ANG MAAGHAM AT MASINING

NA PAGBASA
• ANG DAIGDIG SA KASALUKUYAN AY DAIGDIG NG IBA’T IBANG LIMBAG O
PRINTED WORDS. SAAN MANG DAKO AT ORAS , MARAMI TAYONG NABABASA
AT NARARAPAT NA PAGTUUNAN NG PANSIN NA BASAHIN; STREET SIGNS
,MEMO KOMENTO ,KRITICS PAHAYAGAN ,DYORNAL AT MARAMI PANG IBA.

• ANG PAGBASA AY SUSI AT LIFE BLOOD NG MGA RISERTS , IMBENSYON ,

LEKTYUR O PAG AARAL . ANG PAGBASA AY PUHUNAN SA INAASAM NA
PAGBABAGO . ANG EKSPLOSYON NG IMPORMASYON AT KARUNUNGAN AY
NASUBAYBAYAN . ANG KOMPYUTER ,INTERNET,CODE PARA SA WEB
INFORMATION AY MAHALAGANG IMBESYON AT KINAKAILANAGAN ANG
AKSES DITTO. MALAWAK ANG NAGAGAWA NG MEDIA. ANG PAGBASA AY DI
RIN MAPASUSUBALIAN ANG KANYANG KAHALAGAHAN AT MALAKING AMBAG
SA TAO.
• ANG PAGBASA , AYON SA ISANG AMERIKANONG
PSYCHOLOGIST , AY ISANG PROSESO NG PAGKABAHALA
AT PAGBABAGO NG AYOS NG TITIK SA BAWAT AKLAT SA
PAMAMAGITAN NG MAKABAGO AT MAKALUMANG
SALITA. ANG PAGBABASA AY NAGSISIMULA SA
PAGKABATA HANGGANG SA PAGTANDA . NAHUHUBOG
ANG KANYANG KATAUHAN SAP AG UNAWA SA MGA
ARAL NA KANYANG NABASA.
 ANG KASAYSAYAN NG ALPABETONG FILIPINO

• NAGPALABAS NG KAUTUSAN KAY GOBERNADOR HENERAL MIGUEL

LOPEZ DE LEGAZPI , ANG HARI NG ESPANYA NA SI HARING FELIPE
NA KAILANGANG MAGTALAGA NA SIYA NA MAMUMUNO SA
ISANG KOMITE SA LAYUNING HIGIT NA MAGKAROON NG
KABATIRAN NG MAY KAUGNAYAN SA KULTURA NG MGA
KATUTUBO. SI DON DIEGO LOPE DE POVEDANO ANG NAPILI SA
NASABING KOMITE AT NAGGING KATULONG SAP AG AARAL AY
SINA PADRE PEDRO CHIRINO ISANG MANANALAYSAY AT PARING
HESWITA AT ISANG KASTILANG PARI NA KUNG TAWAGIN AY LAS
CASAS .
• SA PAMAMAGITAN NG MGA NAKAUKIT SA MGA KAHOY
,MALALAPAD NA DAHON,BATO AT MATUTULIS NA
BAGAY,NANINIWALA SILA NA MAY SARILING PANITIKAN NA ANG
ATING MGA NINUNO AYON SA PAG AARAL NA GINAWA.
• AYON PARIN SA PATOTOO NI PADRE CHIRINO , NOONG IKA-16
SIGLO ANG LAHAT NG MAMAMAYAN SA PILIPINAS AY
MARUNONG NANG BUMASA AT SUMULAT.
• SA PAGPAPALIWANAG NA BINIGYANG DIIN NI IGNACIO,ANG MAY
AKDA NG AKLAT NA” LA ANTIGUA FILIPINO 1972” ANG PILIPINO
AY MAY KATUTUBONG ABAKADA NGUNIT NAGKAROON NG IBA’T
IBANG SALIK NA WIKAIN SA BANSA , TULAD NG VISAYA ,
TAGALOG, PANGASINAN ATB.
• MAY IBA’T IBANG PALAGAY AT PANANAW ANG MGA
MANANALAYSAY TUNGKOL SA PINAGMULAN NG ABAKADANG
FILIPINO . ITO RAW AY NAGMULA SA MAGKAHALONG
KABIHASNAN NG MALAYO, INDONES, ARABO AT INGLES . SA
NAGING PANANAW NINA CHIRINO -MORGA, BAYER AT LOARCA ,
MAS MATAAS NA URI NG KABIHASNAN ,KALINANGAN MAYROON
ANG MGA KATUTUBONG PILIPINO.
• ANG MGA TITIK NA GINAMIT NG MGA FILIPINO NOON AY MALAKI
ANG KAIBAHAN KAYSA SA MGA TITIK NG INSTIK, HAPON AT INDIYA,
AYON SA GINAWANG PAGPAPATUNAY NINA BLAIR AT ROBERTSON.
 MGA KATOTOHANAN UPANG MAGING MAHUSAY NA MAMBABASA
AYON KAY WAPPLES
AYON KAY WAPLES MAY ILANG KATOTOHANAN UPANG MAGING
MAHUSAY NA MAMBABASA.

1. PAGBASA UPANG MAKUHA ANG KAALAMAN

2. PAGBASA NA HUMIHINGI NG PAGSANG-AYON SA IBA
3. PAGBASA NA NAGBIBIGAY -ALIW O KASIYAHAN SA MGA BAGAY NA
MAGAGANDA
4. PAGBASA UPANG MALIBANG O MAALIW
5. PAGBASA UPANG MAKAKUHA NG MGA PATUNAY O PROOF SA MGA
PAHAYAG AT PANIMULA.
 GAMIT NG PAGBASA

1. MAGIGING MABILIS ANG PAGKATUTO NG SINUMAN

2. MADALING MATUTUKLASAN ,MAKIKILLALA ANG NAKARAAN ,KASALUKUYAN
,MAGING ANG HINAHARAP SA PAMAMAGITAN NG MGA NAKASULAT SA
LITERATURE O PANITIKAN
3. MABILIS MAKAPAGLAKBAY SA MALAYONG LUGAR
4. MAGIGING MALAWAK AG KAALAMAN TUNGKOL SA MGA NAGAGANAP SA
IBA’T IBANG LUGAR, NAKALMBAG SA PAHAYAGAN ,MAGASIN AT MGA AKLAT
5. UMUUNLAD ANG MUNDO DAHIL SA MGA NAITALANG IBA’T IBANG
BABASAHIN.
 ANG KAHALAGAHAN NG PAGBASA AYON SA IBA’T IBANG
MANUNULAT

AYON KAY TOZE , ANG PAGBASA AY NAGBIBIGAY NG IMPORMASYON NA

NAGIGING DAAN NG KABATIRAN AT KARUNUNGAN.
AYON KAY WILLIAM GRAY (1950) KINILALANG “AMA NG PAGBASA “ ANG
PAGBASA AY ISANG PROSESONG BINUBUO NG APAT NA HAKBANG PAGKUHA
SA KAHULUGAN NG SALITA O KABALIGTARAN ;PAG UNAWA SA KAHULUGAN
NITO; REAKSYON SA KAHULUGAN O KABALIGTARAN NITO BATAY SA
KAALAMAN ; AT PAG UUGNAY SA IDEYA AT KARANASAN.
AYON KAY KENNETH GOODMAN (1982) ANG PAGBASAY ISANG SULIRANIN SA
PROSESONG PANGWIKA ,ISANG LARONG SAYKOLOHISTA .ANG KAAYUSAN
SA SALITA O PAHIWATIG NA SEMANTIC AY MAKAKATULONG NANG MALAKI SA
PAGKAINTINDI O PAGKAUNAWA SA MGA PAHAYAG. NANINIWALA SI
GOODMAN NA ANG PAGBABASA AY KINAPAPALOOBAN NG INTERAKSYON SA
PAGITAN NG WIKA AT KAISIPAN AT ANG PROSESO NITO AY PAG – IKOT NG
PAGHAHALIMBAWA, PAGLIKHA, PAGSUBOK AT PAGKILATIS SA KATOTOHANAN.
• INILARAWAN NI SMITH (1978) ANG DALAWANG URI NG
IMPORMASYONG HIGIT NA KAILANGAN SA LARANGAN NG
PAGBABASA, ANG BISWAL NA IMPORMASYON NA MAKUKUHA SA
MGA LIMBAG NA PAHINA AT ANG HINDI BISWAL NA
IMPORMASYONG SUMASAKLAW SA PAGKAUNAWA SA WIKA,
PAMILYAR SA PAKSA KAKAYAHAN SA PAGBASA ANG KAALAMAN
SA KAHULUGAN NG SALITA. AYON KAY SMITH, ANG KASANAYAN
SA PAGBASA AY NAKASALALAY SA HINDI GAANONG PAGGAMIT
NG MATA. HABANG NASASANAY ANG TAO SA PAGBASA, ANG
KANYANG NAIINTINDIHAN O NALALAMAN AY NASASALIG SA
KANYANG KAKAYAHAN.
 IBA’T IBANG URI O PATTERN NG PAGBASA

A. SCANNING (PAHAPYAW NA PAGBASA)

SA URING ITO NG PAGBASA, ANG PAGBABASA AY PAGGALUGAD SA
MATERIAL NA HAWAK TULAD NG PAGBASA SA MGA KEYWORD, PAMAGAT AT
SUBTITLES. DITO AY HINDI BINIBIGYANG PANSIN ANG SALITA, SA HALIP ANG
MAHALAGANG MENSAHE. NAGAGAMIT ANG SCANNING SA PAGHAHANAP NG
NUMERO NG TELEPONO SA DIREKTORYO, PAGHAHANAP NG TRABAHO O
PAGTINGIN SA DYARYO. DAPAT TANDAAN NA HINDI BINABASANG LAHAT ANG
KABUUAN NG ISANG MATERYAL.
B. SKIMMING (MABILISANG PAGBASA)

ITO AY PASAKLAW O MABILISANG PAGBASA UPANG MAKUHA ANG

PANGKAHALAHATANG IDEYA, IMPORMASYON O KAYAÝ PAGPILI NG MATERYAL
NA BABASAHIN. NAKASALALAY DITO ANG PAGTINGIN O PAGHANAP SA
MAHALAGANG IMPORMASYON NA MAARING MAKATUTULONG SA
PANGANGAILANGAN : TULAD NG TERM PAPER, THESIS RESEARCH WRITING AT
MARAMI PANG IBA. SA SKIMMING MABILIS ANG PAGGALAW NG MATA SA
PAGHAHANAP NG IMPORMASYON.
C. PRE – VIEWING
SA URING ITO SINUSURI MUNA ANG KABUUAN O PANGKALAHATAN AT ANG
ESTILO O REGISTER NG WIKA NG SUMUSULAT AT DI KAAGAD SA AKLAT O
CHAPTER. ANG GANITONG PARAAN AY NAKATUTULONG SA MABILIS NA
PAGBASA AT PAG - UNAWA SA BINABASA.
 IBA’T IBANG BAHAGDAN NG PRE – VIEWING

1. PAGTINGIN SA PAMAGAT, HEADING AT SUB – HEADING NA KARANIWANG

NAKASULAT NANG ITALIC.
2. PAGBASA NG HEADING NA NAKASULAT SA BLUEPRINT.
3. PAGBASA SA UNA AT HULING TALATA.
4. PAGBASA SA UNA AT HULING PANGUNGUSAP NG MGA TALATA.
5. KUNG MAY KASAMANG INTRODUKSYON O BUOD, LARAWAN, GRAP AT
TSART, ITO AY BINIBIGYAN – SURI O BASA.
6. PAGTINGIN AT PAGBASA NG TABLE OF CONTENTS O NILALAMAN
D. KASWAL
ITO AY PAGBASA NANG PANSAMANTALA O DI PALAGIAN; MAGAAN ANG
PAGBASA TULAD HALIMBAWA KUNG MAY HINIHINTAY O PAMPALIPAS NG ORAS.

E. PAGBABASANG PANG – IMPORMASYON

ITO’Y PAGBASANG MAY LAYUNING MALAMAN ANG IMPORMASYON TULAD
HALIMBAWA NG PAGBASA SA PAHAYAGAN UPANG ALAMIN KUNG MAY BAGYO,
KUNG MAY PASOK O WALA. ITO’Y PAGBASA NG AKLAT NA MAY LAYUNING
SUMAGOT SA MGA TAKDANG – ARALIN, UPANG MAPALAWAK ANG KAALAMAN
SA IBA’T IBANG ASPETO NA NAIS MATUKLASAN.
F. MASUSING PAGBASA
NANGANGAILANGAN ITO NG MAINGAT O MATINDING PAGBASA NA MAY
LAYUNING MAUNAWAANG GANAP ANG BINABASA PARA MATUGUNAN ANG
PANGANGAILANGAN TULAD NG REPORT O RESEARCH .

G. RE-READING O MULING BASA

ISINASAGAWA ANG MULING – BASA UPANG MAKABUO NG PAG – UNAWA O
MASAKYAN ANG KABUUANG DIWA NG MATERYAL NA BINABASA UPANG HIGIT
NA MAPALUTANG ANG TUNAY NA NILALAYON.
H. PAGTATALA (NOTE – TAKING)
ISA SA MAHALAGANG GAWAIN NA MAY KINALAMAN SA PANG – AKADEMYA
AT PANG – ARAW -ARAW NA GAWAIN ANG PAGKUHA NG TALA. ITO’Y
PAGBASANG MAY KASAMANG PAGTATAKDA NG MAHALAGANG IDEYA,
PANANAW, KAISIPAN, LOHIKA, PAG – IMBAK O PAGKALAP NG MGA
IMPORMASYON, KASAMA ANG MARKER PARA BIGYANG PANSIN O I –
HIGHLIGHT ANG BAHAGING MAHALAGA SA BINABASA.
SA TAHANAN, SALITA NG INA O MOTHER’S TALK; SA PAARALAN NAMAN ANG
KAPALIGIRAN ANG MABISANG PUNDASYON SA PAGTAMO NG KASANAYAN SA
PAGBASA.
 APAT NA HAKBANG SA PAGBASA
1. PAGKILALA – ISANG KAKAYAHAN SA PAGBASA SA PAGBIGKAS NG SALITA (PAGBASA) AT
PAG – UNAWA SA MGA SIMBOLONG NAKALIMBAG, PAGKILALA SA SALITA (WORD
PERCEPTION).
2. PAG – UNAWA (COMPREHENSION) – ANG PAG – UNAWA O PAG – ALAM SA MGA NAIS
NA IPAHAYAG O IPAABOT NG MGA SALITA, PANGUNGUSAP, TALATA O AKDA (PASULAT AT
PASALITA).
3. REAKSYON – ANG KAKAYAHANG HUMUSGA AT MAGPASYA AYON SA PANG – UNAWA
NG MAMBABASA. ANG PUNA AY NAIBIBIGAY SA AKDANG BINASA.
4. PAGLALAGOM – KAKAYAHANG DAPAT TAGLAYIN NG ISANG MAMBABASA; MAY
KAKAYAHANG PAGSAMA – SAMAHIN ANG MGA DAPAT AT DI – TAPAT AT ANG PAG –
UGNAY – UGNAY NG MGA TAMA AT BAGONG KAALAMAN. MAY KAKAYAHAN ANG
MAMBABASA NA ILARAWAN AT ILAHAD ANG ISANG AKDA SA MAAYOS AT MAGANDANG
PARAAN.
 MGA PARAAN NG PAGKUHA NG KAHULUGAN

NAKASENTRO ANG PAGBASA SA INTERPRETASYON O PAGBIBIGAY –

KAHULUGAN KAYA MAHALAGANG PAG – ARALAN ANG ILANG PARAAN NG
PAGKUHA NG KAHULUGAN O KATUTURAN.
1. PAHIWATIG NA KONTEKSTWAL (CONTEXT CLUE)
ANG DIWA NG PANGUNGUSAP AY MAHALAGA UPANG MADALING MAKUHA
AT MAUNAWAAN ANG KAHULUGAN NG ISANG SALITA BATAY SA KONTEKSTO O
PAGKAKAGAMIT NITO SA PANGUNGUSAP.
A. KATUTURAN O DEPINISYON:
MALUNGKOT ANG KAPALIGIRAN, TILA NAGBABADYA NA MAY MAGAGANAP
NA KAGULUHAN.

B. KARANASAN O EKSPERYENSYA:
NAGDADALAMHATI ANG ANAK SA BUHO SA MAAGANG PAGKAMATAY NG
INA.

C. SALUNGATAN:
NAGBAGO ANG PANANAW NIYA SA BUHAY NANG ITAKWIL NG SARILING
MAGULANG.
D. PAHIWATIG:
KAILANGANG PAGBALIKAN ANG NAKARAAN PARA MABATID ANG
KAMALIANG NAGAWA SA BAYAN.

E. PAGSUSURI:
PAGSUSURI NG SALITANG – UGAT AT PANLAPI UPANG MAKUHA ANG
KAHULUGAN NG SALITA.
HALIMBAWA :
• KABANSAAN – KA – BANSA – AN
• NADALUYAN – NA – DA – DALUY – AN
• NABAHAAN – NA – BAHA – AN
2. KOLOKASYON
ITO AY ANG PAGBIBIGAY – KAHULUGAN SA ISANG SALITA KASAMA NG IBA
PANG SALITA. INIISIP MUNA ANG PANGUNAHING KAHULUGAN NG SALITA
BAGO ANG IKALAWANG KAHULUGAN.
HALIMBAWA: INIISIP MUNA ANG KAHULUGAN NG MABABAW NA TUBIG
BAGO ANG MABABAW NA KATWIRAN AT MABABAW NA SALITA.
3. KLASTER
ITO AY ANG PAGBIBIGAY – KAHULUGAN SA MAGKAKAUGNAY NA SALITANG
HINDI NA KAILANGANG MAGTULAD NG BAHAGI NG PANANALITA. MAARING
GAMITIN ITO SAP AG – UUGNAY NG MGA KONSEPTO SA AGHAM AT ARALING –
PANLIPUNAN.
• PAARALAN – PRIBADO – PUBLIKO
• DAGAT – MALALIM – MAALON
• BULAKLAK – MASANGSANG – MABANGO
4. CLAUSE O PARIRALA
ITO AY PAGKUHA NG KAHULUGAN SA PAMAMAGITAN NG PAGPUPUNO NG
PANGUNGUSAP SA TULONG NG PAHIWATIG O CLUES NA MAARING SINTAKTIK
(BATAY SA ANYO O KAYARIAN NG MGA SALITA O PANGUNGUSAP ) O
SEMANTIC (AYON SA KAHULUGAN). SA PAGGAMIT NITO HINDI BINABAGO ANG
UNANG PANGUNGUSAP UPANG MAGKAROON NG KUMPLETONG KONTEKSTO.
PUPUNAN ANG BAWAT PUWANG NG WASTONG SALITA DEPENDE SA MGA
ISTRUKTURAL AT SEMANTICAL NA PAHIWATIG. KAKAILANGANIN DITTO ANG
MALAWAK NA KAALAMAN SA GRAMATIKA.
5. DENOTASYON AT KONOTASYON
TUNAY O AKTWAL NA KAHULUGANG PANDIKSYUNARYO ANG
DENOTASYON.MASASABING ANG DENOTASYON AY ANG EKSAKTO (PRECISE) O
TEKNIKAL NA KAHULUGAN NG SALITA. HALIMBAWA: SIMBAHAN AY LUGAR
(POOK) NA DINADALINGANAN NG MGA TAO.
ANG KONOTASYON AY ANG IPINAHIHIWATIG NA KAHULUGAN NG ISANG
TAO (IMPLIED O SUGGESTED MEANING ) SA ISANG SALITA.
HALIMBAWA : ANG SALITANG “AMPALAYA” HINDI LAMANG
NANGANGAHULUGAN NG ISANG URI NG GULAY KUNDI MAY KONOTASYON
DING PAGIGING KURIPOT O MARAMOT . SAMAKATWID ANG KONOTASYON AY
ANG DAGDAG NA KAHULUGAN NG SALITA.
 DIMENSYON SA PAGBASA

A. UNANG DIMENSYON
PAGTATAMO NG KAALAMANG LITERAL . MASASABING NARRATING O
NARANASAN ANG PANG UNAWANG LITERAL KUNG MAKAGAGAWA NG BUOD,
BALANGKAS NG PAGHAHANAY NG MGA KAISIPAN O MAIBIBIGAY ANG
PANGUNAHING KAISIPAN AT KASAKLAWAN NITO.
B. IKALAWANG DIMENSYON
PAGTATAMO NG KAALAMANG GANAP. ANG MAMBABASA O MAG
AARAL AY MAAARING MAGPAHAYAG NG SARILING PALAGAY,
MAGBIGAY NG PUNA O MAGHARAP NG IBANG KALUTASAN O
WAKAS, PAG-UNAWA SA MGA TAYUTAY O REGISTER NG PAHAYAG
AT NAGBIBIGAY NG SALOOBIN O PANDAMA.
C. IKATLONG DIMENSYON
KAKAYAHAN SA MAKABULUHANG PANGKRITIK ANG MAMBBABASA O MAG
AARAL AY INAALAM SA KAKINTALANG IBINADYA NG BINASA , NAGHAHAMON
SA MALAWAK AT DALISAY NA TALAKAYAN AT NAKIKITA ANG PAGKAKAIBA
ATPAGKAKATULAD NG MGA DIWA’T PANGYAYARI SA KATOTOHANAN,
NAGMUMUNGKAHING DALA NANG HIGIT NA MABISANG KALAGAYAN NG
PANGYAYARI AT NAKAPAGBIBIGAY NG MATAAS NA URI NG REAKSYON.
D. IKAAPAT NA DIMENSYON
KAKAYAHAN SA PAGLALAPAT AT PAG UUGNAY NG BINASA SA
PANSARILING KALAGAYAN. SA KALAGAYANG ITO, INUUGNAY NG
MAMBABASA ANG KANYANG BINASA SA SARILING KARANASAN O
BUHAY NA MAUUWI SA PAGMUMUNGKAHI O PAGTATAKDA NG
WASTONG DIREKSYON O PANUNTUNAN SA PAGBABAGO O
PAGWAWASTO NG KAALAMAN.
PAGBASA
 ANG DEPINISYON AT KASAKLAWAN NG PHOBIA

ANO ANG PHOBIA O TAKOT ? ITO’Y BAGAY NA LUBHANG KINATATAKUTAN NG

MGA TAO SAPAGKAT ANG MABISA AT EPEKTIBONG KINAKAILANGANG GAWIN
AY BAGUHIN ANG KANILANG ATTITUDE NA HINDI TOTOONG MAGBUBUNGA
NG ISANG MASAYA AT MAPAYAPANG PAMUMUHAY.
ANG SOCIAL PHOBIA AY MAY KINALAMAN SA TAKOT SA PAGIGING MASAYA
O PAGIGING EMBARRASSED.
ANG DALAWANG URING ITO NG PHOBIA AY MAHIRAP KONTROLIN KUNG
WALANG AGARANG LUNAS ANG MAISASAGAWA ; MAAARING
MAAPEKTUHAN ANG TRABAHO ,RELASYON AT BUHAY SA ARAW-ARAW.

ANG SPECIFIC PHOBIA AY KARANIWAN, MAS DOBLE SA BILANG NG

KABABAIHAN ANG NAGDURUSA SA GANITONG URI KAYSA KALALAKIHAN.
NAGSISIMULA SA PAGIGING DALAGA O BINATE, O SA MATANDA ,MINSAN DIN
SA KABATAAN , O MAAARING ITO’Y MAITUTURING NA CONGENITAL O
HEREDITARY O MULA ITO SA ISANG PAMILYA.
• ANG SOCIAL PHOBIA AY ANG PAGIGING CONCERN SA SARILI SA PANG
ARAW ARAW NA BUHAY LALO NA SA PANGSOSYAL NA SITWASYON.ANG
HIGIT NA PAGIGING MAHIYAIN,LAGING KINAKABAHAN AT ANG
PAGKAKAROON NG MATINDING ANXIETY;KASANGKOT DIN ANG
PAGIGING HINDI MAPAKALI PAG MAY KAUSAP NA IBANG TAO; ITO AY
MULA SA PAGKABATA AT NAMAMANA MULA SA PAMILYA;.
ANG ACUPUNTURE : SA MODERNONG MEDISINA
 ANO ANG “ACUPUNCTURE” ?

ITO AY ISANG MABISA AT KAKAIBANG PARAAN NG PANGGAMOT

SA PAMAMAGITAN NG PAGTUSOK NG KARAYOM SA KALAMNAN
NG KATAWAN , KUNG SAAN ANG MATINDING SAKIT AY
NARARAMDAMAN . ITO AY PROSESO NG PANGGAMOT NG MGA
CHINO, MAHIGIT NA APAT NA LIBONG TAON NA ANG NAKARAAN.
 PAANO ITO ISINASAGAWA?
• ISINASAGAWA ITO SA PAMAMAGITAN NG PAGTUSOK NG
KARAYOM NA MY KINALAMAN SA ACUPUNCTURE POINTS TUNGO
SA LAMAN NA TINATAWAG NA NEUROCEPTORS. IBINABAON ITO
SA LALIM NA ISA HANGGAT APAT NA PULGADA ,BAGAMAT ANG
LALIM NITO AY AYON SA TINDI NG KARAMDAMAN .MAAARI RING
ISANG PULGADA LAMANG . SA PAMAMAGITAN NG MALUMANAY
NA PAGPAPAINIT SA KALAMNAN ,GAMIT ANG
KARAYOM,ANUMANG KARAMDAMAN AY KUSANG
NAPAGAGALING.
ANG YIN AY TANDISANG TUMUTUKOY SA MALIWANAG ,POSITIBO
AT LUMALAWAK NA ASPETO NG BUHAY NG BAWAT NILALANG.
ANG YANG AY NANGANGAHULUGAN NG MADILIM,NEGATIBO AT
MAKITID NA BAHAGI NG BUHAY.
CLONING
 ANO ANG REPRODUCTIVE CLONING ?

• ANG REPRODUCTIVE CLONING AY ISANG TEKNOLOHIYA NA GINAGAMIT UPANG

MAG-GENERATE ANG ISANG URI NG HAYOP NA MAYROONG PAREHONG DNA.SA
PAMAMAGITAN NG MABISANG REPRODUCTIVE CLONING TECHNOLOGY ,SI DOLLY
NA ISANG URI NG TUPA ANG MATAGUMPAY NA HALIMBAWA SA GANITONG
PROSESO .SA ISANG NAIIBANG PROSESO NA TINATAWAG NA” SOMANTIC CELL
NUCLEAR TRANSFER “ ANG MGA SYENTIPIKONG DALUBHASA AY MASUSING
NAGLILIPAT NG KAGAMITANG GENETIC SA NUCLEUS SA ISANG DONOR NA ADULT
CELL ,ISANG ITLOG NA NUCLEUS; AT ANG GENETIC MATERIAL AY NATATANGGAL .
ANG MULING PAGBUBUO NG ITLOG KASAMA NA ANG DNA GALING SA ISANG
DONOR CELL AY DAPAT MAAYOS SA TUWIRANG PAGGAMIT NG KEMIKAL O NG
KURYENTE UPANG MAGKAROON NG CELL DIVISION .KAPAG ANG CLONED EMBRYO
AY NAKUHA ANG SPAT NA LAKI, ITO AY NALILIPAT SA BAHAY -BATA,AT DOON
NAGSISIMULA ANG PAGLAKI .
 ANO ANG THERAPEUTIC CLONING ?

• ANG “THERAPEUTIC CLONING” NA TINATAWAG DING”EMBRYO

CLONING “ AY GINAGAMIT NG MGA SIYENTIPIKO UPANG
MAKABUO NG HUMAN EMBRYOS PARA MAGAMIT NILA SA
PAGRIRISERTS . HINDI LAYUNIN NG PAMAMARAANG ITO ANG
MAKAGAWA NG ISANG “CLONED “ NA TAO KUNDI
MAKAKUHA NG “STEM CELLS” NA MAGAGAMIT NG MGA
SIYENTIPIKO SA KANILANG PAGSASALIKSIK SSA KAANYUAN
NG TAO AT SA PAGGAMOT NG IBA’T IBANG URI NG SAKIT NA
MAAARING DUMAPO SA KATAWAN NG TAO.
 ANO ANG MGA HAYOP NA NAGAMIT NA SA
CLONING ?

• MARAMING HAYOP NA ANG NAGAMIT NG MGA SIYENTIPIKO SA

“CLONING “ . ANG UNANG HAYOP NA GINAMIT SA “CLONING “
AY BUTETE O “TADPOLE” . ITO AY GINAMIT BAGO PA NAGAWA SI
“DOLLY” ,ANG KAUNA-UNAHANG MAMMAL NA IPINANGANAK SA
KAPAARANAN NG CLONING . PAGKATAPOS NI DOLLY AY
SINUBUKAN DING GAMITIN NG MGA SIYENTIPIKO ANG KAMBING
,BAKA,DAGA,BABOY,PUSA,KUNEHO , UNGGOY,MANOK,KABAYO,AT
ASO.
 ANG X-RAY

• ANG X-RAY AY GINAGAMIT NA MAHALAGANG INSTRUMENT SA

MGA OSPITAL O PAGAMUTAN.ANG URI NG NASABING
KAGAMITAN AY NAGHAHATID NG IMPORMASYON TUNGKOL SA
MICRO-LEVEL ,AT ULTIMATE IMAGE QUALITY.SA PAMAMAGITAN
NITO TAAL NA MAKIKITA ANG MAY MGA DEPEKTONG BAGAY
TULAD NG FLIP – CHIP SOLDIER BALLS O IE BOND WIRES.
 INCUBATOR

• ANG MAITUTURING NA UNANG NAKAPAGPAKITA NG ISANG BABY

INCUBATOR SA ESTADOS UNIDOS AY ANG TRANSMISSISSIPPI AT
INTERNATIONAL EXPOSITION.ANG BABY INCUBATORS AY UNANG NAIPAKITA
SA BUONG DAIGDIG SA PAMAMAGITAN NG FAIRS. ANG MALAKING
KONTRIBUSYON NA NAGAWA NG UTAK SA PAGKABATA NI DR. MARTIN
COUNEY -MAITUTURING NA ESPESYALISTA SA PAG AALAGA NG PREMATURELY
BORN INFANTS AY ISA SA PINAKAMAHALAGANG KONTRIBUSYON NA
NAGAWA ,NA MAY KAUGNAYAN SA KAGAMITANG PANGMEDIKAL.
• ANG INCUBATOR AY ISANG APARATO O ESPESYAL NA
CHAMBER NA GINAWA UPANG ANG MGA PREMATURE NA
SANGGOL AY MATULUNGAN SA KANILANG PAGLAKI ANG
IBA PANG PWEDENG ILAGAY SA INCUBATOR AY ANG
MGA ITLOG NG MGA MANOK . NOONG NAKARAANG
2002 NANG BILANG NG INCUBATORS SA AMERIKA AY
UMABOT NG 1000.
• SI GARDON ARMSTRONG AY ANG NAKAIMBENTO NG
INCUBATOR PARA SA MGA SANGGOL LALO NA SA MGA
PREMATURE. SIYA AY NAMATAY NOONG IKA-17 NG
ABRIL,1957.
 AUTO CLAVE

• ITO AY KAGAMITANG SYENTIPIKO NA GINAGAMIT SAP AG-

ESTERILISA NG MGA KAGAMITAN SA OSPITAL. ITO’Y MATIBAY
LALAGYAN NG MGA KAGAMITAN NA IDINADAAN SA PROSESO
NG STEAM UPANG MANATILING MALINIS ANG MGA BAGAY SA
LOOB NITO . GINAGAMIT ITO SA MGA LABORATORY
,MICROBIOLOGY SA LABAS AT LUGAR NA KINAKAILANGAN LALO’T
MAY KAUGNAYAN SA MGA REAKSYONG STERILITY KEMIKAL ,PARA
MAWALA ANG MGA BACTERIA ,VIRUS AT FUNGI .
 ANG STETHOSCOPE

• ITO AY INSTRUMENTING MEDICAL NA NAGDIDIKTA NG TUNOG SA

LOOB NA BAHAGI NG ATING KATAWAN ; KATULAD NG PUSO
,BAGA AT SIKMURA.

• ANG STETHOSCOPE AY MAY BELL SA DIAPHRAGM SA

TUMATANGGAP NG TUNOG AT MAY DALAWANG EARPIECE
UPANG ANG TUNOG AY MARIRINIG.
• SI RENE -THEOPILE – HYANCINTHE LOENNEC ,ISANG
FRENCH PHYSICIAN ANG UMIMBENTO NG STETHOSCOPE
NOONG 1819 . AT ANG MODERNONG STETHOSCOPE AY
NAIMBENTO NI GEORGE PHILIP CAMMANN,ISANG
AMERIKANONG MANGGAGAMOT.
•
 THERMOMETER

• ITO AY ISANG URI NG INSTRUMENTONG MEDICAL NA GINAGAMIT UPANG

MASUKAT ANG TEMPERATURE . ITO AY BINUBUO NG ISANG TUBONG PAYAT
NA SARADO SA ISANG DULO,AT MAY MERCURY RESERVOIR SA KABILA . ITO AY
PINATITILING NASA PRESERVED PARTIAL VACUUM UPANG HIGIT NA MAS
MAGING ACCURATE ANG SUKAT NG TEMPERATURE.KUNG ANG TEMPERATURA
AY TUMAAS,ANG MERCURY SA LOOB AY KUSANG AANGAT ,AT ANG
TEMPERATURA AY MABABASA SA PAMAMAGITAN NG ISKALA NA NASA TUBO .
MAITUTURING NA ANG MERCURY AY GINAGAMIT SA PAGSUKAT NG MGA
TEMPERATURA NG MGA SUMUSUNOD : ALCOHOL,AT IBA PANG URI NG
LIKIDO.
• FAHRENHEIT SCALE .AYON SA KANYANG SARILING PANANAW O
IDEYA ,ANG PANAHON NG PAG – SOLIDIFY NG TUBIG AY 32
DEGREES FAHRENHEIT ,AT ANG PAGKULO AY 212 DEGREES SA
STANDARD NG ATMOSPHERIC PRESSURE. NOONG KAPANAHUNAN
NIYA MARAMI ANG “TEMPERATE SCALE” NA NAGAWA KATULAD
NG CENTIGRADE O CELSIUS SCALE NA GINAWA NI ANDRES
CELSIUS ,ISANG SWEDISH ASTRONOMER ,NA PINAKATANGGAP NA
PANAHON NG PAGKULO AY 10 DEGREES.
• ANG KAUNA UNAHANG THERMOMETER AY
TINAWAG NA “THERMOSCOPES “.SI
SANTORIO,ISANG IMBENTOR NA ITALIAN ,UNANG
NAKAPAGLAGAY NG ISKALA NG NASABING
INSTRUMENTO.