Tema br.

13

Malite i srednite
pretprijatija (MSP)
vo ekonomijata
na Republika Makedonija

Primeneta ekonomika
Praven fakultet Skopje

Sodr`ina
Aktuelnost na pra{aweto za maliot biznis
Koi se mali i sredni biznisi
Karakteristiki na malite i sredni pretprijatija
Vidovi mali i sredni pretprijatija
Razvoj na malite i srednite pretprijatija vo
svetot
Razvojni karakteristiki i perspektivi na maliot
biznis vo Republika Makedonija

Aktuelnosta na pra{aweto za malite i

srednite pretprijatija

Vo erata na industrijalizacijata (vo ramkite na prethodniot

sistem na Makedonija kako del od porane{na Jugoslavija)
najva`no pra{awe be{e razvojot na industriskata dejnost
Sega, vo erata na postindustriskoto (informati~koto)
op{testvo, edno od najaktuelnite pra{awa e razvojot na
malite i srednite pretprijatija
Faktori:
Razvojot na informati~kata tehnika i tehnologija
Razvoj na drugi tehnologii (telekomunikacii, transportni
sredstva, bioin`enering i genetski in`enering i tn.)
Globalizacijata

Pri~ini:
Namaluvawe na tro{ocite po obem (po edinica proizvodstvo)
potreba od decentralizacija, dekoncentracija i specijalizacija (a
ne masovnost)
Namaluvawe na transakcionite tro{oci potreba od fleksibilnost,
adaptibilnost i disperzija

Koi se mali i sredni pretprijatija?

Postojat razli~ni kriteriumi za odreduvawe na poimot mali

i sredni pretprijatija (mal biznis)
Osnoven kriterium broj na vraboteni:
Voobi~aeno do 100 vraboteni, no ima razliki od edna do
druga ekonomija, nekade MSP se smetat subjekti so nad 200
vraboteni, a nekade do 50
Soglasno ZTPOK, kako mali pretprijatija se smetaat onie koi
imaat do 50 vraboteni, a kako sredni do 250 vraboteni

Drugi kriteriumi:
Predmet na rabota
Opremenost
Karakter na proizvodstvoto

MSP ne se posebna stopanska dejnost (industrija,

zemjodelstvo i tn.) tuku MSP gi ima vo site dejnosti
Kriterium za izdvojuvawe na MSP kako poseben vid
delovni subjekti e prose~nata golemina po brojot na
vraboteni a ne goleminata na kapitalot i
Na~inot na upravuvawe pretpriemni~ko (DOO, DOOEL)

Karakteristiki na malite i srednite

pretprijatija

Zakonot na ekonomija na obemot (opa|awe na tro{ocite so

porast na obemot na produkcijata) gubi na zna~ewe so
razvojot na informati~-kata tehnologija
MSP se samostojni pazarni subjekti, izlo`eni na konkurencija
koja gi prinuduva da bidat otvoreni za prifa}awe novi idei ili
novi p/di i uslugi, novi tehnologii, nov na~in na distribucija,
rizik, lukrativnost
Najbitni karakteristiki na MSP se:
Specijalizacija izrabotka na tesen (mal) segment ili faza od nekoj
vid kompleksno proizvodstvo (preku kooperacija so golemi firmi)
Inovativnost sozdavawe (po)visoka dodadena vrednost po
edinica proizvodstvo
Racionalnost potro{uva~ka na pomalku resursi po edinica p/vo
Adaptibilnost prilagoduvawe kon novi vidovi resursi, novi izvori
na energija, nova organizacija na raboteweto i tn.
Fleksibilnost i mobilnost spremnost kon promena i selewe od
edna dejnost vo druga; od edna lokacija na druga; ili propa|awe i
novo ra|awe
Trudointenzivnost apsorbirawe na rabotnata sila preku
samovrabotuvawe

Vidovi mali i sredni pretprijatija

Se sretnuvaat tri tipa MSP:

Tradicionalni MSP
Subkontraktorski (ili kooperantski) MSP
Sovremen tip MSP

Tradicionalnite MSP se koncentriraat vo zanaet~istvoto, trgovijata, ugostitelstvoto i sl.; Naj~esto imaat mal broj vraboteni,
prete`no od edno semejstvo (firma od semeen tip); ne se mnogu
inovativno-naso~eni i imaat tendencija kon dolgotrajnost
Koperantskite MSP se subjekti povrzani so relativno trajni
dogovori za sorabotka so (po)golemi subjekti i obavuvaat delovi
od tnr. vrednosen lanec na aktivnosti na kompleksnite firmi;
^esto nastanuvaat so odvojuvawe na delovi od golemi firmi
(spin-offs)
Sovremeniot tip MSP naj~esto se visokoinovativni firmi od oblasta na visokata tehnologija (kompjuteri, informatika i tn.);
pret-postavuvaat golemo znaewe, kapitalointenzivnost i visok
rizik, kako i visoka profitabilnost; naj~esto se vo uslu`nite
dejnosti.

Razvoj na MSP vo svetot

Vo visokorazvienite pazarni ekonomii sektorot na MSP ima

mnogu zna~ajno mesto vo celokupnata ekonomija:
Opfa}a i do 90% od vkupniot broj delovni subjekti;
Vrabotuva do 70% od vkupniot broj vraboteni;
Sozdava nad 50% od BDP;

Razvojot na MSP se pottiknuva i poddr`uva {to pretstavuva

poseb-no biten del od ekonomskata politika; merki za
pottiknuvawe na razvojot na MSP se:
Konsalting i ovozmo`uvawe pristap do pazarni i drugi informacii;
Ovozmo`uvawe lokacioni pogodnosti;
Organiziran nastap za izvoz i izvozna promocija;

Vo nekoi zemji golem uspeh imaat tnr. inkubatori na MSP

Razvojot na MSP pretstavuva klu~en del od reformata i
transfor-macijata vo post-socijalisti~kite zemji, bidej}i
naj~esto se raboti za po~nuvawe od nula (vo socijalizmot MSP
nebea re~isi ni poznati
Nekoi zemji vo tranzicija imaat solidni uspesi vo razvojot na
MSP

Razvojni karakteristiki i perspektivi

na maliot biznis vo Republika
Makedonija
I vo Makedonija vo periodot na socijalisti~koto ureduvawe
raz-vojot na MSP bil sosema zapostaven; samo do 10% od
rabotnicite rabotele vo firmi so do 100 vraboteni;
Vo periodot na tranzicijata (po 90-ta g.) doa|a do golem
porast na brojot na MSP, i toa po dve osnovi:
Privatizacija
Origineren metod na razvoj na MSP

1998 godina formirana e posebna Agencija za pottiknuvawe

za raz-vojot na MSP (NEPA), koja imala i svoi regionalni
centri po oddelni op{tini, kako i pove}e drugi centri za
razvoj na MSP
Golemi sredstva od donatori bile naso~uvani kon razvojot na
MSP i kon obuka za pretpriemni{tvo, delovno planirawe i sl.
Rezultatite se, sepak, pod o~ekuvawata
Vo 2004 g. se formira nova Agencija za pottiknuvawe na
razvojot na MSP i na pretpriemni{tvoto
Politikata se koncipira soglasno Evropskata povelba za MSP