SANDIGAN NG LAHI

IKARANGAL NATIN

Maria Consuelo C. Jamera

Aralin 2.1

ANG PANITIKAN SA PANAHON

NG AMERIKANO

I. Panimula at mga Pokus na tanong

Kung relihiyon ang naging pamana ng mga Espaol, edukasyon naman ang naging
pangunahing ipinamana ng mga Amerikano sa Pilipino. Sa panahon ding ito isinilang ang ilang
makatang Pilipino na nagsulat sa Ingles at Tagalog. Naitanong mo na ba kung bakit mahalagang pagaralan at unawain ang mga akdang pampanitikang Pilipino sa panahon ng Amerikano? Masasalamin
ba sa mga akda tulad ng Balagtasan at Sarsuwela ang kulturang Pilipino sa panahong naisulat ang
mga ito? Sa araling ito, tatalakayin at tutuklasin natin ang sagot sa mga tanong na ito sa
pamamagitan ng ating paglalakbay sa ilang akdang pampanitikan sa Panahon ng Amerikano at
pagsasaliksik sa mga akda ng mga batikang manunulat ng bansa.

II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw Nito

Masasagot mo ang mahahalagang tanong,
at maisasagawa mo ang Inaasahang
Produkto/Pagganap kung uunawain mo ang sumusunod na aralin na nakapaloob sa modyul na ito:
Aralin 2.1: Panahon ng Amerikano
Aralin 2.1.1: a. Panitikan: Balagtasan
Bulaklak ng Lahing Kalinis-linisan
ni Jose Corazon de Jesus
b. Wika:
Katotohanan at Opinyon
Aralin 2.2.2 a. Panitikan: Sarsuwela
Walang Sugat ni Severino Reyes
b. Wika:
Kaantasan ng Pang-uri

III. Panimulang Pagtataya

Alamin natin kung gaano na ang alam mo sa araling ito. Ito ay panimulang pagtataya na
hahamon sa iyong kakayahan sa pag-aaralang mga akda. Hanapin ang sa iyong palagay ay tamang
sagot sa bawat tanong. Sagutin ang lahat ng aytem. Pagkatapos masagot ang maikling pagsusulit na
ito, malalaman mo ang iyong iskor. Alalahanin mo na ang mga aytem na mali ang iyong sagot at
hanapin mo ang tamang sagot habang pinag-aaralan mo ang modyul na ito. Maaari mo nang simulan.
Hanapin sa loob ng puzzle ang mga salitang may kaugnayan sa umusbong na mga akda sa Panahon
ng Amerikano. Bilugan ang salita ng tamang sagot.
G

B. Punan ng wastong panandang pandiskurso ang bawat pangungusap upang

mabuo ang diwa nito.

1. ____________si Francisco Baltazar Balagtas ay dapat ngang tanghaling Ama

ng Balagtasan.
2. ____________naging makulay ang kaniyang buhay nang makilala niya
si Maria Asuncion Rivera.

3. Ating ____________ ang kaniyang naiambag sa panitikan at sa edukasyon.

4. May magagawa ____________tayo upang maipakitang mahal natin ang ating

bayan gaya ni Balagtas.

5. _________nararapat na ipagpatuloy na pag-aralan ang mga tradisyon

at kultura para sa susunod na heherasyon.
Sa aking palagay
Sa dakong huli
Walang dudang
Sa madaling salita

Naniniwala akong
Tungkol sa
bigyang-pansin

rin
para sa
kaya lamang

Ilan kaya sa mga aytem ang nasagot mo ng tama? Kung marami ang mali,
huwag kang mag-alala, tutulungan ka ng araling ito upang maiwasto mo ang
mga ito. Simulan na natin ang pag-aaral ng ilan sa mga akdang pampanitikan
sa Panahon ng mga Amerikano.

Aralin 2.1
ANG PANITIKAN SA PANAHON
NG AMERIKANO

Sa tulong ng KWHL Sheet na Ano ang Alam mo na ( What do you Know?), Ano
ang Nais mong malaman (What do you want to find out?), Paano mo makikita
ang nais mong malaman (How can you dind out what you want to learn?), Ano
ang iyong natutuhan/naunawaan? (What Did You Learn?), ay subukin mong
sagutin ang mga tanong. Sagutin mo muna ang tatlong naunang kolum, ang
KWH. Pagkatapos nating pag-aralan ang araling ito ay saka mo sagutin ang
huling kolum, ang L. Gawin mo ito sa sagutang papel. Gayahin ang pormat.

GAWAIN 2.1.a : KWHL Chart

Masasalamin ba sa panitikan ang kultura o kalagayang panlipunan ng isang
bansa sa panahon at lugar na isinulat ito? Patunayan.

Ano ang iyong

Ano ang alam mo
Paano
mo
makikita
natutuhan/

na ?
Ano ang nais mong
ang nais mong
naunawaan?
(What do you
malaman?

malaman?
(What did you
(What do you want
Know?)
(How can you dind out
Learn?)

what you want to

to find out?)
learn?)

K
W
H
L

Simula pa lamang ng gawain ay humahamon na sa iyong kaalaman ang

dati at ang malalaman mo pa lamang. Ipagpatuloy mo ang pagbuklat sa mga
pahina ng araling ito hanggang sa matuklasan mo ang mga sagot sa mga
tanong na iyan.

GAWAIN 2.1.b: HANGGANG SAAN ANG AKING KAALAMAN?

Gamit ang Concept Map, ibigay ang mga impormasyong iyong nalalaman sa Panahon ng
Amerikano.
Mga Manunulat

Mga Akda
Panahon ng
Amerikano

Kultura

Naging madali ba sa iyo ang pagsagot? Kung oo, nangangahulugan ito na mas magiging madali
para sa iyo ang aralin. Kung hindi naman, huwag kang mag-alala sapagkat tutulungan ka ng modyul
na ito lumawak ang iyong kaalaman tungkol sa paksa.

Aralin 2.1
ANG PANITIKAN SA PANAHON
NG AMERIKANO

Ang bahaging ito ay makatutulong sa iyo upang maunawaan mo ang mahahalagang konsepto
sa aralin. Huwag kang mag-alala gagawin nating magaan ang pagpoproseso ng iyong pag-unawa.
Maligayang araw ng pag-unawa!
Dalawa sa mga akdang pampanitikan ang pag-aaralan natin sa bahaging ito ang Balagtasan at
Sarsuwela. Simulan natin sa Balagtasan (Aralin 2.1) - na isang uri ng tulang patnigan na may pagtatalo.
Lumaganap ito noong panahon na ang Pilipinas ay nasa ilalim ng Amerikano, batay sa mga lumang
tradisyon ng masining na pagtatalo gaya ng Karagatan, Batutian at Duplo. Nagmula sa pangalan ni
Francisco Baltazar bilang parangal sa pagdiriwang ng kaniyang kaarawan ang tawag sa Balagtasan.
Bago tayo magsimulang talakayin ang araling ito ay nais ko munang malaman mo rin ang
mahalagang tanong para sa araling ito: Masasalamin ba sa Balagtasan ang kulturang Pilipino?
Patunayan. Narito ang mga gabay na tanong upang masagot mo ito.
Mga Gabay na Tanong
Ano ang Balagtasan?
Bakit ito kinagigiliwan ng mga Pilipino noong Panahon ng Amerikano?
May naririnig o nababasa ka pa bang Balagtasan sa kasalukuyan? Paano ito naiiba sa ibang tulang
patnigan?
Bakit dapat pahalagahan at palaganapin ang Balagtasan sa ating bansa?
Sagutin mo muna ang mga tanong batay sa iyong dating kaalaman. Sa pagwawakas ng araling ito
tingnan natin kung wasto ang naging mga sagot. Upang matiyak na naunawaan mo ang nilalaman ng
araling ito, sa pagtatapos ng iyong pag-aaral, inaasahang mailalapat mo ang iyong mga natutuhan sa
pamamagitan ng pagsulat ng isang argumentatibong editoryal na sumasalamin sa kaugalian ng isang
masayang pamilya . Narito ang mga pamantayan kung paano itataya ang gawaing ito: a) malinaw na
nailahad ang opinyon sa isyung tinalakay; b) gumamit ng mga ebidensya o patunay upang maging
makatotohanan ang sinabi; c) nakitaan ng tiwala sa sarili at kaalaman sa isyu; d) naipahayag ang
opinyon sa magalang na paraan; d) napaniwala at nahikayat ang mga mambabasa at e) wasto ang
pagkakagamit ng gramatika. Nararamdaman kong sabik na sabik ka na sa ating gagawing pag-aaral.
Alamin na natin ang tungkol sa Balagtasan.

GAWAIN 2.1.1.a: PICK-UP LINES

Simulan na natin ang paglalakbay sa mundo ng Balagtasan. Alamin mo muna ang pinagmulan, kahulugan at
katangian ng Balagtasan bilang isang akdang pampanitikan. Bago mo simulan ang pag-aaral tungkol sa Balagtasan,
naghanda ako ng isang laro. Ang laro ay pick-up line. Sinagot na ang una para maging gabay mo sa susunod na tanong.
Lapis ka ba ?

Bakit Kasi nais kong isulat lagi ang pangalan mo sa isip ko

Aklat ka ba?
Papel ka ba?
Table of Contents ka ba?
Bagyo ka ba?
Teleserye ka ba?
Mahusay ang iyong ginawa. Ano ang napansin mo sa larong ito? Tama! Ito ay ginagamit na paraan ng panunuyo o
panliligaw ng kabataan sa kasalukuyan o modernong panahon. Idadaan sa simpleng patanong at ihahambing sa isang bagay
ang sinusuyo upang maipahatid ang kaniyang nararamdaman. Pick-up lines ang tawag sa pamamaraang ito ng paghahatid
ng damdamin. Noong Panahon ng Amerikano, isang paraang ginagawa ng binata upang ipahayag ang kaniyang pag-ibig sa
dalagang nililigawan ay sa pamamagitan ng Balagtasan.
Matapos mong gawin at malaman ang datos, balikan natin ang ating pinag-aralan sa pamamagitan ng paglalagom.
Isulat sa papel ang mga sagot.

Natutuhan ko na

Naging kawili-wili sa
akin ang

Ibig ko pang
malaman ang
tungkol sa

GAWAIN 2.1.1.b: IBA AKO EH!

Sa pagkakataong ito ay nais kong malaman kung ano ang iyong nalalaman sa salitang Balagtasan. Tingnan natin
ang iyong nalalaman sa kasunod na gawain. Ibigay ang mga katangian ng Balagtasan bilang uri ng panitikan.

Balagtasan

____________________________________
_____________________________________________
__________________________________

Upang maragdagan ang iyong kaalaman sa Balagtasan, alamin mo ang kaligirang pangkasaysayan
o pinagmulan nito. Umpisahan na natin.

Basahin at unawain.

Ugnay-Panitikan

Kaligirang Pangkasaysayan ng Balagtasan

Ang Balagtasan ay isang pagtatalo sa pamamagitan ng pagtula. Nakilala
ito noong panahon na ang Pilipinas ay nasa ilalim ng Amerika, batay sa mga
lumang tradisyon ng patulang pagtatalo gaya ng Karagatan, Batutian at Duplo.
Bago pa man masakop ng mga dayuhan ang ating bansa mayaman na sa tradisyong tulang
sagutan sa ibat ibang rehiyon ng Pilipinas. May tinatawag na patulang Balitao ang Aklanon maging
ang Cebuano, isang biglaang debate ng lalake at babae. Sagutan naman ng kinatawan o sugo ng
dalawang pamilyang nakikipagnegosasyon sa pag-iisang dibdib ng dalaga at binata ang Siday ng mga
Ilonggo at Pamalaye ng mga Cebuano. Sa mga Subanen naman ay sa inuman isinasagawa ang sagutan.
Ang unang bahagi ng ganitong gawain ay pagtikim ng alak kung saan nalalaman ang papel na
gagampanan ng bawat isa, ang mga tuntunin at iba pang bagay na dapat isaalang-alang.
Ang Balagtasan ay isang makabagong duplo. Ang mga kasali sa duplo ay gumaganap na nasa isang
korte na sumisiyasat sa kaso ng isang hari na nawala ang paboritong ibon o singsing. May gumaganap
na piskal o tagausig, isang akusado,at abogado. Ito ay magiging debate o sinasabing tagisan ng
katuwiran sa panig ng taga-usig at tagapagtanggol at maaaring paiba-iba ang paksa. Bagamat ito ay
lumalabas na debate sa pamamaraang patula, layunin rin nito na magbigay-aliw sa pamamagitan ng
paghahalo ng katatawanan, talas ng isip, na may kasamang mga aktor sa isang dula. Ang Balagtasan ay
ginamit ng mga manunulat upang maipahiwatig ang kanilang palagay sa aspetong politika at
napapanahong mga pangyayari at usapan.
Nabuo ang konseptong ito sa isang pagpupulong. Ang nangungunang mga manunulat noong Marso
28, 1924, sa tanggapan ni Rosa Sevilla sa Instituto de Mujeres ( Women's Institute), Tondo, Maynila.
Ito ay naganap bilang paghahanda sa pagdiriwang ng kaarawan ng dakilang makata na si Francisco
Balagtas o Araw ni Balagtas sa darating na Abril 2. Iminungkahi ni G. Jose Sevilla na tawagin itong
Balagtas. Hinunlapiang an ang pangalan kaya naging Balagtasan na ang tawag dito.

Basahin at unawain.

Ang unang Balagtasan ay nangyari noong Abril 6, 1924. Tatlong pares ng

makata ang nagtalo na gumamit ng iskrip. Ang pinakamagaling sa mga
nagbalagtasan ay sina Jos Corazn de Jess at Florentino Collantes, kaya
naisipan ng mga bumuo na magkaroon ng isa pang Balagtasan para sa dalawang
kagalang-galang na makatang ito, na walang iskrip. Ginawa ito noong Oktubre 18,
1925 sa Olympic Stadium sa Maynila. Si Jose Corazon De Jesus ang nagwagi
bilang unang Hari ng Balagtasan.Nakilala si Jose Corazon de Jesus bilang si
"Huseng Batute" dahilan sa kaniyang angking kahusayan sa Balagtasan noong
1920.
Mula noon hanggang ilang taong makalipas ang Ika-2 Digmaang Pandaigdig, naging paboritong
aliwan ang Balagtasan. Gumawa pati ang mga makata sa ibang mga wika sa Pilipinas ng sarili nilang
bersyon, gaya ng Bukanegan ng mga Ilokano (mula sa apelyido ng makatang Ilokanong si Pedro Bukaneg
at ng Crisostan ng mga Pampango (mula sa pangalan ng Pampangong makata na si Juan Crisostomo
Soto).
Sa pagdating ng mga Amerikano sa bansa sumulpot ang mga samahang pampanitikang nakabatay
sa paaralan kung hindi magkakaroon ng pagkakatong mapabilang sa mga samahang pampanitikan.
Ang Balagtasan ay karaniwang may mga paksang pinag-uusapan ng tatlo katao. Ang mga kalahok ay
inaasahang magaling sa pag-alala ng mga tulang mahahaba at pagbigkas nito ng may dating ( con todo
forma) sa publiko. Ang takbo ng tula ay magiging labanan ng opinyon ng bawat panig ( Mambabalagtas).
May mga hurado na magsisiyasat kung sino sa kanila ang panalo o ang mas may makabuluhang
pangangatuwiran.
Nalaman mo na ang mahahalagang pangyayari tungkol sa pinagmulan ng Balagtasan. Atin namang
paunlarin ang iyong kaalaman sa sumusunod na gawain.

GAWAIN 2.1.1.c: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa

1. Ipaliwanag mo kung ano ang pagkakaiba at pagkakatulad ng Balagtasan sa iba pang uri ng tulang patnigan.
B
A
L
A
G
T
A
S
A
N

Pagkakaiba

Duplo
Karagatan
Batutian

Pagkakatulad

2. Ang Balagtasan ay isa sa sandigan ng panitikang Pilipino. Paano mo ito mapananatili upang maganyak ang kapwa mo
mag-aaral na basahin, palaganapin at pahalagahan ito?
3. Bakit mahalaga ang tauhan, at elemento ng Balagtasan? Sagutin ang kasunod na mga tanong.

BALAGTASAN

Ano-ano ang elemento

ng Balagtasan?

Bakit mahalaga ang mga

tauhan? (Lakandiwa at
Mambabalagtas)

Bakit mahalaga ang mga

elementong sukat,tugma at
indayog sa isang Balagtasan?

4. Suriin mo ang ginagampanang papel ng mga tauhan sa Balagtasan. Punan ng mga angkop na
impormasyon ang kasunod na diyagram. Gawin ito sa sagutang papel.

Papel na Ginagampanan

sa Balagtasan

MAMBABALAGTAS

MANONOOD

____________________________
____________________________

Mahusay ang iyong ginagawa. Ituloy mo lang ito. Huwag kang mag-aalala, gagabayan ka ng mga
aralin sa modyul na ito. Maaari mo nang basahin ang isang halimbawa ng Balagtasan. Unawain mo ito
upang masagot/maisagawa ang kasunod na mga tanong at gawain.

BALAGTASAN:

Paruparo:

Bulaklak ng Lahing Kalinis-linisan

-Jose Corazon de Jesus

Magandang gabi sa kanilang lahat

Mga nalilimping kawal ni Balagtas,
Akoy paruparong may itim na pakpak
At nagbabalita ng masamang oras.
Nananawagan po, bunying Lakandiwa,
Ang uod na dating ngayoy nagmakata,
Naging paruparo sa gitna ngtula
At isang bulaklak ang pinipithaya.

Lakandiwa: Yamang akoy siyang Haring inihalal

Binubuksan ko na itong Balagtasan,
Lahat ng makatay inaanyayahang
Sa gawang pagtula ay makipaglaban.
Ang makasasaliy batikang makata
At ang bibigkasiy magagandangtula,
Magandang kumilos, may gata sa dila
At kung hindi ay mapapahiya.

Sa ulilang harding pinanggalingan ko

Laon nang panahong nagtampo ang bango,
Ngunit aywan bagat sa sandaling ito
Ay may kabanguhang binubuhay ako.

Itong balagtasa'y galing kay Balagtas

Na Hari ng mga Manunulang lahat,
Itoy dating Duplong tinatawag-tawag
Balagtasan ngayon ang ipinamagat.

May ilang taon nang nagtampo sa akin

Ang bango ng mga bulaklak sa hardin,
Luksang Paruparo kung akoy tawagin,
mata koy luhaan, ang pakpak koy itim.

At sa gabing itoy sa harap ng bayan

Binubuksan ko na itong Balagtasan
Saka ang ibig kong ditoy pag-usapan:
BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN.

Bunying Lakandiwa, dakilang Gatpayo,

Yaring kasawiay pagpayuhan ninyo,
At si Lakan-iLaw ang gagamitin ko
Upang matalunton ang naglahong bango.

Tinatawagan ko ang mga makata,

Ang lalong kilabot sa gawang pagtula,
Lumitaw na kayot ditoy pumagitna
At magbalagtasan sa sariling wika.

rin

Lakandiwa: Sa kapangyarihan na taglay ko na

Ikinagagalak na kayoy tanggapin,
Magtuloy po kayo at dito sa hardin,
Tingnan sa kanila kung sino at alin.

Paruparo:

Sa aking paglanghap ay laon nang patay

Ang bango ng mga bulaklak sa parang,
Ngunit ang puso koy may napanagimpang
Bulaklak ng lahing kalinis-linisan.

Ang taguang biroy naging totohanan

Hanggang tunay na ngang mawala sa tanaw,
At ang hinagpis ko noong akoy iwan,
Baliw na mistula sa pagsisintahan.

Ang bulaklak ko pong pinakaiirog

Ubod na ng gandat puti ang talulot,
Bulaklak po ito ng lupang Tagalog,
Kapatak na luhang pangalay kampupot.

Sa lahat ng sulok at lahat ng panig

Ay siya ang laging laman niring isip,
Matulog man akoy napapanaginip,
Mistulang nalimbag sa sugatang dibdib.

Kung kaya po naman di ko masansala

Ang taghoy ng dibdib na kanyang dinaya,
Matapos na siyay diligan ng luha
Nang siyay umunlad, nagtagonawala!

Sa apat na sulok ng mundong payapa

Ang aking aninoy tulang nabandila,
Paruparo akong sa matay may luha,
Ang mga pakpak koy may patak na luksa.

Isang dapit-hapong palubog ang araw

Sa loob ng hardin, kamiy nagtaguan,
Paruparo, anya kitay tatalian,
Akoy hanapin mot kung makitay hagkan.

Ang sakdal kong ito, Lakandiwang mahal,

Ibalik sa akin, puso kong ninakaw,
At kung si Kampupot ay ayaw po naman,
Ay ang puso niya sa akiy ibigay.

Isang panyong puting may dagta ng lason

Ang sa aking matay itinakipnoon,
At ang Bulaklak koy bumaba sa dahon,
Nagtago pa mandin at aking hinabol.
Hinabol-habol ko ang bango at samyo
Hanggang makarating ako sa malayo,
At nang alisin na ang takip na panyo
Wala si Kampupot, wala yaring puso.

Bubuyog:
Hindi mangyayari at ang puso niyay
Karugtong ng aking pusong nagdurusa,
Puso ni Bulaklak pag iyong kinuha
Ang lalagutin moy dalawang hininga.
Pusong pinagtali ng isang pag-ibig
Pag pinaghiwalay kapanga-panganib,
Dagat mat hatiin ang agos ng tubig,
Sa ngalan ng Diyos ay maghihimagsik.

Ang dalawang ibon na magkasintahan,

Papaglayuin mot kapwa mamamatay,
Kambal na pag-ibig pag pinaghiwalay,
Bangkay ang umalis, patay ang nilisan,
Paruparong sawing may pakpak na itim
Waring ang mata moy nagtatakipsilim,
At sa dahil sa diwang baliw sa paggiliw
Di man Kampupot moy iyong inaangkin.
Dinaramdam ko rin ang dinaranas mo
At sa kasawiay magkauri tayo,
Ako may mayroong nawawalang bango
Ng isang bulaklak kaya naparito.

Buhat pa kanginang ikawy nangungusap

Bawat salita moy matulis na sibat,
Saka ang hanap mong mabangong bulaklak,
Luksang paruparo, siya ko ring hanap.
Ipahintulot mo, Paruparong luksa,
Dalitin ko yaring matinding dalita.
Itulot mo rin po, Hukom na dakila,
Bubuyog sa sawiy makapagsalita.

Paruparo:
Di ko pinipigil ang pagsasalaysay
Lalot magniningning ang isang katwiran,
Ngunit tantuin mo na sa daigdigan
Ang bawat maganday pinag-aagawan.

Lakandiwa:
Magsalita kayo at ipaliwanang
Ang ubod ng lungkot na inyong dinanas,
Paano at saan ninyo napagmalas
Na ito ang siya ninyong hinahanap?

Bubuyog:
Sa isang malungkot at ulilang hardin
Ang binhi ng isang halamay sumupling,
Sa butas ng bakod na tahanan namin
Ay kasabay akong isinisilang din.

Nang iyang halamay lumaki, umunlad,

Lumaki akot tumibay ang pakpak,
At nang sa butas ko akoy makalipad
Ang unang hinagkay katabing bulaklak.

Sa kanyang talulot unang isinangla

Ang tamis ng aking halik na sariwa,
At sa aking bulong na matalinghaga
Napamukadkad ko ang kanyang sanghaya.

Nang mamukadkad na ang aking kampupot

Sa araw at gabi akoy nagtatanod,
Langgam at tutubing dumapo sa ubod
Sa panibugho koy aking tinatapos.

Ngayon, tanda ko ngang kayoy nagtaguan

Habang akoy kanlong sa isang halaman,
Luksang paruparo nang ikawy maligaw
Ang aking halakhak ay nakabulahaw.

Ang inyong taguan, akala koy biro,

Kaya ang tawa koy abot sa malayo,
Nganit nang ang sayay tumagos sa puso
Sa akin man pala ay nakapagtago.
Lumubog ang araw hanggang sa dumilim
Giliw kong bulaklak din dumarating,
Nang kinabukasat muling nangulimlim
Ay hinanap ko na ang nawalang giliw.
Nilipad ko halos ang taas ng langit
At tinalunton ko ang bakas ng ibig,
Ang kawikaan ko sa aking pag-alis
Kung di makitay di na magbabalik.
Sa malaong araw na nilipad-lipad
Dito ko natunton ang aking bulaklak,
Bukong sa halik kokaya namukadkad
Di ko papayagang mapaibang palad.
Luksang Paruparo, kampupot na iyan,
Iyan ang langit ko, pag-asa at buhay,
Ang unang balik kong katamis-tamisan
Sa talulot niya ay nakalarawan.

Paruparo: Hindi mangyayaring sa isang bulaklak

Kapwa mapaloob ang dalawang palad.
Kung ikaw at akoy kanyang tinatanggap
Nagkasagisanaang kanitang pakpak.

Ikaw ay Bubuyog, sa urang sumilang

Nang makalabas kay saka mo hinagkan:
Ako ay lumabas sa kanya ring tangkay,
Sino ang malapit sa pagliligawan?
Una muna akong nag-uod sa sanga
Na balot ng sapot ng pagkaulila,
Nang buksan ng Diyos yaring mga mata
Bulot dahon namin ay magkasama na.
Sa ugoy ng hangin sa madaling-araw
Nagduruyan kaming dalawa sa tangkay,
At kung bumabagyot malakas ang ulan,
Ang kanya ring dahon ang aking balabal.
Sa kanyang talulot kung may dumadaloy
Na patak ng hamog, aking iniinom;
Sa dahon ding iyon ako nagkakanlong
Sa init ng araw sa buong maghapon.

Paano ngang siya ay pagkakamalan

Na kamiy lumaki sa iisang tangkay,
Kaya nga kung akoy sa kanya nabuhay
Ibig ko rin namang sa kanya mamatay.

Bubuyog:
Huwag kang matuwa sapagkat kaniig
Niyaring bulaklak na inaaring langit,
Pagkat tantuin mo sa ngalang pag-ibig
Malayo mat ibig, daig ang malapit.

Saka ang sabi mong sa mutyang kampupot

Nakikiinom ka ng patak ng hamog,
Kaunting biyaya na bigay ng Diyos,
Tapang ng hiya mong ikaw ang lumagok.
Ikawy isang uod, may bulo kang taglay;
Sa isang bulaklak lasot kamatayan,
At akong bubuyog ang dala koy buhay
Bulong ng hiningang katamis-tamisan.

Paruparo:
Akong malapit nay napipintasan mo,
Ikaw na malayo naman kayay pano?
Dalaw ka nang dalaw, di mo naiino,
Ay ubos na pala ang tamis sa bao.

Bubuyog na laging may ungol at bulong

Ay nakayayamot saan man pumaroon,
At ang katawan moy mayrong karayom
Pano kang lalapit, di naduro tuloy?

Di ka humahalik sa mga bulaklak,

Talbos ng kamote ang siya mong liyag,
Ang mga bintanay iyong binubutas,
Doonang bahay mo, bubuyog na sukab.

Ikaw ay bubuyog, akoy paruparo,

Iyong mga bulong ay naririnig ko;
Kung dinig ng lahat ang panambitan mo
Hiya ni Kampupot, ayaw na sa iyo.

Bubuyog:
Kundi iniibig ang nakikiusap
Lalo na ang tahimik na tatapat-tapat,
Kung ang magsalitay di-magtamong-palad
Lalo na ang dungong di makapangusap.

Lilipad-lipad ka na payaot dito

Pasagilang-bingit, at patanaw-tao,
Pag ligaw-matanda sa panahong ito
Pagtatawanan ka ng liligawan mo.

Ikawy paruparo, ako ay bubuyog

Nilang ka sa tangkay, ako ay sa bakod,
Ngunit saang panig nitong sansinukob
Nakakatuwaan angparismong uod?

Saka, Paruparo, dapat mong malamang

Sa mulat mula pay di ka minamahal,
Ang panyong panali nang ikaw ay takpan
Ikaw ang may sabing may lason pang taglay.

Paruparo:
Ganyan ang hinalang namugad sa dibdib,
Pagkat napaligaw ang aking pangmasid,
Hindi pala lasot dagta ng pag-ibig
Ang sa aking panyoy kanyang idinilig.

Bubuyog:
Dadayain ka ngat taksil kang talaga
At sa mga dahoy nagtatago ka pa.

Paruparo: Kung akoy dinayat ikaw ang tatawa

Sa taglay kong bulo nilason na kita.

Bubuyog:
Pagkat ikawy taksil, akin si Kampupot.
Siyay bulaklak ko sa tabi ng bakod.

Paruparo:
Bulaklak nga siyat akoy kanyang uod.
Lakandiwa: Tigil na Bubuyog, tigil Paruparo,
Inyo nang wakasan iyang pagtatalo;
Yamang di-malaman ang may-ari nito,
Kampupot na iyay paghatian ninyo.

Bubuyog:
Kapag hahatiin ang aking bulaklak
Sa kay Paruparoy ibigay nang lahat;
Ibig ko pang akoy magtiis ng hirap
Kaya ang talulot niya ang malagas.

Paruparo:
Kung hahatiin poy ayoko rin naman
Pagkat pati akoy kusang mamamatay;
Kabyak na kampupot, aanhin ko iyan
O buo wala ngunit akin lamang.

Lakandiwa: Maging si Solomong kilabot sa dunong

Ditoy masisira sa gawang paghatol;
Kapwa nagnanasa, kapwa naghahabol,
Ngunit kung hatiiy kapwa tumututol.

Ipahintulot pong sa mutyang narito

Na siyang kampupot sabihin kung sino
Kung sino ang kanyang binigyan ng oo,
O kung si Bubuyog, o kung si Paruparo.

Kampupot: Ang kasintahan koy ang luha ng langit,

Ang Araw, ang Buwan sa gabing tahimik,
At si Bubuyog pot paruparong bukid,
Ay kapwa hindi ko sila iniibig.

Paruparo: Matanong nga kita, sinta kong bulaklak,

Limot mo na baga ang aking pagliyag?
Limot mo na bagang sa buong magdamag
Pinapayungan ka ng dalawang pakpak?

Kampupot: Tila nga, tila nga sa akiy mayroong

Sa hamog ng gabi ay may nagkakanlong,
Ngunit akala koy dahon lang ng kahoy
At di inakala na sinuman yaon.

Bubuyog:
At ako ba, Mutya, hindi mo na batid
Ang mga bulong kot daing ng pag-ibig,
Ang akin bang samo at mga paghibik
Na bulong sa iyoy di mo ba narinig?

Kampupot: Tila nga, tila nga akoy may napansing

Daing at panaghoy na kung saan galing,
Ngunit akala koy paspas lang ng hangin
At di inakala na sinumat alin.

Bubuyog:
Sa minsang ligayay tali ang kasunod,
Makapitong lumbay o hanggang matapos.

Paruparo:
Dito napatunayan yaong kawikaan
Na ang paglililoy nasa kagandahan.

GAWAIN 2.1.1.d: Hanap-Salita

Bubuyog at Paruparo: Ang isang sanglang naiwan sa akin
Ay di mananakaw magpahanggang libing.

Lakandiwa: Ang hatol koy ito sa dalawang hibang

Nabaliw nang hindi kinababaliwan:
Yamang ang panahon ay inyong sinayang
Kayat nararapat na maparusahan.

Ikaw ay tumula ngayon, Paruparo

Ang iyong tulain ay Pagbabalik mo,
At ang Pasalubong sa babaing lilo,
Bubuyog, tulain, ito ang hatol ko.
(Pagkatapos tumula ni Paruparo)

Lakandiwa:
Sang-ayon sa aking inilagdang hatol,
Ay ikaw Bubuyog ang tumula ngayon;
Ang iyong tulain ay ang Pasalubong
Ng kabuhayan mong tigib ng linggatong.

(Pagkatapos tumula ni Bubuyog)

Minamahal namit sinisintang bayan,
Sa ngayoy tapos na itong Balagtasan;
At kung ibig ninyong sila ay hatulan,
Hatulan na ninyo pagdating ng bahay.

Piliin sa Hanay B ang nais ipahiwatig ng

mga pariralang nasa Hanay B. Isulat lamang
ang letra ng mapipiling sagot at pagkatapos
gamitin ito sa pangungusap. Isulat sa
sagutang papel ang sagot.

Hanay A
Hanay B
1. May gata sa dila
a. konti

2. Kapatak na luha
b. Mahulog
3. Hinagpis ko noong akoy iwan c.
matinding lungkot

4. Ang binhi ng isang halaman ay sumupling

d. mahusay bumigkas
5. Halakhak ay nakabulahaw
e.
nakaistorbo
d. pagkakaiba
Mahusay ang naging sagot mo. Madali
mong naunawaan ang simulang bahagi ng
aralin. Pagkatapos mong masagutan ang
pagsasanay ay dumako tayo sa kasunod na
gawain, ang pagtalakay sa nilalaman ng
binasang Balagtasan. Atin pang ipagpatuloy
ang pagsusuri sa araling ito. Isulat sa papel
ang mga sagot. Gayahin ang pormat.

GAWAIN 2.1.1.e: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa

Sagutin mo ang mga tanong na batay sa iyong pag-unawa.
1. Bakit iisa lamang ang nagugustuhan nina Paruparo at Bubuyog?
2. Makatuwiran ba ang pagmamatuwid ng nagtatalong mga makata? Patunayan.
3. Sa iyong pagsusuri sa Bulaklak ng Lahing Kalinis-linisan, kaninong panig ang matuwid at dapat na panigan? Bakit?
4. Paanong binigyan ng pagwawakas o paghatol ng lakandiwa ang balagtasan?
Sang-ayon kaba sa kaniyang hatol? Bakit?

Ang higit na matimbang sa

inyong dalawa ay si

Paruparo

Bubuyog

5. Naging maayos ba ang paghahanay ng mga pagpapaliwanag at pangangatwiran ng dalawang nagtatagisan ng talino sa
paksang kanilang pinagtatalunan. Magtala ng mga patunay.
6. Ihambing mo ang panliligaw ng mga binata sa dalaga noon sa kasalukuyang panahon. Gamitin ang Fan Fact Analyzer.
Gawin ito sa iyong sagutang papel. Gayahin ang pormat.

Pagkakatulad at pagkakaiba ng panliligaw ng mga

binata sa dalagahan noon sa ngayon

Pagkakatulad

Pagkakaiba

7. Paano ka makatutulong sa pagpapanatili ng Balagtasan upang maganyak ang kapwa mo mag-aaral na basahin,
palaganapin, at pahalagahan ito?
Matapos mong mapag-aralan ang nilalaman ng aralin sa panitikan, magtungo naman tayo sa wika ang pagbibigay
ng katotohanan at opinyon. Ang Balagtasan ay masining din na paraan sa paglalahad ng katotohanan at opinyon. Basahin
mo ang ilang impormasyon tungkol dito.
Katotohanan at Opinyon
May mga pagkakataong ang tao ay nagbibigay ng kaniyang sariling opinyon o haka- haka sa mga paksang pampolitika o maging sa pangyayaring
nagaganap sa lipunan o kahit sa mga pang-araw-araw na pakikipagtalakayan. At may pagkakataon din namang kailangang maglahad ng katotohanan.
Mahalagang mauri ang mga pahayag na maririnig kung ito ba ay opinyon o katotohanan.
Opinyon
Matatawag na opinyon ang mga pahayag mula sa mga paliwanag lamang batay sa mga totoong pangyayari. Ang opinyon ay mga impormasyon na
batay sa saloobin at damdamin ng tao. Nag-iiba ang mga ito sa magkakaibang pinagmumulan ng impormasyon at hindi maaaring mapatunayan kung totoo
o hindi.
Ginagamitan ito ng mga salita o parirala tulad ng: sa aking palagay, sa nakikita ko, sa pakiwari ko, kung ako ang tatanungin, para sa akin,

sa ganang akin atbp.

Halimbawa:

1.

Kung ako ang tatanungin, mahalaga sa magkaibigan ang pagtitiwala sa isat isa.

2.
Sa aking palagay, mas payapa ang buhay ng isang tao na may takot sa Diyos.
Katotohanan
Ang mga pahayag na may katotohanan ay kadalasang sinusuportahan ng pinagkunan. Ang katotohanan ay mga impormasyon na maaaring
mapatunayang totoo. Bihira itong magbago mula sa isang pinagmumulan ng impormasyon sa iba pa.
Ginagamitan ito ng mga salita o parirala tulad ng: batay sa, resulta ng, pinatutunayan ng, pinatutunayan ni, sang-ayon sa, mula kay,

tinutukoy na, mababasa na atbp.

Halimbawa:

3.

Batay sa tala ng Department of Education, unti-unti ng nababawasan ang mga out-of school youth.

4.

Mababasa sa naging resulta ng pananaliksik ng mga ekonomista na unti-unting umuunlad ang turismo ng ating bansa.

GAWAIN 1.1.e: Katotohanan O Opinyon

Sagutin kung ang sumusunod ay katotohanan o opinyon.
1. Ang mga kaugaliang tulad ng bayanihan, pagmamano, pagsagot ng po at opo, at pagtanaw ng utang na loob ay
tanging sa Pilipinas lamang makikita.
2. Sa aking palagay likas na mapagmahal sa kaniyang pamilyang kinagisnan ang mga Pilipino.
3. Ayon kay Adrian Eumagie, 2012, sa makabagong panahon ngayon, ang kaugalian ng Pilipino ay nananatiling
mayaman sa bawat isa sa atin.
4. Para sa akin ang mga kaugaliang Pilipino ang pinakasentro ng paghubog sa isang tao at maaaring maging isang
sandigan ng isang bansa at mamamayang tumatahak sa matuwid na landas.
5. Kung ako ang tatanungin, ang mga kaugaliang Pilipino ay nararapat na panatilihin at maipagpatuloy hanggang sa
susunod na henerasyon.
Mahusay, nagawa mong mabuti ang iyong gawain.Madali lang hindi ba? Kayang-kaya mo nang kilalanin kung
alin ang opinyon at katotohanan batay sa mga halimbawa at pagsasanay na tinalakay. Matapos mong maunawaan ang
gramatika (opinyon at katotohanan) ay maaari mo nang sagutan ang susunod na gawain na magtataya sa iyong naging
pag-unawa sa aralin.
GAWAIN 1.1.f: DUGTUNGAN
Punan mo ng angkop na salita ang bawat patlang upang mabuo ang diwang ipinahahayag ng mga pangungusap
at upang masagot mo ang mga tanong .
Bahagi na ng kuturang Pilipino ang _________________ at ______________________ bilang
parangal
sa
mga
______________________.
Ipinakikita
nito
kung
gaano
natin
_____________________________ ang mga ________________________. Masasalamin din ang
________ ________ng ating mga ninuno sa paghabi ng magkakatugmang ________________________
at pagbigkas nang may _____________________.

Mahusay. Matapos mong masagutan ang ating aralin, ngayon naman ay

maaari ka nang maglapat ng iyong kaalaman na natutuhan. Bilang pangwakas na
gawain para sa bahaging ito, maaari ka na ring gumawa o sumulat ng isang
editoryal na argumentasyon na may kaugnayan sa kaugaliang Pilipino bilang
sandigan ng isang pamilyang Pilipino at ng bansa. Ikaw ay tatasahin sa
sumusunod :
1) lohikal ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari,
2) malikhain at masining ang presentasyon,
3) maikli at nakakakuha ng interes ang pamagat
4) malinaw na naipahayag ang argumento sa editoryal.

SANDIGAN NG LAHI
IKARANGAL NATIN