GRAMAR NA DESKRIPTIBO

-ginagamit sa pagtuturo
ng wika o pag-eedit ng teksto.
Halimbawa
ang konsepto ng panahunan
o “tense” ay dapat palitan ng
aspekto.
Ang panahunan nakatuon sa
panahon ng kaganapan kung
kaya’t ang mga kategorya nito ay
pangnakaraan, pangkasalukuyan,
at panghinaharap.
Ang aspekto ay nakatuon sa
estado ng kaganapan kung kaya't
ang mga kategorya nito ay
perfektibo, imperfektibo, at
kontemplatibo
halimbawa, lakad at bagsak. Ayon
dito, ang salitang walang nakasulat
na huling katinig, tulad ng takbo, ay
may canonical form na /takboh/.
Ang huling /h/ ay hindi binibigkas
kapag walang kasunod na tunog at
binibigkas kapag may kasunod na
patinig. Kung gayon, ang mga
hulapi ay -an at -in lang
-Ang paggamit ng pantukoy na ang
hindi lamang sa unahan ng
pangngalan ,pandiwa, pang-uri at
pariralang pang-ukol.
-Ito ay kadalasang ipinapaliwanag
bilang nominalisasyon ng
pandiwa, pang-uri, o pariralang
pangukol.
Sa konsepto ng epenthesis
madaling ipaliwanag ito bilang
pagsingit ng /h/ sa pagitan ng -an
o -in at sinusundang patinig sa
karamihan ng salitang ugat, at
ang pagsingit ng /n/ sa isang
maliit na grupo ng pandiwang
salitang ugat
tulad ng bahagi, bihasa, hangga,
kabila, kaya, kilala, kuha, paa,
sala, sampalataya, sarili, talo,
tawa, tuto, at ulo.
Ang salitang ”nasa“

-itinuturing na pang-ukol o
pandiwa o di-nababanghay na
pandiwa na tumutukoy sa lunan
Ito ay dahil nakasanayan na
nating makita ito bilang isang
salita sa pagbaybay, pero kapag
ang kasunod na pangngalan ay
pangalan ng tao, maaaring
lumabas ang baybay na “na kay
at na kina”. Ganoon din sa
pananong na “na kanino”.
 Inihanda para sa Kongreso
ng Wika 2018, 3 Agosto 2018.

Madalas na itinuturo ang mga

pandiwang may at mayroon bilang
baryasyon na katumbas ng
existential na pariralang there
is/are, o ng pandiwang have sa
Ingles.
HALIMBAWA

A. may libro ang bata ⇒ may

libro ba ang bata?
B. mayroong libro ang bata
⇒ mayroon bang libro ang
bata?
 2. Pagpapalawak pa at
palalimin ang pag-aaral ng
gramar
 Ilang halimbawa:

maghintay ka ⇒ hintay ka ⇒
tay ka ⇒ teka winika ni ⇒
eka ni ⇒ ani
⇒ tumakbo tayo ⇒ takbo tayo ⇒
takbo
ayaw ko ⇒ ayoko ⇒ yoko ⇒ yaw
ano'ng nangyari? ⇒ anyare?
Karamihan sa mga nauna ng pag-
aaral ng Filipino ay nagkakaroon
ng gawi na tumigil sa pag-analisa
ng kahulugan ng isang porma
kapag natukoy na ito bilang isang
morpema.
 Halimbawa:
ang pagtawag sa ang bilang
pantukoy ng simuno (nagluto ang
dalaga) pero ito rin ay ginagamit
bilang pantukoy ng panaguring
pangngalan na depinitibo (ang
dalaga ang tagapagluto vs. dalaga
ang tagapagluto), at ginagamit pa
ring pangdiin o intensifier ng
salitang ugat na pang-uri (ang
ganda mo).
Sa mga panlapi naman dahil tinawag
na ang hulaping -an bilang
pangmarka ng simuno na lokatibo.

Hal. pinuntahan namin ang mall

.
3. Paigtingin ang pag-aaral ng gramar
ng Filipino gamit ang mga
makabagong teorya tungo sa mas
komprehensibong pagpapaliwanag.
Ang mga teorya ay nakabatay sa
kani-kaniyang algoritmo o paraan
ng representasyon ng mga
elemento at kanilang relasyon sa
isa't isa.

Halimbawa:
Uminom si Madge ng beer
Maipapaliwanag sa pamamagitan
nito:

(1) rules:

S → VP + NP-agent + NP-patient
VP → focus + aspect + Vtrans
focus → agent NP-agent → agent
marker + NS1 NP-patient →
patient marker + NS2
Sa Filipino kailangan nating maglagay ng
isang teoretikal na stative verb para sa
mga proposition na nakatuon sa
klasipikasyon at identipikasyon,
halimbawa: Klasipikasyon: SV NS NP: ∅
magsasaka ang guro.
(Ang guro ay isa sa mga magsasaka.)
Identipikasyon: SV def NS NP: ang
magsasaka ang guro.
(Ang guro ang tinutukoy na magsasaka)
 Sa ganitong pananaw, ang
pangungusap na uminom si
Madge ng beer ay ipapaliwanag
bilang: Pagganap ng
transitibong aksyon: agent FOC
perf Vtrans FOC agent mrker N1
patient mrker N2 Tapos na ang
paggawa ni N1 ng Vtrans sa S2
4. Magkaroon o bumuo ng
isang preference committee ng
mga kinikilalang mga
propesyonal sa wika
(gramaryan, titser ng wika,
manunulat, mamamahayag,
editor) para desisyunan ang
ilang mga kontrobersiyal na
detalye sa estandardisasyon.
Pipiliin ng komiteng ito ang mas
mahusay, angkop, o
magandang porma o proseso
sa mga kasong may higit sa
isang porma o proseso sa isang
natatanging aytem na
gramatikal na nagagamit ng
mass media, at mga
naglilimbag ng librong panturo.
 Halimbawa:
Dapat bang igiit ang kaibahan ng
pagbalik sa pagbabalik, kung
saan ang pagbalik ay hango sa
pandiwang bumalik, samantalang
ang pagbabalik naman ay hango
sa pandiwang nagbalik, alinsunod
sa hulma ng nominalisasyon ng
mga pandiwang -um- at mag-?
 Tingnan ang mga sumusunod:
tumaas ang presyo ng langis ⇒
ang pagtaas ng presyo ng langis
nagtaas ng bandila ang sundalo
⇒ ang pagtataas ng bandila ng
sundalo
tumayo ang pasyente ⇒ ang
pagtayo ng pasyente nagtayo
sila ng pader ⇒ ang pagtatayo
nila ng pader bumalik ang bata
sa ekswela ⇒ ang pagbalik ng
bata sa eskwela nagbalik ng
sukli ang bata ⇒ ang
pagababalik ng sukli ng bata
Mapapansin din sa midya ang paggamit ng
kabilaang panlaping ka-…-an bilang
pormang maramihan, halimbawa:
kapulisan vs. mga pulis kasundaluhan vs.
mga sundalo

Mapapansin din ang paggamit ng ka-…-an

sa mga salitang ugat na hindi kailangan
nito ayon sa konteksto, halimbawa: may
katanungan ba kayo sa akin? vs. may
tanong ba kayo sa akin? eto ang
kasagutan ko vs. eto ang sagot ko
 Meron ding mga pagkakaibang
maaaring ayon sa wikain. Aling
porma ang mas magandang
gamitin sa Filipino? Halimbawa:
lalagyan vs. lalagyanan kalagayan
vs. kalalagayan katayuan vs.
katatayuan
Kailangang-kailangan ang preference
committee para tukuyin kung alin ang
mas angkop sa Filipino na
impleksiyon ng mga pandiwa lalo na
ng mga hiram na salita na may
kambal-katinig sa unahan,
halimbawa: kakatapos vs. katatapos
gumradweyt vs. grumadweyt vs.
naggradweyt nagsa-speech vs. nag-
iispeech nagtatransfer vs.
nagtratransfer
5. Ituro ang gramar hindi lamang
tungkol sa mga alituntuning
kailangang sundin kundi mga
estrukturang nagsasaad ng
partikular na intensiyon o
kahulugan (illucution).
Parehong nasa perfektibo ang
mga pandiwa ng mga dalawang
sugnay at kahit walang
katagang negatibo, ang ibig
sabihin ay hindi naganap ang
isinasaad ng dalawang sugnay:
hindi ako nag-aral ng maige, at
hindi ako nagkamit ng mataas
na grado.
 Kung papalitan natin ng
kontemplatibo ang aspekto ng
pandiwang panaguri ng mga
sugnay, ganito ang lalabas: kung
mag-aaral ako ng maige,
magkakamit ako ng mataas na
grado.
 Kung gayon, bawat salitang nag-
uuri ay nagsisimula sa batayang
pangungusap bilang panaguri at
kung totoo ang pariralang may
salitang nag-uuri, ang
katotohanan nito ay nanggaling sa
katotohanan ng orihinal na
batayang pangungusap.
maginoo ang lalaki ⇒ ang lalaking
maginoo ⇒ ang maginoong lalaki
tumaas ang presyo ⇒ ang
presyong tumaas ⇒ ang tumaas
na presyo ayon sa utos ang
pagpatay ⇒ ang pagpatay na ayon
sa utos ⇒ ang ayon sa utos na
pagpatay magsasaka ang
estudyante ⇒ ang estudyanteng
magsasaka
Kung ano man ang lohikal na relasyon sa
pagitan ng panaguri at simuno ay dala-
dala nito sa mga hangong relatibisasyon
at atribusyon. Kung gayon ang isang
pangungusap ay kasing bigat sa
semantika ng mga sangkap nitong
batayang pangungusap, at paghihimay-
himay nito ay kailangan para lubos na
maintindihan ang kahulugan.
Ang pag-ibig ko sa'yo ay tunay, tulad din
ng umagang may pag-asang sumisikat =
tunay ang pag-ibig ko sa'yo + tulad din
ng umaga ang pag-ibig ko sa'yo +
sumisikat ang araw nang may pag-asa
 6. Isama ang pagtuturo ng
mapanuring pag-iisip sa pagtuturo
ng wika, batay sa pag-aaral ng
epekto ng mga pangatnig sa
pagsasaad ng katotohonan sa
tambalang pangungusap (truth
value), at sa pagbubuo ng mga
hugnayang pangungusap.
May mga estruktura ng pangungusap
na maaaring magdulot ng kalituhan
sa interpretasyon o magbigay ng
maling kaisipan at marami rito ay
popular.
Halimbawa, ang isang sugnay ay
maaaring gawin pangabay na
pamanahon, tulad ng: namatay ang
doktor matapos maturukan ng
dengvaxia
7. Suportahan ang mga
komparatibong pag-aaral ng Filipino
at mga wika ng Filipinas.

Ang komparatibong pag-aaral nito ay

magsisilbing siyentipikong batayan sa
pagtuturo ng Filipino bilang pangalawang
wika. Kahit na natututo ng Filipino ang
mga kabataan batay lamang sa kanilang
exposure sa mass media, mas mainam
kung ang pagkatutong ito ay maiiayon sa
gramar ng Filipino na mas pinapaburan ng
mga propesyonal sa wika.
 Isang kategorya ng Filipino na
mahirap itumbas sa iba't ibang
wika ng Filipinas ay ang mga
pang-abay na kataga: na, man,
nga, din, lang, naman, daw,
ho/po, tuloy/kasi, ba/kaya,
muna, pala.
Lumalabas sa mga paunang
pagsasaliksik dito na kakaunti ang
cognates o magkatumbas na tunog at
kahulugan sa kategoryang ito at mayroon
pang pagkakataon na ang parehong
porma ay magkaiba ang kahulugan.
Naging popular ang komparatibong pag-
aaral ng gramar ng Ingles at mga wika ng
Filipinas noong panahon na popular ang
lapit na TESL o Teaching English as a
Second Language.
Kaya lang karamihan ng mga pananaliksik na
nagawa ay hindi naman nagamit sa pagbuo ng
mas angkop na pagtuturo ng gramar ng Ingles
sa iba't ibang lugar sa Pilipinas. Sana hindi
mangyari ito sa komparatibong pag-aaral ng
Filipino at iba pang mga wika, na ang bawat
saliksik, artikulo, tesis, o disertasyon ay
magamit ng husto sa pagbuo ng gramar na
panturo sa mga nagsasalita ng ibang wika.
May mga problemang gramatikal din sa Filipino
na maaaring maresolba batay sa katulad na
aytem sa ibang wika. Halimbawa, ang ang…ang
na pangungusap sa Filipino kumpara sa
say…su sa Pangasinan at so…i sa Mëranaw.
8. Magkaroon ng web-based na archives ng mga pag-aaral ng gramar ng
Filipino at iba pang mga wika ng Filipinas na downloadable ninoman sa
mundo para mas malawak ang maabot nito kaysa sa mga nalimbag na
jornal.

Ang web-based archives na ito ay magsisilbi ring electronic publication at

dapat ma-recognize bilang ISO jornal upang mabigyan ng puntos ang mga
may akda para sa kanilang buhay propesyonal.

Kailangan nito ng nagpapatuloy na suportang pinansiyal para sa sarili nitong

server, internet connection, editor, editorial board, at mga referee.

Kung ang pag-aaral ay ginawa bilang term paper sa isang kurso, dapat ito ay
rekomendado ng guro. Ang editorial committee at mga referee ang
magpapasya kung tatanggapin ang papel na naisumite para mapabilang sa
archives.

Sa kasulukuyan, karamihan ng pag-aaral sa gramatika lalo na ng mga term

paper ay nakalibing sa library ng mga guro, at ang mga tesis at disertasyon
ay nakalagak sa kani-kanyang aklatan ng kolehiyo at doon lang maaaring
9. Magkaroon ng searchable database ng mga teksto sa Filipino.

ang collection sa pormang electronic ng mga teksto na nalimbag na.

Halimbawa, iyong galing sa mga diyaryo, mga jornal, at mga libro, kasama na rin ang mga
artikulo sa archives na nakasulat sa Filipino, at mga opisyal na komunikasyon ng gobyerno.
Dahil electronic ang dokumento, maaaring gawan ito ng mga iba't ibang aplikasyon tulad ng
paghahanap (search) at pagbibilang (frequency count).

Sa pamamagitan nito, maaaring makita ang frequency ng mga salita at parirala para
makatulong sa pagdesisyon kung anong porma ang mas mainam na gamitin at ituro. Isang
halimbawa nito ang Google Ngram Viewer (sa <books.google.com/ngrams>)

Maaari ring gamitin ito bilang batayan ng diksiyonaryo at glossary ng mga idyoma at
kawikaan. Maaaring makita rito ang panahon ng pag-uso ng mga salitang hiram na binaybay
sa abakada, salitang hiram na binaybay sa bagong alpabeto ng Filipino, at mga salitang hiram
na hindi na pinalitan ang baybay. Maaaring makita rin ang ilang pagbabago sa pagbaybay at
pagbigkas ng ilang ponema tulad ng /d/ na nagiging [d] o [r]; ilang salita ay lumalabas ngayon
na hindi na gumagamit ng [r], halimbawa, dadating, didinggin, dudukot. At kung titingnan ang
mga tekstong hango sa pag-uusap, makikita rin ang unti-unting pagpalit ng “ung” sa
“ang”.
10. Suportahan din ang mga pag-aaral ng gramar ng Filipino tungo sa paggamit nito
sa Teknolohiyang Panggwika ng Tao (Human Language Techonology).

Sa larang na ito pinagsasama ang kaalaman tungkol sa wika, programming, at

teknolohiya sa kompiyuter. Mga ilang halimbawa ng paggagamitan ng gramar dito ay
(1) pagtayà ng kahirapan o kadalian sa pagbasa ng isang teksto (readability); (2)
awtomatikong pagmamarka ng mga mali (error analysis) ng teksto, at pagbibigay ng
grado dito; (3) pag-analisa ng isang teksto para malaman kung sino ang sumulat
nito kapag ikinompara sa mga tesktong sinulat ng mga pinaghihinalaang awtor; (4)
pagkokompleto ng mga posibleng pangungusap kapag nagbigay ng ilang susing
salita, na magagamit ng mga nagkaroon ng kapansanan sa wika; (5) awtomatikong
pagsasalin mula o tungo sa Filipino.

Kailangang mai-encode sa grammar ang limitasyon sa paggamit ng mga salitang

hindi lumalabas sa pangungusap na pormang positibo, at kani-kaniya pa ang mga
negatibong kailangan, halimbawa: balewala, ipagwalang-bahala, walang ano-ano,
walang anuman, walang kaabog-abog, walang patumangga, walang pakundangan,
walang binatbat, hindi maubos maisip, hindi magkamayaw, di makabasag pinggan,
huwag ka, at huwag mag-atabuli.
Ang mga larang ng pag-aaral dito ay ang mga sumusunod:

1. Sub-Sentential Processing

1.1 Morphological Analysis

a. Pagpapalit ng mga morpema: ang isang morpema ay maaaring magkaroon ng iba'tibang anyo
ayon sa konteskto.
b. Morphotactics: pag-aaral kung paano nagsasama-sama ang mga salitang ugat at panlapi at
malaman kung anong mga kombinasyon ang tinatanggap.

1.2 Morphological Disambiguation

Ang pagtukoy sa tamang kahulugan ayon sa konteksto ng mga pormang may higit sa isang
kahulugan; pagtukoy sa tamang paghahati ng salita na mayroong higit sa isang morpema. Ang
nangungunang paraan dito ay ang paggamit ng mga alituntunin at ng komputasyon ng
probabilidad ng morpema at kahulugan nito batay sa mga naunang morpema sa estruktura.

1.3. Shallow Parsing

Pagtukoy sa mga kategoryang gramatikal at tungkulin sa pangungusap kahit hindi pa nahihimay

ang mga sangkap ng mga ito.

Layunin dito na maging mas masinsin ang relasyon ng deskripsiyon ng mga morpema sa sintaks at
semantika.
2. Grammar Formalisms

Kailangang makapili ng formalism ng gramar na

angkop sa ginagawang program. Ilan sa mga
nangungunang formalism ay ang Functional Unification
Grammar (FUG), Head-Driven Phrase-Structure
Grammar (HPSG), Lexical Functional Grammar (LFG),
Categorial Unification Grammar (CUG), at Tree
Adjunction Grammar (TAG). Sa pamamagitan ng
algoritmo ng formalism na pinili dapat maaaring
maipaliwanag ang porma, distribusyon, at tungkulin ng
mga sangkap ng pangungusap. Tandaang ang gramar
ay hypothetical, at nasusukat ang kahusayan ng isang
gramar sa HLT sa kung paano itong mas madaling
magamit para magpalabas ng tamang output.
2. Grammar Formalisms

Kailangang makapili ng formalism ng gramar na angkop

sa ginagawang program. Ilan sa mga nangungunang
formalism ay ang Functional Unification Grammar (FUG),
Head-Driven Phrase-Structure Grammar (HPSG), Lexical
Functional Grammar (LFG), Categorial Unification
Grammar (CUG), at Tree Adjunction Grammar (TAG). Sa
pamamagitan ng algoritmo ng formalism na pinili dapat
maaaring maipaliwanag ang porma, distribusyon, at
tungkulin ng mga sangkap ng pangungusap. Tandaang
ang gramar ay hypothetical, at nasusukat ang
kahusayan ng isang gramar sa HLT sa kung paano itong
mas madaling magamit para magpalabas ng tamang
output.
3. Lexicons for Constraint-Based Grammars

Kailangang ang bawat salita na nakalista sa leksikon

ay kompleto sa detalye di-lamang kung anong
kahulugan kundi pati na rin kung paanong gamitin
ito sa pangungusap at ano-ano ang ibang salita na
kailangang kasama nito. Halimbawa, sa salitang
usap, dapat nakasaad, bukod sa aksiyon ng
pagsasalita, ang kailangang higit sa isang tagagawa
na maaaring ang pagsasalita ay direksiyonal mula A
patungong B sa banghay na nakipag-usap o
resiprokal sa banghay na nag-usap.
4. Sentence Modeling and Parsing

Layunin dito na matukoy ang mga sangkap o constituent at kanilang

relasyon sa isa't isa. Halimbawa, dapat malaman agad ng programa
kung ang isang porma ay payak, o resulta ng impleksiyon o
deribasyon. Kailangang matamo ang tiyak na analisis sa
pinakamaraming bilang ng pangungusap na nasa datos. Halimbawa,
kaya ba ng programang bilangin kung ilan ang mga pangungusap na
nasa locative focus at maihiwalay ito sa mga pangungusap na
perceptee focus - ang kaibahan ng pinuntahan si Ana at tiningnan si
Ana. Isang hamon ang awtomatikong pagtukoy sa kategoryang
gramatikal ng bawat porma sa mga datos.
5. Computational Requirements

May tatlong partikular na problema sa mga computational gramar: (1)

chunking, o ang paghahati ng input na pangungusap sa mga parirala, salita,
at mga morpema; (2) disambiguation, ang paraan ng pagtukoy kung aling
kahulugan ang isinasaad ng mga kombinasyon ng morpema at salita lalo na
kung higit sa isa ang maaaring maging kahulugan; at (3) undergeneration,
ang kakayahang mag-analisa ng mga bagong input sa data, pati na rin mga
output galing sa gramar.

Inaasahang magagabayan ng listahang ito ang mga pag-aaral sa gramatika

na ipapatupad natin sa pamamagitan ng mga term paper sa kursong
gramatikal at pedagohikal, mga tesis at disertasyon, mga
artikulo sa jornal, at mga librong akademiko. Sana ay magkaroon ng sapat
na suporta dito ang mga kolehiyo, CHED, at ang KWF.
Mga Sanggunian:

Ceña, Resty M. at Ricardo Ma. D. Nolasco. Gramatikang Filipino:

Balangkasan. Quezon City: UP Press, 2011. Endriga, Divine Angeli.
An Affix-based Subcategorization of Filipino Verbs. MA Tesis, UP
Diliman, 2014. Javier, Jem. Ang Clause Structure ng Tagalog Batay
sa Cognitive Grammar. MA Tesis, UP Diliman, 2013. Malicsi,
Jonathan. Gramar ng Filipino. Quezon City: UP Diliman Sentro ng
Wikang Filipino, 2013. Santiago, Alfonso O. at Tiangco, Norma G.
Makabagong Balarilang Filipino (binagong edisyon). Manila: Rex,
2003. Santos, Lope K. Balarila ng Wikang Pambansa. Manila:
Surian ng Wikang Pambansa, 1944.