Es gopcrtmjte trmfmnmr drmbumioejte pmrm gjkreoejtmr im
sejsmkgûj be kcopetejkgm y sedurgbmb pmrm su kcjsuitmjte y im
mutcmbogjgstrmkgûj bekcjsuitmjte
ej ims kumies juestrc oebgkmoejtcs.
puebePcrtcomr
eneopic, se puebejpmrm
im gjgkgmtgvm, ejsmymr acroms
bgskutgr kcj
ei perscjmi que mtgejbe im amromkgm y que ie frgjbej oejcres kmjtgbmbes be
aíromkcs ej prûxgoms mbqugsgkgcjes. Kimrc estí que ics kcjsuitmjtes sgeopre
seríj kmpmkes be mkuouimr oebgkmoejtcs, gjkreoejtmjbc ei rgesdc amtmi be
bcsgs exkesgvm. Bgskutgejbc ei tctmi be bcsgs bgspcjgfie kcoc prcfieom ej ei
trmtmogejtc, ei trmtmjte puebe gjkejtgvmr que im mkuouimkgûj sem oejcs
prcfmfie.
Uj terker prcfieom kcj im gjbgkmkgûj be ics mjtgbepresgvcs, pmrtgkuimroejte
kcj ics G[V[, es im pcsgfgigbmb be que este drupc puebe tejer uj eaektc
gmtrcdçjgkc ej im sugkgbmigbmb be kgertms pcfimkgcjes. Mktumioejte, hm sgbc
prcfmbc que frgjbmr psgkcaíromkcs mi kcjsuitmjte, gjkiuyejbc mjtgbepresgvcs
be bgaerejtes kimses, eigogjm im gbemkgûj, ics gopuiscs y ims kcjbuktms
sugkgbms. [gj eofmrdc, m gjgkgcs bei bekejgc be =770-77 se pufigkmrcj
repcrtes mjekbûtgkcs bgsperscs que reimkgcjmfmj ei usc be ics G[V[ pmrm im
bepresgûj kcj uj gjkreoejtc ej im sugkgbmigbmb. Im gjbustrgm amromkçutgkm
exmogjû ims kcjexgcjes ej ei jþoerc be gjacromkgûj mjmigzmbm juevmoejte y
repcrtû que jc hmfïm evgbejkgm pmrm remigzmr bgkhc seýmimogejtc respektc m
jgjdþj G[V[ que aue estubgmbc. [gj eofmrdc, ej 600; ics gjvestgdmbcres
prctedgercj bgkhm gjacromkgûj crgdgjmi fmnc Areebco Gjacromtgcj Mkt
(Crdmjgsoc bepejbgejte
resdumrbm bmtcs beiaebermi,
bei íofgtc Bepmrtmoejtc
y mi quebekumiquger
Estmbc be Estmbcs puebe
kgubmbmjc Ujgbcstejer
que
mkkesc, kcoc ei Gjstgtutc Jmkgcjmi be Mkkesc m im Gjacromkgûj ej Oçxgkc) y

im gjacromkgûj aue ’remjmigzmbm‟. Im kcjkiusgûj bei þitgoc estubgc aue que

exgste ujm msckgmkgûj estmbïstgkmoejte sgdjgagkmtgvm ejtre ei usc be G[V[ y ei
gjkreoejtc ej im sugkgbmigbmb, pmrtgkuimroejte ejtre ics mbcieskejtes. Exgstïm
uj sesdc (vmrgmfie kcjauscrm) ej im juevm remigzmkgûj bei mjíigsgs be ics G[V[.
Ej ics estubgcs crgdgjmies be bcjbe aue extrmïbm im gjacromkgûj auercj
exkiugbcs ics kcjsuitmjtes que presejtmfmj kumiquger acrom be kcjbuktm
sugkgbm mktumi c rekgejte, kcoc tmofgçj auercj exkiugbcs kcjsuitmjtes kcj
amktcres be rgesdc sugkgbm pctejkgmioejte exmkerfmbcs, kcoc pcfimkgûj kcj
usc be sustmjkgms c mikchci y ejaeroebmbes aïsgkms, pcr ic que ims tmsms fmse
be kcjbuktms sugkgbms resuitmrcj fmnms. Ej ics mjíigsgs be mutcres kcoc
Khgies, [trcshmi & Vcferts (60=7), jc exgstej estubgcs be usc be
oebgkmoejtcs mjtgbepresgvcs que hmymj gjkiugbc gjbgvgbucs mktgvmoejte
sugkgbms, kcj trmstcrjc bepresgvc, y que hmymj tejgbc kcjbuktms sugkgbms
kcoc oebgbms be resuitmbc. Be omjerm que estcs mutcres rekcogejbmj>

Omjtejte mi bïm ej ics besmrrciics ej estm írem y jc msuom que ic que es

kgertc pmrm uj mjtgbepresgvc es kgertc pmrm ctrc. [g oís estubgcs y
remjíigsgs se ejkuejtrmj prûxgocs m pufigkmrse, befe be rekcrbmr que ics
mjtgbepresgvcs scj uj bgversc drupc be aíromkcs tmjtc kgjçtgkm kcoc
bgjíogkmoejte (Khgies, [trcsmhi & Vcferts, 60=7).

Kmsg tcbcs estcs aíromkcs, midujcs oís que ctrcs, tgejej oþitgpies eaektcs
ej ics jeurctrmjsogscres. Pcr eneopic, uj gjkreoejtc ej im sugkgbmigbmb
puebe estmr msckgmbc kcj ei gjkreoejtc be im mdgtmkgûj, im kumi puebe
mtrgfugrse mi eaektc jeurciûdgkc kcimtermi be im mkmtgsgm (jekesgbmb grresgstgfie
be estmr ej kcjstmjte ocvgogejtc). Dejermioejte, se kree que este þitgoc
sïjtcom es uj prcfieom ocbuimbc pcr im bcpmogjm. Ej kcjsekuejkgm, es oís
prcfmfie que este eaektc sekujbmrgc sem vgstc ej ei peragi be midujcs
mjtgbepresgvcs, perc ej ctrcs jc.
[gj eofmrdc, exgste ujm kmusm pmrm im preckupmkgûj mkerkm be im reimkgûj
ejtre ics mjtgbepresgvcs y ei sugkgbgc. Ei aejûoejc be ’sugkgbmigbmb
pmrmbûngkm‟ hm sgbc bckuoejtmbc kcoc ujm rmrm ckurrejkgm ej ics estubgcs
bei estmbc be íjgoc. Pcr eneopic, ej ei ’Estubgc be trmtmogejtc pmrm
mbcieskejtes ej bepresgûj‟ (RMB[ pcr sus sgdims ej gjdiçs) (Omrkh et mi.,
mi.,
6007). Mujque kcjtrcversgmi, se espekuim que este aejûoejc es ujm

kcjsekuejkgm be midujm oencrïm be mspektcs scoítgkcs be im bepresgûj (fmnm

ejerdïm y octgvmkgûj bgsogjugbm c mfcigbm), sgj ujm kcrrespcjbgejte oencrïm
be ims kcdjgkgcjes jedmtgvms (kcoc besespermjzm c vmicrmr que im ouerte es
preaergfie m vgvgr).
Ej im prgomverm bei 600;, tmjtc im Mbogjgstrmkgûj be Oebgkmoejtcs y
Migoejtcs (ABM pcr sus sgdims ej gjdiçs) y su kcjtrmpmrte ej Gjdimterrm
pufigkmrcj uj bckuoejtc kcjtrm ei usc be pmrcxetgjm (Pmxgi, [ercxmt) ej ei
trmtmogejtc be ics jgýcs, befgbc mi gjkreoejtc bei rgesdc be kcjbuktms
sugkgbms. Pcr im ogsom rmzûj, ujm mbvertejkgm pcr eskrgtc aue usmbm tmofgçj
kcjtrm ei usc be im vejimamxgjm (Eaaexcr) pmrm ei trmtmogejtc ej jgýcs. Ej
omrzc be 6002 ([gocj, 6001), im ABM pufigkû uj bckuoejtc mbvgrtgejbc bei
eopecrmogejtc be im bepresgûj y im sugkgbmigbmb ej kcjsuitmjtes que
estuvgermj sgejbc trmtmbcs kcj kgertcs mjtgbepresgvcs.
Ej omyc be 6004, im ABM beterogjû que tcbcs ics mjtgbepresgvcs
gjkreoejtmj ei rgesdc be kcjbuktms e gbemkgûj sugkgbm ej perscjms nûvejes
hmstm ics 62 mýcs y estgpuiû que ims omjuamkturerms gjkiuyermj etgquetms be
mbvertejkgms espekgmies ej ims kmnms be ics oebgkmoejtcs. Ics kiïjgkcs que
gjbgkmj mjtgbepresgvcs beferïmj estmr amogigmrgzmbcs kcj estms mbvertejkgms,
ims kumies persgstej m pesmr be que ims fmses be evgbejkgm jc se hmj
gjkreoejtmbc sgdjgagkmtgvmoejte mi pmsmr be ics mýcs. Es gopcrtmjte que ics
amkuitmtgvcs y ics termpeutms ej equgpcs be kugbmbc be im smiub kcimfcrmtgvcs
estçj amogigmrgzmbcs kcj estm gjacromkgûj. Vekcoejbmocs ser ouy
kcjskgejte bei pctejkgmi be eskmimr ei rgesdc sugkgbm ejtre ics kcjsuitmjtes que
hmj gjgkgmbc trmtmogejtc kcj mjtgbepresgvcs y sedugr ics juevcs repcrtes
mkerkm be ics mjtgbepresgvcs kumjbc se pufigquej.
 MJRGP[GKÛRGKC[

Ics oebgkmoejtcs mjtgpsgkûtgkcs scj uj kcopcjejte jekesmrgc bei

trmtmogejtc pmrm ics trmstcrjcs psgkûtgkcs, perc tgejej eaektcs mbverscs ej ics
kcjsuitmjtes sugkgbms. Midujcs mjtgpsgkûtgkcs, pmrtgkuimroejte ics be prgoerm
dejermkgûj (Hmicpergbci, peraejmzgjm, trgaiucpermzgjm, ejtre ctrcs), tgejej uj
peragi be eaektcs kcimtermies que puebej mdrmvmr im sugkgbmigbmb y mýmbgr
preckupmkgcjes respektc m ims bcsgs exkesgvms (c scfrebcsgs). Ics
mjtgpsgkûtgkcs be prgoerm dejermkgûj, ej pmrtgkuimr, estíj msckgmbcs kcj
rgesdc sustmjkgmi be gjbukgr eaektcs kcimtermies jeurciûdgkcs. Ics eaektcs
kcimtermies oís arekuejteoejte kcjckgbcs scj ics sïjtcoms extrmpgrmogbmies.
Uj sïjtcom extrmpgrmogbmi es im mkmtgsgm, y im oencr beskrgpkgûj pmrm çstm
es> uj mfruombcr besec be estmr ej kcjstmjte ocvgogejtc, ujm gjkûocbm y
kcjstmjte gjqugetub, y im gjkmpmkgbmb pmrm peromjeker sejtmbc. Im mkmtgsgm
mpmreke kcj ei usc be oebgkmoejtcs pmrm trmtmr trmstcrjcs psgkûtgkcs, perc
tmofgçj mpmreke kumjbc m ics kcjsuitmjtes se ies hm gjbgkmbc estm kimse be
oebgkmoejtcs pmrm ctrcs sïjtcoms (jíusem y vûogtc). Ims perscjms que
expergoejtmj estcs eaektcs kcimtermies puebej tejer ujm expergejkgm
extreombmoejte besmdrmbmfie. Kumjbc jc se bgmdjcstgkm c jc hm sgbc trmtmbm,
im mkmtgsgm hm sgbc beskrgtm expiïkgtmoejte ej ims jctms be sugkgbgc kcoc ujm
kmusm be im kcjbuktm amtmi bei kcjsuitmjte.
Ctrc sïjtcom extrmpgrmogbmi es im mlgjesgm, im kumi es im bgagkuitmb pmrm
gjgkgmr ocvgogejtc.
gjkreoejtc bei rgesdcÇstm puebeKcoc
sugkgbm. ser ouy gjkûocbm
uj eaektc y estíkrûjgkc,
kcimtermi reimkgcjmbm kcj ei
im mlgjesgm
prcbuke ujm mpmrgejkgm be bgsogjukgûj c musejkgm ej ims respuestms be ics
kcjsuitmjtes. Ics oþskuics amkgmies jc aujkgcjmj mbekumbmoejte, ics frmzcs
jc se fmimjkemj kcoc sukebe hmfgtumioejte burmjte ei kmogjmr y estc dejerm
extrmýezm ej ims perscjms que ic rcbemj. Ei resuitmbc dicfmi es que ei
oebgkmoejtc puebe exmkerfmr ims bgagkuitmbes kcj im kcoujgkmkgûj, kcoc
resuitmbc bei mgsimogejtc sckgmi. [g jc es bgmdjcstgkmbm y resueitm
mbekumbmoejte, tmjtc im mlgjesgm kcoc im mkmtgsgm puebej prcbukgr c
exmkerfmr im sugkgbmigbmb.

Ics mjtgpsgkûtgkcs be sedujbm dejermkgûj scj kcjsgbermbcs pcr oukhcs uj

mvmjke amromkciûdgkc sgdjgagkmtgvc. Carekej oencr trmtmogejtc pmrm midujcs
sïjtcoms severcs be esqugzcarejgm, pmrtgkuimroejte ics sïjtcoms pcsgtgvcs y

midujcs mspektcs bei betergcrc kcdjgtgvc. [u bgaerejte peragi be eaektcs

kcimtermies (kcopmrmbcs kcj ics mjtgpsgkûtgkcs be prgoerm dejermkgûj)
tmofgçj careke midujms vejtmnms. Im sedujbm dejermkgûj tgeje oejcr
prcfmfgigbmb be prcbukgr mkmtgsgm y mlgjesgm, kcj ic que bgsogjuye ei rgesdc
respektc m ics mjtgpsgkûtgkcs be prgoerm dejermkgûj. Es gopcrtmjte resmitmr,
sgj eofmrdc, que ics eaektcs kcimtermies oetmfûigkcs be ics juevcs mdejtes
tmofgçj puebej dejermr uj muoejtc be im sugkgbmigbmb bei kcjsuitmjte. Im
omycr preckupmkgûj es ei [ïjbrcoe Oetmfûigkc, ei kumi mjujkgm c mjtgkgpm ei
gjgkgc be im bgmfetes tgpc 6 (im bgmfetes hm sgbc reimkgcjmbm prevgmoejte kcj ei
rgesdc be gjgkgmr uj kumbrc bepresgvc) y kcj muoejtc exkesgvc ej ei pesc
kcrpcrmi (Jewkcoer, 6004).
Ejtre ics mjtgpsgkûtgkcs, im kiczmpgjm dejermioejte es vgstm ej Estmbcs
Ujgbcs kcoc ujm terkerm iïjem be gjtervejkgûj ej im esqugzcarejgm. Ej uj
prcicjdmbc
prcbunc estubgc
oencres bcfie
eaektcs quekgedc (Oeitzerbeetacrom
im cimjzmpgjm mi., 600;),
mi., se ejkcjtrû
sgdjgagkmtgvm mi rebukgrque
im
gbemkgûj y ics gjtejtcs sugkgbms ej kcjsuitmjtes kcj bgkhc trmstcrjc psgkûtgkc
krûjgkc. Ei estubgc tuvc uj bgseýc exkepkgcjmi.
 E[RMFGIG^MBCVE[ BE ÍJGOC

Ics estmfgigzmbcres be íjgoc beskrgfej uj eaektc, im omycrïm be ims ckmsgcjes

fuskmbc ej ei trmstcrjc fgpcimr, oís que ej ctrms kimses be oebgkmoejtc. Ei
igtgc es ei oebgkmoejtc oís usmbc y aue ei prgoerc be ics estmfgigzmbcres be
íjgoc. Oebgkmoejtcs que scj kcjsgbermbcs equgpmrmfies mi igtgc scj>
vmiprcmtc be omdjesgc, imoctrgdgjm, cimjzmpgjm y pcsgfieoejte
kmrfmomzepgjm. Es gopcrtmjte kcjcker estcs mdejtes y su usc ej kcjsuitmjtes
kcj rgesdc sugkgbm.
Ei igtgc oereke mpujtes pmrtgkuimres ej ei presejte kmpïtuic. Es ei þjgkc
mdejte amromkciûdgkc que hm ocstrmbc eaektcs pcsgtgvcs kcjsgstejtes ej ims
tmsms be sugkgbgc ej oþitgpies estubgcs. Ujm revgsgûj dicfmi kcjkiuyû que ej
ics kcjsuitmjtes kcj trmstcrjcs maektgvcs, ei igtgc rebuke ei rgesdc y ics
gjtejtcs sugkgbms m imrdc pimzc (Iewgjslm et mi., mi., 60=5). Ei igtgc se usû
gjgkgmioejte pmrm trmtmr m ics kcjsuitmjtes kcj trmstcrjc fgpcimr y hm tejgbc
eaektcs pcsgtgvcs ej im tmsm be ouerte pcr sugkgbgc ej este drupc be
kcjsuitmjtes.
 MDEJRE[ MKRUMIOEJRE EJ BE[MVVCIIC

Mktumioejte se ejkuejtrmj ej gjvestgdmkgûj mdejtes ym exgstejtes (letmogjm

y fuprejcragjm), que hmj ocstrmbc m ic imrdc be ics estubgcs remigzmbcs hmstm
ei bïm be hcy ser prcoetebcres ej ei trmtmogejtc be ims kcjbuktms sugkgbms.
Im letmogjm aue prcfmbm ej uj ejsmyc kiïjgkc pcr prgoerm vez ej =712 e
gjgkgmioejte aue usmbm ej im príktgkm kiïjgkm kcoc uj mdejte mjestçsgkc
bgsckgmtgvc, prcjtc se preskrgfgû pmrm frgjbmr mjmidesgm m ujm vmrgebmb be
pmbekgogejtcs reimkgcjmbcs kcj ei bcicr (bcicr krûjgkc, bcicr bei ogeofrc
amjtmsom, bcicr pcscpermtcrgc, ejtre ctrcs, Erstmb & Pmtmjwmim, 60=1). Ej ei
6000 se pufigkû ei prgoer ejsmyc kiïjgkc kcjtrcimbc que ocstrû im
bgsogjukgûj rípgbm y sgdjgagkmtgvm ej im sgjtcomtcicdïm bepresgvm trms im
mbogjgstrmkgûj be letmogjm (Pçrez, 60=4). Ej 60=6, ^írmte y kcimfcrmbcres
estubgmrcj ujm pcfimkgûj be =5 sunetcs kcj trmstcrjc fgpcimr tgpc = y 6, sgj
sïjtcoms psgkûtgkcs, que estuvgermj expergoejtmjbc uj epgscbgc bepresgvc
omycr y kcjtmrmj kcj jgveies sçrgkcs termpçutgkcs be igtgc c vmiprcmtc be
omdjesgc. [e beocstrû que ics prgoercs eaektcs ej ics sïjtcoms bepresgvcs e
gbems sugkgbms pcbïmj ser vgstcs sûic 20 ogjutcs bespuçs be im mbogjgstrmkgûj
pcr gjausgûj be letmogjm. Ej im revgsgûj be Be Ferjmrbgs y kcimfcrmbcres ej
60=8, ics mutcres kcjkiuyercj que, m pesmr be ics pctejkgmies fejeagkgcs be im
letmogjm kcoc uj trmtmogejtc ej im krgsgs be sunetcs kcj mitc rgesdc sugkgbm,
exgstej oþitgpies preckupmkgcjes ej su usc< ei prgjkgpmi pcbrïm ser ei
pctejkgmi be mfusc y im kmrejkgm be estubgcs m drmj eskmim que beterogjej im
burmfgigbmb y im sedurgbmb bei trmtmogejtc m imrdc pimzc.
Crgdgjmioejte, im fuprejcragjm se utgigzû ej psgqugmtrïm pmrm ei trmtmogejtc
be im beshmfgtumkgûj be im mbgkkgûj m ics cpgcgbes, que kcjsgste ej
bepejbejkgm psgkciûdgkm y aïsgkm c im tciermjkgm que se besmrrciim trms su usc
prcicjdmbc ([mbckl & [mbckl, 6008). Besbe hmke ckhc mýcs se hm
gjvestgdmbc im reimkgûj be ics cpgíkecs ejbûdejcs kcj im bepresgûj. Ej ujm
revgsgûj remigzmbm pcr [ermagjg ej 60=8, ei mutcr kcjkiuye que,
tejtmtgvmoejte, im fuprejcragjm puebe resuitmr eaektgvm ej im rebukkgûj be
sïjtcoms bepresgvcs y ej im gbemkgûj sugkgbm drmve, gjkiusc ej uj kcjsuitmjte

kcj bepresgûj resgstejte

kcjvejkgcjmies y m termpgmm eiektrckcjvuisgvm.
trmtmogejtc que jc[gj respcjbe m mjtgbepresgvcs
eofmrdc se jekesgtmj oís
estubgcs< ej pmrtgkuimr pcr im preckupmkgûj be su eagkmkgm y im sedurgbmb ej ei

imrdc pimzc befgbc m su pctejkgmi be mfusc.

 KCJKIU[GÛJ

Ej im mktumigbmb kcjtmocs kcj uj mrsejmi be bgstgjtms kimses be aíromkcs pmrm

im pcfimkgûj kcj rgesdc sugkgbm, sedþj ei bgmdjûstgkc bei psgqugítrgkc be fmse,
que hmj ocstrmbc eaektgvgbmb. Es gopcrtmjte im utgigzmkgûj be im
’pcigamromkgm rmkgcjmi‟. Es reievmjte im mperturm bei kmjmi be kcoujgkmkgûj
ejtre prcaesgcjmies be im smiub oejtmi pmrm trmfmnmr ej kcjnujtc pcr ei
fgejestmr bei kcjsuitmjte, y este textc puebe utgigzmrse kcoc mrduoejtc.
 VEDIM[ BE BEBC

• Im oebgkmkgûj puebe ser þtgi ej ei trmtmogejtc be midujcs kcjsuitmjtes

kcj kcopcrtmogejtc sugkgbm.
• Im gjtrcbukkgûj y retgrmbm be midujcs oebgkmoejtcs puebe mdrmvmr im
sugkgbmigbmb.
• Mkcrbe kcj im ABM, tcbcs ics mjtgbepresgvcs mdrmvmj im sugkgbmigbmb ej
kcjsuitmjtes oejcres be 62 mýcs.
• Rcbc oebgkmoejtc tgeje eaektcs sekujbmrgcs y midujcs tgejej rgesdc be
ser ietmies ej mitms bcsgs (rgesdc be sugkgbgc pcr scfreoebgkmkgûj).
• Ics trmtmjtes befej acromr ujm migmjzm be trmfmnc pcsgtgvm y evgtmr bmr
gjacromkgûj kcjtrmbgktcrgm.

VEAEVEJKGM[

Frcwj, D.L. & Nmder-Hyomj, [. (60=2). Evgbejkeb- Fmseb Psykhcthermpges acr sugkgbe prevejtgcj>
Auture bgrektgcjs. Mo N Prev Oeb< 24 (;[6)> [=81-[=72.
Khgies, N.M., Ogier, M.I. Krgsocj, O.I. et mi. (=777). Rhe Rexms Oebgkmtgcj Midcrgtho Prcnekt>
beveicpoejt mjb gopieoejtmtgcj ca skhgzcphrejgm midcrgtho. Psykhgmtr [erv 50 (=)> 17-42.
Khgies, N.M., [trcsmhi, L.B. & Vcferts, I.T. (60=7). Kigjgkmi omjumi acr mssessoejt mjb tremtoejt ca
sugkgbmi pmtgejts (6m ebgkgûj). Tmshgjdtcj BK> Moergkmj psykhgmtrgk mssckgmtgcj pufigshgjd.
Kcryeii, T. & Wcujd, E.M (=778). Kigjgkmi prebgktcrs ca sugkgbe gj prgomry omncr bepressgve bgscrber.
N Kigj Psykhgmtry 6005< 11> 2=6-=4.
Be Fermrbgs, B., Acrjmrc, O., Qmikherm, M. et mi. mi. (60=8). Ermbgkmtgjd sugkgbe mt Gts rccts> Prekigjgkmi
Fmses mjb Kigjgkmi Evgbejke ca the eaagkmky ca Letmogje gj the Rremtoejt ca [ugkgbmi Fehmvgcrs. Gjt.
N. [kg. =7, 6888.
Erstmb, F. & Pmtmjwmim, M. (60=1). Letmogje acr Mjmidcsebmtgcj gj Krgtgkmiiy gii pmtgejts. Ncurjmi ca
Krgtgkmi Kmre. bcg> =0.=0=1/n.nkrk.60=1.05.0=1.
Hmwtcj, L. & vcj Herrgjdej, L. (6007). [ugkgbe. Imjket ;4;>;4;> =;46-8=
Lulrenm, [., Lmirm, D. et mi. (60=;). Pcigphmromky gj Psykhgmtry> M revgew. Oejs [mjm Ocjcdr<
Ocjcdr< ==>86-
==>86-
77.
Iewgjslm, U., [everus, E., Fmuer, V. et mi. (60=5). Rhe sugkgbe prevejtgcj eaaekt ca igthguo> ocre thmj
60 yemrs ca evgbejke - m jmrrmtgve revgew. Gjt N Fgpcimr Bgscrb ; (=)> ;6.
Omrkh, N., [givm, [., Kurry, N. et mi. (6007). Rhe Rremtoejt acr Mbcieskejts wgth Bepressgcj [tuby
(RMB[)> cutkcoes cver = yemr ca jmturmigstgk aciicw-up. Mo N Psykhgmtry 10 (=)> 86-7=.
Omsmjb P.[. & Duptm [. (6006) Icjd tero eaaekts ca jewer dejermtgcj Mjtgbepressmjt> [[VG[,
Qejimamxgje, Jeamzcbcje, Fuprcpgcj, mjb Ogrtmzmpgje. Mjj Kigj Psykhgmtry
Psykhgmtry<< [ep, Qci =2 (;)> =45-
 86.

Oeitzer, H.W., Miphs,

Gjterjmtgcjmi sugkgbeI., Dreej, M.Rrgmi
Prevejtgcj et mi. (600;). Kiczmpgje
(Gjter[ePR
(Gjter[ePR). tremtoejt
). Mrkh Dej Psykhgmacr
Psykhgmtry sugkgbmgigty
try 10 gj skhgzcphrejgm>
(=)> 86-7=.
Oghmjcvgk O., Vestel-Petrcvgk et mi. (60=0). [ugkgbmigty mjb sgbe eaaekts ca mjtgbepressmjts mjb
mjtgpykhctgsk. Psgqugmtrgm Bmjufgjm<
Bmjufgjm< Qci 66 Jc. = pp 47-82.

Ocntmfmg, V. & Ciascj, O. (6008). Jmtgcjmi trejbs gj psykhcthermpy fy caagke fmseb psykhgmtrgst, Mrkh
Dej Psykhgmtry 15 (8)> 756-740.
Ocntmfmg, V. & Ciascj, O. (60=0). Jmtgcjmi trejbs gj psykhctrcpgk oebgkmtgcj pcigphmromky gj caagke
fmseb psykhgmtry. Mrkh Dej Psykhgmtry
Psykhgmtry 14 (=)> 61-;1.
Jewkcoer N.T. (6004) Oetmfcigk [yjbrcoe mjb Oejtmi Giijess. Mo N Omjmd Kmre<Kmre< =;>
=;> [=40-[=44.
Perez Espmrzm, V. (60=4). Rrmtmogejtc amromkciûdgkc pmrm im bepresgûj> mktumigbmbes y auturms
bgrekkgcjes. Vevgstm be im amkuitmb be Oebgkgjm be im UJMO
UJMO.. Qci. 10,
10, Jc 5, [eptgeofre-Ck
[eptgeofre-Cktufre.
tufre.
PufOeb (60=7). https>//www.jkfg.jgh.dcv/pufoeb3
tero?‟sugkgbmi+fehmvgcr+mjb+phmromk
tero?‟sugkgbmi+feh mvgcr+mjb+phmromkcicdgkmi+tremtoejt‟
cicdgkmi+tremtoejt‟
[mbckl, F.N. & [mbckl, Q.M. (6008). [gjcpsgs be Psgqugmtrïm. Fmrkeicjm, Espmým> Tciters Liuwer.
[khuiz, P. & [tegoer, R. (6000). Psykhgtrcpgk oebgkmtgcj, psykhgmtrgk bgscbers, mjb hgdher frmgj
aujktgcjs. Bgmicdues gj Kigjgkmi Jeurcskgejke
Jeurcskgejke,, Qci. 6, Jc. ;, =44-=86.
[ermagjg, D., Mbmvmstrc, D., Kmjepm, D. et mi. (60=8). Rhe eaagkmky ca fuprejcragje gj Omycr
Bepressgcj, tremtoejt resgstmjt bepressgcj mjb sugkgbmi Fehmvgcr> M systeomtgk revgew. Gjt. N. [kg.
[kg . =7,
=7,
62=0.
[gocj D.E., [mvmrgjc N., et mi. (6001). [ugkgbe rgsl burgjd mjtgbepressmjts tremtoejt. Mo N Psykhgmtry
Nmj<< =1; (=)>2=-4.
Nmj
[tmhi, [.O. (6008). [tmih‗s essejtgmi psykhcphmromkcicdy> Jeurcskgejtgagk fmsgs mjb prmktgkmi
mppigkmtgcjs. Jew Wcrl> Kmofrgbde Ujgversgty Press.
Rrgvebg O.H., Amvm O. et mi. (6001). [RMV*B [tuby Remo. Oebgkmtgcj mudoejtmtgcj mater the amgiure
ca [[VGs acr bepressgcj. J Ejdimjb N Oeb<
Oeb< ;52 (=6)> =62;-=656.
Tcrib Hemith Crdmjgzmtgcj (60=2). Prevejtgjd sugkgbe> Dicfmi gopermtgve. THC Press.
^mrmte, K.M., Frutskhe, J., Gfrmjgo, I. et mi. (60=6). Vepigkmtgcj ca Letmogje‗s Mjtgbepressmjt Eaagkmky
gj Fgpcimr Bepressgcj> M rmjbcogzeb Kcjtrciieb Mbb-cj Rrgmi. Fgci Psykhgmtry<
Psykhgmtry< 4= (==)> 7;7-721.
 Kcopcrtmogejtc sugkgbm ej
mbcieskejtes
Pmuigjm Mrejms Imjbdrmve

Ej ics kmpïtuics mjtergcres se hm revgsmbc ujm mprcxgomkgûj dejermi mi

kcopcrtmogejtc sugkgbm. Exgstej bgverscs mspektcs que es oejester
kcjsgbermr ej ei trmfmnc kcj pcfimkgûj nuvejgi befgbc m kgertms kcjbgkgcjes
bmbms pcr im etmpm bei besmrrciic ej im que se ejkuejtrmj. Ej este kmpïtuic se
besmrrciimj midujcs teoms
sugkgbm ej mbcieskejtes kcj reimkgcjmbcs kcj ei be
fmse ej ics amktcres omjenc
rgesdc bei kcopcrtmogejtc
msckgmbcs, msï kcoc
ej kgertms estrmtedgms termpçutgkms que myubej m prcocver uj trmfmnc kiïjgkc
que resuite eaektgvc kcj ics nûvejes.
Ei mfcrbmne que se hmke ej este kmpïtuic se pimjtem besbe ics trmfmncs be
Kgkhettg (60=;) y [cuare (60=;). Msgogsoc, ei mjíigsgs scfre ics amktcres be
rgesdc, prctekkgûj y trmstcrjcs msckgmbcs mi sugkgbgc estí gjacrombc besbe im
perspektgvm fgcpsgkcsckgmi c ekciûdgkm-trmjsmkkgcjmi, ej im que se ejamtgzm im
kcopiengbmb be im jmturmiezm huomjm mjte im gjterreimkgûj be ic fgciûdgkc, ic
psgkciûdgkc y ic sckgmi (Oesm, Vcbrïduez & [ejïj, 60==).
 BE[MVVCIIC MBCIE[KEJRE

Im mbcieskejkgm kcjstgtuye ujm be ims etmpms bei besmrrciic huomjc bcjbe

ckurre ujm serge be kmofgcs m jgvei aïsgkc, eockgcjmi, perscjmi y sckgmi que
se cfservmj ej im acrom ej im que ics nûvejes pgejsmj, mktþmj y se reimkgcjmj
kcj ims kgrkujstmjkgms sckgmies, kuiturmies, ekcjûogkms y ebukmtgvms
espekïagkms be im sckgebmb m im que pertejekej.
Ej tçrogjcs dejermies, ei besmrrciic mbcieskejte estí beterogjmbc pcr
prckescs kcjbuktumies que pcbrïmj bgvgbgrse ej fgciûdgkcs, kcdjcskgtgvcs y
sckgceockgcjmies, ics kumies se ejtreimzmj be omjerm kcopienm y se
kmrmktergzmj pcr presejtmr kmofgcs ej ei mspektc aïsgkc, psgkciûdgkc y sckgmi
be ics gjbgvgbucs (Beivmi, 6000), mkcopmýmbcs be ujm serge be tmrems que se
befej kuopigr ej estm etmpm. Mi respektc, im mbcieskejkgm kcjstgtuye ujm be
ims prgjkgpmies trmjsgkgcjes be vgbm, que requgere be uj mnuste kcjsgbermfie
que jc hmy que sufestgomr (Kcieomj & Hmdeii, 6004).
Ei kcjkeptc be tmrems bei besmrrciic kejtrm su mtejkgûj ej ics estíjbmres m
trmvçs be ics que se nuzdm ei çxgtc ej im mbmptmkgûj. Be omjerm dejermi, Occs
y [khmeaer (=781) seýmimrcj que exgstej kgjkc kcjnujtcs prgjkgpmies be tmrems
mbmptmtgvms mi omjenmr ujm trmjsgkgûj be vgbm>
=. Ejarejtmr im remigbmb y respcjber m ics requergogejtcs be im sgtumkgûj
exterjm.
6. Estmfieker ei sgdjgagkmbc (sejtgbc) y ejtejber im gopcrtmjkgm perscjmi be
im sgtumkgûj.
;. Omjtejer reimkgcjes kcj ics ogeofrcs be im amogigm y kcj mogdcs, msï
kcoc kcj ctrms perscjms que puebmj ser be myubm pmrm resciver im krgsgs
y sus sekueims.
2. Omjtejer uj equgigfrgc eockgcjmi que perogtm omjenmr sejtgogejtcs be
preckupmkgûj besejkmbejmbcs pcr im sgtumkgûj.
5. Preservmr ujm mutcgomdej smtgsamktcrgm y omjtejer uj sejtgbc be
kcopetejkgm y be bcogjgc.
Be mkuerbc se
dejermioejte kcjejkuejtrm
estcs mutcres, este kcjnujtc
ej kmbm trmjsgkgûj be perc
be vgbm, tmrems mbmptmtgvms
su gopcrtmjkgm
reimtgvm vmrïm bepejbgejbc be ims kmrmkterïstgkms perscjmies be ics gjbgvgbucs,

be im jmturmiezm bei estrescr y be im sgjduimrgbmb be ims kgrkujstmjkgms (Ocss

& [khmeaer, =781).
Be estm acrom, kcjsgbermjbc que ej kmbm etmpm be im vgbm se presejtmj retcs
y bgagkuitmbes que beomjbmj im mbqugsgkgûj be juevms hmfgigbmbes pmrm pcber
hmkeries arejte, ej im mbcieskejkgm, midujms be ims tmrems prgjkgpmies que
befej icdrmrse ej estm etmpm scj> estmfieker reimkgcjes kcj ei sexc cpuestc,
gjgkgmr ujm prepmrmkgûj prcaesgcjmi, icdrmr uj drmbc be mutcjcoïm e
gjbepejbejkgm be ics pmbres, mbqugrgr oís respcjsmfgigbmbes, y acromr uj
sejtgbc be gbejtgbmb perscjmi oebgmjte im kremkgûj be uj yc gjtedrmbc que
kcofgje be omjerm mrocjgcsm ics bgaerejtes eieoejtcs be im perscjmigbmb
(Mkhejfmkh, =786< Mrkher, 6005< Krmgd, =774). Rcbc estc requgere be uj
esauerzc pcr crdmjgzmr e gjtedrmr kcopcrtmogejtcs be bgversms írems be su
vgbm, kcjkgigmr gjkigjmkgcjes y bgspcsgkgcjes perscjmies ej kcofgjmkgûj kcj
ims gbejtgagkmkgcjes
pmres y im sckgebmb.yIc
pmpeies prevgmoejte
mjtergcr ie sgrve miprcpcrkgcjmbcs pcrsmfer
mbcieskejte pmrm ics pmbres,
kuíi es ics
su
pcsgkgûj kcj reimkgûj m ics beoís, ie prcpcrkgcjm im fmse pmrm estmfieker
kcopmrmkgcjes sckgmies, y kcjtrgfuye m bmr bgrekkgûj, prcpûsgtc y sejtgbc m su
exgstejkgm (Erglscj, =742).
Ims tmrems bei besmrrciic puebej resuitmr bgaïkgies be ejarejtmr ej kumiquger
etmpm be vgbm, bmbm im gjaiuejkgm que tgeje ei kcjtextc sckgmi ej ei besmrrciic
be ics gjbgvgbucs, be estm acrom, es gopcrtmjte tcomr ej kuejtm tmjtc ims
kmrmkterïstgkms be im perscjm kcoc im jmturmiezm bei oebgc. Mi respektc,
Mrkher (6005) seýmim que ims bgagkuitmbes pmrm icdrmr ims tmrems bei besmrrciic
mbcieskejte tmofgçj puebej resuitmr ej bgagkuitmbes burmjte pergcbcs be vgbm
pcstergcres c sufsekuejtes, pmrtgejbc be im gbem be que kumiquger kcsm que
igogte ims cpcrtujgbmbes be remigzmr c be icdrmr estms tmrems puebe dejermr
bgagkuitmbes, tmjtc ej ei fgejestmr mktumi kcoc ej ei auturc.
Midujcs be ics amktcres que puebej gjaiugr ej ei icdrc be estms tmrems vmj
besbe mitermkgcjes bei crdmjgsoc hmstm sïjtcoms be ejaeroebmb, bgagkuitmb
pmrm tcomr bekgsgcjes y resciver prcfieoms, msï kcoc expergoejtmr evejtcs
be vgbm mitmoejte estresmjtes c mfruombcres< midujcs be estcs sukescs estíj
reimkgcjmbcs kcj ei kcopcrtmogejtc sugkgbm ej ics nûvejes (Mrejms-
Imjbdrmve, 60=6< Herjíjbez-Kervmjtes & Iukgc, 6001).

[MIUB W VGE[DC[ EJ IM MBCIE[KEJKGM

Be mkuerbc kcj bmtcs repcrtmbcs pcr im Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub

(CO[, 60=8), ics mbcieskejtes kcj ebmbes ejtre ics =0 y =7 mýcs represejtmj
ujm sextm pmrte be im pcfimkgûj m jgvei oujbgmi.
Estm etmpm estí dejermioejte msckgmbm kcj smiub y fgejestmr, sgj eofmrdc,
exgstej uj sgj agj be eieoejtcs que kcickmj m ics nûvejes kcoc ujm be ims
pcfimkgcjes oís vuijermfies. Midujms be ims kmrmkterïstgkms be
vuijermfgigbmb, be mkuerbc kcj Khgies, [trcsmhi y Vcferts (60=7), scj su
estmtus be bepejbejkgm agjmjkgerm y eockgcjmi, prcfieoms ekcjûogkcs bejtrc
be im amogigm, mkkesc igogtmbc m servgkgcs oçbgkcs y be smiub oejtmi, msï kcoc
prcfieoms be smiub que pcjej ej rgesdc su gjtedrgbmb aïsgkm y eockgcjmi.

Vew (6005) pimjtem que ei estmbc be smiub ej ics nûvejes puebe evmiumrse
be bgversms omjerms, ujm be ims kumies gjkiuye exmogjmr mqueiics
kcopcrtmogejtcs que gjkreoejtmj ei rgesdc be ocrfgigbmb c ocrtmigbmb ej
estm pcfimkgûj.
Kcj fmse ej ims tmsms be ocrtmigbmb, exgste uj krekgejte rekcjckgogejtc
scfre ics bgverscs prcfieoms be smiub que ejarejtmj ics mbcieskejtes befgbc
m ujm kcofgjmkgûj be amktcres psgkciûdgkcs y sckgmies, que ics kcickm bejtrc
be ujc be ics drupcs be ebmb oís vuijermfies be gjvciukrmrse ej
kcopcrtmogejtcs be rgesdc.

M pmrtgr
bgrektm kcocbe gjbgrektmoejte
ics kcopcrtmogejtcs
kcj ims be rgesdc que
prgjkgpmies estíj reimkgcjmbcs
ocrtmigbmbes tmjtc
ej nûvejes, se
kmikuim que kmbm mýc mprcxgombmoejte =.6 ogiicjes be mbcieskejtes pgerbej
im vgbm m kmusm be mkkgbejtes be tríjsgtc, vgciejkgm, sugkgbgcs, kcopigkmkgcjes
reimkgcjmbms kcj ei eofmrmzc y ctrms ejaeroebmbes que scj evgtmfies c
trmtmfies (CO[, 60=8).
Pcr ctrm pmrte, kcj reimkgûj m im prevmiejkgm be trmstcrjcs oejtmies ej im
mbcieskejkgm, es gopcrtmjte kcjsgbermr jc sûic que midujcs prcfieoms be
smiub oejtmi se gjkreoejtmj ej estm etmpm bei besmrrciic, sgjc que im ogtmb be
smiub oejtmi se gjkreoejtmj ej estm etmpm bei besmrrciic, sgjc que im ogtmb be
tcbcs ics trmstcrjcs be smiub oejtmi ej im ebmb mbuitm gjgkgmj m ics =2 mýcs,
perc im omycrïm jc se betektm jg es trmtmbm m tgeopc (CO[, 60=2). Ej este
sejtgbc, Mkhejfmkh (=786) oejkgcjm que ej im mbcieskejkgm tmrbïm puebej
besmrrciimrse trmstcrjcs kcoc bepresgûj, mjcrexgm y kcopcrtmogejtc

mjtgsckgmi, y mbvgerte que, sg estms prcfieoítgkms jc se mtgejbej m tgeopc y

mbekumbmoejte, puebej kcjbukgr mi kcopcrtmogejtc besmbmptmtgvc be ics
nûvejes hmkgm trmstcrjcs oís severcs.

Ej uj estubgc remigzmbc ej midujcs pmïses be Moçrgkm (Ombbmiejc,

Ocreiic & Gjamjte-Espïjcim, 600;), se ejkcjtrû que ics sïjtcoms bepresgvcs
y ei kcopcrtmogejtc sugkgbm auercj ics prcfieoms repcrtmbcs kcj omycr
arekuejkgm pcr ics nûvejes evmiumbcs.
Ej Oçxgkc, ej ei 60=; se redgstrmrcj 5 707 sugkgbgcs, que represejtmrcj =%
bei tctmi be ouertes repcrtmbms ese mýc, kcickíjbcse kcoc im bçkgom kumrtm
kmusm be beaujkgûj< 20.8% be estcs sugkgbgcs ckurrgercj ej nûvejes be =5 m
67 mýcs (Gjstgtutc Jmkgcjmi be Estmbïstgkm y Decdrmaïm \GJEDG_, 60=5), ic kumi
es kcjdruejte kcj ic repcrtmbc m jgvei gjterjmkgcjmi, bcjbe ei sugkgbgc es im
sedujbm kmusm be ouerte ejtre ims perscjms be =5 m 67 mýcs (CO[, 60=2).
[e estgom que kmbm mýc se sugkgbmj oís be 800 000 perscjms y oukhcs oís
ic gjtejtmj (CO[, 60=2). Be mkuerbc kcj Khgies y et mi. (60=7), ics gjtejtcs be
sugkgbgc scj oís arekuejtes que ei sugkgbgc kcjsuombc, perc kgertmoejte
oejcs kcjckgbcs, y im gbemkgûj sugkgbm es im acrom oís kcoþj perc oís
bgaïkgioejte gbejtgagkmfie bei kcopcrtmogejtc sugkgbm< pcr ic que kcoc
prcaesgcjmies be im smiub oejtmi befeocs kejtrmr juestrm mtejkgûj jc sûic ej
ims estmbïstgkms, sgjc tmofgçj ej ics prckescs que mkcopmýmj mi
kcopcrtmogejtc sugkgbm be ims perscjms (mspektcs que se bgskutgríj ej ei
mpmrtmbc be trmtmogejtc).
Mujque ej Oçxgkc ims kgarms be ouerte pcr sugkgbgc be nûvejes jc scj tmj
eievmbms kcoc ej ctrcs pmïses (CO[, 60=4), ic reievmjte es ei gjkreoejtc tmj
rípgbc que hm tejgbc ej pergcbcs kcrtcs be tgeopc (Frgbde, Dcibstegj &
Frejt, 6004).
Msgogsoc, ei sugkgbgc befe kcjsgbermrse kcoc uj prcfieom be smiub
pþfigkm m jgvei oujbgmi, befgbc m que ims kgarms ej reimkgûj mi jþoerc tctmi be
ouertes mtrgfugbms m çi, gjaiugbms pcr ei sufrepcrte msckgmbc mi estgdom, jc
represejtmj ei suargogejtc c omiestmr eockgcjmi, msï kcoc ims kcjbuktms be
rgesdc msckgmbms m estm prcfieoítgkm ej omtergm be smiub oejtmi. [g fgej ej
ics mbcieskejtes oukhms hergbms gjtejkgcjmies y jc gjtejkgcjmies (kcoc es ei
kmsc be ims mutciesgcjes), msï kcoc gjtejtcs be sugkgbgc, resuitmj ej iesgcjes y
jc jekesmrgmoejte ej im ouerte, ics nûvejes puebej expergoejtmr hergbms
sergms que ics gjkmpmkgtmj y ics mienmj be dczmr uj mbekumbc fgejestmr aïsgkc,

eockgcjmi, perscjmi y amogigmr.

Rmofgçj es gopcrtmjte kcjsgbermr que im omycrïm be ims sgtumkgcjes be
ocrfgigbmb y ocrtmigbmb que kuejtmj pmrm ims ejaeroebmbes, bmýcs y ouerte
ej ics mbcieskejtes scj respuestms kcjbuktumies m ics kmofgcs reimkgcjmbcs
kcj im estrukturm ekcjûogkm, ebukmtgvm, amogigmr y sckgmi bei ocoejtc. Be
estm acrom, es ei kcopcrtmogejtc be ics nûvejes, kûoc mktþmj e gjtermktþmj
bïm m bïm, ic que ics pcje ej rgesdc be tejer kcjsekuejkgms mbversms ej
kumiqugerm be ims bgoejsgcjes reimkgcjmbms kcj su smiub aïsgkm y eockgcjmi,
pcr ic que mspektcs kcoc ei estrçs y marcjtmogejtc mpmrekej kcoc enes kimve
ej ei mfcrbmne bei kcopcrtmogejtc sugkgbm ej ics mbcieskejtes.
 E[RVÇ[ W MAVCJRMOGEJRC MJRE EI
KCOPCVRMOGEJRC [UGKGBM

Ei usc bei tçrogjc ’estrçs‟ se reocjtm m prgjkgpgcs bei sgdic XGQ. [u

kcjkeptumigzmkgûj se mpigkmfm be omjerm sgogimr m ujm acrom be estïouic (c
estrescr), ujm auerzm que requerïm kmofgc ej im mbmptmkgûj (esauerzc), uj
estmbc oejtmi (mjdustgm) y m ujm acrom be remkkgûj kcrpcrmi c respuestm
(Vutter, =788< 6005). [gj eofmrdc, su beagjgkgûj se hm gbc beigogtmjbc m
trmvçs bei tgeopc.
Imzmrus y Acilomj (=77=) beagjej ei estrçs kcoc ujm reimkgûj pmrtgkuimr
ejtre im perscjm y su mofgejte que es mprekgmbm pcr ei sunetc kcoc midc que
refmsm sus rekurscs y que pcje ej peigdrc su fgejestmr.

Pmrm Dmroezy (=788), uj evejtc c sukesc be vgbm estresmjte se reagere m

kumiquger kmofgc ej ei mofgejte que prcvckm uj mitc drmbc be tejsgûj
eockgcjmi e gjteragere kcj ics pmtrcjes jcromies be respuestm.
Kcjsgbermjbc que ims perscjms se vueivej oís vuijermfies y prcpejsms mi
estrçs burmjte pergcbcs be trmjsgkgûj, ej im mbcieskejkgm ics nûvejes puebej
ejkcjtrmrse fmnc kgrkujstmjkgms perscjmies, amogigmres, sckgmies, pciïtgkms y
ekcjûogkms que ies dejerej sgtumkgcjes estresmjtes.
Ics sukescs be vgbm estresmjtes se hmj kmtedcrgzmbc ej bgoejsgcjes
bepejbgejbc be im burmkgûj m im expcsgkgûj, msckgmbm kcj im expergejkgm y ei
mikmjke kcj ei kumi im sgtumkgûj es kcjtrcimfie c jc kcjtrcimfie (Drmjt,
Kcopms, [tuhiomkher, et mi.,
mi., 600;).
Pmrm Kcopms (=778) ics estrescres puebej ser sukescs jcromtgvcs c
mtïpgkcs, drmjbes c pequeýcs ej omdjgtub, c krûjgkcs c mdubcs ej jmturmiezm.
Este mutcr bgstgjdugû tres kmtedcrïms dejermies be estrescres> ics jcromtgvcs c
dejçrgkcs, ics jc jcromtgvcs c mdubcs y ics krûjgkcs. Msgogsoc, çi y ctrcs
mutcres (Kcopms, Omikmrje & Acjbmkmrc, =788) seýmimrcj que ics sukescs be
vgbm mdubcs puebej kcjsgbermrse kcoc evejtcs krïtgkcs y puebej estmr
msckgmbcs kcj sïjtcoms aïsgkcs y, c psgkciûdgkcs< y que ics sukescs
jcromtgvcs c dejçrgkcs puebej kcjvertgrse ej evejtcs krûjgkcs ej aujkgûj be
im presejkgm y omdjgtub be im mjsgebmb que dejermj.
Ujm mprcxgomkgûj mi estubgc be ics sukescs be vgbm estresmjtes, es ei

mjíigsgs be ics prcfieoms vgvgbcs y expresmbcs pcr ics prcpgcs mbcieskejtes.

M este respektc, Imzmrus y Acilomj (=77=) sudgrgercj que mi ser ei estrçs ujm
vmrgmfie sufnetgvm, es gopcrtmjte evmiumric tcomjbc ej kuejtm im prcpgm
perspektgvm bei sunetc kcj respektc m bgversms kgrkujstmjkgms be su vgbm
kctgbgmjm, ym que uj mspektc krïtgkc be im perkepkgûj bei estrçs tgeje que ver
kcj ei hekhc be que im perscjm nuzdue ujm sgtumkgûj kcoc midc que estí
exkebgejbc sus rekurscs. Be estm omjerm, mi kcjsgbermr que ics nûvejes
evmiþmj ics sukescs kcj fmse m sus expergejkgms, es gopcrtmjte kcjcker ics
evejtcs c prcfieoms que ies sukebgercj y ei vmicr mtrgfugbc pcr eiics ogsocs.
[egaade-Lrejle, Mujcim y Jurog (6007) seýmimj que expergoejtmr kgertcs
jgveies be estrçs tgeje ujm aujkgûj gopcrtmjte ej ei besmrrciic mbcieskejte,
bmbc que ics nûvejes befej remigzmr uj esauerzc kcjtgjuc pcr mbmptmrse m ics
prcfieoms que se ies presejtmj ej su vgbm kctgbgmjm. W que im omycrïm be ics
mbcieskejtes
vgjkuimbms kcjseimskcjarcjtmj
tmrems que kcj
befejsgtumkgcjes
resciver ejoebgmjmoejte estresmjtes
estm etmpm, kcoc gjtejtmr
hmker que sus reimkgcjes kcj sus pmbres semj oís gdumigtmrgms, extejber sus
rebes sckgmies mi gjkiugr mogdcs y pmrenms rcoíjtgkms, msï kcoc ejarejtmrse m
retcs mkmbçogkcs, ic kumi estí msckgmbc kcj uj aujkgcjmogejtc mbmptmtgvc
bmbc que im omycr pmrte be ics mbcieskejtes omjtgeje uj sejtgbc pcsgtgvc be
sï ogsoc m ic imrdc be estm etmpm.
Pcr ei kcjtrmrgc, ei aujkgcjmogejtc besmbmptmtgvc se ejkuejtrm ej ims
trmyektcrgms be gjbgvgbucs que ejtrmrcj m im mbcieskejkgm kcj ujm hgstcrgm
perscjmi be prcfieoms c be trmstcrjcs, c qugejes estíj c hmj estmbc expuestcs
m estrçs krûjgkc y m mbversgbmbes pcr im musejkgm be rekurscs tmjtc gjterjcs
kcoc exterjcs que ies perogtmj mtejumr estcs rgesdcs, kcoc suargr mkcsc
sexumi, vgvgr vgciejkgm ej im amogigm c ej im kcoujgbmb, persekukgûj rmkgmi,
ejtre ctrcs. Es msï kcoc ei besmrrciic be midujcs mbcieskejtes puebe estmr
omrkmbc pcr im presejkgm be sukescs mitmoejte estresmjtes ej su vgbm
kctgbgmjm, ic kumi es be reievmjkgm mi kcjsgbermr que ogejtrms im expcsgkgûj m
ics estrescres gjkreoejtm, tmofgçj ic hmke ei rgesdc be presejtmr bgagkuitmbes
sergms ej su prckesc be mbmptmkgûj (Ocrmies & Duerrm, 6001), y kcj eiic
mitermr im trmyektcrgm bei besmrrciic e gjaiugr ej im presejkgm be
kcopcrtmogejtcs prcfieom ej estm pcfimkgûj (Armser, 6002< Drmjt, Kcopms,
Rhuro et mi.,
mi., 6001).
Vetcomjbc im perspektgvm gjtermkkgcjmi bei estrçs, ej im kumi se ejamtgzm que
çste se crgdgjm m pmrtgr be ims reimkgcjes pmrtgkuimres ejtre im perscjm y su

ejtcrjc, pmrm Imzmrus y Acilomj (=77=) ei marcjtmogejtc es ei prckesc m

trmvçs bei kumi ei gjbgvgbuc omjenm ims beomjbms be im reimkgûj gjbgvgbuc-
mofgejte que evmiþm kcoc estresmjtes. Bgkhc be ctrc ocbc, ei marcjtmogejtc
se reagere mi kcjnujtc be rekurscs aïsgkcs, psgkciûdgkcs y sckgmies be ics que
uj gjbgvgbuc bgspcje pmrm hmker arejte m ims beomjbms mbmptmtgvms bei oebgc.
Ej ctrms pmimfrms, ics rekurscs que ims perscjms tejdmj pmrm remkkgcjmr be
ujm omjerm beterogjmbm mjte ujm sgtumkgûj ej pmrtgkuimr, gjaiugríj ej su
prckesc be mbmptmkgûj c besmbmptmkgûj mi ejtcrjc bei que acromj pmrte.
Kumjbc jc se dejermj kcopcrtmogejtcs mbmptmtgvcs y se kmreke be rekurscs c
hmfgigbmbes suagkgejtes pmrm ejarejtmr ei estrçs, ims perscjms se vueivej
vuijermfies y ims estrmtedgms be marcjtmogejtc resuitmjtes puebej mitermr su
estmbc be smiub y fgejestmr eockgcjmi. Mi respektc, midujms gjvestgdmkgcjes
(Mrejms-Imjbdrmve, 60=6< Herjíjbez-Kervmjtes & Iukgc, 6001) repcrtmrcj
ujm reimkgûj
sugkgbm ejtre ics mbcieskejte
ej pcfimkgûj sukescs be oexgkmjm,
vgbm estresmjtes
vïjkuicy que
ei kcopcrtmogejtc
gjbgkm que ei
muoejtc ej ei jþoerc be sukescs estresmjtes vgvgbcs, prgjkgpmioejte ej ics
kcjtextcs amogigmr y perscjmi, estí msckgmbc kcj im presejkgm be gbemkgûj e
gjtejtcs be sugkgbgc ej estm pcfimkgûj.
M ocbc be resuoej, se presejtm ei rekumbrc 4-=, ei kumi ejigstm midujcs be
ics amktcres kcoujes que Khgies et mi. (60=7) retcomj be bgverscs estubgcs
remigzmbcs kcj amogigms expuestms m sgtumkgcjes be estrçs, ej ims que ei
sugkgbgc es perkgfgbc kcoc ujm omjerm be exterjmigzmr uj kcopcrtmogejtc.
Kmfe bestmkmr que jc tcbms ims amogigms ej ims que hmy uj mbcieskejte kcj
kcopcrtmogejtc sugkgbm scj bgsaujkgcjmies, perc midujms sï presejtmj estm
kmrmkterïstgkm.

Vekumbrc 4-=. Kcopcrtmogejtc sugkgbm y amogigms bgsaujkgcjmies

M. Prebgspcsgkgûj pcr bgagkuitmbes eockgcjmies>
=. Jgýez kmrmktergzmbm pcr gjsedurgbmb, mjsgebmb y kcopcrtmogejtcs mjtgsckgmies.
6. Amogigmres kcj trmstcrjcs be smiub oejtmi que requgerej trmtmogejtc.
F. Kcjaigktcs mktgvcs ejtre pmbres e hgncs>
=. Hgncs que vgvej mfusc aïsgkc, verfmi y, c sexumi.
 6. Im amogigm repcrtm peiems bgmrgmoejte.
K. Kmrmkterïstgkms sckgmies>
=.
6. Im
Im amogigm
amogigm se
se ejkuejtrm sckgmioejte mgsimbm.
trmsimbm kcjstmjteoejte.
;. Im amogigm estí expuestm kcjstmjteoejte m sukescs estresmjtes (’omr be prcfieoms‟).
B. Estgic rïdgbc ‛ rcies agncs>
=. Hgncs kcoc khgvc expgmtcrgc, ej qugejes se hmj bepcsgtmbc aujkgcjes pmrejtmies, c kcoc agdurms reeopimzmfies.

6. Ics rcies se omjtgejej pcr im presejkgm be gjtciermjkgm hmkgm im pçrbgbm y m im sepmrmkgûj> ei kmofgc jc es
pcsgfie, sgjc sûic ei eskmpe.
E. Mofgejte amogigmr>
=. Bgvcrkgc, mfmjbcjc y, c sepmrmkgûj.
6. Pmbres eockgcjmi y aïsgkmoejte bgstmjtes que scj suomoejte beomjbmjtes ej ics ocoejtcs ej ics que tgejej
kcjtmktc kcj sus hgncs.
;. Mfusc be mikchci y brcdms ej ujc c mofcs pmbres.
2. Estrescres ekcjûogkcs.
A. Kcoujgkmkgûj>
=. Im amogigm tgeje hmfgigbmbes be jedckgmkgûj igogtmbms y/c be bgspcsgkgûj m im jedckgmkgûj.
6. Ei iejdumne jc kuejtm kcj im kumigbmb be sciukgûj be prcfieoms> ’mhûrrmte ei bgskursc, kcjsgejte mi jgýc‟.
;. Ics pmbres se miïmj pmrm omjtejer m su hgnc ej sgiejkgc, mi ogsoc tgeopc que reauerzmj im pcsturm jedmtgvm que
mbcptm ei hgnc mjte im gjtervejkgûj exterjm.
2. Rejer m uj hgnc kcoc ’khgvc expgmtcrgc‟ es uj rekursc utgigzmbc kcoc uj gjtejtc pmrm resciver ics kcjaigktcs.
5. Ics ogeofrcs be im amogigm tgejej im kreejkgm be que ims perscjms puebej kmofgmr sgopieoejte kcj auerzm be
vciujtmb< eiics jc kcjsgbermj que jekesgtmj gjtejtmr kcsms juevms.
Jctm> Mbmptmbc bei ’Omjumi Kiïjgkc pmrm im evmiumkgûj y trmtmogejtc be pmkgejtes sugkgbms‟, pcr N.M. Khgies, L.B.
[trcsmhi y I.T. Vcferts, 60=7, Tmshgjdtcj> MPM p. ;0=.
 EI KCOPCVRMOGEJRC [UGKGBM W EI KCJREXRC
AMOGIGMV BE IC[ MBCIE[KEJRE[

Kcoc se oejkgcjû mi gjgkgc bei kmpïtuic, ujm be ims tmrems kejtrmies ej im

mbcieskejkgm es kcjacromr ujm gbejtgbmb m pmrtgr be ocbeics exterjcs, pcr ic
que se bm ujm recrdmjgzmkgûj ej ims reimkgcjes sckgmies, prgjkgpmioejte kcj
ics pmbres c tutcres, ic que gopigkm uj remnuste kcjsgbermfie espekgmioejte m
jgvei amogigmr. W m pesmr be que im omycrïm be ics nûvejes tgejej kcjaigktcs
kcj sus prcdejgtcres burmjte estm etmpm, çstcs jc scj sgeopre bevmstmbcres jg
eterjcs kcjsgbermjbc que, pcr ic dejermi, im bgskcrbgm muoejtm m kcogejzcs
be im mbcieskejkgm, se estmfgigzm hmkgm im ogtmb be este tgeopc y iuedc
bgsogjuye, pubgçjbcse dejermr fuejcs imzcs maektgvcs y be kcoujgkmkgûj
ejtre eiics. [gj eofmrdc, sg jc se besmrrciimj ims hmfgigbmbes jekesmrgms pmrm
im sciukgûj be bgagkuitmbes bejtrc be im bgjíogkm amogigmr, se bm pge m ujm
vmstm vmrgebmb be kcjaigktcs bejtrc be bgkhc kcjtextc, msï kcoc ei pcsgfie
gjvciukrmogejtc be ics nûvejes ej kcopcrtmogejtcs be rgesdc c ej ei
besmrrciic be trmstcrjcs be smiub oejtmi ([rcuae, 60=;).
Fmnc im preogsm be que ics trmstcrjcs be smiub oejtmi y kcopcrtmogejtcs
prcfieom kcoc ei sugkgbgc se besmrrciimj, exgstej ejtcrjcs amogigmres bcjbe
im presejkgm kcjstmjte be tejsgûj y omiestmr dejermj bgjíogkms kcopienms que
mitermj im trmyektcrgm bei besmrrciic eockgcjmi y be smiub oejtmi be ics
mbcieskejtes, tmi kcoc ic estmfieke Igjehmj (=77;< 60=5) ej su Ocbeic
Fgcsckgmi pmrm expigkmr ei besmrrciic bei Rrmstcrjc Iïogte be Perscjmigbmb y
su trmtmogejtc besbe im Rermpgm Bgmiçktgkm Kcjbuktumi.
Msï, uj eieoejtc reimkgcjmbc kcj ei kcopcrtmogejtc sugkgbm ej ics
mbcieskejtes, que tgeje su crgdej besbe ei kcjtextc amogigmr, es ei be im
reduimkgûj eockgcjmi. Im omycr pmrte be ics estubgcs remigzmbcs mkerkm be
reduimkgûj eockgcjmi se kejtrmj ej ei besmrrciic be çstm burmjte im gjamjkgm y
im mbcieskejkgm, ej bcjbe ims gjtermkkgcjes kcj im amogigm, kcopmýercs y
omestrcs beagjej ims fmses pmrm ims bgaerejkgms gjbgvgbumies que se cfservmríj
ej im mbuitez (Lgjlemb, Dmrrgbc & Urgfe, 60==). Pcr su pmrte, Veyes (60=1)
estmfieke que ims bgagkuitmbes be reduimkgûj eockgcjmi scj kcjsekuejkgm bei
usc be estrmtedgms be reduimkgûj eockgcjmi gjeaektgvms.
Qgvgr sukescs be vgbm mitmoejte estresmjtes y tejer pckms hmfgigbmbes be
reduimkgûj eockgcjmi burmjte im mbcieskejkgm se hm reimkgcjmbc kcj

prcfieoms be kcopcrtmogejtc y eockgcjmies, tmies kcoc bepresgûj, sugkgbgc

y usc be sustmjkgms ([egaade-Lrejle & [huiomj, =770< [egaade-Lrejle, =778<
[egaade-Lrejle & [teooier, 6006).

Pcr eiic, ej ei trmfmnc kiïjgkc kcj mbcieskejtes es gopcrtmjte kcjsgbermr im

gjaiuejkgm bei kcjtextc amogigmr ej ei besmrrciic bei kcopcrtmogejtc sugkgbm,
ei kumi, be mkuerbc kcj Khgies et mi. (60=7), se crgdgjm besbe ujm gbejtgbmb
gjamjtgi kmrmktergzmbm pcr kcopcrtmogejtcs bgsruptgvcs mjte uj kcjtextc
amogigmr que perkgfe m ics jgýcs, y oís tmrbe mbcieskejtes, kcoc ics
dejermbcres bei kcjaigktc y be im mrocjïm amogigmr, bestmkmjbc que su omi
kcopcrtmogejtc es gjtejkgcjmi y kcjstgtuye im prgjkgpmi kmusm be ics
kcjaigktcs, este pmtrûj gjkejtgvm im pcsgfgigbmb be que ics khgkcs kmrezkmj be
hmfgigbmbes c herrmogejtms pmrm ocbgagkmr su kcopcrtmogejtc.
 AMKRCVE[ BE VGE[DC M[CKGMBC[ MI
KCOPCVRMOGEJRC [UGKGBM EJ MBCIE[KEJRE[

Midujcs be ics mspektcs que oís se hmj estubgmbc kcj reimkgûj m ics amktcres
be rgesdc perscjmies msckgmbcs mi sugkgbgc scj ims kmrmkterïstgkms be
perscjmigbmb, mbgkkgcjes y midujcs trmstcrjcs be smiub oejtmi.
Vespektc m im perscjmigbmb, Khgies et mi. (60=7) oejkgcjmj que midujcs
mbcieskejtes kcj kcopcrtmogejtc sugkgbm tgejej bgagkuitmbes pmrm tciermr
evejtcs eockgcjmioejte estresmjtes, presejtmj uj estgic gopuisgvc be
kcopcrtmogejtc, bgagkuitmb pmrm estmfieker reimkgcjes gjterperscjmies,
sejtgogejtcs be kuipm, ejcnc, mkcopmýmbcs be ujm pcfre mutcestgom y be
pckms hmfgigbmbes pmrm resciver prcfieoms, ic kumi estí reimkgcjmbc kcj ic

que Mrejms, Iukgc

kmrmkterïstgkms be yperscjmigbmb
Acrjs (60=6)ej ejkcjtrmrcj ej imoexgkmjcs
mbcieskejtes evmiumkgûj kcjbe
kcopcrtmogejtc sugkgbm, bejtrc be ims que bestmkmj im presejkgm be
kcopcrtmogejtcs cfsesgvcs, gopuisgvgbmb, pesgogsoc, pckm aiexgfgigbmb
kcdjcskgtgvm, gjtrcversgûj sckgmi, fmnm mutcestgom, mbeoís be mitcs jgveies be
mjsgebmb y bepresgûj, msï kcoc rekhmzc mi trmtmogejtc.
M prcpûsgtc be ims mbgkkgcjes, Khgies et mi. (60=7) estmfiekej que es
gopcrtmjte kcjsgbermr ej ei trmfmnc kcj nûvejes ej rgesdc, jc sûic ei kcjsuoc
be brcdms iïkgtms c giïkgtms, sgjc tmofgçj ujm serge be mktgvgbmbes que vmj
estmfiekgejbc kcoc uj pmtrûj kcjbuktumi be evgtmkgûj ej midujcs nûvejes.
Pmrm estcs mutcres, sg fgej es kgertc que jc tcbms ims perscjms que kcjsuoej
mikchci y brcdms hmj pejsmbc c gjtejtmbc qugtmrse im vgbm, ic kgertc es que
mqueiics que tgejej uj trmstcrjc reimkgcjmbc kcj ei kcjsuoc be sustmjkgms se
ejkuejtrmj ej uj omycr rgesdc be presejtmr gbemkgûj c gjtejtcs be sugkgbgc,
msï kcoc ei hekhc be que ims ouertes pcr sugkgbgc estíj omycroejte
reimkgcjmbms kcj ei kcjsuoc be mikchci y brcdms.
Agjmioejte, kcj respektc m ics prgjkgpmies trmstcrjcs msckgmbcs tmjtc kcj ei
kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc kcj im kcjbuktm mutciesgvm ej ics mbcieskejtes,
bestmkmj im bepresgûj y ei trmstcrjc be im perscjmigbmb iïogte, pmrm ics kumies
exgstej trmtmogejtcs que hmj ocstrmbc evgbejkgm be su eagkmkgm kcoc im
Mktgvmkgûj Kcjbuktumi (Omerc & ]ugjterc, 60=1) y im Rermpgm Bgmiçktgkm
Kcjbuktumi pmrm Mbcieskejtes (Vmthus & Ogiier, 60=5)< tmofgçj se presejtmj
ej ctrcs trmstcrjcs kcoc ics bgsckgmtgvcs, be mjsgebmb, cfsesgvc kcopuisgvc,

ics reimkgcjmbcs kcj sustmjkgms, migoejtmrgcs, esqugzcarejgm y ctrcs trmstcrjcs

psgkûtgkcs ([uyeoctc, =778< Moergkmj Psykhgmtrgk Mssckgmtgcj
Mssckgmtg cj \MPM_, 60=;).
MPM
 ³]UÇ HMKEV MJRE EI KCOPCVRMOGEJRC [UGKGBM
BE IC[ MBCIE[KEJRE[3

Be mkuerbc kcj ic revgsmbc ej este igfrc, ei pmjcrmom bei kcopcrtmogejtc

sugkgbm ouestrm que im omdjgtub y trmskejbejkgm be estm prcfieoítgkm es
mopigm e gopcrtmjte, ic que sufrmym im jekesgbmb be gbejtgagkmr acroms
eaektgvms be trmtmogejtc que puebej kcjtrgfugr m im kmigbmb be vgbm eockgcjmi
be ims perscjms. Mjte ic kumi se hm presejtmbc uj ocbeic kiïjgkc que
kcjkeptumigzm im kcjbuktm c kcopcrtmogejtc sugkgbm kcoc ujm estrmtedgm be
reduimkgûj eockgcjmi y be resciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej im evgtmkgûj,
im kumi estí crgejtmbm m evmbgr ei omiestmr eockgcjmi msckgmbc m ics sukescs
be vgbm estresmjtes que expergoejtmj ims perscjms.

Pcr eiic,besbe
sugkgbm y kcj estm
reimkgûj mi trmtmogejtc
perspektgvm, es begopcrtmjte
mbcieskejteskcjsgbermr
kcj kcopcrtmogejtc
tmjtc im
mprcxgomkgûj que befe tejerse kcj ics nûvejes kcoc im acrom ej im que se
trmfmnmrí kcj ei kcjtextc amogigmr, pues es mhï bcjbe jc sûic se reauerzmj
midujcs kcopcrtmogejtcs besmbmptmtgvcs, sgjc tmofgçj bcjbe ics nûvejes
befej pcjer ej príktgkm ims hmfgigbmbes be marcjtmogejtc que requgerej
besmrrciimr ej im termpgm mjte im tcom be bekgsgcjes y resciukgûj be prcfieoms,
tmi kcoc se estmfieke ej ei kmpïtuic 2.
Hmstm mhcrm se hm hekhc oejkgûj be que, ej im mbcieskejkgm, ics kcjaigktcs
ejtre ics khgkcs y sus pmbres muoejtmj y im kcoujgkmkgûj ejtre eiics suare uj
betergcrc gopcrtmjte, ej reimkgûj m ic kumi Khgies et mi. (60=7) oejkgcjmj que
im bgjíogkm amogigmr tgeje uj pmpei krukgmi ej im prekgpgtmkgûj bei
kcopcrtmogejtc sugkgbm mbcieskejte (c fgej, puebe armkmsmr ej su gjtejtc pcr
extgjdugr ese kcopcrtmogejtc). Ej kumiquger kmsc, remigzmr ujm evmiumkgûj
amogigmr es be drmj utgigbmb, y puebe dugmr im tcom be bekgsgcjes ej kumjtc mi
trmtmogejtc jekesmrgc.
Pcr uj imbc, tejgejbc ej kuejtm que ics estgics be jedckgmkgûj mbqugerej uj
vmicr kejtrmi pmrm resciver prcfieoms ej im mbcieskejkgm (Kcfcs, 6008<
Dmimofcs & Mioegbm, =776< Pçrez & Mivmrmbc, 60=5), se sudgere prcocver
ei kmofgc oebgmjte im mbqugsgkgûj be hmfgigbmbes que ie perogtmj m ics
ogeofrcs be im amogigm, pcr uj imbc, mbcptmr ujm pcsgkgûj oís kcopmsgvm
respektc mi omiestmr eockgcjmi pcr ei kumi mtrmvgesm ei mbcieskejte (Vmthus &
Ogiier, 60=5), m im pmr be que se ies gopuise m kcoprcoeterse kcj uj

trmtmogejtc ejackmbc ej kcjstrugr kchesgûj y mperturm, msï kcoc ej ejseýmr

hmfgigbmbes be sciukgûj be prcfieoms ej drupc (Khgies et mi.,
mi., 60=7).
Ics pmbres c tutcres puebej prcveer mpcyc eockgcjmi, gjstruoejtmi c
omtergmi mi myubmr m resciver prcfieoms (Deihmmr et mi., mi., 6004) y kcj eiic
dejermr ocbeics be marcjtmogejtc que amkgigtej im mbqugsgkgûj be
kcopcrtmogejtcs mbmptmtgvcs mjte ics kcjaigktcs. Be estm omjerm, es
gopcrtmjte prcocver im pmrtgkgpmkgûj c gjvciukrmogejtc be ics pmbres mi
trmfmnmr kcj mbcieskejtes kcj kcopcrtmogejtc mutciesgvc c sugkgbm. Ujm
acrom gjgkgmi be hmkeric es m pmrtgr be im crgejtmkgûj c kcjsenerïm psgkciûdgkm
que ies perogtm trmjsgtmr be uj estgic mutcrgtmrgc c gjaiexgfie m ujc be
jedckgmkgûj fmsmbc ej im kcimfcrmkgûj-equgbmb (Pçrez & Mivmrmbc, 60=5),
sgj benmr be imbc que ei estmfiekgogejtc be iïogtes es uj eieoejtc que,
iievmbc be omjerm bgmiçktgkm, amvcreke ims hmfgigbmbes be reduimkgûj y
jedckgmkgûj tmjtc be ics nûvejes kcoc be ics prcpgcs pmbres.
[gj eofmrdc, estc jc sgeopre es pcsgfie kumjbc se trmfmnm kcj amogigms
mitmoejte bgsaujkgcjmies, pmrm ic kumi Khgies et mi. (60=7) sudgerej que ej
escs kmscs se befe myubmr mi mbcieskejte m smigr be bgkhc sgsteom, pues
midujms amogigms se resgstej auerteoejte mi kmofgc y, m pesmr be gjtejscs
esauerzcs, jc puebej kcjvertgrse ej ujm auejte be mpcyc pmrm ei mbcieskejte
y, ej kmofgc, smfctemj ei prckesc termpçutgkc crgejtmbc m im sciukgûj be
prcfieoms. Pcr eneopic, ej uj kcjtextc amogigmr que prgcrgzm ims mkkgcjes pcr
ejkgom be ims pmimfrms, ocbeim ei mfusc be mikchci y brcdms, y exgde kmofgcs
gjoebgmtcs, es ouy bgaïkgi que ei mbcieskejte puebm ejtrejmr/prmktgkmr ims
hmfgigbmbes be sciukgûj be prcfieoms mprejbgbms. Pcr ejbe, drmj pmrte bei
trmfmnc remigzmbc ej ei prckesc termpçutgkc estí ejackmbc ej crgejtmr mi
mbcieskejte pmrm gjbepejbgzmrse y sepmrmrse bei sgsteom ic oís prcjtc
pcsgfie, sgj que esc gopigque sepmrmr m ims amogigms. Estm prepmrmkgûj kcjsgste
ej ejseýmr mi pmkgejte m estmfieker iïogtes (perscjmies y hmkgm ctrcs) y m
dejermr hmfgigbmbes be sciukgûj be prcfieoms, msï kcoc ej acoejtmr
estrmtedgms espekïagkms pmrm omjenmr ei ejcnc.
Msgogsoc, uj mspektc aujbmoejtmi ej ei trmfmnc kcj nûvejes kcj
kcopcrtmogejtc sugkgbm estí reimkgcjmbc kcj im evmiumkgûj kcjstmjte be

kûoc
(60=7)sesudgerej
vgve estmque
sgtumkgûj ej sukcj
mi trmfmnmr ejtcrjc sckgmi, mjte
mbcieskejtes ic kumi Khgies
se requgere et mi.
omjtejerse
kcjstmjteoejte miertm m im presejkgm be kcopcrtmogejtc mutciesgvc, gbemkgûj
sugkgbm y kcopcrtmogejtcs que ie mpcrtej ujm kcjjctmkgûj pcsgtgvm mi

sugkgbgc, ym que estc puebe kcjsgbermrse kcoc im fmse bei kcjtmdgc be bgkhcs
kcopcrtmogejtcs ejtre ei drupc be pmres< es bekgr, ei sugkgbgc puebe ser
perkgfgbc kcoc uj aejûoejc gjmprcpgmbmoejte keiefrmbc m trmvçs be ims

rebes sckgmies,ej bgspmrmjbc

mbcieskejtes pejsmogejtcs
im ogsom esaerm sckgmi. sugkgbms y mkkgcjes
Es be utgigbmb be ctrcs
predujtmrie mi
mbcieskejte kuíi es ei mtrmktgvc que tgeje ei kcopcrtmogejtc mutciesgvc y im
gbemkgûj sugkgbm ejtre sus pmres. ³]uç tmj kcoþj es3, ³ei pmkgejte kcjcke m
ctrc mbcieskejte que hmym presejtmbc ese kcopcrtmogejtc3, ³quç ie pmsû m
esm perscjm3 Es jekesmrgc mbcptmr ujm pcsturm be kurgcsgbmb, mperturm e
gjterçs mkerkm bei oebgc sckgmi ej ei kumi ei mbcieskejte se ejkuejtrm gjoersc,
evgtmjbc ser gjtrusgvcs y evmbgejbc bmr iekkgcjes bei tgpc ’serocjes‟ c hmker
que sgejtm que kcoete uj errcr mi respcjber be omjerm pcsgtgvm mjte im gbem
bei sugkgbgc. Ic que jcs gjteresm es gbejtgagkmr be bûjbe surde y kûoc es que
se omjtgeje ei kcopcrtmogejtc mutciesgvc c sugkgbm bejtrc bei ejtcrjc sckgmi.
Besbe este mfcrbmne, im mprcxgomkgûj que kcoc kiïjgkcs befeocs tejer ej
juestrm gjtermkkgûj kcj ics nûvejes kcj kcopcrtmogejtc sugkgbm c mutciesgvc,
es mbcptmr ujm pcsturm jeutrm, cfnetgvm, igfre be nugkgcs y be estgdom mjte ei
sugkgbgc, ejtejbgçjbcic kcoc im kcjsekuejkgm oíxgom mjte im kmrejkgm be
hmfgigbmbes pmrm resciver prcfieoms, ic que mbeoís myubmrí m evgtmr que ei
kiïjgkc gjkurrm ej midujm be ims kumtrc trmopms oejkgcjmbms ej ei kmpïtuic 2.
Este mfcrbmne es pcsgfie sûic sg ei kiïjgkc hm trmfmnmbc su pcsturm mjte im
ouerte pcr sugkgbgc, msï kcoc uj vmstc ejtrejmogejtc termpçutgkc que
kcjsgbere kcoc eieoejtcs kejtrmies im supervgsgûj gjbgvgbumi y drupmi be ics
kmscs que mtgejbe,mbcieskejte
kcj pcfimkgûj ym que tmi kcoc Khgies et mi. kcjsgbermr
es gopcrtmjte (60=7) ic seýmimj, mi trmfmnmr
que eiics estíj
peromjejteoejte miertms scfre im pcsturm que ims agdurms be mutcrgbmb
ouestrmj mjte estm prcfieoítgkm, y sg ei termpeutm presejtm kimrmoejte su
cpcsgkgûj mi sugkgbgc c m ims mutciesgcjes, se kcrre ei rgesdc be que estcs
aejûoejcs resuitej oís mtrmktgvcs.
 EXPEVGEJKGM REVMPÇURGKM BE UJM MBCIE[KEJRE
KCJ KCOPCVRMOGEJRC [UGKGBM

Es bgaïkgi rekcjcker que ujc jekesgtm myubm. Ujc se bgke oukhms vekes m sï
ogsoc que tcbc estmrí fgej, kumjbc ej remigbmb jmbm vm fgej. ³Kûoc benm be
kmer ujc ej ese hcyc cskurc sgj acjbc3 Perc mi agj, kumjbc se rekcjcke que
jekesgtms myubm, ³m qugçj se im pgbes3 Re predujtms sg ej verbmb te kreeríj
tcbc esc que sgejtes. Ru amogigm jc te ejtgejbe y tmopckc smfe quç hmker
kcjtgdc. Rrmtmj be fuskmr tcbm im myubm pcsgfie, y es mhï kumjbc ics
termpeutms ejtrmj ej mkkgûj. [cj ese rmygtc be iuz y espermjzm ej im vgbm be
ujc. He be bekgries que im prgoerm vez que ujc ejtrm m termpgm hmy ogi
eockgcjes y pejsmogejtcs rcjbmjbc pcr im kmfezm, ³serí kmpmz be myubmroe3
³Kûoc serí3 ³Pcbrç kcjagmr ej eiim c çi3 ³Oe nuzdmrí3 ³Oe eskukhmrí be
verbmb3 ³Ie bgdc que oe kcrtc3 ³Ie ejseýc ogs hergbms3 ³Hmrí kmrms3 Im
verbmb es que es bgaïkgi ejkcjtrmr mi termpeutm gjbgkmbc. Wc ic vec kcoc ims
hueiims be juestrcs bebcs, jc tcbms scj gdumies y jc tcbms scj pmrm ujc< kcj
midujcs hmkes kigkl y kcj ctrcs jc.
Oe dustmrïm expresmries m ics termpeutms que jcs tejdmj oukhm pmkgejkgm
pcrque es m ustebes m qugejes ies ocstrmocs juestrms mioms besjubms,
gjbeaejsms y kcj oukhc ogebc, ym que m agj be kuejtms scj uj extrmýc que
estmocs benmjbc ejtrmr ej juestrm vgbm.
Ei que semj mutçjtgkcs es midc que myubm m tejeries kcjagmjzm, pues sg se
mprcxgomj besbe im superagkgmigbmb jc ies vm m servgr be jmbm< m oï oe pmsm,
jc sç m ctrms perscjms, perc es ouy aíkgi betektmr estc y ej mutcoítgkc se
kgerrm ujc, ym que es gopcsgfie pcber kcjagmr ej midugej que te estí ckuitmjbc
ic que remioejte pgejsm, te ogejte ej im kmrm c iievm ujm oískmrm puestm.
Hmy tçkjgkms que ies sgrvej m midujms perscjms, perc m ctrms jc. Mi agj y mi
kmfc, scocs bgaerejtes y uj tmjtc þjgkcs. He tejgbc termpgm amogigmr y im
verbmb jc oe hm myubmbc oukhc, ym que og amogigm es uj tmjtc pmrte bei
prcfieom, sgejtc que es oencr ver m im perscjm scim y m im amogigm mpmrte, ujc
pcr ujc pmrm que se ies crgejte scfre quç estí pmsmjbc y benej be
fcofmrbemrjcs kcj tmjtms predujtms que jg jcsctrcs smfeocs respcjber.
Midc que tmofgçj oe hm myubmbc oukhc es gbejtgagkmr pcr quç estcy ejcnmbm
kcj ogs pmbres y beoís perscjms, ym sem pcr oebgc be im eskrgturm c im
pmimfrm, es uj tmjtc igfermbcr, uj tmjtc trgste, perc ej verbmb myubm m smfer

oís kcsms be tg y esc ogsoc te bm kimrgbmb bei pcrquç be ims kcsms, ym que
oukhms vekes te sgejtes ej ims pejuofrms. Ctrm kcsm que oe hm myubmbc es
bmroe kuejtm quç es ic que oe bm ogebc c teocr, pmrm fuskmr juevms acroms

be ejarejtmric.
Jc sgrve be jmbm que te hmdmj estubgcs c evmiumkgcjes sg bespuçs be
hmkçrteics, te benmj ej uj igofc be quç hmker. Ic þjgkc que icdrmj es que te
kcjaujbms oís y hmstm iiedms m pejsmr que jc tgejes reoebgc.
Jc scocs kcoc ims beoís perscjms, m vekes sejtgocs kcj oukhm oís
auerzm tcbc, iicrmocs oís aíkgi y oís m oejubc, y oukhms vekes sejtgocs
que jc ejkmnmocs ej im sckgebmb pcr ser tmj sejsgfies.
Vekuerbc que ujm vez ie pimtgkmfm m og termpeutm que og pmpí sgeopre jcs
bekïm que jc iicrírmocs, que iicrmr es be bçfgies. W çi oe bgnc que ’sûic
mquei que es auerte es kmpmz be beocstrmrse tmi y kcoc es y que iicrmr jc es
uj sgdjc be befgigbmb sgjc be acrtmiezm‟, ej verbmb jekesgtmfm eskukhmr esms
pmimfrms, pcrque iievmfm ujm vgbm trmtmjbc be eskcjber ogs sejtgogejtcs y
iukhmjbc kcjtrm oï ogsom kmbm vez que iicrmfm.
Ei mpcyc be uj psgqugmtrm es fuejc, perc çste befe iievmrse m im pmr be im
psgkctermpgm y sgeopre kcoujgkíjbcse ei ujc kcj ei ctrc, pcrque m oï oe
pmsû que m vekes sejtïm que ym jc tejïm kmsc que auerm kcj im psgqugmtrm, ym
que smiïm gdumi que kcoc ejtrç, tcbm kcjaujbgbm. Kmbm prcaesgûj tgeje sus
iïogtes y jekesgtmj ei mpcyc be kmbm ujc pmrm pcber frgjbmr ujm myubm oís
kcopietm.
Ujm vez que estís ej psgkctermpgm y te iiedms m kcrtmr, sgejtes que hms
bearmubmbc mi þjgkc huomjc que estí be tu imbc y se sgejte trgste, perc myubm
que bgdmj que jc ics hms bearmubmbc y que estíj mhï pmrm tg, pmrm myubmrte m
que gbejtgagques quç es ic que kmusû que te kcrtmrms, quç pmsû esm seomjm que
pubc hmferte maektmbc, quç sejtgogejtcs y pejsmogejtcs tuvgste ogejtrms ic
hmkïms y kûoc pcbrïms evgtmric.
Gjkiugr mktgvgbmbes kcoc eskrgfgr quç te dustm hmker c kuíies scj tus
sueýcs, msï kcoc kuíies serïmj ims vejtmnms y besvejtmnms be estmr ouertc, es
be utgigbmb pmrm que pcbmocs sejtgr que juestrm vgbm sï tgeje uj prcpûsgtc,
ujc que tþ qugerms bmrie< sç que es bgaïkgi, ic he vgvgbc ej kmrje prcpgm besbe
que scy pequeým, sgeopre tejer mhï ims scofrms bei pejsmogejtc be querer
ocrgr.

Rmofgçj es ouy þtgi que jcs bej estrmtedgms, herrmogejtms pmrm pcber
scfrepmsmr ims krgsgs be querer kcrtmrjcs, pmrm pcber omjenmr oencr im
sgtumkgûj. Rmofgçj myubm que kmbm seomjm jcs benej ujm tmrem c bcs pcrque

esc myubmesm be
Rmofgçj ejkcjtrmrie prcpûsgtc mquejuestrm
suom gopcrtmjkgm vgbm yjcs
ej verbmb m juestrc prcdresc.
ejtgejbmj y jcs
kcoprejbmj, sg jc hmy esc, jc hmy jmbm. Pcr þitgoc, jc se bej pcr vejkgbcs,
mujque jcsctrcs ym ic hmymocs hekhc, jc se bej pcr vejkgbcs.
 VEDIM[ BE BEBC

• Mi trmfmnmr kcj mbcieskejtes kcj kcopcrtmogejtc sugkgbm c mutciesgvc,

fuskm y expicrm ims gjaiuejkgms sckgmies e gjtermkkgcjes kcj su amogigm,
pmrenm y pmres mjte midþj kcjaigktc.
• Mbcptm ujm pcsturm be gjterçs, be mperturm y igfre be nugkgcs be vmicr
mkerkm bei pmpei que nuedm ei sugkgbgc ej im vgbm oejtmi bei pmkgejte.
• Im amogigm puebe, c jc, ser ujm migmbm ej ei trmtmogejtc< es gopcrtmjte
betektmr estc mi gjgkgc bei prckesc termpçutgkc pmrm tcomr bekgsgcjes kcj
fmse ej estc.
• Myubm mi mbcieskejte m estmfieker kcjexgcjes sckgmies y m beterogjmr ei
vmicr be çstms, msï kcoc ei vmicr be tejer estubgcs c uj prcyektc be vgbm.
Rmofgçj kcoujgkm im gbem be que im trgstezm, ei ejcnc y ei rekhmzc
msckgmbcs m estcs mspektcs gjbgkmj quç tmj gopcrtmjtes scj pmrm çi.

VEAEVEJKGM[

Mkhejfmkh, R. (=786). Beveicpoejtmi Psykhcpmthcicdy

Psykhcpmthcicdy.. Jew Wcrl> Nchj Tgiey y [cjs.
Moergkmj Psykhgmtrgk Mssckgmtgcj (60=;). Bgmdjcstgk mjb [tmtgstgkmi Omjumi ca Oejtmi Bgscrbers,
B[O-5. Mrigjdtcj, QM> Moergkmj Psykhgmtrgk Mssckgmtgcj.
Mrkher, V. (6005). OOPG-M> Mssessgjd Mbcieskejt Psykhcpmthcicdy. EU> Imwrejke Erifmuo.
Mrejms-Imjbdrmve,
Mrejms-Imjbdr mve, P. (60=6). Vesgigejkgm y rgesdc be sugkgbgc ej mbcieskejtes expuestcs m sukescs be
vgbm estresmjtes (Resgs bcktcrmi). Ujgversgbmb Jmkgcjmi Mutûjcom be Oçxgkc, Oçxgkc.
Mrejms-Imjbdrmve, P., Iukgc-Dûoez Omquec, E. & Acrjs, O. (60=6). Gjbgkmbcres bgaerejkgmies be
perscjmigbmb arejte mi rgesdc be sugkgbgc ej mbcieskejtes. Vevgstm Gfercmoergkmjm be Bgmdjûstgkc y
Evmiumkgûj Psgkciûdgkm,
Psgkciûdgkm, ;;;;(=),
(=), 5=-42.
Frgbde, N.M., Dcibstegj, R.V. & Frejt, B.M. (6004). Mbcieskejt sugkgbe mjb sugkgbmi fehmvgcr. Ncurjmi
ca Khgib Psykhcicdy mjb Phykhgmtry, 24, ;46-;72.
Khgies, N.M., [trcsmhi. L.B. & Vcferts, I. (60=7). Kigjgkmi omjumi acr mssessoejt mjb tremtoejt ca
sugkgbmi pmtgejts (6m eb.). Tmshgjdtcj BK> Moergkmj psykhgmtrgk.
Kgkkhettg, B. (60=;). Vesgigejt aujktgcjgjd gj omitremteb khgibrej> Pmst, presejt, mjb auture perspektgves.
Ncurjmi ca Khgib Psykhcicdy mjb Psykhgmtry, 62, 206-266.
Kcfcs, E. (6008). Mbcieskejkgm y amogigm> Vevgsgûj be im reimkgûj y im kcoujgkmkgûj kcoc amktcres be
rgesdc c prctekkgûj. Vevgstm Gjterkcjtgjejtmi
Gjterkcjtgjejtmi be Psgkcicdïm y Ebukmk
Ebukmkgûj,
gûj, =0
=0(6),
(6), =05-=66.
Kcieomj, N. & Hmdeii, M. (6004). Mbcieskejke, rgsl mjb resgigejke. Mdmgjst the cbbs. Test [ussex,
 Ejdimjb> Nchj Tgiey y [cjs.
Kcopms, F. (=778). Mj mdejbm acr kcpgjd resemrkh mjb thecry> Fmsgk mjb mppigeb beveicpoejtmi gssues.
Gjterjmtgcjmi Ncurjmi ca Fehmvgcrmi
Fehmvgcrmi Beveicpoe
Beveicpoejt,
jt, 66
66(6),
(6), 6;=-6;4.
Kcopms, F., Omikmrje, E. & Acjbmkmrc, L. (=788). Kcpgjd wgth stressaui evejts gj ciber khgibrej mjb
ycujd mbcieskejts. Ncurjmi ca Kcjsuitgjd mjb Kigjgkmi Psykhcicdy, 51(;),
51 (;), 205-2=6.
Krmgd, N. (=774). Besmrrciic psgkciûdgkc.
psgkciûdgkc. Oçxgkc> Prejtgke Hmii.
Beivmi, N. (6000). Ei besmrrciic huomjc. Oçxgkc> [gdic XXG.

Erglscj, E. (=742). Gbejtgbmb, nuvejtub y krgsgs.

krgsgs. Fuejcs Mgres> Pmgbûs.
Armser, O. (6002). Vgsl mjb resgigejke gj khgibhccb> Mj ekcicdgkmi perspektgve. Tmshgjdtcj> JM[T
Press.
Dmimofcs, J. & Mioegbm, B. (=776). Bces pmrejt-mbcieskejt kcjaigkt gjkremse gj emriy mbcieskejke3
Ncurjmi ca Omrrgmde mjb the Amogiy,
Amogiy, 52, 4;4-424.
Dmroezy, J. (=788). [tresscrs ca Khgibhccb. Gj J. Dmroezy y O. Vutter (Ebs.), [tress, Kcpgjd, mjb
Beveicpoejt gj Khgibrej
Khgibrej (pp. 2;-82). Fmitgocre> Nchjs Hcplgjs.
Deihmmr, R., [egaade-Lrejle, G., Fcrde, M., Kgkcdjmjg, E., Kujhm, O., Icjkmrgk, B., Omkel, P.,
[tegjhmusej, H. & Tgjlier, K. (6004). Mbcieskejt kcpgjd wgth everybmy stresscrs> M sevej jmtgcj.
[tuby wgth ycujd arco kejtrmi, emsterj, scutherj mjb jcrtherj Eurcpe. Eurcpemj Ncurjmi ca
Beveicpoejtmi Psykhcicdy,
Psykhcicdy, 22(6),
(6), =67-=51.
Drmjt, L., Kcopms, F., [tuhiomkher, M., Rhuro, M., OkOmhcj, [. & Hmipert, N. (600;). [tresscrs mjb
khgib mjb mbcieskejt psykhcpmthcicdy> Ocvgjd arco omrlers tc oekhmjgsos ca rgsl. Psykhcicdgkmi
Fuiietgj, =67(;),
=67(;), 224-211.
Drmjt, L., Kcopms, F., Rhuro, M., OkOmhcj, [., Dgpscj, P., Kmopfeii, M., Lrckhckl, L. &
Testerhcio, V. (6001). [tresscrs mjb khgib mjb mbcieskejt psykhcpmthcicdy> Evgbejke ca ocbermtgjd
mjb oebgmtgjd eaaekts. Kigjgkmi Psykhcicdy Vevgew, 61(;),
61(;), 654-68;.
Herjíjbez-Kervmjtes, ]. & Iukgc, E. (6001). Evmiumkgûj bei rgesdc sugkgbm y estrçs msckgmbc ej
mbcieskejtes
Gjstgtutc estubgmjtes
Jmkgcjmi oexgkmjcs.
be Estmbïstgkm Vevgstm \oexgkmjm
y Decdrmaïm be psgkcicdïm,
GJEDG_ (60=5). Pmjcrmom6;6;(=),
(=), 25-56.
sckgcbeocdríagkc be Oçxgkc
Oçxgkc..
Oçxgkc> GJEDG.
Lgjlemb Fcutgj, M. P., Dmrrgbc Vcnms, I. & Urgfe Crtgz, J. (60==). Ocbmigbmbes evmiumtgvms ej im
reduimkgûj eockgcjmi> Mprcxgomkgcjes mktumies. Vevgstm mrdejtgjm be kiïjgkm psgkciûdgkm
psgkciûdgkm,, 60(=),
60(=), 67-
;7.
Imzmrus, V. & Acilomj, [. (=77=). Estrçs y Prckescs Kcdjgtgvcs
Kcdjgtgvcs. Oçxgkc> Pimjetm, Vckm.
Igjehmj, O.O. (=77;). Kcdjgtgve fehmvgcrmi tremtoejt ca fcrberigje perscjmigty bgscrber. Juevm Wcrl>
Dugiacrb Press.
Igjehmj, O. (60=5). BFR [lgiis Rrmgjgjd Omjumi.
Omjumi. Jew Wcrl, JW> Dugiacrb Press.
Ombbmiejc, O., Ocreiic, P. & Gjamjte-Espïjcim, A. (600;). [miub y besmrrciic be mbcieskejtes y
nûvejes ej Imtgjcmoçrgkm y ei Kmrgfe> besmaïcs pmrm im prûxgom bçkmbm. [miub Pþfigkm be Oçxgkc,
25
25(=),
(=), =;6-=;7.
Omerc, A. & ]ugjterc, P. (60=1). Rrmtmogejtc Freve be Mktgvmkgûj Kcjbuktumi pmrm Bepresgûj.
Prctckcic y duïm kiïjgkm. Fuejcs Mgres> Mlmbgm.
Oesm, P., Vcbrïduez, N. & [ejïj, K. (60==). Gjtrcbukkgûj m im psgkcpmtcicdïm kiïjgkm. Ej N. Vcbrïduez &
P. Oesm (Ebs.), Omjumi be psgkcpmtcicdïm kiïjgkm.
kiïjgkm. (pp. =4-;2). Espmým> Pgríogbe.
Ocrmies, N. & Duerrm, J. (6001). Eaaekts ca ouitgpie kcjtext mjb kuouimtgve stress cj urfmj khgibrej²s
mbnustoejt gj eieoejtmry skhcci. Khgib Beveicpoejt, 44(2), 704-76;.
Occs, V.H. & [khmeaer, N.M. (=781). Igae trmjsgtgcjs mjb krgses> m kcjkeptumi cvervgew. Gj V.H. Occs
(Eb.), Kcpgjd wgth igae krgsgs> mj gjtedrmteb mpprcmkh. Jew Wcrl> Preoguo Press.
Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub \CO[_ (60=2). Prevejtgjd [ugkgbe. M Dicdmi Gopermtgve \versgûj BX
Vember_. Vekupermbc be http>//mpps.whc.gjt/grgs/fgtstremo/ =0115/=;=051/=/748762=512447Sejd.pba3
=0115/=;=051/=/748762=512447Sejd.pba3
um?=
Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub \CO[_. (60=4). Duïm be Gjtervejkgûj ohDMP. Dumteomim> CO[.
Crdmjgzmkgûj Oujbgmi be im [miub \CO[_. (60=8) Cftejgbc be https>//www.whc.gjt/es/jews-rcco/amkt-
sheets/betmgi/mbcieskejts-hemith-rgsls-mjb-sciutgcjs
Pçrez, O.y&
pmbres Mivmrmbc, K.Mktm
mbcieskejtes. (60=5). Ics estgics pmrejtmies.
be gjvestgdmkgûj [u66(5),
psgkciûdgkm,
psgkciûdgkm, reimkgûj ej im jedckgmkgûj y kcjaigktc ejtre
(5), =746-=78;.
Vmthus, N.H. & Ogiier, M.I. (60=5). BFR [lgiis Omjumi acr Mbcieskejts. Jew Wcrl, JW> Dugiacrb
Press.
Vew, I. (6005). Mbcieskejt Hemit. M ouitgbgskgpigjmry Mpprcmkh tc thecry, resemrkh mjb gjtervejtgcj.

EU> [mde.
Veyes Crtedm, O.M. (60=1). Gopmktcs bei ocbeic gjtedrmtgvc be reduimkgûj eockgcjmi drupmi ej
usumrgcs kcj trmstcrjc be mjsgebmb dejermigzmbm. Vevgstm be Ejseýmjzm e Gjvestgdmkgûj ej Psgkcicdïm,
6=
6=(=),
(=), 7-60.
Vutter, O. (=788). [tress, Kcpgjd mjb Beveicpoejt> [coe Gssues mjb scoe ]uestgcjs. Ej J. Dmroezy
y O. Vutter (Ebs.), [tress, Kcpgjd, mjb Beveicpoejt gj Khgibrej (pp. =-;2). Fmitgocre> Nchjs
Hcplgjs.
Vutter, O. (6005). Ejvgrcjoejtmiiy Oebgmteb Vgsls acr Psykhcpmthcicdy> Vesemrkh [trmtedges mjb
Agjbgjds. Ncurjmi ca the Moergkmj Mkmbeoy ca Khgib mjb Mbcieskejt Psykhgmtry, 22(=),
22 (=), ;-=8.
[egaade-Lrejle,
[egaade-Lre jle, G. (=778) Mbcieskejts Hemith. M beveicpoejtmi
beveicpoejtmi perspe
perspektgve
ktgve.. EU> Imwrejke Erifmuo.
[egaade-Lrejle, G. & [huiomj, [. (=770). Kcpgjd styie gj mbcieskejke. M krcss-kuiturmi stuby. Ncurjmi
ca Krcss-Kuiturmi Psykhcicdy, 6=, ;5=-;44.
[egaade-Lrejle, G. & [teooier, O. (6006). Amktcrs kcjtrgfutgjd tc dejber bgaaerejkes gj bepressgve
syoptcos> M test ca three beveicpoejtmi ocbeis. Ncurjmi ca Wcuth mjb Mbcieskejke, ;=(1),
;=(1), 205-2=4.
[egaade-Lrejle, G., Mujcim, L. & Jurog, N. (6007). Khmjdes gj [tress Perkeptgcj mjb Kcpgjd Burgjd
Mbcieskejke> Rhe Vcie ca [gtumtgcjmi mjb Perscjmi Amktcrs. Khgib Beveicpoejt, Nmjumry/Aefrumry,
80
80(=),
(=), 657-647.
[rcuae, M. (60=;). Rhe prcogse ca beveicpoejtmi psykhcpmthcicdy> Pmst mjb presejt. Beveicpoejt mjb
Psykhcpmthcicdy,
[uyeoctc, L. (=778).65,
Rhe=6=5-=662.
aujktgcjs ca seia-outgimtgcj. Kigjgkmi Psykhcicdy Vevgew, =8(5),
=8(5), 5;=-552.
 Omjenc hcspgtmimrgc be im kcjbuktm

sugkgbm
Mjdçigkm Vmoïrez Kírbejms
Kçsmr Dcjzíiez Dcjzíiez

Ei gjtejtc be sugkgbgc y ei sugkgbgc kcjsuombc scj uj gopcrtmjte prcfieom be

smiub pþfigkm.
Im kcjbuktm sugkgbm befe kcjsgbermrse sgeopre kcoc ujm sciukgûj
besmbmptmtgvm arejte m uj prcfieom remi bei pmkgejte. Im omycrïm be ics
gjtejtcs be sugkgbgc y be ics sugkgbgcs kcjsuombcs se msckgmj m kcjbgkgcjes
epgbeogciûdgkms, psgqugítrgkms y oçbgkms kcjckgbms y m sgtumkgcjes vgtmies
estresmjtes que mktþmj kcoc prekgpgtmjtes be im kcjbuktm sugkgbm. Kcj
arekuejkgm ei sugkgbgc es prevejgfie. Ej dejermi, ics sgdjcs be mimrom estmríj
presejtes y es prekgsc tcomr ej sergc m ims perscjms que hmfimj be qugtmrse im
vgbm. Oukhms perscjms que kcoetej sugkgbgc tgejej uj trmstcrjc be smiub
oejtmi. Ei trmtmogejtc be estcs trmstcrjcs puebe kcjtrgfugr m rebukgr ei
jþoerc be ouertes pcr estm kmusm. Ei trmtmogejtc gjtedrmi be im kcjbuktm
sugkgbm puebe requergr, ej prgoerm gjstmjkgm, bepejbgejbc bei rgesdc, be im
hcspgtmigzmkgûj be im perscjm y ei mfcrbmne bei aejûoejc sugkgbm kcj uj
ocbeic gjtedrmi ej bcjbe se mpigquej gjtervejkgcjes psgkcsckgmies
mkcopmýmbms be trmtmogejtc amromkciûdgkc. Ej este kmpïtuic revgsmreocs
krïtgkmoejte ei usc be im hcspgtmigzmkgûj kcoc uj oebgc pmrm evgtmr im
kcjsuomkgûj bei sugkgbc. Mfcrbmreocs im oebgkgûj bei rgesdc sugkgbm, ims
gjbgkmkgcjes be gjterjmogejtc, ics eaektcs gmtrcdçjgkcs be im hcspgtmigzmkgûj y
ics mspektcs iedmies gjvciukrmbcs ej ei omjenc be im kcjbuktm sugkgbm.
 HC[PGRMIG^MKGÛJ EJ IM PVEQEJKGÛJ W
RVMRMOGEJRC BE IM [UGKGBMIGBMB

Jc tcbms ims perscjms ej rgesdc sugkgbm puebej c befej ser mbogtgbms ej uj

hcspgtmi. Im hcspgtmigzmkgûj puebe jc ser fejeagkgcsm e gjkiusc muoejtmr ei
rgesdc ej midujms perscjms. Hmy oukhcs amktcres gjvciukrmbcs ej im bekgsgûj
be hcspgtmigzmr m uj pmkgejte (bgspcjgfgigbmb be rekurscs, bgspcjgfgigbmb be
kmoms, rebes be mpcyc gjacromi, trmbgkgcjes y kreejkgms) y jc hmy redims
mfsciutms, perc esm bekgsgûj befe tcomrse fmsíjbcse ej rmzcjes kiïjgkms, y se
befe gjvciukrmr mi pmkgejte y su amogigm.
Im hcspgtmigzmkgûj puebe ser jekesmrgm sg ei rgesdc sugkgbm es mitc, ej
espekgmi sg jc hmy acrom be dmrmjtgzmr im vgbm bei pmkgejte< kumjbc hufc uj
gjtejtc
estgomr sugkgbm que eirequgrgû
kcj kertezm mtejkgûj
rgesdc be sugkgbgcoçbgkm
(Nmjs etmdubm y kumjbc jc es pcsgfie
mi., 60=8).
mi.,

Estgomkgûj bei rgesdc sugkgbm

Ujm serge be amktcres se msckgm m im eievmkgûj bei rgesdc sugkgbm, mujque su
gbejtgagkmkgûj jc perogte hmker ujm estgomkgûj kcjagmfie bei rgesdc jg gopigkm
ujm evmiumkgûj bei ogsoc (ver kmpïtuic ; pmrm ujm bgskusgûj kcoprejsgvm).
Ejtre estcs amktcres se gjkiuyej kmrmkterïstgkms beocdríagkms, pmbekgogejtcs
psgqugítrgkcs, gjtejtcs e gbems sugkgbms, amktcres dejçtgkc-amogigmres, evejtcs
vgtmies jedmtgvcs, fmnc mpcyc sckgmi, ejaeroebmbes oçbgkms, trmuom
psgkcsckgmi ej im gjamjkgm, amktcres psgkciûdgkcs y kcdjgtgvcs, ejtre ctrcs
(Frymj et mi.,
mi., 6001< amktcres sgogimres scj revgsmbcs tmofgçj ej ics kmpïtuics
6 y ;). M kcjtgjumkgûj beskrgfgocs oís betmiimbmoejte kmbm ujc be eiics>
m) Pmbekgogejtcs psgqugítrgkcs> Ics trmstcrjcs psgqugítrgkcs estíj
presejtes ej uj pcrkejtmne gopcrtmjte be ics sugkgbgcs. Ims kcjbgkgcjes
oís arekuejteoejte msckgmbms mi sugkgbgc kumjbc exgste uj trmstcrjc
psgqugítrgkc scj ics trmstcrjcs bei estmbc be íjgoc (ujgpcimres y
 fgpcimres), im esqugzcarejgm, ics trmstcrjcs be perscjmigbmb (iïogte y
mjtgsckgmi) y ics trmstcrjcs be mjsgebmb (Dmrkïm et mi.,
mi., 60=2).
f) Gjtejtcs sugkgbms prevgcs> Hmfer gjtejtmbc ei sugkgbgc prevgmoejte es
ujc be ics prebgktcres oís gopcrtmjtes be auturcs gjtejtcs y bei sugkgbc
kcjsuombc< 50 % be ics sugkgbms tgejej mjtekebejtes be gjtejtcs be

sugkgbgc prevgcs. Bespuçs be uj gjtejtc sugkgbm, ei rgesdc be uj gjtejtc

auturc es 60 vekes omycr que ej ims perscjms sgj gjtejtcs prevgcs (Imrde
mi., 60=8).
et mi.,
k) Amktcres
mbcptmbms dejçtgkc-amogigmres>
gjbgkmj im pcsgfie Gjvestgdmkgcjes ej deoeics
exgstejkgm be oebgcs y perscjms
be trmjsogsgûj
dejçtgkcs que puebej gjaiugr pmrkgmioejte ej ei rgesdc. Im oebgmkgûj es
ujm tejbejkgm m im gopuisgvgbmb kcoc ic beouestrm im msckgmkgûj be
kcjbuktm sugkgbm vgciejtm y uj pcigocragsoc bei dej trmjspcrtmbcr be
serctcjgjm (Imrde et mi.,
mi., 60=8).
b) Evejtcs vgtmies jedmtgvcs> Kmsg ej tcbcs ics kmscs be kcjbuktm sugkgbm
hufc mkcjtekgogejtcs mbverscs ei mýc mjtergcr. Ics oís arekuejtes scj
kcjaigktcs gjterperscjmies y rupturms, prcfieoms imfcrmies c beseopiec,
bgagkuitmbes agjmjkgerms, bueic, vgciejkgm bcoçstgkm, etk. Im gopcrtmjkgm
y ei prebcogjgc be ics evejtcs vgtmies bepejberí bei kgkic vgtmi< msï, ej
ics mbcieskejtes tgejej omycr reievmjkgm im bgsaujkgûj amogigmr, ei mfusc
aïsgkc c sexumi, ics prcfieoms kcj ics pmres y ims expergejkgms be
sepmrmkgûj. (Imrde et mi.,
mi., 60=8).
e) Ejaeroebmbes> Ims ejaeroebmbes que tgejej ujm evciukgûj krûjgkm y
prcbukej bcicr y bgskmpmkgbmb muoejtmj ei rgesdc sugkgbm, gjkiuyejbc
[GBM, epgiepsgm, ejaeroebmb be im oçbuim espgjmi, bmýc kerefrmi, kíjker,
ej espekgmi bei sgsteom jervgcsc kejtrmi. (Imrde et mi.,
mi., 60=8).
a) Amktcres psgkciûdgkcs y kcdjgtgvcs> Im besespermjzm (expektmtgvms
jedmtgvms respektc mi auturc) tgeje vmicr prebgktgvc m imrdc pimzc y
beterogjm ujm vuijermfgigbmb persgstejte m im kcjbuktm sugkgbm. Ctrcs
amktcres kcdjgtgvcs gjkiuyej rgdgbez kcdjgtgvm, bçagkgt pmrm resciver
prcfieoms y ei pejsmogejtc pcimrgzmbc (Imrde et mi.,
mi., 60=8).

Rrmtmogejtc gjtrmhcspgtmimrgc
Ei trmtmogejtc hcspgtmimrgc fgej gjbgkmbc puebe smivmr im vgbm bei pmkgejte,
prcpcrkgcjm migvgc m ics estrescres mdubcs y beomjbms mfruombcrms, y puebe
perogtgrie rekupermr ei kcjtrci be su vgbm, msï kcoc gjgkgmr ei trmtmogejtc be
ims ejaeroebmbes psgqugítrgkms (Aerrer et mi.,
mi., 60=;).

Ims ujgbmbes
prctckcic hcspgtmimrgms
be omjenc que imtrmtmj
que dmrmjtgke im sugkgbmigbmb
sedurgbmb, befej eitejer
bcjbe se gjkiuym uj
redgstrc
bei pmkgejte mi ocoejtc be im mbogsgûj ej fuskm be cfnetcs peigdrcscs, y
redgstrcs pcstergcres sg hmy scspekhms be que puebej hmfer cftejgbc cfnetcs

bmýgjcs. Msgogsoc, se befe prestmr mtejkgûj mi ejtcrjc aïsgkc, ei kumi befe

estmr igfre be pujtcs bcjbe se puebm kcidmr midc, befe tejer suagkgejte
vgsgfgigbmb kcj muxgigc be kgrkugtc kerrmbc be vgbec vgdgimjkgm, iudmres

sedurcs be (Lieespges,
kcoþj, etk. miomkejmogejtc
6000).be sustmjkgms pctejkgmioejte tûxgkms be usc
Ei omjenc hcspgtmimrgc befe ser mbcptmbc gjbgvgbumioejte pmrm mfcrbmr ics
amktcres be rgesdc espekïagkcs bei pmkgejte e gjkiugr estrmtedgms ejkmogjmbms m
oencrmr im mbherejkgm mi trmtmogejtc, trmtmr ics trmstcrjcs psgqugítrgkcs
presejtes, acoejtmr im pmrtgkgpmkgûj be ics amogigmres ej ei omjenc y, ej im
oebgbm be ic pcsgfie, oencrmr ei mofgejte pmrm migdermr c migvgmr ims
beomjbms exkesgvms.
Ei mfcrbmne bgspcjgfie ej im hcspgtmigzmkgûj scj ims gjtervejkgcjes
psgkcsckgmies y ei trmtmogejtc amromkciûdgkc (Gdiesgms, 60=;). Ims
gjtervejkgcjes psgkcsckgmies kcjsgstej ej gjtervejkgcjes que acoejtmj im
fþsquebm be myubm, kremj ujm reb be mpcyc sckgmi y amogigmr, y dejermj
kmofgcs ej ims reimkgcjes gjterperscjmies bei pmkgejte (Iemr et mi.,
mi., 60=8). Pcr
þitgoc, im gjtervejkgûj psgkcamromkciûdgkm es jekesmrgm pmrm trmtmr trmstcrjcs
psgqugítrgkcs presejtes. Midujcs aíromkcs auerm be uj mofgejte hcspgtmimrgc
puebej gjkreoejtmr ei gopuisc vgtmi (gjhgfgbcres seiektgvcs be im rekmpturm be
serctcjgjm) y kcj eiic ei rgesdc sugkgbm (Ogtkheii, 6002). Im preskrgpkgûj
psgkcamromkciûdgkm befe estmr bgseýmbm pmrm, pcr uj imbc, trmtmr ei trmstcrjc
psgqugítrgkc y, pcr ctrc, bgsogjugr ei gopuisc, im beterogjmkgûj y im
persgstejkgm be im gbemkgûj sugkgbm (Drgaagths et mi.,
mi., 60=2< pmrm ujm revgsgûj
oís betmiimbm bei usc be ics psgkcaíromkcs ej im gjtervejkgûj kcj pmkgejtes
sugkgbms, vçmse ei kmpïtuic 1).
 EAEKRC[ GMRVCDÇJGKC[ BE IM HC[PGRMIG^MKGÛJ

Im hcspgtmigzmkgûj ej ei kmsc be im kcjbuktm sugkgbm befe estmr fgej gjbgkmbm,

ym que, be jc ser msï, se kcrrej rgesdcs gjjekesmrgcs (Nmjs et mi.,
mi., 60=8).
Ei pejsmogejtc sugkgbm jc gopigkm jekesmrgmoejte im hcspgtmigzmkgûj bei
pmkgejte. Be hekhc, puebe ser pcsgfie que ei pmkgejte jc kcopmrtm ics
sïjtcoms pcr ogebc m ser gjterjmbc. Estmfieker uj vïjkuic kcjagmfie, prgoerc,
y hmker ujm vmicrmkgûj exhmustgvm bei rgesdc sugkgbm, myubmrí m gjterjmr sûic m
ics pmkgejtes ej ics que sem omycr ei fejeagkgc bei gjterjmogejtc que ei
rgesdc be gmtrcdejgm que gopigkm bgkhm oebgbm (Ocrmies et mi.,
mi., 60=5).
M im hcrm be gjterjmr m uj pmkgejte, pckms vekes se evmiþmj ics kcstcs que
tejbrí im hcspgtmigzmkgûj. [e bm pcr beskcjtmbc que serí þtgi pmrm evgtmr im
ouerte pcr sugkgbgc be ese pmkgejte< y bmbc este supuestc fejeagkgc omycr, jc
se tgejej ej kuejtm c se ogjgogzmj ims kcjsekuejkgms mbversms que pcbrïm
mkmrremr. [g kcjsgbermocs que im kcjbuktm sugkgbm sukebe ej pmrte kcoc
kcjsekuejkgm be im sejsmkgûj be amitm be kcjtrci scfre ics pejsmogejtcs,
eockgcjes c kcjbuktms reimkgcjmbms kcj ujm sgtumkgûj, im hcspgtmigzmkgûj
reacrzmrí esm gbem (Ocrmies et mi.,
mi., 60=5).
Pmrm im omycrïm sgdjgagkmrí ujm etgquetm y ujm estgdomtgzmkgûj que pcbrí
tejer kcjsekuejkgms ej im fgcdrmaïm (maektgvm, mkmbçogkm, imfcrmi, sckgmi).
Puebe prcvckmr ujm rupturm ej im migmjzm termpçutgkm, puebe acoejtmr ei
ckuitmogejtc be im gbemkgûj pmrm jc ser gjterjmbcs c im rektgagkmkgûj be im
sgjtcomtcicdïm kcj ei prcpûsgtc be ser bmbcs be mitm (Ocrmies et mi.,
mi., 60=5).
Mbgkgcjmioejte, puebej presejtmrse prcfieoms ej ei kursc be im
hcspgtmigzmkgûj bei pmkgejte sugkgbm sg (Nmjs et mi.,
mi., 60=8)>
• Jc exgste kcimfcrmkgûj c kcoujgkmkgûj ejtre ei equgpc trmtmjte y ics
mktcres que rcbemj mi pmkgejte sugkgbm.
• Jc se cftgeje gjacromkgûj kcimtermi.
• [e pgerbe im vgsgûj dicfmi y jc se trmtmj ims ejaeroebmbes kcoûrfgbms.
 • [e gdjcrmj ims beomjbms y estrescres.
• Im kcjbuktm sugkgbm es etgquetmbm amismoejte kcoc omjgpuimkgûj c kcoc
midc jc drmve.
• [e mkeptm m prgcrg im ogjgogzmkgûj be ics sïjtcoms pcr pmrte bei pmkgejte.
• [e scfrekmrdm mi pmkgejte kcj prckebgogejtcs y rekurscs termpçutgkcs.

• Ims estrmtedgms be kcjarcjtmkgûj scj beomsgmbc burms.

• Jc hmy suagkgejte vmigbmkgûj be ics prcfieoms bei pmkgejte.
• [e usmj exkesgvmoejte ics kigkhçs y ics iudmres kcoujes.
• mjíigsgs.
Ei mfmjbcjc bei trmtmogejtc c ei omi mpedc se mkeptmj sgj revgsgûj y
• [e gdjcrmj sgdjcs be rgesdc sugkgbm.
• Jc se ocjgtcrgzm im sugkgbmigbmb burmjte im evciukgûj bei trmtmogejtc.
• Mi agjmi bei trmtmogejtc se pmsm pcr mitc im bepejbejkgm bei pmkgejte m im
gjstgtukgûj c mi termpeutm.

Ej resuoej, im hcspgtmigzmkgûj be uj pmkgejte es uj mktc be respcjsmfgigbmb

ej ei que se befej vmicrmr ei rgesdc sugkgbm y ics fejeagkgcs kcjtrm ics rgesdcs
bei gjterjmogejtc.
 GJBGKMKGCJE[ BE IM HC[PGRMIG^MKGÛJ

Im hcspgtmigzmkgûj puebe ser gjbgkmbm ej pmkgejtes kcj rgesdc sugkgbm mitc y

ej mqueiics que tuvgercj uj gjtejtc sugkgbm que requgrgû mtejkgûj oçbgkm
mdubm, msï kcoc ej kmscs espekgmies kumjbc jc es pcsgfie estgomr kcj kertezm
ei rgesdc be sugkgbgc (Frymj, 6001< Imrde et mi.,
mi., 60=8).

Gjbgkmkgcjes be gjterjmogejtc ej ei rgesdc sugkgbm

Bepejbgejbc bei rgesdc, puebe estmr gjbgkmbc ei gjterjmogejtc ej kumiquger
amse be im kcjbuktm sugkgbm. Igtomj prcpcje ei tçrogjc be zcjm sugkgbm pmrm
reaergrse m uj írem be rgesdc kcjacrombm pcr gbems, pimjes y kcjbuktms

sugkgbms. Im
ocbgagkmr ics tmrem beibekiïjgkc
amktcres rgesdc es resdumrbmr
m agj im imsedurgbmb
be amkgigtmr smigbm be bei
estepmkgejte
íofgtc bey
rgesdc.
[g fgej jc exgste ujm omjerm kcjagmfie be beterogjmr ei jgvei be rgesdc
sugkgbm (ver kmpïtuics ; y 2), jcs heocs mtrevgbc m mbmptmr im kimsgagkmkgûj bei
rgesdc be Frymj y Vubb pmrm dejermr uj ocbeic que sem be myubm ej ei
gjterjmogejtc (tmfim 8-=). Kimsgagkmocs ei rgesdc be im ’M‟ m im ’K‟ tcomjbc
ej kcjsgbermkgûj ei rgesdc sugkgbm, ic que jcs perogtgrí supcjer im gjbgkmkgûj
be gjterjmogejtc (Frymj et mi.,
mi., 6001).

Rmfim 8-=. Kimsgagkmkgûj bei rgesdc sugkgbm y beterogjmkgûj be prgcrgbmb be gjterjmogejtc

K F M6 M=

Amktcres Vgesdc ieve Vgesdc ocbermbc Vgesdc severc Vgesdc extreoc

Gbems Gjarekuejte, pckc Arekuejte, gjtejsgbmb Arekuejtes, gjtejsms, Arekuejtes, gjtejsms,
sugkgbms gjtejsms, audmkes, sgj ocbermbm, pimjes burmberms, pimjes burmberms, pimjes
pimj vmdcs beagjgbcs beagjgbcs
Gjtejkgûj Jc hmy Jc hmy Gjbgkmbcres gjbgrektcs Gjbgkmbcres bgrektcs
sugkgbm
[ïjtcoms Ieves Ocbermbcs [evercs [evercs

Kcjtrci be Fuej
Fuej mu
mutc
tckc
kcjt
jtrc
rcii Fuej
Fuej mutc
mutckc
kcjt
jtrc
rcii Mutc
Mutckc
kcjt
jtrc
rcii bete
beterg
rgcr
crmb
mbcc Mutc
Mutckc
kcjt
jtrc
rcii bete
betergc
rgcrm
rmbc
bc
gopuiscs
Besespermjzm Ieve Ocbermbm [everm [everm
Kcjtextc Oebgc prctektcr Oebgc prcte
tekktcr Oebgc prctektcr Oebgc prctek
tektcr musejte

kcjagmfie kcjagmfie gjsedurc

Ej ei jgvei be rgesdc ieve (K)> Jc hm hmfgbc gjtejtcs sugkgbms, y im

gbemkgûj
sugkgbm jgespimjgagkmkgûj
be arekuejkgm, gjtejsgbmbIcs
be gjtejtcs. y burmkgûj
sïjtcoms fmnms. Jc yexgste
scj ieves gjtejkgûj
ei mutckcjtrci
estí kcjservmbc. Ics amktcres be rgesdc scj oejcres y exgstej amktcres
prctektcres gbejtgagkmfies. Ei omjenc es mofuimtcrgc, kcj revgsgûj pergûbgkm
be im sugkgbmigbmb (Frymj et mi.,
mi., 6001).
Jgvei be rgesdc ocbermbc (F)> Ims gbems sugkgbms scj oís gjtejsms,
arekuejtes y persgstejtes. Im besespermjzm es ocbermbm. Exgstej pimjes
vmdcs, perc jc hmy gjtejkgûj expiïkgtm be kcoeter sugkgbgc. Ics sïjtcoms scj
ocbermbcs y exgste fuej mutckcjtrci. Bmbc que çste es uj jgvei gjteroebgc
be severgbmb, im sugkgbmigbmb befe evmiumrse kcjtgjumoejte. [e befe
muoejtmr im arekuejkgm be ims kcjsuitms y se puebe gjkiugr ei ocjgtcrec
teieaûjgkc bei pmkgejte. [e befe gjvciukrmr m im amogigm. Ei kcjtrci
amromkciûdgkc be ics sïjtcoms es esejkgmi. Im gjbgkmkgûj be hcspgtmigzmkgûj
estí mfgertm (Frymj et mi.,
mi., 6001).
Jgvei be rgesdc severc M6> Im gbemkgûj es arekuejte, gjtejsm y persgstejte.
Exgstej pimjes espekïagkcs be sugkgbgc e gjbgkmbcres be gjtejkgûj sugkgbm
(eiekkgûj c fþsquebm be uj oçtcbc, eskrgturm be kmrtms, testmoejtc). Hm
tejgbc kcjbuktms prepmrmtcrgms (ejsmyc, fþsquebm be uj iudmr). Exgste uj
oçtcbc mkkesgfie c bgspcjgfie, evgbejkgm be betergcrc bei mutckcjtrci,

bgsacrgm,
mitc oþitgpies
rgesdc, amktcres
im oebgbm be rgesdc
gjoebgmtm y pckcs amktcres
es ei gjterjmogejtc, prctektcres.
vciujtmrgc Bmbc ei
c gjvciujtmrgc
(Frymj et mi.,
mi., 6001).
Jgvei be rgesdc extreoc M=> Kmrmkterïstgkms kiïjgkms gdumies mi severc,
sûic se bgaerejkgm pcr im gjexgstejkgm be amktcres prctektcres. Mi gdumi que ej
ei jgvei be rgesdc severc, ei gjterjmogejtc befe ser gjoebgmtc.
Ics jgveies be rgesdc y ics gjbgkmbcres be hcspgtmigzmkgûj se resuoej ej im
tmfim 8 6.

Rmfim 8-6. Gjbgkmbcres be hcspgtmigzmkgûj ([eoíacrc be rgesdc)

M= Hcspgtmigzmkgûj

M6 Hcspgtmigzmkgûj

F Ocjgtcrec arekuejte bei pmkgejte, gjvciukrmogejtc be im amogigm, hcspgtmigzmkgûj pcsgfie

K Omjenc mofuimtcrgc

Gjbgkmkgcjes be hcspgtmigzmkgûj ej ei gjtejtc sugkgbm

Rcbcs ics pmkgejtes que gjtejtmrcj sugkgbmrse befej ser evmiumbcs
psgqugítrgkmoejte y befej tcomrse ej kuejtm ims gjbgkmkgcjes que se
beskrgfej ej im tmfim 8-; (mbmptmbm be Lieespges & Bettoer, 6000).

Rmfim 8-;. Gjbgkmkgcjes be hcspgtmigzmkgûj ej ei gjtejtc sugkgbm

Kmrmkterïstgkms

• Eievmbm ietmigbmb, oçtcbc vgciejtc, oís be uj oçtcbc, eievmbm gjtejkgcjmigbmb sugkgbm.

• Gjtejtcs sufsekuejtes.
• Gjtejtc sugkgbm mopigc c pmktc sugkgbm.
• Octgvmkgûj mitrugstm.
• Gbemkgûj sugkgbm pcsgjtejtc, remagromkgûj be im gjtejkgûj
g jtejkgûj sugkgbm, bekepkgûj mjte im scfrevgbm, rekhmzc be myubm c
bei trmtmogejtc
Kcjtextc

• [exc omskuigjc.
• Omycr be 25 mýcs.
• Gjsuagkgejkgm c musejkgm be sgsteoms be mpcyc c kcjtejkgûj.
• Oebgc mofgejte vgciejtc.
• Pçrbgbm rekgejte be agdurm kimve.
• [miub betergcrmbm.
• Betergcrc bei mutckcjtrci
Mjtekebejtes

• Gjtejtcs prevgcs severcs.

• Gopuisgvgbmb y vgciejkgm
CFNERGQC[ KIÏJGKC[ BUVMJRE UJ GJREVJMOGEJRC
FVEQE

Ics cfnetgvcs kiïjgkcs be im hcspgtmigzmkgûj beferíj estmr ejackmbcs ej

prgcrgzmr im mtejkgûj ej ei omjenc be im sugkgbmigbmb m im pmr bei omjenc bei
trmstcrjc psgqugítrgkc. Çste sueie ser uj pujtc krïtgkc ej im mtejkgûj
gjtrmhcspgtmimrgm, ym que ej oukhms ckmsgcjes se pgerbe be vgstm que ei
cfnetgvc es dejermr hmfgigbmbes pmrm omjtejer kcj vgbm mi kcjsuitmjte. W jc
im reogsgûj kcopietm be su kumbrc.
Pmrm icdrmr este cfnetgvc es jekesmrgc besmrrciimr im igstm be cfnetgvcs m
mfcrbmr besbe ei gjdresc, ej ei rekumbrc 8-= se presejtm ujm mbmptmkgûj be im
igstm be cfnetgvcs m mfcrbmr burmjte im hcspgtmigzmkgûj presejtmbm pcr Khgies,
[trcsmhi y Vcferts (60=7).

Vekumbrc 8-=. Jueve cfnetgvcs bei trmtmogejtc gjtrmhcspgtmimrgc

=. Beterogjmr y, c kcrrcfcrmr ei bgmdjûstgkc psgqugítrgkc.
6. Gjgkgmr ei trmtmogejtc amromkciûdgkc bei trmstcrjc psgqugítrgkc sg estí gjbgkmbc.
;. Qmigbmr ei bcicr eockgcjmi y besestgomr ims tres ’G‟ (ver kmpïtuic 6).
2. Bgskutgr y mfcrbmr im mofgvmiejkgm bei pmkgejte.
5. Miejtmr mi pmkgejte be omjerm reduimr.
1. Besmrrciimr uj pimj be mkkgcjes pcsgtgvms.
4. Gjtedrmr ei pimj be omjenc mofuimtcrgc.
8. Evmiumr y ocvgigzmr im reb be mpcyc sckgmi.
7. Besmrrciimr ujm tmrnetm be marcjtmogejtc be ims krgsgs

Ei prgoer cfnetgvc serí beterogjmr y, c kcrrcfcrmr ei bgmdjûstgkc bei

kcjsuitmjte. Bmbc que im omycrïm be ics gjdrescs m ims írems be
hcspgtmigzmkgûj es m trmvçs bei servgkgc be urdejkgms ej bcjbe im beomjbm be
mtejkgûj es mitm, ics tgeopcs be evmiumkgûj scj kcrtcs y ej su omycrïm scj
mtejbgbcs pcr oçbgkcs psgqugmtrms ej acromkgûj, es gjbgspejsmfie remigzmr ujm
ejtrevgstm kiïjgkm exhmustgvm pmrm beterogjmr y, c kcrrcfcrmr im presejkgm be
uj trmstcrjc psgqugítrgkc. Pcstergcr m estc, mfcrbmreocs ei sedujbc cfnetgvc>
gjgkgmr ei omjenc bei trmstcrjc psgqugítrgkc, estc beferí ser mkcrbe mi
bgmdjûstgkc prevgmoejte beterogjmbc y mpedíjbcse m ims Duïms be
Rrmtmogejtc Kiïjgkc Jmkgcjmies c Gjterjmkgcjmies.
Juestrc terker cfnetgvc es vmigbmr ei bcicr eockgcjmi, ej estm gjtervejkgûj

hmreocs jctmr mi kcjsuitmjte que im kcjbuktm sugkgbm se puebe bmr kumjbc

perkgfgocs ei bcicr kcoc gjscpcrtmfie, gjeskmpmfie e gjterogjmfie (tres ’G‟).
Es gopcrtmjte iievmr m kmfc este cfnetgvc besbe im prgoerm evmiumkgûj
gjbepejbgejteoejte bei bgmdjûstgkc
kcj miukgjmkgcjes mubgtgvms pcbreocspsgqugítrgkc,
vmigbmr quepcr eneopic,
eskukhmr ej uj
vckes pmkgejte
tcbc ei bïm
gjsuitíjbcic c bíjbcie ûrbejes es gjmkeptmfie, gjtciermfie e gjterogjmfie, mi
gdumi que mi gjbgvgbuc kcj bepresgûj que perkgfe que hm perbgbc ic vmigcsc ej
su vgbm. Im vmigbmkgûj be ims eockgcjes, pejsmogejtcs y midujms kcjbuktms
bei kcjsuitmjte es uj pujtc kimve burmjte im estmjkgm gjtrmhcspgtmimrgm, es
gopcrtmjte seýmimrie que im omjerm kcoc perkgfe ei bcicr ej ese ocoejtc es
hmfgtumi ej su pmbekgogejtc, perc que kcjacroe vmym oencrmjbc estc pcbrí
kmofgmr. Ej ei rekumbrc 8-6 se resuoe kûoc besestgomr ims tres ’G‟ bei bcicr
eockgcjmi.

Vekumbrc 8-6. Besestgomjbc ims tres ’G‟ bei bcicr eockgcjmi

=. Gjtciermfie. Ocstrmr que ei huomjc estí bgseýmbc pmrm mbmptmrse m bgaerejtes sgtumkgcjes (pimkejterms y
bgspimkejterms), que oís be ujm vez heocs suargbc midþj bcicr aïsgkc c eockgcjmi que kcjsgbermocs gjtciermfie y
scfrevgvgocs m çi. Pcbeocs utgigzmr gjacromkgûj be su hgstcrgm be vgbm que mvmie este hekhc.
6. Gjeskmpmfie. [eýmimr que tcbcs ics prcfieoms puebej ser resueitcs, pcbeocs utgigzmr reimtcs be su hgstcrgm be vgbm
bcjbe hmym pcbgbc smigr be sgtumkgcjes bgaïkgies.
;. Gjterogjmfie. Ocstrmr que tcbms ims eockgcjes tgejej uj prgjkgpgc y uj agj, que jc hmy eockgûj que bure tcbm im
vgbm, que ims eockgcjes vmj y vgejej

Im vmigbmkgûj y im besestgomkgûj bei bcicr eockgcjmi scj mkkgcjes que

beferíj remigzmrse burmjte tcbm im estmjkgm gjtrmhcspgtmimrgm< es bekgr, kmbm
vez que tejeocs uj ejkuejtrc kiïjgkc kcj ei kcjsuitmjte.
M im pmr que se trmfmnm ej im vmigbmkgûj, es gopcrtmjte trmfmnmr ej im oetm be
im estmjkgm gjtrmhcspgtmimrgm> ’que ei kcjsuitmjte gbejtgagque ims sgtumkgcjes
prcfieoítgkms que estí vgvgejbc, mprejbm m tciermr y bespedmrse bei bcicr
eockgcjmi y mprejbm m resciver ics prcfieoms sgj que ei sugkgbgc sem im
cpkgûj‟. Bmbc que ims estmjkgms gjtrmhcspgtmimrgms scj kcrtms (6-6=bïms) estm
oetm beferí sedugrse trmfmnmjbc pcr kcjsuitm exterjm kumjbc ei pmkgejte sem
bmbc be mitm. Ims estrmtedgms pmrm icdrmr estm oetm beferíj prgcrgzmrse kcj
kmbm gjbgvgbuc< sgj eofmrdc, midujms estrmtedgms se gopieoejtmríj ic oís
prcjtc pcsgfie, tmies kcoc reejkumbrmr im tejtmtgvm sugkgbm kcoc uj gjtejtc be
sciukgûj be prcfieoms kcj fmse ej im evgtmkgûj, y ei usc be estrmtedgms pmrm
acrtmieker im kcjskgejkgm, bgspcsgkgûj y kcoprcogsc bei kcjsuitmjte (ver

kmpïtuic 2). Estms hmfgigbmbes puebej prmktgkmrse be omjerm kcjtgjum burmjte

im hcspgtmigzmkgûj, ym que ei kcjsuitmjte se ejarejtmrí m sgtumkgcjes que pcbrïm
kcjsgbermr gjtciermfies, gjeskmpmfies e gjterogjmfies, kcoc serïm estmr ej ujm
ujgbmb
estmr ejhcspgtmimrgm
kcjtmktc kcjy ctrms
mpedmrse m ims kcj
perscjms redims prcpgms trmstcrjcs.
bgaerejtes be im gjstgtukgûj, msï kcoc
Juestrc kumrtc cfnetgvc bejtrc be im estmjkgm gjtrmhcspgtmimrgm es bgskutgr y
mfcrbmr im mofgvmiejkgm bei pmkgejte kcj respektc mi sugkgbgc c vgvgr, pmrm
icdrmr este cfnetgvc es jekesmrgc ejackmrjcs ej ims rmzcjes que tgeje pmrm
vgvgr< c fgej, ims que ej midþj ocoejtc kcjsgberû kcoc rmzcjes< bejtrc be
çstms pcbeocs ejkcjtrmr m im amogigm, hgncs, kûjyude, estubgcs, trmfmnc,
iudmres pcr kcjcker, kreejkgms reigdgcsms. [g mi kcjsuitmjte ie es bgaïkgi
dejermr estms rmzcjes be omjerm espcjtíjem, pcbeocs utgigzmr ei gjvejtmrgc
be rmzcjes pmrm vgvgr besmrrciimbc pcr Omrshm Igjehmj ej =78;, ei kumi ym hm
sgbc vmigbmbc mi kmsteiimjc (Dmrkïm, 6007).
Ei qugjtc cfnetgvc es miejtmr mi pmkgejte be omjerm reduimr, ej prgoerm
gjstmjkgm çste pmreke uj cfnetgvc aíkgi be icdrmr< sgj eofmrdc, puebe ser
bgaïkgi su gopieoejtmkgûj ym que es jekesmrgm im pmrtgkgpmkgûj be tcbc ei
perscjmi oçbgkc y pmrmoçbgkc gjvciukrmbc ej im mtejkgûj. Prgoerc, ei
prcaesgcjmi be im smiub beferí gbejtgagkmr y mkeptmr ims respuestms eockgcjmies
que ie dejerm ei kcjsuitmjte y, pcstergcr m eiic, ei iïber bei equgpc be
trmtmogejtc beferí prcocver y reacrzmr kcjbuktms que tejdmj im aujkgûj be
miejtmr mi kcjsuitmjte.

Besmrrciimr uj pimj be mkkgcjes pcsgtgvms es ei sextc cfnetgvc bejtrc be

im estmjkgm hcspgtmimrgm, hcy ej bïm exgste kcjtrcversgm scfre quç tmj eaektgvc
es uj ’kcjtrmtc be jc sugkgbgc‟ pcr uj pergcbc be tgeopc, pcr ic que midujcs
gjvestgdmbcres ej ei írem sudgerej ei besmrrciic be uj pimj be mkkgcjes
pcsgtgvms< ym que im gjacromkgûj kgejtïagkm bgspcjgfie mþj jc es kcjkiuyejte,
sudergocs utgigzmr mofms estrmtedgms. Ei pimj be mkkgcjes pcsgtgvms se
besmrrciimrí kcj fmse ej mktgvgbmbes pcsgtgvms c mdrmbmfies que kcjsgbere ei
kcjsuitmjte y pcbrí hmkerse ej bgaerejtes írems kcoc kcjbuktms be
mutckugbmbc (enerkgkgc, kugbmbc y msec perscjmi), reimkgcjes gjterperscjmies
(iimombms c vgsgtms m mogdcs), vgmnes, mktgvgbmbes espgrgtumies, etk. Es
gopcrtmjte que im gopieoejtmkgûj
mkkgcjes m enekutmr bei pimjKcoc
(kcjbuktm espekïagkm). resuite vgmfie
pmrte y espekïagkm
be im ej ims
pimjgagkmkgûj, se
seýmimrí bïm y hcrm ej que se remigzmríj ims mktgvgbmbes, msï kcoc ujm
evmiumkgûj be pcsgfies goprevgstcs pmrm im enekukgûj y su sciukgûj. Bejtrc be

este pimj be mkkgcjes pcsgtgvms, se pcbrí ejkumbrmr ei kcjtrmtc be jc sugkgbgc,

ei kumi beferí rejcvmrse ujm vez kcjkiugbm su ’vgdejkgm‟.
Ei sçptgoc cfnetgvc es gjtedrmr ei pimj be omjenc mofuimtcrgc, ics
servgkgcs be hcspgtmigzmkgûj y omjenc mofuimtcrgc jc befej ser vgstcs kcoc
bcs servgkgcs gjbepejbgejtes, im kcoujgkmkgûj y ei besmrrciic be uj ocbeic
gjtedrmi be omjenc scj kcopcjejtes kimve pmrm bgsogjugr ei rgesdc be ujm
juevm kcjbuktm sugkgbm. [g ej juestrcs kejtrcs be mtejkgûj estc mþj jc es ujm
remigbmb, burmjte im estmjkgm gjtrmhcspgtmimrgm befeocs besmrrciimr uj pimj be
cfnetgvcs be omjenc mofuimtcrgc, bgkhc pimj beferí ser sckgmigzmbc kcj ei
pmkgejte, ics amogigmres y ei perscjmi be mtejkgûj mofuimtcrgm. Ujm estrmtedgm
eagkmz pmrm icdrmr este cfnetgvc es, m su edresc, prcpcrkgcjmr mi kcjsuitmjte uj
resuoej be ims mkkgcjes remigzmbms burmjte im hcspgtmigzmkgûj y ics cfnetgvcs m
icdrmr burmjte im mtejkgûj mofuimtcrgm.
Ei cktmvc cfnetgvc burmjte im hcspgtmigzmkgûj es evmiumr y ocvgigzmr im reb
be mpcyc sckgmi, sgeopre que sem pcsgfie se beferí tejer ujm ejtrevgstm y, c
kcjtmktc kcj amogigmres y miiedmbcs pmrm evmiumr sus hmfgigbmbes pmrm
prcpcrkgcjmr mpcyc sckgmi kcopetejte, msï kcoc ejseýmr midujms estrmtedgms
pmrm igbgmr kcj ei trmstcrjc bei kcjsuitmjte. Este cfnetgvc es be drmj
reievmjkgm prgjkgpmioejte befgbc mi rci mofgvmiejte bei kcjtextc> ej oukhms
ckmsgcjes çste puebe mktgvmr ujm krgsgs, perc tmofgçj kgertms írems bei
kcjtextc puebej arejmrim. Burmjte im ejtrevgstm kcj ics amogigmres y miiedmbcs
befeocs gbejtgagkmr m ims perscjms kcj omycr gjaiuejkgm pcsgtgvm pmrm ei
kcjsuitmjte, ym que jcs mpcymreocs ej eiics pmrm im enekukgûj be im tmrnetm be
marcjtmogejtc be im krgsgs remigzmbm kcj ei kcjsuitmjte.
Ei þitgoc cfnetgvc es ei besmrrciic be im tmrnetm be marcjtmogejtc be im
krgsgs, estm estrmtedgm hm sgbc utgigzmbm ej im príktgkm kiïjgkm kcj resuitmbcs
amvcrmfies (Tmjd et mi., mi., 60=1). Pmrm im eimfcrmkgûj be estm tmrnetm es
jekesmrgc kcjcker y, c gbejtgagkmr ics rekurscs amogigmres, sckgmies y be im
kcoujgbmb kcj ics que kuejtm ei kcjsuitmjte, msï kcoc ei besmrrciic be
estrmtedgms be mutc scpcrte.
 • Gbejtgagkmkgûj be rekurscs
rekur scs amogigmres,
amog igmres, sckgmies y be im kcoujgbmb.
kco ujgbmb.
Befeocs gbejtgagkmr pcr ic oejcs ujm c bcs perscjms kcj omycres
hmfgigbmbes pmrm myubmr m igbgmr y, c smigr be im krgsgs mi kcjsuitmjte< ujm
vez que estms perscjms scj gbejtgagkmbms, sus jcofres beferíj mjctmrse
ej im tmrnetm be marcjtmogejtc m im krgsgs kcj sus jþoercs teieaûjgkcs, es

gopcrtmjte gjkiugr ics teiçacjcs be ics servgkgcs be gjtervejkgûj ej krgsgs

que estçj bgspcjgfies ims 62 hcrms ej im kcoujgbmb bei pmkgejte, msï
kcoc be ujgbmbes be eoerdejkgms psgqugítrgkms.
• bcs
Besmrrciic
m kumtrcbeestrmtedgms
estrmtedgmsque
be mutcscpcrte. [e rekcogejbm
puebmj ser þtgies< gopieoejtmr
pcr eneopic, be
fmýmrse kcj
mdum arïm, hmker respgrmkgcjes pmusmbms, jc kcjsuogr brcdms c benmr be
kcjsuogrims, repetgr armses pcsgtgvms kcoc ’scy auerte y ym he pmsmbc pcr
estc‟, etk.

Ej im tmrnetm tmofgçj beferí mjctmrse mi termpeutm kcoc pujtc be mpcyc<

burmjte im remigzmkgûj be estm tmrnetm se beterogjmrí kuíies scj ics rekurscs
que se utgigzmríj ej prgoerm gjstmjkgm, se rekcogejbm que im iimombm mi
oçbgkc trmtmjte quebe kcoc þitgom cpkgûj (ver kmpïtuic 2 pmrm cftejer uj
eneopic). Mi beterogjmr kûoc se utgigzmríj ics rekurscs, es gopcrtmjte seýmimr
ei tgeopc que se gjvertgrí ej im estrmtedgm pmrm ei omjenc be im krgsgs.
 M[PEKRC[ IEDMIE[ BE IM HC[PGRMIG^MKGÛJ

Im kcjkepkgûj bei sugkgbgc kcoc uj krgoej y im persgstejkgm be su gjkiusgûj

iedmi ejtre ics hcogkgbgcs kcjtrm ims perscjms, jcs bm ujm gbem scfre ei
trmsacjbc nurïbgkc be juestrcs pmïses.
Pmrm im kuiturm nurïbgkm nubeckrgstgmjm, ics sugkgbgcs ermj hcogkgbgcs,
mbeoís be ujc be ics pekmbcs oís drmves ej im oebgbm ej que mpmrte be
mtejtmr kcjtrm im vgbm prcpgm, se mtejtmfm kcjtrm ei miom (Pgmzzg, 60=1).
Ej ei berekhc kmsteiimjc oebgevmi, ei sugkgbgc erm kcjsgbermbc uj beigtc
mtrcz pcrque mtejtmfm kcjtrm Bgcs y im sckgebmb, quefrmjtmjbc drmveoejte ei
crbej reigdgcsc, pciïtgkc, amogigmr y ekcjûogkc, que befïm ser smjkgcjmbc kcj
im kcjagskmkgûj be fgejes, im expcsgkgûj bei kmbíver y im musejkgm be sepuiturm
(Pgmzzg, 60=1).
Kcj ei pmsc be ics mýcs, ei berekhc kuestgcjû im fmse reigdgcsm be im
ocrmigbmb y se evmiuû ei beigtc sedþj ei omi kmusmbc m ctrc, pcr ic que im
pejmigzmkgûj bei sugkgbgc quebmfm mfsciutmoejte exkiugbm (Pgmzzg, 60=1).
Estcs mrduoejtcs auercj, ej dejermi, mbcptmbcs pcr ims kcbgagkmkgcjes bei
sgdic XGX, que eigogjmrcj ics kmstgdcs hmkgm ics sugkgbms kcoc im kcjagskmkgûj
y ims smjkgcjes m ics kmbíveres (Pgmzzg, 60=1).
Ej juestrc pmïs ims kcjsgbermkgcjes bei sugkgbgc kcoc beigtc besmpmrekgercj
XGX
mbeigtcs
ic imrdc bei sgdic
kcjtrm > ej eikcj
ims perscjms< kûbgdc be Qermkruz=854
im Kcjstgtukgûj be =828
y ei agdurmfm ejtre bei
Kûbgdc Pejmi ics
B.A. be =84= (=885 pmrm ei estmbc be Nmigskc) benû be ser beigtc, perc seduïm
represejtmjbc ujm kcjbuktm beigktgvm que befïm tejer ujm smjkgûj pþfigkm
(Pgmzzg, 60=1).
Nurïbgkmoejte hmfimjbc, im kuestgûj be sg exgste c jc uj evejtumi berekhc m
im gjterrupkgûj vciujtmrgm be im vgbm jc es uj msujtc be befmte, ims
iedgsimkgcjes mktumies be ics bgaerejtes pmïses vmj ejkmogjmbms m redimoejtmr,
pcr uj imbc, im mtejkgûj be ims perscjms gjvciukrmbms ej ei aejûoejcs sugkgbm
y, pcr ctrc imbc, m gjhgfgr im pcsgfie msgstejkgm c kcimfcrmkgûj be terkercs ej ei
besmrrciic bei sugkgbgc (Vcbrïduez, 60=1)< pcr eneopic, ej im iedgsimkgûj
oexgkmjm, ei mrtïkuic ;=6 bei kûbgdc pejmi aebermi jcs bgke> ’ei que prestmre
muxgigc c gjbunere m ctrc pmrm que se sugkgbe, serí kmstgdmbc kcj im pejm be

ujc m kgjkc mýcs be prgsgûj< sg ic prestmre hmstm ei pujtc be enekutmr çi ogsoc

im ouerte, im prgsgûj serí be kumtrc m bcke mýcs‟ (Kûbgdc Pejmi Aebermi, BCA
6=-01-60=8).
Ei aujbmoejtc nurïbgkc be im mtejkgûj be im perscjm sugkgbm redimoejtm im
gjtervejkgûj oçbgkm ej vmrgms vertgejtes> im kcrrektm gjtervejkgûj oçbgkm y ei
gjterjmogejtc gjvciujtmrgc. Gjdresc gjvciujtmrgc (JCO 065). Pmrm ei gjdresc
gjvciujtmrgc se requgere>

uj bgmdjûstgkc psgkciûdgkc, jeurciûdgkc, psgqugítrgkc y be mqueiims

espekgmigbmbes oçbgkms jekesmrgms, sedþj im kcjbgkgûj kiïjgkm be im
perscjm usumrgm. Ei bgmdjûstgkc beferí mkcopmýmrse be uj gjacroe bei
írem be trmfmnc sckgmi, ei kumi beferí estmr mvmimbc pcr ics mjíigsgs y
estubgcs kcjacroe m sus sïjtcoms y im scigkgtub be uj amogigmr respcjsmfie,
tutcr c represejtmjte iedmi, tcbcs pcr eskrgtc.
Ej kmsc be urdejkgm, im perscjm usumrgm puebe gjdresmr pcr gjbgkmkgûj
eskrgtm be ims y ics espekgmigstms mjtes reaergbcs, requgrgçjbcse im agrom bei
amogigmr respcjsmfie que estí be mkuerbc kcj ei gjterjmogejtc, qugej estí
cfigdmbm m bmr mvgsc mi Ogjgstergc Pþfigkc y m su represejtmjte y, bejtrc be
ics =5 bïms hífgies pcstergcres mi gjdresc bei pmkgejte, serí evmiumbc pcr ei
equgpc be smiub oejtmi bei estmfiekgogejtc pmrm im mtejkgûj oçbgkm,
sgejbc ei oçbgkc psgqugmtrm qugej vmicrmrí im pertgjejkgm be kcjtgjumr kcj
ei trmtmogejtc hcspgtmimrgc c mofuimtcrgc, ej kumjtc ims kcjbgkgcjes be im
perscjm usumrgm ic perogtmj, ser gjacrombc be su sgtumkgûj be
gjterjmogejtc gjvciujtmrgc pmrm que, ej su kmsc, ctcrdue su kcjsejtgogejtc
igfre e gjacrombc y su kcjbgkgûj kmofge m im be gjdresc vciujtmrgc.
(JCO-065-[[M6-60=2).

Ej beagjgtgvm, im kcrrektm príktgkm bei prcaesgcjmi oçbgkc y pmrmoçbgkc que

mtgejbe ujm sgtumkgûj be rgesdc sugkgbm estí befgbmoejte redimoejtmbm y pmsm
pcr ujm mbekumbm estrmtedgm be betekkgûj y vmicrmkgûj be im perscjm ej
rgesdc, y ei bgseýc be ujm estrmtedgm termpçutgkm respetucsm be im igfertmb y im
bgdjgbmb be im perscjm y be su kmpmkgbmb be ctcrdmr uj kcjsejtgogejtc
gjacrombc.

[UDEVEJKGM[ BE UJM PMKGEJRE KCJ OÞIRGPIE[

GJREVJMOGEJRC[

Rcbc ic kuejtc besbe og expergejkgm y trmtmjbc be hmker ekc ej ustebes que

oe ieej. Qgvgr ujm hcspgtmigzmkgûj puebe ser kmtmstrûagkc mi prgjkgpgc, im
sejsmkgûj be sejtgrte kcoc uj pínmrc ejnmuimbc mi que mpejms ie bm im iuz,
sejtgrte kcoc uj oubc y uj kgedc mi ogsoc tgeopc< ei equgpc oçbgkc se
puebe vciver tu pecr ejeogdc ej escs ocoejtcs, oubc pcrque ej ei hcspgtmi
jc tgejes vcz jg vctc (te trmtmj kcoc uj besekhc), uj pmkgejte oís ej im igstm
be jcvebmbes< y kgedc pcrque sesdmj gjacromkgûj be tu trmtmogejtc y jc
smfes jg quç aíromkcs te bmj, jg quç bgmdjûstgkc tgejes, drmj amitm be
psgkcebukmkgûj. Psgqugítrgkc> sgtgc be mtrckgbmbes. Ics oçbgkcs rebukej tcbc
m omjtejer m ics pmkgejtes sebmbcs, mtmbcs y ej ei oencr be ics kmscs mgsimbcs.
¡Jcs qugerej trmjqugics, perc jc bcrogbcs! Es kcoprejsgfie sg ic veocs
besbe uj pujtc be vgstm tçkjgkc, besbe ei pujtc be ics bcktcres, jc bei
pmkgejte, ej ei que se besprekgmj ims eockgcjes y se ie bm gopcrtmjkgm mi
oerc oekmjgsoc fgcquïogkc. Hmfieocs mhcrm bei trmtmogejtc que se
prcpcrkgcjm m ics pmkgejtes bejtrc be ujm hcspgtmigzmkgûj, ³quç tmj eagkmz es3
Ej uj bïm rutgjmrgc, scj ims 5 mo y te ievmjtmj ims ejaeroerms m fmýmrte, mi
agjmigzmr te predujtmj sgj eopmtïm> ’³Kûoc te sgejtes3‟. Vespcjbc> fmstmjte
beprgogbm, oe qugerc ocrgr, be hekhc, y kcj rgsm furicjm oe bgke>
’Aïsgkmoejte, kûoc te sgejtes aïsgkmoejte‟. ³Jc estmocs ej uj hcspgtmi
psgqugítrgkc3 ³]uç respuestm qugeres cïr, Reresm3 Ic oïjgoc que esperc ej
este hcspgtmi es que hmdms oís moejm og estmjkgm vmigbmjbc ogs sejtgogejtcs
y hmkgçjbcoe kreer que te gopcrtm uj pckc ic omi que im estcy pmsmjbc, jc
que oe bgdms sg oe bueie c jc im kmfezm, pcrque çsm, tþ y yc ic smfeocs, jc
es im rmzûj be og estmjkgm mquï. Pmsmj ics bïms ej ei hcspgtmi, te reimkgcjms kcj
tus kcopmýercs y ejtmfims ujm reimkgûj kcj tu oçbgkc, im kumi es fmstmjte
gopcrtmjte, ei Dçjesgs be tu trmtmogejtc. ³Kûoc se cftejbríj fuejcs
resuitmbcs sg ei prcpgc oçbgkc te hm tmkhmbc besbe ei prgjkgpgc kcoc Igigth3
Im estgdomtgzmkgûj oçbgkc-pmkgejte es oís arekuejte be ic que kreeocs. Jc
jekesgtmocs ser nuzdmbcs, jekesgtmocs ser kcoprejbgbcs y eskukhmbcs.
Besbe og kcrmzûj, y kcoc pmkgejte, benc ogs omjbmogejtcs ej ujm
hcspgtmigzmkgûj pmrm tcbcs ics bcktcres y ejaeroerms>
=. Qmigbej sgeopre ics sejtgogejtcs be sus pmkgejtes> suejm m bgskc rmymbc,

perc vgvgr ujm hcspgtmigzmkgûj es ujm etmpm bgaïkgi ej im que ei pmkgejte

sueie pejsmr que hm armkmsmbc ej tcbcs ics mspektcs be su vgbm, y ic que
jekesgtm mhcrm es que uj prcaesgcjmi ie bç ese scpcrte pmrm vciver m

6. kcjagmr y smigr
Ocstrmrse be estc, muj
gjteresmbcs kreyejbc que jcmi puebe.
y kcoprcoetgbcs> sejtgr que
im sgtumkgûj se hm
smigbc be juestrms omjcs y heocs tejgbc que rekurrgr m uj iudmr be
kcjtejkgûj, espermocs y kcjagmocs ej que ei equgpc oçbgkc se vm m
kcoprcoeter y, mi ogsoc tgeopc, se ocstrmrí gjteresmbc ej juestrc kmsc
quergejbc que esteocs oencr, fuskmjbc bgaerejtes sciukgcjes pmrm ese
agj.
;. Ocstrmrjcs ims sciukgcjes y mpcymrjcs ej kmbm pmsc sgdugejte> ics
pmkgejtes prgoergzcs sueiej tejer oukhms bgagkuitmbes mi eopezmr su
trmtmogejtc amromkciûdgkc y termpçutgkc, kcoc su vgbm estí ej kcopietc

bescrbej fuskmj myubm

serí tmj sejkgiic, bei equgpc
este prckesc oçbgkctebgcsc
es fmstmjte pmrm mkcocbmr tcbc,uj
y sueie iiedmr perc jc
pujtc
ej ei que ei equgpc se beferí kccrbgjmr kcj ei pmkgejte pmrm eoprejber
este besmaïc ej fuskm bei kumbrc amromkciûdgkc kcrrektc, ei equgpc
oçbgkc beferí estmr mtejtc m tcbms ims jekesgbmbes be su pmkgejte hmstm
iiedmr m im estmfgigbmb.
2. Rrmtc oís huomjgtmrgc> es fgej smfgbc que bcktcres y ejaeroercs, pcr
çtgkm y prcaesgcjmigsoc, omjtgejej bgstmjkgm kcj sus pmkgejtes< ic que yc
sudgerc ej este pujtc es trmtmr mi pmkgejte ic oís huomjmoejte pcsgfie,
benmr be ver mi pmkgejte kcoc ’uj kmsc‟, ’uj expebgejte‟, y veric kcoc
uj huomjc que tgeje jekesgbmbes que kufrgr y bcicr que bgsogjugr.
5. Oencrmr im kmigbmb be vgbm be ics pmkgejtes> pcr ic que se reagere m
oencrmr im kmigbmb be vgbm be ics pmkgejtes, oe dustmrïm gjvgtmr mi equgpc
oçbgkc m reaiexgcjmr mjtes be eiedgr uj trmtmogejtc pmrm kmbm pmkgejte,
ej sus eaektcs sekujbmrgcs y kûoc çste ics scfreiievmrí pmrm que tejdm im
oencr kmigbmb be vgbm pcsgfie.
1. Kcjagmjzm ej ei pmkgejte> bcktcres y ejaeroercs, pcr ejkgom be im
estgdomtgzmkgûj estí im kcjagmjzm que se ie bm m ics pmkgejtes, sg uj
 pmkgejte te bgke que se sgejte be ujm u ctrm omjerm kcj ei oebgkmoejtc
prcpcrkgcjmbc, kcj ei trmtc que rekgfe ej ei hcspgtmi be pmrte be midþj
kciedm tuyc, be midþj kcopmýerc c gjkiusc be su amogigm, befes, mjte
tcbc, dumrbmr prgvmkgbmb scfre ei teom, tejerie kcjagmjzm y mpcymric pmrm
sciukgcjmr c scfreiievmr estm sgtumkgûj.
4. Benmr mtrís oçtcbcs oebgevmies> ej vmrgms peiïkuims sueiej mpmreker

eskejms ej bcjbe se vgcimj kcopietmoejte ics berekhcs huomjcs< perc

estc jc pmsm sûic ej peiïkuims, bïm m bïm sueie ckurrgr ej ics psgqugítrgkcs,
bcjbe veocs m dejte kcj sunekgûj, dejte ej mgsimogejtc y, kimrc, kcoc
ej =760, dejte
aujkgcjmj, percprmktgkmjbc wmterfcmrbgjd,
wmterfcmrbgjd
og suderejkgm es que se , midujcs be eiics
prmktgquej kimrc que
sgj vgcimr ics
berekhcs be ics pmkgejtes.
8. Psgkcebukmr> pcr ctrm pmrte, frgjbmrie psgkcebukmkgûj m ics pmkgejtes es
suomoejte gopcrtmjte, kcjvgeje sufrmymr que im omycrïm be ics
pmkgejtes nmoís ej su vgbm hmj eskukhmbc vmrgcs tçrogjcs kcj ics kumies
mhcrm tejbríj que reimkgcjmrse, perc mi frgjbmries psgkcebukmkgûj pcbríj
pcjerie uj jcofre m esc kcj ic que estíj igbgmjbc y kcjtrm ic kumi estíj
iukhmjbc.
 VEDIM[ BE BEBC

• Im hcspgtmigzmkgûj be uj pmkgejte es uj mktc be respcjsmfgigbmb ej ei que

se befe vmicrmr ei rgesdc sugkgbm y ics fejeagkgcs kcjtrm ics rgesdcs bei
gjterjmogejtc.
• Ei pejsmogejtc sugkgbm jc gopigkm jekesmrgmoejte im hcspgtmigzmkgûj bei
kcjsuitmjte.
• Im hcspgtmigzmkgûj bei kcjsuitmjte sugkgbm puebe reacrzmr im gbem be amitm
be kcjtrci be ics pejsmogejtcs, eockgcjes c kcjbuktms reimkgcjmbms kcj
ujm sgtumkgûj.
• Jujkm se befe etgquetmr im kcjbuktm sugkgbm kcoc omjgpuimkgûj c kcoc
midc jc drmve.
• Rcbcs ics kcjsuitmjtes que gjtejtmrcj sugkgbmrse befej ser evmiumbcs
psgqugítrgkmoejte.
• Ims ujgbmbes hcspg
hcspgtmimrgms
tmimrgms que trmtmj im sugkgbmigbmb, befej tejer uj
prctckcic be omjenc que dmrmjtgke im sedurgbmb be ics kcjsuitmjtes.
• Ei omjenc hcspgtmimrgc befe ser mbcptmbc gjbgvgbumioejte pmrm mfcrbmr
ics amktcres be rgesdc espekïagkcs be kmbm kcjsuitmjte.
• Kumjbc uj kcjsuitmjte gjdresmg jdresm m ujm ujgbmb hcspgtmimrgm, se befe
besmrrciimr ujm igstm be cfnetgvcs m mfcrbmr.
• Ics cfnetgvcs m mfcrbmr burmjte uj gjterjmogejtc scj> beterogjmr y, c
kcrrcfcrmr ei bgmdjûstgkc psgqugítrgkc, gjgkgmr ei trmtmogejtc
amromkciûdgkc bei trmstcrjc psgqugítrgkc sg estí gjbgkmbc, vmigbmr ei bcicr
eockgcjmi y besestgomr ims tres ’G‟, bgskutgr y mfcrbmr im mofgvmiejkgm
bei pmkgejte, miejtmr mi pmkgejte be omjerm reduimr, besmrrciimr uj pimj be
mkkgcjes pcsgtgvms, gjtedrmr ei pimj be omjenc mofuimtcrgc, evmiumr y
ocvgigzmr im reb be mpcyc sckgmi, y besmrrciimr ujm tmrnetm be
marcjtmogejtc be ims krgsgs.
VEAEVEJKGM[

Frymj, K.N. & Vubb, O.B. (6001). Mbvmjkes gj the mssessoejt ca sugkgbe rgsl. Ncurjmi ca kigjgkmi
psykhcicdy,, 16(6), =85-600.
psykhcicdy
Khgies N.M., [trcsmhi L.B. & Tegss I. (60=7). Kigjgkmi Omjumi acr mssessoejt mjb tremtoejt ca sugkgbmi
pmtgejts,, [ekcjb Ebgtgcj. Moergkmj Psykhgmtrgk Mssckgmtgcj Pufigshgjd.
pmtgejts

Kûbgdc Pejmi Aebermi. BCA 6=-01-60=8.

Aerrer, E., Dcjzíiez, M. & Gdiesgms, A. (60=;). Evmiumtgcj ca mj gjtejsgve gjtervejtgcj prcdrmo gj
sugkgbmi fehmvgcur. Mktms Esp Psgqugmtr,
Psgqugmtr, 2=
2=(5),
(5), 647-81.
Dmrkïm Vmoïrez, [. (60=2). [ugkgbgc msgstgbc y hcogkgbgc requergbc ³berekhc c befer be vgvgr3 Vevgstm
be im Amkuitmb be Berekhc be Oçxgkc,
Oçxgkc, 12
12(61=),
(61=), ;05-;62.
Dmrkïm, E.F. & Mrckm, A. (60=2). Amktcres be rgesdc be im kcjbuktm sugkgbm msckgmbcs m trmstcrjcs
bepresgvcs y mjsgebmb. [miub oejtmi,
oejtmi, ;4(5), ;4;-;80.
Drgaagths, N.N., ^mrmte Nr., K.M. & Vmsgoms, N.N. (60=2). Exgstgjd mjb jcvei fgcicdgkmi thermpeutgks gj
sugkgbe prevejtgcj. Moergkmj ncurjmi ca prevejtgve
prevejtgve oebgkgje
oebgkgje,, 24(;), [=75-[60;.
Gdiesgms, A. (60=;). Evmiumkgûj be uj Prcdrmom be Gjtervejkgûj Gjtejsgvm ej Kcjbuktm [ugkgbm. Mktms
Esp Psgqugmtr,
Psgqugmtr, 2=(5), 647-81.
Nmjs, R., Rmjeig, W. & Tmrjle, M. (60=8). [ugkgbe mjb seia-hmrogjd fehmvgcur. GMKMPMP e-textfccl ca
khgib mjb mbcieskejt oejtmi hemith. Dejevm> Gjterjmtgcjmi Mssckgmtgcj acr Khgib mjb Mbcieskejt
Psykhgmtry mjb Miigeb Prcaessgcjs.
Dmrkïm, Q.N., Pmimkgc, M.K., Qmrdms, D., Mrgms, [., Ckmopc O.Q. (6007). Qmigbmkgûj bei ’gjvejtmrgc be
rmzcjes pmrm vgvgr‟ (VAI) ej sunetcs kcj kcjbuktm sugkgbm be Kcicofgm, Vev. Kcicof. Psgqugmt., vci.
;8, Jc. =.
Lieespges, P.O. & Bettoer, E.I. (6000). Mj evgbejke -fmseb mpprcmkh tc evmiumtgjd mjb omjmdgjd
sugkgbmi eoerdejkges. Ncurjmi ca Kigjgkmi Psykhcicdy,
Psykhcicdy, 51(7), ==07-==;0.
Imrde, O., Oyies, J., Oyies, H., Kcrbercy, M., Tegser, O., Bmvgbscj, O. & Vymj, K.N. (60=8). [ugkgbe
rgsl mssessoejt mocjd psykhgmtrgk gjpmtgejts> m systeomtgk revgew mjb oetm-mjmiysgs ca hgdh-rgsl
kmtedcrges. Psykhcicdgkmi oebgkgje
oebgkgje,, 28(4), ===7-==64.
Iemr, O.L. & Pepper, K.O. (60=8). Amogiy-fmseb cutpmtgejt tremtoejts> m vgmfie miterjmtgve tc
hcspgtmigzmtgcj acr sugkgbmi mbcieskejts. Ncurjmi ca Amogiy Rhermpy,
Rhermpy, 20(=), 8;-77.
Ogtkheii, P.F. (6002). Gs Mjtgbepressmjt Preskrgfgjd Mssckgmteb Tgth [ugkgbe Vmtes3 Psykhgmtrgk Rgoes,
Rgoes,
6=(1), 5;-5;.
Ocrmies, [., Ekhívmrrg, C., Fmrrcs, N., Agskhomj, V., ^uicmdm, A., Rmyicr, R. & Peýmiczm, A. (60=5).
Pmkgejtes Hcspgtmigzmbcs pcr Vgesdc [ugkgbm> ³Kûoc perkgfej im myubm rekgfgbm3 Vevgstm Mrdejtgjm
be Kiïjgkm Psgkciûdgkm,
Psgkciûdgkm, 62(=), 14-48.
Jcrom Cagkgmi Oexgkmjm JCO-065-[[M6-60=2. Pmrm im prestmkgûj be servgkgcs be smiub ej ujgbmbes
be mtejkgûj gjtedrmi hcspgtmimrgm oçbgkc-psgqugítrgkm.
Pgmzzg, K. (60=1). Mprcxgomkgcjes hgstcrgcdríagkms ej tcrjc mi sugkgbgc ej Khgie y Oçxgkc> iekturm
besbe im hgstcrgm sckgmi be im nustgkgm. Vevgstm Eiektrûjgkm Gjstgtutc be Gjvestgdmkgcjes Nurïbgkms y
[ckgmies MI Dgcnm,
Dgcnm, (=4), 54-4=.
Vcbrïduez Imgjz, N.I. (60=1). [cfre im mtejkgûj be pmkgejtes kcj gbemkgûj mutciïtgkm ej Urdejkgms>
Mspektcs iedmies. Vevgstm be im Msckgmkgûj
Msckgmkgûj Espmýcim be Jeurcpsgqugmtrïm
Jeurcpsgqugmtrïm,, ;1(=;0), ;65-;25.
Tmjd, W.K., Hsgeh, I.W., Tmjd, O.W. et mi. (60=1). Kcpgjd kmrb usmde kmj aurther rebuke sugkgbe re-
mtteopt gj sugkgbe mtteopter kmse omjdeoejt wgthgj ;-ocjth gjtervejtgcj. [ugkgbe Igae Rhremt Fehmv
21(=)>=01-=60.
 Uj ocbeic be pcsvejkgûj pmrm im

príktgkm kiïjgkm
Ncsç Gdjmkgc Kruz Dmgtíj

Ei tçrogjc pcsvejkgûj beskrgfe tcbms ims gjtervejkgcjes pimjembms pmrm ics

maektmbcs pcr im ouerte pcr sugkgbgc (Ferlcwgtz, OkKmuiey, [khuuromj &
Ncrbmj, 60==), kcj ei agj be amkgigtmr ei prckesc be bueic y prevejgr ei bueic
kcopigkmbc, gbejtgagkmr amktcres be rgesdc ej ei mofgejte pmrm prevejgr ei
kcjtmdgc y ctrms bgagkuitmbes be smiub, bgseogjmr gjacromkgûj scfre bueic,
trmstcrjc pcr estrçs pcstrmuoítgkc, bepresgûj, sugkgbgc y evgtmr
estgdomtgzmkgûj pcr ei tgpc be ouerte.
Ej este kmpïtuic se presejtm ujm kcjkeptumigzmkgûj dejermi scfre ei trmfmnc
be pcsvejkgûj. Ej im prgoerm pmrte se ouestrm uj ocbeic be gjtervejkgûj be
amogigmres y mogdcs que perbgercj m uj ser quergbc pcr sugkgbgc, expigkmjbc
ims amses be trmtmogejtc y kcjsgbermkgcjes dejermies ej estm pcfimkgûj.
Pcstergcroejte, ej im sedujbm pmrte se frgjbm ujm duïm m sedugr trms ei
sugkgbgc be uj pmkgejte, myubmjbc mi iektcr m rekcjcker ics pujtcs oís
gopcrtmjtes m tcomr ej kuejtm y ims kcjsgbermkgcjes kiïjgkms, iedmies y
perscjmies que se iievmj m kmfc ej ei sugkgbgc be uj pmkgejte que rekgfgû
mtejkgûj pcr uj ogeofrc bei equgpc be kcjsuitm c kcoc termpeutm prgomrgc.
 KCJ[EKUEJKGM[ BE[PUÇ[ BE UJ [UGKGBGC

Mktumioejte se omjtgeje im tejbejkgm m gdjcrmr ims kcjsekuejkgms be uj

sugkgbgc y se evgtm hmfimr scfre ei teom c hmkerse kmrdc bei gopmktc ej ims
perscjms kerkmjms be qugej kcoetgû ei sugkgbgc (Ncrbmj, 60=5). Estc ckurre
tmjtc ej amogigmres y perscjms kerkmjms, ym que sueiej ogjgogzmr sus
expergejkgms pcr kuipm, verdùejzm c evgtmr ser etgquetmbcs, bgsogjuyejbc ims
cpcrtujgbmbes be rekgfgr mpcyc c trmtmogejtc (Vmtjmrmnmh, Ompie &
mi., 60=1), perc tmofgçj befgbc m uj estgdom
Ogjgkhgeiic, 60=2< [heehmj et mi.,
pcr msckgmkgûj, ei kumi ckurre kumjbc im kcoujgbmb extgejbe mktgtubes y
msckgmkgcjes jedmtgvms hmkgm ics mogdcs, ogeofrcs be im amogigm u ctrcs
vgjkuimbcs m im perscjm estgdomtgzmbm, gjkreoejtmjbc ei estrçs y
bgsogjuyejbc im kmigbmb be vgbm ej estms perscjms, e gjkiusgve mieníjbcse bei
jþkiec amogigmr c sckgmi pmrm evgtmr bgkhc estgdom (vmj ber [mjbej, Prycr,
[tutterhego, Lcl & Fcs, 60=1).
[g ei eaektc ej amogigmres es gjarmvmicrmbc, ei eaektc be uj sugkgbgc ej
bgaerejtes ogeofrcs be im kcoujgbmb kcoc mogdcs, prcaesgcjmies c perscjms
kerkmjms ic es mþj oís (Pemrscj, 60==). Pckcs scj ics estubgcs ej psgqugmtrms,
psgkûicdcs u ctrcs prcaesgcjmies que trmfmnmrcj bgrektm c gjbgrektmoejte kcj
ei pmkgejte que se sugkgbû. Ej ei kmsc be ics psgqugmtrms im evgbejkgm exgstejte
reagere uj mitc rgesdc m expergoejtmr ujc c oís sugkgbgcs be pmkgejtes ej ei
trmjskursc be su vgbm prcaesgcjmi, maektmjbc bgrektmoejte su trmfmnc y kmigbmb

be vgbm ([eeomj,
mfruombcrms 60=5). eockgcjmies
ims respuestms Ics termpeutms, m sgduej
que ie su vez,m im
beskrgfej kcoc
ouerte be uj
pmkgejte pcr sugkgbgc (Turst et mi.,
mi., 60==), expergoejtmjbc oejcr mpcyc be
sus kciedms e gjstgtukgûj ej ese ocoejtc, y kcj uj omycr teocr pcr ims
pctejkgmies remkkgcjes be ics pmrgejtes, c que ics kciedms prcaesgcjmies, ei
pþfigkc c im iey ics respcjsmfgigkej be im ouerte, bgagkuitmjbc, ejtcjkes,
kcjtgjumr kcj su trmfmnc be omjerm reduimr ([eeomj, 60=5< Turst et mi., mi.,
60=;).
 Pcr ic tmjtc, ics prcaesgcjmies be im smiub jc sûic expergoejtmj im pçrbgbm
be ujm perscjm que kcjckgercj ïjtgomoejte, sgjc que ej oukhcs be ics kmscs
se sgejtej respcjsmfies be im ouerte, mi perkgfgr que ies kcjagmrcj im smiub be
im perscjm y, pcr ejbe, ’befgercj‟ ser kmpmkes be prevejgr ei sugkgbgc
([eeomj, 60=5). Ctrcs prcaesgcjmies bei equgpc que ic mtejbgû tmi vez jc

sgejtmj im ogsom respcjsmfgigbmb< sgj eofmrdc, ei shckl, im gjkrebuigbmb, im

trgstezm, ei mrrepejtgogejtc y im mjsgebmb benmj uj gopmktc prcaujbc ej
qugejes prcveej im mtejkgûj mujque jc estçj bgrektmoejte reimkgcjmbcs kcj ei
kmsc (Kmjjgjd & Dcurjmy, 60=2).
 PVGJKGPGC[ FÍ[GKC[ BE IM PC[QEJKGÛJ

Ei trmfmnc be pcsvejkgûj se reagere m im serge be prckebgogejtcs pimjgagkmbcs y

prcmktgvcs que se gopieoejtmj bespuçs be que ckurrgû uj sugkgbgc, kcj ei
cfnetgvc be prcveer rekurscs pmrm ics maektmbcs (p. en., estrmtedgms be
marcjtmogejtc, gjacromkgûj) evgtmjbc pcsgfies kcjtmdgcs sugkgbms e
gbejtgagkmjbc ims jekesgbmbes mktumies ej ei kcjtextc ej ei que ckurrgû ei
sugkgbgc (Ogiier & Omzzm, 60=8). Es gopcrtmjte tcomr ej kuejtm que im
pcsvejkgûj sugkgbm es tmofgçj ujm acrom be prevejkgûj, bmbc que ims
mkkgcjes estíj ejkmogjmbms m bgsogjugr im prcfmfgigbmb be que ckurrmj ctrcs
sugkgbgcs ej ims perscjms prûxgoms m esm ouerte (Mjbrgessej, 6007).
Kcoþjoejte, ei trmfmnc gjkiuye prcveer mpcyc mktgvc e gjacromkgûj m im
kcoujgbmb
bcicr be im maektmbm pmrmeofmrdc,
pçrbgbm< sgj que respcjbm be acrom
im omycrïm mprcpgmbm
be ics servgkgcsy be
sedurm mjte ei
pcsvejkgûj
bgseýmbcs e gjvestgdmbcs auercj remigzmbcs ej pcfimkgûj estmbcujgbejse y
eurcpem, ogejtrms que ics servgkgcs pmrm marcmoergkmjcs, imtgjcs, msgítgkcs y
ogjcrïms çtjgkms mþj jc se hmj besmrrciimbc e gjvestgdmbc m prcaujbgbmb. Pcr
ic que, im expmjsgûj be tmies prcdrmoms kuiturmioejte kcopetejtes befe
gjkiugr im pmrtgkgpmkgûj mktgvm be ims perscjms be ims kcoujgbmbes pmrm ims
kumies se estmfiekej ics servgkgcs ([eeomj, 60=5).

Oetms ej ei trmfmnc be pcsvejkgûj

Ims oetms m jgvei crdmjgzmkgcjmi estíj ejkmogjmbms m myubmr m restmfieker ei
aujkgcjmogejtc bejtrc be im eskueim (Ogiier & Omzzm, 60=8), crdmjgzmkgûj
(Ferlcwgtz et mi.,
mi., 60==) c kcoujgbmb que hmym sgbc gopmktmbm (Mjbrgessej
& Lrysgjslm, 60=6), amvcrekgejbc ujm estrukturm ej im crdmjgzmkgûj que
amkgigte ujgr esauerzcs ej tçrogjcs be prevejkgûj be sugkgbgcs kcj ctrms
gjstgtukgcjes respcjsmfies.
 Ics igjemogejtcs dejermies que se esperm que sgdmj ims gjstgtukgcjes
pþfigkms y ebukmtgvms scfre kûoc se perkgfe ei sugkgbgc scj (Ferlcwgtz et mi.,
mi.,
60==< Ferlcwgtz, OkKmuiey & Ogrgkl, 60=2)>
=. Evgtmrsgopigagkmr exkesgvmoejte ims kmusms bei sugkgbgc, ejamtgzmjbc que
ei sugkgbgc jc es ei resuitmbc be uj sûic mkcjtekgogejtc ej im vgbm bei

bgaujtc, sgjc ujm gjtermkkgûj kcopienm be evejtcs (ver kmpïtuic 6).

6. Beskrgfgr ics rekurscs que estíj bgspcjgfies pmrm cftejer myubm ej kmsc
be tejer sïjtcoms que puebmj gjkreoejtmr ei rgesdc be sugkgbgc.
;. Ejamtgzmr
bçagkgt be im kcrreimkgûj
hmfgigbmbes beejtre im expergejkgm
marcjtmogejtc kcj eibesugkgbgc
omiestmr(ver
eockgcjmi
kmpïtuicy6),
ei
bestmkmjbc ics oekmjgsocs pmrm rekgfgr myubm, y ics espmkgcs bcjbe ei
trmtmogejtc estí bgspcjgfie.
2. Evgtmr gbemigzmr m midugej que hm ouertc pcr sugkgbgc (p. en., es uj hçrce,
aue ujm ouerte jcfie c rcoíjtgkm). Pcr ei kcjtrmrgc, hmker çjamsgs ej su
bgagkuitmb ej ei ocoejtc pmrm omjenmr im sgtumkgûj, bestmkmr que be
hmfer sgbc betektmbc su prcfieom y hmfer rekgfgbc myubm, prcfmfieoejte
im perscjm sedugrïm kcj vgbm.

M jgvei drupmi e gjbgvgbumi, ims oetms estíj ejkmogjmbms m prcocver im

expresgûj bei bueic be acrom smiubmfie, ym que bespuçs be uj sugkgbgc im
kcoujgbmb eskcimr c imfcrmi puebe sejtgrse eockgcjmioejte mfruombm, pcr ic
que ics jgveies be mpcyc bepejberíj be ims jekesgbmbes be ics estubgmjtes c
kcopmýercs be trmfmnc.
Ujm estrmtedgm þtgi es dejermr uj espmkgc pmrm que ics ogeofrcs be im
kcoujgbmb puebmj hmfimr scfre ei bgaujtc be acrom igfre y respetucsm,
frgjbmjbc im cpcrtujgbmb pmrm expresmr sus eockgcjes e gbejtgagkmr
estrmtedgms pmrm omjenmrims (Moergkmj Acujbmtgcj acr [ugkgbe Prevejtgcj,
Prevejtgcj,
60=8). Rmofgçj se puebej sudergr ctrms mktgvgbmbes kcoc kremr drupcs be
kcjkgejtgzmkgûj scfre ei sugkgbgc, mbmptmr uj kurrïkuic eskcimr pmrm oencrmr ei
besmrrciic sckgmi y eockgcjmi bei miuojmbc, rekmubmr acjbcs pmrm myubmr m im
amogigm m suarmdmr sus dmstcs aujermrgcs c fuskmr ctrcs espmkgcs pmrm
kcjkgejtgzmr scfre ei sugkgbgc.
Ims oetms m jgvei gjbgvgbumi y amogigmr scj prcpcrkgcjmr mtejkgûj m
mqueiics que hmj sgbc gopmktmbcs pcr im ouerte (Kruz, Veyes & Kcrcjm,
60=4< Qmrdms & Kcrgm, 60=4), ogjgogzmjbc ics resuitmbcs perscjmies
mbverscs (p. en., bueic kcopigkmbc, bepresgûj, REPR), y rebukgr ei sugkgbgc pcr
gogtmkgûj c kcjtmdgc ([kuphmo, 60=1). [cj pckcs ics estubgcs que gjvestgdmj
ims gjtervejkgcjes
[tegjgd, bei bueic60=4<
Jmdi & Lerstgjd, pcr OkBmgb,
sugkgbgc (Feromj,
Rrcwomj,60==< Igjbe,
Dciber, Rreoi,
Hmwtcj &
[cwbej, 6008)< sgj eofmrdc, im omycrïm ouestrm uj eaektc pcsgtgvc,
sudgrgejbc que im eaektgvgbmb be im gjtervejkgûj pcbrïm bepejber bei jgvei be

rgesdc be ics pmrtgkgpmjtes.

Midujms estrmtedgms pmrm ei mkcopmýmogejtc y mfcrbmne mbekumbc ej
bcigejtes pcr sugkgbgc ej ics prgoercs bïms y seomjms be im pçrbgbm scj
([ubml, Omxgo & Kmrpejter, 6008)>
=. Myubmr m im amogigm m jcromigzmr ims remkkgcjes be bueic, respetmjbc ims
bgaerejtes remkkgcjes y rgtocs mjte im expergejkgm be kmbm ujc be ics
ogeofrcs.
6. Kcjektmr m im amogigm kcj ctrms perscjms que hmj tejgbc ujm pçrbgbm pcr
sugkgbgc c prcpcrkgcjmr gjacromkgûj scfre drupcs be mkcopmýmogejtc.
;. Mjgomr m im amogigm m rcoper ei sgiejkgc que m oejubc rcbem m im ouerte
pcr sugkgbgc, sudgrgejbc que oejkgcjej m su ser quergbc ej
kcjversmkgcjes kcj ctrcs, espekgmioejte ejtre ims perscjms oís kerkmjms

2. mMyubmr
eiics.m im amogigm m pimjgagkmr kcj mjteimkgûj mjgversmrgcs, kuopiemýcs
be ics bgaujtcs y trmbgkgcjes jmvgbeýms.
5. Prcpcrkgcjmr y estgouimr im ebukmkgûj scfre ei sugkgbgc y sus sekueims m
trmvçs be im iekturm, Gjterjet y ei mkkesc m ics rekurscs be ims
crdmjgzmkgcjes gjterjmkgcjmies.
1. Myubmr m im amogigm m tcomr kcjkgejkgm be ims mktgvgbmbes que hmj
myubmbc m ctrcs bcigejtes kcoc ims mrtes, im eskrgturm, drupcs be mpcyc,
pmrtgkgpmkgûj ej msckgmkgcjes kgvgies, etk.
KMVMKREVÏ[RGKM[ PVGJKGPMIE[ BE IC[ BCIGEJRE[
PCV [UGKGBGC

Ei bueic pcr sugkgbgc es bgaerejte m ctrcs bueics pcr ouerte vgciejtm, ym que
ims expresgcjes eockgcjmies y kmrmkterïstgkms prcpgms bei tgpc be ouerte
maektmj bgrektmoejte im aujkgcjmigbmb y estmfgigbmb bei gjbgvgbuc, benmjbc
gjterrcdmjtes scfre ims rmzcjes que iievmrcj m su ser quergbc mi sugkgbgc c kcj
im sejsmkgûj be que befgercj hmker oís pmrm que çi sgdugerm kcj vgbm.
Ejtre ims kmrmkterïstgkms oís kcoujes que presejtmj ics bcigejtes pcr
sugkgbgc, y scfre ims que exgste suagkgejte evgbejkgm eopïrgkm, se ejkuejtrmj
ims sgdugejtes (Ncrbmj & OkGjtcsh, 60==)>
=. Mfmjbcjc y rekhmzc> mi jctmr su musejkgm y tejer im sejsmkgûj be jc ser
ic suagkgejteoejte vmigcscs pmrm que su ser quergbc se omjtuvgerm kcj
vgbm, bespertmjbc mjdustgmjtes y ociestms gjterrcdmjtes que pckms vekes
puebej ser kcjtestmbms, puestc que im perscjm que pcbrïm kcjtestmrims ym
jc estí (p. en., ³pcr quç jc pejsû ej oï, ej ics jgýcs, ej su omoí3 ³Pcr
quç jc pubgocs iiejmr su vgbm3 ³Kûoc pubc hmkeroe estc3 ³Pcr quç ic
hgzc3).
6. Qerdùejzm y estgdom> mi ser bgaïkgi hmfimr scfre ei sugkgbgc be su ser
quergbc y su bcicr, pcr teocr m ser nuzdmbcs c gjkcoprejbgbcs.
;. (Kvgjmr, 6005< Aegdeiomj, Dcromj & [tubges, 6007), tejgejbc
bgagkuitmbes pmrm reimkgcjmrse kcj sus rebes be mpcyc. Ei estgdom
pcstergcr m uj sugkgbgc estí auerteoejte kcrreimkgcjmbc kcj bueic
kcopigkmbc, bepresgûj e gbemkgûj sugkgbm
2. (Aegdeiomj et mi.,
mi., 6007) y se puebe bmr gjkiusgve ej midujcs kcjtextcs
reigdgcscs, ym que ej midujcs kmscs igogtmj ics rgtumies pmrm ics bcigejtes
c ims pûigzms be sedurc kuejtmj kcj kiíusuims que estgdomtgzmj mþj oís
mi amiiekgbc.
5. Ckuitmr ims kmusms be im ouerte> ei gjbgvgbuc eopiem estrmtedgms be
 evgtmkgûj bespuçs be im ouerte bei ser quergbc, mitermjbc ei kcjtextc y, c
im hgstcrgm ej im que ckurrgû im ouerte, befgbc m ims kmrmkterïstgkms
trmuoítgkms y estgdomtgzmjtes kcj ims que se msckgm ei sugkgbgc, fuskmjbc
kugbmr im gomdej be su ser quergbc c evgtmr expigkmkgcjes pmrm im sckgebmb
scfre ims kcjbgkgcjes be ouerte (Jmo, 60=5).
1. Kuipm> ym que im perscjm jc sûic igbgm kcj im musejkgm bei ser quergbc,

sgjc que expergoejtm sus vgvejkgms kcoc ujm mkusmkgûj pcr ic que hgzc
c jc hgzc, bgnc c jc bgnc. Ics bcigejtes utgigzmj im gjacromkgûj que tgejej
ej ei presejte pmrm evmiumr ei pmsmbc kcoc sg esm gjacromkgûj im
hufgermj tejgbc yejjcese
hmkgm sï ogsocs ocoejtc,
gjtedrmjbc dejermjbc
im remigbmb be imnugkgcs hmkgm
pçrbgbm, ics ctrcs c
omjtejgçjbcse
ociestcs pcr ic que pubgercj hmker y jc hgkgercj.
4. Kcjbuktms sugkgbms> exgste suagkgejte evgbejkgm pmrm magromr que ei
rgesdc be sugkgbgc gjkreoejtm bejtrc be ims amogigms kcj mjtekebejtes be
sugkgbgc ([trcsmhi & Khgies, 6001). Ims aujkgcjes gjstruoejtmies be ims
kcjbuktms sugkgbms ej este kcjtextc puebej beferse m im jekesgbmb be
reduimkgûj eockgcjmi, im ocbgagkmkgûj ej im bgjíogkm be sus reimkgcjes
mktumies, eskmpmr be ujm etmpm be su vgbm iiejm be estrçs c perkgfgr que se
es gjkmpmz be igbgmr kcj su vgbm c kcj sus eockgcjes, que resuitmj
gjscpcrtmfies
jekesgbmb be ej ese ocoejtc.
myubm, kcoujgkmr Ctrms aujkgcjes que
ei suargogejtc puebej
estí ser expresmr
vgvgejbc im
pmrm
qugejes jc ic jctmj c vejdmrse pcr im pçrbgbm be im reimkgûj, este tgpc be
respuestms puebej presejtmrse tmofgçj kcoc kcjbuktms mutciesgvms
(Khgies & [trcsmhi, 6005).
 RVMRMOGEJRC

Ei trmtmogejtc pmrm bueic kcopigkmbc ej kmscs be sugkgbgc puebe kejtrmrse ej

ei besmrrciic be hmfgigbmbes be mkeptmkgûj, bgspcsgkgûj y kcoprcogsc (ver
kmpïtuic 2), ym que çstms amkgigtmj mi bcigejte mbmptmrse mjte im ouerte be su
ser quergbc, rekcjckgejbc ei bcicr be im pçrbgbm sgj evgtmric, y ejkmogjmjbc
sus esauerzcs m kremr ujm vgbm kcj sgdjgagkmbc y prcpûsgtc ej sus prcpgcs
tçrogjcs (Kruz, Veyes & Kcrcjm, 60=4< Bmvgs et mi.,
mi., 60=4).
Ei ocbeic teûrgkc que oencr beskrgfe kûoc se kcjkeptumigzm ei bueic
mktumioejte es ei ocbeic be prckesmogejtc bumi bei bueic ([trcefe &
[khut, 600=), ei kumi expigkm que jc se trmjsgtm pcr etmpms, sgjc que se trmtm be
uj prckesc bgjíogkc be cskgimkgûj ejtre im expergejkgm be pçrbgbm y im be
restmurmkgûj
bcigejtes be susus
expresmj vgbm. crgejtmkgûj
Kumjbc yimbmj
eockgcjes sgdjgagkmbcesm imhmkgm im pçrbgbm
expergejkgm, , ics
ogejtrms
que kumjbc im crgejtmkgûj es hmkgm im restmurmkgûj, im perscjm ackmigzm su
mtejkgûj ej recrdmjgzmr su vgbm, fuskmjbc mktgvmoejte juevms mktgvgbmbes,
rcies y, c reimkgcjes gjterperscjmies (Kruz, Kcrcjm & Pcrtms, 60=4), estm
cskgimkgûj perogte mbmptmrse e gjtedrmr im expergejkgm eockgcjmi bei bcigejte,
perc tmofgçj hmkerse kmrdc be ims beomjbms mktumies be su vgbm.
Ej este ocbeic be prckesmogejtc bumi bei bueic, ei besmrrciic be uj estgic
be marcjtmogejtc fmsmbc ej ic que im perscjm vmicrm (ver kmpïtuic 2) nuedm uj
pmpei ouy gopcrtmjte kcoc se ouestrm ej im agdurm 7-=, ym que amvcreke im
cskgimkgûj ejtre im crgejtmkgûj hmkgm im pçrbgbm besbe uj estgic bgspuestc,
prgvgiedgmjbc> =) im mkeptmkgûj, im kumi gopigkm rekcjcker que ims eockgcjes
y remkkgcjes bcicrcsms bespuçs bei sugkgbgc scj pmrte be im expergejkgm be
momr y pcstergcroejte perber, y que ei gjtejtc be evgtmrims sûic se gjterpcje m
ujm vgbm sgdjgagkmtgvm y vmigcsm pmrm im perscjm< y 6) im beausgûj, kcoc ujm
miterjmtgvm pmrm reimkgcjmrse kcj sus pejsmogejtcs, tcomjbc perspektgvm pmrm
que çstcs jc igogtej ei kcjtmktc kcj im expergejkgm bgrektm, y msï amkgigte
kcjvgvgr kcj escs pejsmogejtcs jmturmioejte, sgj verics kcoc ujm verbmb
mfsciutm, sgjc kcoc uj pujtc be vgstm que jc jekesmrgmoejte tgeje que mktumr
ej aujkgûj be eiics (Testrup, 60=2).

Agdurm 7-=. Ocbeic be prckesmogejtc bumi bei bueic kcj Hexmaiex kcoc ocbeic kiïjgkc.

Estmr crgejtmbc hmkgm im restmurmkgûj, pcr su pmrte, perogte mbcptmr uj estgic

kcoprcoetgbc, ic que prcpgkgm ei mkerkmogejtc kcj =) ics vmicres, ics kumies
reaienmj ic que im perscjm remioejte besem ser y hmker, gopigkmjbc mqueiic
que se qugere mikmjzmr y aujkgcjmjbc kcoc ujm duïm c bgrekkgûj pmrm crgejtmr
juestrm kcjbuktm, y 6) im mkkgûj kcoprcoetgbm, que gopigkm trmfmnmr y
mbmptmrse m ics prcfieoms que surdej kcjtgjumoejte ej im vgbm, marcjtmrics y
hmker ic jekesmrgc pmrm mikmjzmr mqueiims kcsms que remioejte gopcrtmj.
Estms bcs crgejtmkgcjes (pçrbgbm y restmurmkgûj) jekesgtmj be uj estgic
kcjskgejte pmrm pcber cskgimr be mkuerbc m ims jekesgbmbes bei kcjtextc, pcr
ic que es jekesmrgc que im perscjm estç> =) kcjskgejte bei ocoejtc
presejte, ic que gopigkm perkmtmrse be im expergejkgm que estí vgvgejbc ej ei

ocoejtc, ej iudmr be mtejber þjgkmoejte m ics pejsmogejtcs que se tgejej

scfre im expergejkgm, y 6) ei yc kcoc kcjtextc, que amkgigtm que ei gjbgvgbuc
puebm perogtgrse vgvgr im expergejkgm ej aujkgûj bei kcjtextc y ims
jekesgbmbes bei ogsoc, y jc pcr redims prestmfiekgbms que rgdej su
kcopcrtmogejtc.

Ei kcjtmktc gjgkgmi
Kcoc mjtergcroejte se oejkgcjû, ei sugkgbgc es ujm ouerte bgrektmoejte
reimkgcjmbm kcj ei estgdom, y ics bcigejtes pcr sugkgbgc mtrmvgesmj pcr
sgtumkgcjes que jc ckurrej ej ctrms ouertes, besbe ser trmtmbcs kcoc
scspekhcscs c respcjsmfies gjbgrektcs be im ouerte, hmstm scoeterse mi nugkgc,
mgsimogejtc y rekhmzc sckgmi. Estm estgdomtgzmkgûj ckurre sutgioejte< mi jc
rekgfgr ims ogsoms respuestms rekcjacrtmjtes y be mpcyc que ej ctrms ouertes,
es arekuejte que mogdcs c amogigmres evgtej m ics bcigejtes pcrque jc smfej
kûoc trmtmrics c teomj que sg bgkej midc ejtrmríj ej krgsgs< ctrcs hmkej
predujtms kcjstmjtes scfre ims kcjbgkgcjes be ouerte, kcoc sg estuvgermj oís
gjteresmbcs ej besejtrmýmr betmiies que ej smfer kûoc estí im perscjm que
perbgû m su ser quergbc. Ic ogsoc ckurre kcj ics oebgcs be kcoujgkmkgûj c
perscjms jc kerkmjms m ics amogigmres, que bmj cpgjgcjes scfre im perscjm y ei
sugkgbgc sgj pejsmr ej ei eaektc que esms pmimfrms tgejej ej ics bcigejtes.
Ims kcjsekuejkgms be estm estgdomtgzmkgûj maektmj bgrektmoejte ims
expektmtgvms be mpcyc que ics bcigejtes tgejej y im acrom be reimkgcjmrse kcj
ics ctrcs< se sgejtej teoercscs, kuipmfies, mverdcjzmbcs y caejbgbcs, pcr ic
que arekuejteoejte evgtmj hmfimr scfre ei sugkgbgc, se mïsimj e gjkiusgve se
oubmj be kmsm pmrm evgtmr ei nugkgc y ics rekuerbcs bcicrcscs, trmjsacromjbc
su bueic ej ujm kmrdm que se vgve sgj mpcyc be ctrcs.
Im reimkgûj termpçutgkm ejtcjkes serí ujm vmrgmfie reievmjte burmjte im
evmiumkgûj y ei trmtmogejtc, ym que ics bcigejtes iiedmj kcj beskcjagmjzm y
ogebc, pcr ic que dejermr uj espmkgc be mkeptmkgûj, kmigbez, vmigbmkgûj y
respetc serí aujbmoejtmi pmrm que ims perscjms se omjtejdmj ej ei
trmtmogejtc, beocstrmjbc ej kmbm ocoejtc gjterçs pcr ims expergejkgms y ei
fgejestmr bei kcjsuitmjte.

Bgrektrgkes pmrm ei mfcrbmne bei bueic kcopigkmbc ej kmscs be

sugkgbgc
Pmrm que ei kcjsuitmjte se fejeagkge bei trmtmogejtc, es jekesmrgc evmiumr
prevgmoejte, estc myubm mi termpeutm m kcjcker im evciukgûj ej im gjtejsgbmb
be ics sïjtcoms y ei jgvei be betergcrc ej bgaerejtes írems be aujkgcjmogejtc
(Ogtkheii, Lgo & Prgderscj, 6005).
Ics pujtcs oís gopcrtmjtes m evmiumr scj (Kruz, Veyes & Kcrcjm, 60=4)>
• Mjtekebejtes be ctrms pçrbgbms y im acrom ej ims que se marcjtmrcj.
• Amktcres be vuijermfgigbmb (gjbgvgbumies y mofgejtmies).
• Rgpc be reimkgûj kcj ei amiiekgbc.
• Hgstcrgm y kcjbgkgcjes bei sugkgbgc.
• Vekcjcker pmtrcjes be evgtmkgûj expergejkgmi.
• Evciukgûj be ics sïjtcoms be bueic.
• [cpcrte sckgmi y rebes be mpcyc.
• Ctrms prcfieoítgkms que estçj ckurrgejbc ej im vgbm bei bcigejte.

Ei ocbeic presejtmbc careke m ics kcjsuitmjtes uj espmkgc sedurc pmrm

expergoejtmr im pçrbgbm, expresmr su bcicr y expektmtgvms be vgbm bespuçs bei
sugkgbgc be su ser quergbc. Ics bcigejtes que oís se fejeagkgmj bei
trmtmogejtc scj ics que utgigzmj exkesgvmoejte estrmtedgms be evgtmkgûj be
evejtcs prgvmbcs jc besembcs, gjteragrgejbc kcj estc su kmpmkgbmb pmrm
mbmptmrse be juevc
ermj gopcrtmjtes m su
pmrm vgbm(Vcfgjscj,
eiics c mkerkmrse m esms mktgvgbmbes y oetms que mjtes
6005).
Estm ouerte cfigdm mi bcigejte m jctmr quç es ic verbmbermoejte
sgdjgagkmtgvc ej su vgbm, y ei trmfmnc ej sesgûj se ejackm ej myubmric m tcomr
mkkgcjes kcjkretms pmrm que se bgrgnm hmkgm ese kmogjc bgrektm y
kcoprcoetgbmoejte, expresmjbc y perogtgçjbcie estmr ej kcjtmktc kcj sus
eockgcjes, amkgigtmjbc im mkeptmkgûj be ims expergejkgms prgvmbms jc besembms
y myubmjbc m ejtejber ims respuestms bei bueic be ujm acrom mfgertm,
rekcjckgejbc ei gopmktc que benû im pçrbgbm ej su vgbm y amkgigtíjbcie vgvgr
ujm vgbm be mkuerbc kcj sus vmicres, sgj iukhmr kcj ics cfstíkuics que su
oejte ie msgdjm.

Estubgc be kmsc
Qmiergm, ouner be 2= mýcs, es sciterm, vgve kcj sus bcs hgncs y mkube m termpgm
pcr ei sugkgbgc be su hgnc be == mýcs. Rgeje kuipm y ejcnc pcr jc hmfer pcbgbc
prevejgr ei sugkgbgc, evgtm vgjkuimrse kcj sus ctrcs bcs hgncs y se ejkuejtrm
ejackmbm ej su trgstezm, be ocoejtc hm benmbc be imbc sus respcjsmfgigbmbes
ej kmsm, sus reimkgcjes y su trmfmnc.
Mjtes be gjgkgmr ei trmtmogejtc, su gjtermkkgûj kcj rebes be mpcyc hmfïm
bgsogjugbc kcjsgbermfieoejte< ogejtrms tmjtc, gjkreoejtmfmj ims kcjbuktms
be evgtmkgûj mjte sgtumkgcjes que ie rekcrbmfmj m su hgnc ouertc y, kcoc
kcjsekuejkgm, se mienû tmofgçj be mktgvgbmbes rekremtgvms y be mpcyc que ej
ei pmsmbc ermj reacrzmjtes pmrm eiim, kcj eiic dejerû omycr gjsmtgsamkkgûj y
bgsaujkgcjmigbmb ej bgstgjtms írems be su vgbm.
Qmiergm cptû pcr im evmsgûj mjte sgtumkgcjes que gopigkmfmj kcjtmktc kcj
eockgcjes c rekuerbcs bei amiiekgogejtc be su hgnc> kcoer ej exkesc,
kcoprmr kcopuisgvmoejte, jc sckgmigzmr, mienmrse be mktgvgbmbes rekremtgvms y
jc expresmr eockgcjes. Ie erm bgaïkgi bgstgjdugr ic gopcrtmjte ej su vgbm,
gjkiusc expresmfm> ’og vgbm jc vm hmkgm jgjdþj imbc, tcbc pmreke gjþtgi‟, estc
bgsogjuyû ims kcjbuktms vmigcsms ejkmogjmbms m oencrmr su vgbm y mdrmvû su
sgjtcomtcicdïm, betergcrmjbc su smiub aïsgkm y bgstmjkgíjbcse kmbm vez oís be
sus seres quergbcs.
Ei cfnetgvc bei trmtmogejtc kcjsgstgû ej acrtmieker uj estgic be
marcjtmogejtc crgejtmbc m ic que se vmicrm, gjgkgmjbc kcj ei estgic bgspuestc,
ocstríjbcie que ics gjtejtcs pcr evgtmr ei omiestmr kcjsuoïmj oukhc tgeopc
y ei kcstc be scstejerics erm omycr, pues jc ie perogtïmj gjtedrmr su bueic, jg
mkerkmrse be im acrom que ie dustmrïm m sus ctrcs hgncs.
Kumjbc eiim pubc mkeptmr ese bcicr, ie aue pcsgfie expergoejtmr remkkgcjes
bei bueic que mjtergcroejte evgtmfm, kcoc im jcstmidgm, im kumi tmofgçj ie
perogtgû expergoejtmr trmjqugigbmb, ogsom que tejïm tgeopc sgj sejtgr. Eiic
besejkmbejû im mperturm pmrm hmfimr scfre su hgnc ouertc kcj sus ctrcs hgncs,
mkkebgejbc m oís rekuerbcs y jc sûic m ics reimkgcjmbcs kcj ei sugkgbgc.
Gjtedrmjbc ei estgic kcjskgejte, Qmiergm pubc jctmr que, mujque vgvïm
kcjtgjumoejte kcj ei bcicr be ics rekuerbcs be su hgnc, pcbïm reimkgcjmrse
kcj sus ctrcs hgncs, expresmjbc eockgcjes y muoejtmjbc ims gjtermkkgcjes
kcj eiics, y m im vez trmfmnmjbc kcj ims oetms que ermj kcjdruejtes kcj ei tgpc

be ombre que querïm ser< ej ese pujtc, oejkgcjû que burmjte im seomjm
’scimoejte iicrç, oe mkcrbç bei jgýc y seduï kcj og trmfmnc‟, sgj ejdmjkhmrse
ej sus pejsmogejtcs, ocstrmjbc uj kmofgc eockgcjmi respektc mi bcicr> ’oe
estuve mkcrbmjbc oukhc be og hgnc, estuve iicrmjbc y jc estuve
kuestgcjmjbc, y oe sejtïm ouy fgej, se cye omi, pues pcrque estmfm trgste,
perc oe sejtï fgej be rekcrbmric‟.
Ej ei estgic kcoprcoetgbc, Qmiergm kcjtgjuû kejtríjbcse ej mktgvgbmbes
gopcrtmjtes y kmofgmjbc im acrom ej que se expresmfm kcj sus hgncs,
beskrgfgejbc sus bïms kcoc> ’oe kejtrc ej ogs mktgvgbmbes, oe mkuerbc bei
jgýc, sgdc trmfmnmjbc, iicrc uj rmtgtc y sgdc hmkgejbc ic que estcy hmkgejbc‟.
Hufc uj kmofgc tmofgçj ej ims estrmtedgms be mutckugbmbc, prestmjbc omycr
mtejkgûj m hmker enerkgkgc, oencrmr su migoejtmkgûj y ser kcjstmjte mi respetmr
ims gbems y kcjvgvejkgm kcj sus hgncs.
Pcstergcr m estms sesgcjes, Qmiergm oejkgcjm>

Wc mpejms hcy estcy sgjtgejbc ic que es tejer ujm amogigm, sejtï que hmfïm
perbgbc oukhc tgeopc be bgsarutmr m ogs hgncs, jc veïm oís miií. Mhcrm
sgdc tejgejbc im ogsom sgtumkgûj y sgdc trmfmnmjbc, perc be ujm omjerm
oís trmjqugim, oís besmhcdmbm y kcj kcoujgkmkgûj, respetc y vmicres que
jc veïm mjtes. Mhcrm, bespuçs be uj mýc be hmfer amiiekgbc og hgnc, he
mprejbgbc m kcjvgvgr kcj ei bcicr be im ouerte, y im kcjvgvejkgm kcj ogs

bcs hgncskreïbc,
hufgerm hm sgbcm tmj drmjbgcsm
tmi drmbc que que sg midugej oe kcj
im kcoujgkmkgûj ic hufgerm
eiics hmbgkhc
sgbcjc ic
ouy
espekgmi, bgrektm y kcj oukhc mocr, krec que ej ctrcs tgeopcs jujkm ic
hmfïm hekhc msï.
VEMKKGCJE[ KCOUJE[ BE REVMPEURM[ AVEJRE MI
[UGKGBGC BE UJ KCJ[UIRMJRE

Im ouerte be uj kcjsuitmjte pcr sugkgbgc miterm rmbgkmioejte im vgbm bei

termpeutm y tgeje eaektcs burmbercs ej im acrom ej im que beseopeým su
príktgkm kiïjgkm, ym que ims perkepkgcjes scfre sï ogsoc y im jmturmiezm be su
trmfmnc se pcjej ej bubm ej ese ocoejtc (Fmfm, 60=4).
Im remkkgûj oís arekuejte pcstergcr mi sugkgbgc be uj kigejte es im kuipm, ym
que oukhcs prcaesgcjmies kcogejzmj m rekcrbmr gjoebgmtmoejte ei
trmtmogejtc que prcpcrkgcjmrcj mi kcjsuitmjte mjtes be im ouerte, pejsmjbc
ej ic que se pubc hmfer hekhc pmrm prevejgr ei sugkgbgc y dejermjbc oís
predujtms y ogebcs kcoc resuitmbc (Vcferts, 60=;). Estcs ogebcs
kcoþjoejte estíj reimkgcjmbcs kcj ims kcjsekuejkgms ej su príktgkm kiïjgkm
(p. en., prestgdgc, reputmkgûj), sejsmkgûj be pckm kcopetejkgm,
kuestgcjmogejtc be ics amogigmres bei kcjsuitmjte c kciedms scfre su trmfmnc,
msï kcoc ims reperkusgcjes iedmies scfre ei sugkgbgc (p. en., pcsgfies beomjbms
pcr omim prmxgs).
Mjte este pmjcrmom ei termpeutm preagere evgtmr ei kcjtmktc kcj kciedms y
amogigmres bei kcjsuitmjte, mpmrejtmjbc equgigfrgc prcaesgcjmi, jc fuskmjbc
myubm c rekhmzíjbcim, mgsiíjbcse pmrm evgtmr escs pcsgfies nugkgcs y
rekrgogjíjbcse pcr im acrom ej que iievû ei kmsc c jc mjtgkgpû im kcjbuktm
sugkgbm. Estm expergejkgm se vgve kcj verdùejzm pcr jc hmfer sgbc kmpmz be
’smivmr‟ m su kcjsuitmjte, vgvgçjbcim scic, beskcjektmbc y kcj bgagkuitmbes
pmrm ejarejtmr y, c msuogr im sgtumkgûj kcj im amogigm (p. en., msgstgr mi aujermi,
bmr sus kcjbciejkgms, mpcymrics ej su bueic), kciedms (p. en., mkeptmr mpcyc,
rekgfgr supervgsgûj), kcoc kcjsgdc ogsoc (p. en., rekgfgr mpcyc, hmfimr scfre
ic ckurrgbc), gjkreoejtmjbc ics ogebcs prcaesgcjmies, bubms scfre su
kcopetejkgm y mptgtub prcaesgcjmi.
 Im prgjkgpmi reperkusgûj be ejarejtmr ei sugkgbgc be uj kcjsuitmjte be estm
acrom es que ie gopgbe mprejber bei hekhc, fuskmr supervgsgûj c
ejtrejmogejtcs pmrm gjkreoejtmr sus hmfgigbmbes ej este tgpc be kmscs< pcr ei
kcjtrmrgc,
sugkgbm c, cptmj pcrkmofgmj
gjkiusc, igogtmr su
be kcjsuitm
prcaesgûjc usûic mtejber mpcrque
crgejtmkgûj, pmkgejtes sgjsgejtej
jc se rgesdc
mptcs c kcopetejtes.

Ic que pmreke myubmr m ics prcaesgcjmies ej im destgûj be ims sekueims bei

sugkgbgc be uj kigejte es pertejeker m ujm reb be mpcyc sckgmi, pmrtgkgpmr ej
drupcs be kcjsuitm y, c m drupcs be prcaesgcjmies, ogejtrms que im acromkgûj
espekïagkm ej ei trmtmogejtc be kigejtes kcj kcjbuktms sugkgbms es uj amktcr
prctektcr pmrm gjkreoejtmr im kcjagmjzm y kcopetejkgm bei termpeutm ej este
tgpc be kmscs, myubmjbc m que ics prcaesgcjmies be im smiub estçj prepmrmbcs
sg uj kcjsuitmjte tgeje rgesdc be sugkgbgc (Eiigs & Pmtei, 60=6).
 E[RVMREDGM BE PC[QEJKGÛJ MJRE EI [UGKGBGC BE
UJ KCJ[UIRMJRE

Kumjbc se trmfmnm kcj kcjbuktms sugkgbms c kcj prcfieoms be reduimkgûj

eockgcjmi, se rekcogejbm pertejeker m uj equgpc be kcjsuitm ejtre pmres pmrm
hmker arejte m ics retcs perscjmies y prcaesgcjmies que gopigkm trmfmnmr kcj
estm pcfimkgûj, omjtejer im octgvmkgûj y peromjeker mbhergbc ej ei ocbeic
be trmtmogejtc (Fcddgmjc & Dmdigesg, 60=8).
Ei pmpei bei equgpc mjte ei sugkgbgc be uj pmkgejte es mpcymr mi termpeutm
pmrm gjtermktumr eagkmzoejte kcj ctrcs kigejtes, amogigmres y mogdcs maektmbcs
pcr ei sugkgbgc (Bgoeaa & Lcerjer, 6004). M kcjtgjumkgûj se presejtmj
midujms duïms be mkkgûj m kcjsgbermr mjte ei sugkgbgc be uj pmkgejte
(Fmtkheier, 60=5).

Prgoercs mfcrbmnes
Mi ocoejtc be kcjcker im jctgkgm, es urdejte kcjtmktmr m ics termpeutms
gjbgvgbumies que tgejej kcjsuitmjtes que kcjkurrïmj kcj ei amiiekgbc y
prcdrmomr ujm reujgûj kcj ei drupc be kcjsuitm mjtes be sus sesgcjes be
termpgm, pmrm rebukgr ei rgesdc be kcjtmdgc kcj ics beoís pmrtgkgpmjtes.
Es gopcrtmjte que im gjacromkgûj pmrm ics termpeutms se bç ej perscjm,
evgtmjbc iimombms
gjacromkgûj, teieaûjgkms cimsoejsmnes
y reprcdrmomjbc be textc, bmjbc
beoís mktgvgbmbes prgcrgbmb
pmrm evgtmr m estmc
ujm krgsgs
uj omi omjenc be im sgtumkgûj.
Ujm jekesgbmb mbogjgstrmtgvm bespuçs be kcjcker im jctgkgm es im
agjmigzmkgûj bei expebgejte kiïjgkc, que gjkiuye im bckuoejtmkgûj be
kumiquger kcjtmktc kcj ics servgkgcs prcpcrkgcjmbcs mi kcjsuitmjte,
kcoujgkmkgcjes prevgms kcj ics ogeofrcs be im amogigm y ims sesgcjes be
kcjsuitm scfre ei kmsc c msescrïms kcj kciedms expertcs ej ei teom. Estm
bckuoejtmkgûj prcpcrkgcjm uj redgstrc be ics prckebgogejtcs que se iievmrcj
kcj ei kigejte, y es þtgi pmrm im revgsgûj auturm y sedugogejtc iedmi que puebm
vejgr. Es vgtmi jc ocbgagkmr c amisgagkmr ics redgstrcs prevgcs que rcbemj m im
ouerte bei kigejte, ym que tmies mkkgcjes tgejej gopigkmkgcjes çtgkms y iedmies
pctejkgmioejte sergms (Eiigs & Pmtei, 60=6).

Im prgjkgpmi vuijermfgigbmb be ics prcaesgcjmies be im smiub ej estcs kmscs

es im jedigdejkgm, ym sem pcr jc remigzmr ujm evmiumkgûj bei rgesdc c jc mktumr
ej fmse m bgkhm evmiumkgûj. Mujque im msescrïm iedmi es prubejte, ei kiïjgkc
puebe estmr trmjqugic mi smfer que ics mfcdmbcs, ej kmsc be beomjbm,
rmrmoejte mkeptmj kmscs ej ics kumies hmy evgbejkgm kimrm be que ei
kcjsuitmjte rekgfgû uj servgkgc rmzcjmfieoejte mbekumbc y kugbmbcsc
([gopscj & [tmky, 6002).

Veujgûj be kcjsuitm
Ej im reujgûj, mjtes be gjgkgmr kcj ei drupc be kcjsuitm, se bm im jctgkgm,
evgtmjbc respcjsmfgigzmr mi termpeutm c mi equgpc pcr ei sugkgbgc bei
kcjsuitmjte< ej kmofgc, se rekuerbmj ics prgjkgpgcs bei trmtmogejtc ej ei que
tcbcs ics termpeutms scj amigfies, que estíj hmkgejbc su omycr esauerzc y que
ic que hmkej es pcrque qugerej ei fgejestmr be sus kcjsuitmjtes. Rcbcs ics
ogeofrcs bei drupc be kcjsuitm, mbeoís, mkuerbmj jc etgquetmr c kuipmr jg m
ics kcjsuitmjtes jg m ics termpeutms pcr ei sugkgbgc, sgjc vmigbmr im expergejkgm
be su kciedm (Fcddgmjc & Dmdigesg, 60=8).
Ics termpeutms, mjtes be kcopmrtgr kumiquger gjacromkgûj, estíj cfigdmbcs m
pebgr mutcrgzmkgûj bei amogigmr c tutcr, kugbmjbc ej tcbc ocoejtc im
kcjagbejkgmigbmb y respetmjbc ics estmtutcs gjterjmkgcjmies be çtgkm scfre su
príktgkm prcaesgcjmi. Kmfe resmitmr que kumiquger kcjversmkgûj c mkkgûj scfre

ei kmsc jc respektc
respetucsc estí mopmrmbm pcrimeigjacromkgûj
mi usc be sekretc oçbgkc, pcrkmsc.
scfre ei ic que tejbrí que ser

Gjacromr m ogeofrcs bei drupc termpçutgkc

Pcstergcr m im reujgûj be kcjsuitm, se presejtm im gjacromkgûj m ics ogeofrcs
bei drupc ej ei que kcjkurrïm ei kcjsuitmjte que amiiekgû, ej kmsc be que este
mkubgerm m ujm gjtervejkgûj ej acromtc drupmi. Ims bgrektrgkes pmrm gjacromr
scfre ei sugkgbgc be su kcopmýerc scj ims sgdugejtes>
=. Evgtmr ejmiteker
c nuzdmr mi gjbgvgbuc pcr su eiekkgûj.
6. Ei kccrbgjmbcr bei drupc kmofgm ei kcogejzc hmfgtumi be im sesgûj
scigkgtmjbc que ics pmrtgkgpmjtes expresej quç jctmrcj ej eiics mjte im
jctgkgm y kuíies scj ims hmfgigbmbes que usmríj mjte im jctgkgm (p. en.,

’³]uç jctmste scfre tg y quç hmfgigbmbes usmste kumjbc eskukhmste scfre

im ouerte be….3).
;. Kcjtrmbekgr im gbem be que ei kcjsuitmjte que se sugkgbû ’estí oencr‟ c

’beskmjsm‟.
2. Magromr que extrmýmreocs m im perscjm, perc sgj bmr beomsgmbm mtejkgûj
m su eiekkgûj c m ims pcsgfies rmzcjes pcr ims que se sugkgbû< ej kmofgc,
ser sgjkercs mkerkm be pcr quç jekesgtmocs rekcjcker midc tmj gopcrtmjte
e gbejtgagkmr ims hmfgigbmbes que prcfmfieoejte jekesgtmreocs usmr pmrm
vciver m kcjkejtrmrjcs ej juestrm tmrem ej ei drupc be hmfgigbmbes (p. en.,
tciermjkgm mi omiestmr, cfservmr y beskrgfgr eockgcjes, mkeptmkgûj
rmbgkmi).
5. [g ics gjtedrmjtes se sgejtej besoctgvmbcs pcr ei trmtmogejtc, ejamtgzmr
ej im jekesgbmb be kcjtgjumr kcj çi y trmfmnmr pmrm que sgdm aujkgcjmjbc.
1. Perogtgr expresgcjes
gjgkgmr kcoc ocbeic ypmrm
kcoejtmrgcs scfre
hmkeric (p. en., ei
’Oehekhc, ei termpeutm
scrprejbgû puebe
eskukhmr im
jctgkgm y bespuçs oe ejtrgstekï‟, ’Veaiexgcjeocs scfre eiim y juestrms
espermjzms scfre eiim‟, ’Oe jctç predujtíjbcoe kûoc ourgû‟, ’jctç
que jc ic smfïm‟, ’prcfeocs hmfgigbmbes be mkeptmkgûj‟, ’Oe sejtï trgste,
ic vmocs m extrmýmr‟), bmr espmkgc pmrm que ei drupc kcopmrtm sus
sejtgogejtcs y hmfgigbmbes usmbms.
4. Kcjtgjumr kcj ei prcdrmom, se puebe utgigzmr uj enerkgkgc be ogjbauijess
pmrm myubmr m kmofgmr ei tcjc y ei ejacque be im sesgûj.

Ej sesgûj gjbgvgbumi
Ej sesgûj gjbgvgbumi tmofgçj puebe hmfimrse scfre ic sukebgbc, evmiumjbc ei
eaektc que tuvc im jctgkgm ej ei kcjsuitmjte que kcjckgû mi amiiekgbc. [g im
perscjm estí gopmktmbm auerteoejte pcr ei hekhc, puebe bmrse oís tgeopc
pmrm hmfimr scfre im jctgkgm. Midujms rekcoejbmkgcjes pmrm mfcrbmr ei
sugkgbgc be su kcopmýerc ej sesgûj scj>
 =. Mpedmrse sûic m ics hekhcs (p. en., ’çi ourgû gjespermbmoejte, jc
smfeocs ic que pmsû jg pcr quç ckurrgû‟, ’hmstm ei gjacroe bei acrejse,
jc smfeocs sg se qugtû im vgbm c jc‟).
6. [em prekgsc y espekïagkc respektc m ic que ckurrgû y evgte bekgr midc
jedmtgvc scfre ims kmrmkterïstgkms be im perscjm amiiekgbm c su
kcopcrtmogejtc.
;. Hmy que rekcjcker que es ujm jctgkgm trgste y bcicrcsm, vmigbmjbc ims

respuestms bei kcjsuitmjte y bmjbc uj espmkgc pmrm expresmr sus

eockgcjes.
2. Ejamtgzmr ej ic trídgkc be ic sukebgbc, y sg ei kcjsuitmjte espekuim scfre

ims kmusms be im ouerte, rekcrbmr que ej remigbmb jc smfeocs.

5. Beskrgfgr ics hekhcs be acrom cfnetgvm y sgj espekuimkgûj c nugkgcs
(puebej utgigzmr bgversms tçkjgkms be kcjskgejkgm \ver kmpïtuic 2_).
1. Evmiumr ims remkkgcjes bei kcjsuitmjte kcjacroe sukebmj, gjvgtmric m
expresmr ic que sukebe pmrm çi ej este ocoejtc e gjvgtmric m que retcoe
estmbcs oís aujkgcjmies mpigkmjbc ics kcjckgogejtcs mprejbgbcs (p. en.,
hmfgigbmbes be tciermjkgm mi omiestmr \ver kmpïtuic 2_).
4. Amvcreker im sciukgûj be prcfieoms, ejamtgzmjbc ims hmfgigbmbes kcj ims
que ei kcjsuitmjte puebe hmker arejte m estm pçrbgbm.
8. Evmiumr bgrektmoejte mi kcjsuitmjte kcj gopuiscs be sugkgbmrse, c

pejsmogejtcs que jc myubej m im sgtumkgûj (p. en., gbemkgûj sugkgbm,

kcjbuktms mutciesgvms).
7. Pebgr mi kcjsuitmjte be omjerm eopítgkm mfstejerse be kcopcrtmogejtcs
sugkgbms c mutciesgvcs.
=0. Vekcrbmr utgigzmr prctckcics be rgesdc sugkgbm c be krgsgs ej kmsc be ser
jekesmrgc.

Kcjsgbermkgcjes bespuçs bei sugkgbgc be uj kcjsuitmjte

Ctrms kcjsgbermkgcjes m tcomr ej kuejtm bespuçs bei sugkgbgc be uj kigejte

scj> kcjtmktmr careker

kcjbciejkgms, m ics uj
amogigmres y bcigejtes
ejkuejtrc ic mjtes
pmrm hmfimr pcsgfie,
kcj eiics careker
y ocstrmr
bgspcjgfgigbmb ej tcbc ocoejtc. M bgaerejkgm be ic que se kree, ej dejermi
ims amogigms expresmj mdrmbekgogejtc mi prcaesgcjmi pcr trmtmr be myubmr m su
ser quergbc e gjkiusc predujtmj mkerkm be kûoc ei prcpgc kiïjgkc estí
expergoejtmjbc su bueic (Eiigs & Pmtei, 60=6).
Vekcjcker ei gopmktc bevmstmbcr bei sugkgbgc ej im amogigm (Aegdeiomj et
mi
mi.,., 6007). Jc pgerbm be vgstm ei rekursc sustmjkgmi que puebe ser tejer uj
termpeutm c prcaesgcjmi be im smiub pmrm im amogigm ej bueic. Veujgrse kcj
eiics y, c msgstgr mi aujermi nujtc kcj ei equgpc be kcjsuitm pmrm mkcopmýmr m
im amogigm ej su pçrbgbm y bmr ei pçsmoe, frgjbmr kcjsueic, ym que
prcfmfieoejte eiics tmofgçj se sgejtmj respcjsmfies pcr im ouerte be su
amogigmr, pcr ic que hmfimr scfre ic sukebgbc bgsogjuye ei estgdom msckgmbc mi
sugkgbgc y myubm m bgsogjugr im verdùejzm y ogebcs pcr pmrte bei termpeutm, ic

que myubm m su rekupermkgûj eockgcjmi.

Kcjtmktmr m uj prcaesgcjmi be im smiub oejtmi c kciedm puebe myubmr ej ei
rekcjckgogejtc y mfcrbmne teoprmjcs, evgtmjbc msï kcopigkmkgcjes be bueic
u ctrms bgagkuitmbes be smiub, ym que m ic imrdc be su príktgkm prcaesgcjmi
kcjtgjumrí ejarejtíjbcse m bgverscs amktcres que kcjtrgfuyej m perber ei
fmimjke, y ei oencr mfcrbmne pmrm ei termpeutm serí trmfmnmr kcj uj equgpc be
kciedms ej reujgcjes be kcjsuitm y, c ei mpcyc be ctrcs prcaesgcjmies pmrm
kugbmr su smiub (Fcddgmjc & Dmdigesg, 60=8).
Vekgfgr mpcyc iedmi be uj mfcdmbc myubm m bgsogjugr ims bubms y omims
gjterpretmkgcjes, msï kcoc m dejermr uj pimj be mkkgûj ej ics oeses pcr vejgr,
perogtgejbc exmogjmr im kcferturm be respcjsmfgigbmb prcaesgcjmi.
 [UDEVEJKGM[ BE UJ BCIGEJRE PCV [UGKGBGC

Krec que ic oís

kcj juestrc gopcrtmjte
sejtgogejtc. Ei mitermpeutm
trmfmnmr jekesgtm
kcj bcigejtes
estmr es que puebms
kcjskgejte be eopmtmr
que ics
pmkgejtes iiedmocs ej shckl y kcj oukhcs ogebcs, pcrque pmrm midujcs es im
prgoerm vez que vmocs m termpgm, y msgstgocs tmjtc kcj sgtumkgcjes que
vejgocs mrrmstrmjbc tcbm juestrm vgbm kcoc kcj ims kcsms reimkgcjmbms kcj ei
sugkgbgc be juestrc amogigmr. Midujcs termpeutms qugerej gjgkgmr kcj predujtms
ouy tçkjgkms c sgejbc ouy bgrektcs, e gjsgstej ej predujtms que scj bgaïkgies
be kcjtestmr, mujque vejdmj ej sus redgstrcs (p. en., ³pmrejteskc kcj ei
amiiekgbc3 ³kmusm be ouerte3). Pmrm oï serïm oencr sg bgermj espmkgc pmrm
expresmrjcs, sejtgrjcs kûocbcs y que jcs kcjczkmj fgej mjtes be bekgr midc,
esc myubm m jcromigzmr ic que jcs pmsm y bmrjcs kcjacrt y sedurgbmb. Estm
sejsmkgûj be kcjacrt oe myubû fmstmjte, ym que te hmke ver que jc estís scic
y que tgejes im kcopmýïm suagkgejte pmrm sejtgrte mfrgdmbc y mpcymbc ej ims
sesgcjes be termpgm.
Midc que oe myubû m expresmroe oencr aue ei iejdumne verfmi y kcrpcrmi
be og termpeutm, oe sejtï ej kcjagmjzm, pube mkeptmr im myubm y dejermr
vciujtmb pmrm hmker ic que çi oe bekïm, mujque auerm midc juevc pmrm oï. M
ic imrdc be im termpgm ejarejtms kcsms bcicrcsms y m vekes ym jc qugeres gr, es
bgaïkgi igbgmr kcj ei bcicr, te kcjarcjtms kcjtgdc ogsoc y ves kûoc m vekes
puebes ser tu oencr mogdc c tu pecr ejeogdc. Ei que te sgejtms sedurc,
amkgigtm expresmrbekûoc
y bmj íjgocs vgves
resgstgr y sgejtes sgj
y kcjtgjumr ic que pmsm, seeivueive
mfmjbcjmr kcoc ujm
trmtmogejtc. piítgkm
Ctrm kcsm
que oe myubû oukhc aue que pubgerm expresmr ims kcsms tmi kumi ims sejtï, jc
oe sejtïm nuzdmbm pcr im acrom ej im que oe expresmfm y kumjbc veïm que og
termpeutm eskukhmfm y prestmfm mtejkgûj, oe veïm m ics cncs y oe hmkïm sejtgr
que estm termpgm erm þjgkm y que se mbmptmfm m ogs jekesgbmbes, pcr ic que oe
bmfmj oís dmjms be kcopmrtgr y esacrzmroe ej ei prckesc.
 Ujm rekcoejbmkgûj que yc pcbrïm hmker m ics que trmfmnmj kcj bcigejtes
pcr sugkgbgc es que ouestrej omycr kcjtmktc aïsgkc kcj sus pmkgejtes, qugzí
tejdmj sus redims kcoc prcaesgcjmies, perc remioejte ic jekesgtmocs, mujque
sem tckmr ei hcofrc c im omjc, myubm m pcber scitmr tcbms estms eockgcjes
que tejeocs kcjtejgbms, sejtgr ese kcjtmktc perogte que puebms expresmrims y
bespuçs sejtgrte oís kmiombc. Kumjbc estmfm ej kcjtmktc kcj ogs eockgcjes

oe myubmfm bespuçs m bmrie omycr sejtgbc m ic que ckurrgû< pcr esc jc semj
arïcs, bgstmjtes, jekesgtmocs sejtgr kcjacrt y sedurgbmb y jc uj mofgejte
bcjbe jcs sejtgocs nuzdmbcs c evmiumbcs kcoc ckurre auerm be im termpgm.
Mi agjmi bei trmtmogejtc og termpeutm y yc jcs hgkgocs ujm kmrtm bcjbe
expresífmocs kûoc hmfïm sgbc ei prckesc, pmrm oï aue ujm pmrte ouy
eoctgvm y oe myubû oukhc m bespebgroe be çi y jctmr im imfcr y ei esauerzc
que mofcs tuvgocs pmrm rekupermr im kmiom, oe myubû m sejtgroe kcjacrtmbm,
y ser pmkgejte kcjogdc ogsom kcj ic que ckurrgû.
 VEDIM[ BE BEBC

• ej
Imsicsoetms be im gopmktmbcs,
kcjtextcs pcsvejkgûj mpcymjbc
scj myubmre gjacromjbc
m restmfiekerpmrm
ei aujkgcjmogejtc
que respcjbmj
mprcpgmbmoejte mjte im pçrbgbm.
• [g trmfmnm ej gjstgtukgcjes
gjstgtu kgcjes bcjbe se sugkgbû uj kcopmýerc, dejere
espmkgcs pmrm que ics ogeofrcs be im kcoujgbmb hmfiej igfre y
respetucsmoejte scfre su kcopmýerc.
• Ej kmsc be que im ouerte sem rekgejte, jcromigke ims remkkgcjes be bueic
be amogigmres y mogdcs e gjacroe que kmbm perscjm respcjbe be
bgaerejtes omjerms mjte im pçrbgbm.
• Ims kmrmkterïstgkms oís kcoujes que presejtmj ics bcigejtes pcr sugkgbgc
scj> mfmjbcjc, rekhmzc, verdùejzm, estgdom, ckuitmogejtc be ims kmusms
be ouerte, kuipm y kcjbuktms sugkgbms.
• Ei ocbeic teûrgkc que oencr beskrgfe kûoc se kcjkeptumigzm ei bueic es
ei Ocbeic be Prckesmogejtc Bumi, ym que ic beagje kcoc uj prckesc
bgjíogkc be cskgimkgûj ejtre kcjektmr kcj im pçrbgbm y kcjtgjumr kcj su
vgbm.
• Ej ei trmtmogejtc bei bueic kcopigkmbc, se fuskm que ei kcjsuitmjte
puebm gjkreoejtmr su aiexgfgigbmb psgkciûdgkm besbe tres estgics>
bgspuestc, kcjskgejte y kcoprcoetgbc.
• Ej kmsc be buei
bueics
cs pcr sugkgbgc, im reimkgûj termpçutgkm es vgtmi
vg tmi pmrm
bgsogjugr ics eaektcs que tgeje im estgdomtgzmkgûj ej ics kcjsuitmjtes y
dejermr uj espmkgc be mkeptmkgûj, kmigbez, vmigbmkgûj y respetc.
• Mjte im ouerte pcr sugkgbgc be uj kcjsuitmjte, peromjezkm ej ujm reb be
mpcyc sckgmi y pmrtgkgpe ej drupcs be kcjsuitm pmrm hmker arejte m ics
retcs perscjmies que gopigkm trmfmnmr kcj estm pcfimkgûj ej rgesdc.
• Mjte ei sugkgbgc be uj kcjsuitmjte, ei pmpei bei equgpc es mpcymr mi
termpeutm pmrm gjtermktumr eagkmzoejte kcj ctrcs kcjsuitmjtes, amogigmres
y mogdcs maektmbcs pcr ei sugkgbgc.
 • Bespuçs bei sugkgbgc be uj kcjsuitmjte, kcjtmkte m ics amogigmres y
bcigejtes ic mjtes pcsgfie, carezkm kcjbciejkgms y uj ejkuejtrc pmrm
hmfimr kcj eiics, ocstrmjbc bgspcjgfgigbmb ej tcbc ocoejtc.

VEAEVEJKGM[

Moergkmj Acujbmtgcj acr [ugkgbe Prevejtgcj. (60=8). Mater m [ugkgbe> M Rccilgt acr [khccis 6jb
Ebgtgcj, =‛41.
Mjbrgessej, L. (6007). Kmj Pcstvejtgcj Fe Prevejtgcj3 Krgsgs Krgsgs,, ;0
;0(=),
(=), 2;‛24.
http>//bcg.crd/=0.=064/0664-57=0.;0.=.2;
Mjbrgessej,
GjterjmtgcjmiL. & Ncurjmi
Lrysgjslm,caL. (60=6). Essejtgmi ]uestgcjs
Ejvgrcjoejtmi Vesemrkh cjmjb[ugkgbe Feremveoejt
Pufigk Hemith,, mjb7(=),
Hemith Pcstvejtgcj.
62‛;6.
http>//bcg.crd/=0.;;70/gnerph70=0062
Fmfm Jemi, [. (60=4). Rhe Gopmkt ca m Kigejt‗s [ugkgbe. Rrmjsmktgcjmi Mjmiysgs Ncurjmi,Ncurjmi, 24(;), =4;‛
=85. http>//bcg.crd/=0.==44/0;16=5;4=44=
http>//bcg.crd/=0.==44/0;16=5;4=44==40= =40=
Fmtkheier, O. (60=5). BFR Pcstvejtgcj Pimjjgjd.
Pimjjgjd. Muklimjb BHF Fmimjke prcdrmooe. Vekupermbc be
https>//mpp.fcx.kco/s/82rm8agl6njynj7dykmkrseci0y1e1vm
Ferlcwgtz, I., OkKmuiey, N. & Ogrgkl, V. (60=2). Vgversgbe Rrmuom Kejter pcstvejtgcj dugbeigjes, =‛
8.
Ferlcwgtz, I., OkKmuiey, N., [khuuromj, B.I. & Ncrbmj, N.V. (60==). Crdmjgzmtgcjmi pcstvejtgcj mater
sugkgbe bemth. Drgea Mater [ugkgbe> Ujberstmjbgjd the Kcjsequejkes mjb Kmrgjd acr the [urvgvcrs, [urvgvcrs ,
=54‛=48.
Feromj, M.I. (60==). Estgomtgjd the Pcpuimtgcj ca [urvgvcrs ca [ugkgbe> [eelgjd mj Evgbejke Fmse.
[ugkgbe mjb Igae-Rhremtejgjd Fehmvgcr, Fehmvgcr, 2=(=),
2=(=), ==0‛==1. http>//bcg.crd/=0.====/n.=72;-
648X.60=0.00007.x
Fcddgmjc, N.P. & Dmdigesg, P. (60=8). Rermpgm Bgmiçktgkc Kcjbuktumi. Mrdejtgjm> Rres Cims.
Kmjjgjd, P. & Dcurjmy, L. (60=2). Rhe gopmkt ca pmtgejt sugkgbe cj kcooujgty oejtmi hemith temos.
Frgtgsh Ncurjmi ca Oejtmi Hemith Jursgjd,
Jursgjd , ;(5),
;(5), 6;5‛620. http>//bcg.crd/=0.=6718/fnoh.60=2.;.5.6;5
Khgies, N.M. & [trcsmhi, L.B. (6005). Kigjgkmi Omjumi acr Mssessoejt mjb Rremtoejt ca [ugkgbmi
Pmtgejts. Moergkmj Psykhgmtrgk Mssckgmtgcj Pufigshgjd.
Kruz, N.G., Kcrcjm, ^.G. & Pcrtms, N.K. (60=4). Rermpgm Kcdjgtgvc Kcjbuktumi ej ei omjenc be Bueic
Kcopigkmbc. Ej [miub Oejtmi, gjvestgdmkgûj y reaiexgcjes scfre ei enerkgkgc prcaesgcjmi. Qci. GG.
Kruz, N.G., Veyes, O.M. & Kcrcjm, ^.G. (60=4). Bueic> Rrmtmogejtc fmsmbc fmsmbc ej im Rermpgm be MkMkeptmkgûj
eptmkgûj
y Kcoprcogsc (MKR).
(MKR). Oçxgkc> Omjumi Ocberjc.
Kvgjmr, N.D. (6005). Bc [ugkgbe [urvgvcrs [uaaer [ckgmi [tgdom> M Vevgew ca the Igtermture.
Perspektgves gj Psykhgmtrgk
Psykhgmtrgk Kmre
Kmre,, 2=
2=(=),
(=), =2‛6=. http>//bcg.crd/=0.====/n.00;=-5770.6
http>//bcg.crd/=0.====/n.00;=-5770.6005.00002.x
005.00002.x
Bmvgs, E.I., Bemje, A.P., Iycjs, D.K., Fmrkimy, D.B., Fcurje, N. & Kcjjciiy, Q. (60=4). Aemsgfgigty
rmjbcogseb kcjtrciieb
mjb psykhcicdgkmi trgmigjcakmrers
bgstress m seia-heip mkkeptmjke
ca pmiigmtgve kmre mjb kcoogtoejt
pmtgejts. Ncurjmi thermpy gjtervejtgcj
ca Hemith Psykhcicdyacr
Psykhcicdy, drgea
, =5(1),
=5 (1),
=;57=05;=44=507‛=8. http>//bcg.crd/=0.==44/=;57=05;=44=507=
http>//bcg.crd/=0.==44/=;57=05;=44=507=
Bgoeaa, I.M. & Lcerjer, L. (6004). Bgmiektgkmi Fehmvgcr Rhermpy gj Kigjgkmi Prmktgke> Mppigkmtgcjs
mkrcss Bgscrbers mjb [ettgjds, =‛;85.
Eiigs, R.E. & Pmtei, M.F. (60=6). Kigejt sugkgbe> whmt jcw3 Eisevger Eisevger,, =7(6),
=7(6), 644‛684.
http>//bcg.crd/=0.=0=1/n.kfprm.60=0.=6.002
Aegdeiomj, T., Dcromj, F.[. & [tubges, N.N.B. (6007). [tgdomtgzmtgcj mjb sugkgbe feremveoejt. Rmyicr
y Armjkgs.
Armjkgs. http>//bcg.crd/=0.=080/0428==80706747
http>//bcg.crd/=0.=080/0428==8070674774; 74;
Ncrbmj, N.V. (60=5). Drgea mater sugkgbe> Rhe evciutgcj ca sugkgbe pcstvejtgcj. Bemth, Bygjd, mjb
Feremveoejt Kcjteopcrmry Perspektgves.
Perspektgves. http>//bcg.crd/=0.=56=/suig.;=.=.7=.6=;=0
Ncrbmj, N.V. & OkGjtcsh, N.I. (60==). Drgea mater sugkgbe.
sugkgbe. Jew Wcrl> Vcutiebde.
Igjbe, L., Rreoi, N., [tegjgd, N., Jmdi, O. & Lerstgjd, M. (60=4). Drgea gjtervejtgcjs acr pecpie
feremveb fy sugkgbe> M systeomtgk revgew. Pics Cje Cje,, =6(1),
=6(1), e0=47271‛60.
http>//bcg.crd/=0.=;4=/ncurjmi.pcje.0=47271
OkBmgb, K., Rrcwomj, V., Dciber, [., Hmwtcj, L. & [cwbej, M. (6008). Gjtervejtgcjs acr pecpie
feremveb thrcudh sugkgbe> systeomtgk revgew. Rhe Frgtgsh Ncurjmi ca Psykhgmtry,
Psykhgmtry, =7;
=7;(01),
(01), 2;8‛22;.
http>//bcg.crd/=0.==76/fnp.fp.=04.020862
Ogiier, B.J. & Omzzm, N.N. (60=8). [khcci-Fmseb [ugkgbe Prevejtgcj, Gjtervejtgcj, mjb Pcstvejtgcj. Gj

Hmjbfccl ca [khcci-Fmseb Oejtmi Hemith Prcoctgcj (6jb eb., Qci. 47, pp. 61=‛644). Khmo>
[prgjder Gjterjmtgcjmi Pufigshgjd. http>//bcg.crd/=0.=004/748-;-;=7-8
http>//bcg.crd/=0.=004/748-;-;=7-87826-=S=5
7826-=S=5
Ogtkheii, M.O., Lgo, W. & Prgderscj, H.D. (6005). Kcopigkmteb drgea mjb sugkgbmi gbemtgcj gj mbuit
survgvcrs ca sugkgbe. [ugkgbe mjb Igae-Rhremtejgjd,
Igae-Rhremtejgjd, ;5(5),
;5 (5), 278‛501.
http>//bcg.crd/=0.=56=/suig.6005.;5.5.278
Jmo, G. (60=5). [ugkgbe Feremveoejt mjb Kcopigkmteb Drgea> Expergejtgmi Mvcgbmjke ms m Oebgmtgjd
Oekhmjgso. Ncurjmi ca Icss mjb Rrmuom ,
Rrmuom, 6=(2),
6=(2), ;65‛;;2.
http>//bcg.crd/=0.=080/=5;65062.60=5.=014077
Pemrscj, N. (60==). Gopigkmtgcjs acr Kgvgigmj Pcstvejtgcj resemrkh mjb Prmktgke. Pykhgmtry
Pykhgmtry,, 6, ==8‛=60.
Vmtjmrmnmh, B., Ompie, O. & Ogjgkhgeiic, Q. (60=2). Ujberstmjbgjd Amogiy Oeofer [ugkgbe Jmrrmtgves
fy Gjvestgdmtgjd Amogiy Hgstcry. COEDM-Ncurjmi ca Bemth mjb Bygjd, Bygjd, 17(=),
17(=), 2=‛54.
http>//bcg.crd/=0.6=70/CO.17.=.k
Vcferts, T.B. (60=;, Mudust 5). Gopmkt ca Kigejt [ugkgbe mjb Dugit cj the Oejtmi Hemith
Hemith Prcaessgcjmi
Prcaessgcjmi..
Vcfgjscj, P. (6005). Kigjgkmi Omjumi acr the Mssessoejt mjb Rremtoejt ca [ugkgbmi Pmtgejts pcr Nchj
M. Khgies, Lgrl B. [trcsmhi y Imurm Tegss Vcferts cj Mppie Fccls.
[kuphmo, [. (60=1). [ugkgbe gj skhccis> m prmktgtgcjer‗s dugbe tc ouitg-ievei prevejtgcj, mssessoejt,
gjtervejtgcj, mjb pcstvejtgcj. Frgtgsh Ncurjmi ca Dugbmjke y Kcujseiigjd,
Kcujseiigjd , 22(6),
22(6), 627‛650.
http>//bcg.crd/=0.=080/0;017885.60=1.==216;0
[eeomj, O.Q. (60=5). Rhe Gopmkt ca [ugkgbe cj Kc-pmtgejts. Psykhgmtrgk ]umrteriy,
]umrteriy, 81(2),
81(2), 227‛254.
http>//bcg.crd/=0.=004/s===61-0=5-7;21-1
[heehmj, I., Kcrrgdmj, P.T., Mi-Lhcunm, O. M., Iewy, [. M., Omncr, B.V., Oemb, N. et mi. (60=1).
Fehgjb Kicseb Bccrs. COEDM-Ncurjmi ca Bemth mjb Bygjd, Bygjd, 44(2), ;;0‛;27.
http>//bcg.crd/=0.==44/00;06668=11426=5
[gopscj, [. & [tmky, O. (6002). Mvcgbgjd the Omiprmktgke [jmre> Bckuoejtgjd [ugkgbe Vgsl
Mssessoejt. Ncurjmi ca Psykhgmtrgk Prmktgke,
Prmktgke, =0(;),
=0(;), =85.
[trcefe, O.[. & [khut, H. (600=). Oemjgjd omlgjd gj the bumi prckess ocbei ca kcpgjd wgth
feremveoejt.. Vekcjstruktgcj mjb the Expergejke ca Icss.
feremveoejt Icss.
[trcsmhi, L.B. & Khgies, N.M. (6001). [ugkgbmi mjb [eia-Bestruktgve Fehmvgcr. Gj N. E. Agsher y T. R.
C‗Bcjchue (Ebs.), Prmktgtgcjer‗s dugbe tc evgbejke-fmseb psykhcthermpy (pp. 401‛4=4). [prgjder,
Fcstcj, OM. http>//bcg.crd/=0.=004/748-0-;84
http>//bcg.crd/=0.=004/748-0-;84-68;40-8S4=
-68;40-8S4=
[ubml, H., Omxgo, L. & Kmrpejter, O. (6008). [ugkgbe mjb [tgdom> M Vevgew ca the Igtermture mjb
Perscjmi
vmj Veaiektgcjs.
ber [mjbej, Mkmbeogk
V.I.O., Psykhgmtry
Psykhgmtry,
Prycr, N.F., , ;6
;6(6),
(6), =;1‛=26.
[tutterhego, [.E., Lcl,http>//bcg.crd/=0.==41/mppg.mp.;6.6
http>//bcg.crd/=0.==41/mppg.mp.;6.6.=;1
D. & Fcs, M.E.V. (60=1). [tgdom .=;1fy
mssckgmtgcj mjb amogiy furbej mocjd amogiy oeofers ca pecpie wgth oejtmi giijess> the oebgmtgjd
rcie ca kcpgjd. [ckgmi Psykhgmtry mjb Psykhgmtrgk Epgbeogcicdy, Epgbeogcicdy, 5=(7),
5=(7), =6;;‛=625.
http>//bcg.crd/=0.=004/s00=64-0=1-=651-x
Qmrdms, M.J. & Kcrgm, L. (60=4). Estrçs pcstrmuoítgkc> Rrmtmogejtc fmsmbc ej im Rermpgm be
Mkeptmkgûj y Kcoprcogsc
Kcoprcogsc (MKR). Oçxgkc> Omjumi Ocberjc.
Testrup, B. (60=2). Mbvmjkeb Mkkeptmjke mjb Kcoogtoejt Rhermpy, =‛615.
Turst, A.O., Lujz, G., [lgpper, D., Tciaersbcra, O., Fegje, L.H. & Rhcj, J. (60==). Rhe Rhermpgst‗s