Professional Documents
Culture Documents
Varayti NG WIka
Varayti NG WIka
HEOGRAPIKAL, MORPOLOHIKAL AT
PONOLOHIKAL NA VARAYTI NG WIKA
BALIK-TANAW
Mahuhulaan mo kaya ang kahulugan ng mga salitang nakasulat sa Hanay A? Hanapin sa Hanay B ang
palagay mo ay kahulugan ng bawat salita sa Hanay A.
A. Narinig mo na ba ang mga pahayag na “napatak ang mga dahon,” “nasuray ang dyipni,”
at “mapurol ang ulo”? Sa anong pagkakataon o sitwasyon mo naririnig ang mga ito?
B. Ano-anong bagay ang alam mong pumapatak, sumusuray, at mapurol?
Halimbawa:
• Ang salitang salvage ay nangangahulugang “iligtas o isalba” sa Ingles. Nang hiniram ng Filipino ang
salitang ito, kabaliktaran ang nagging kahulugan nito, dahil ang salvage ay nagging “pagpatay nang
hindi nilitis.”
• Ang “baka” sa Niponggo ay nangangahulugan ng “bobo” samantalang sa Filipino, ito ay isang hayop.
1. Ang ganitong pagkakaiba ay sa mga katawagan at kahulugan ay ng salitang ginagamit sa
iba’t ibang lugar ang tinatawag nating heograpikal na varayti ng wika.
Samantala, sa Maynila mas ginagamit ang “napatak” para sa tubig, gaya ng ulan at luha.
“NASURAY ANG DYIPNI”
Tagalog-Maynila kumain
Tagalog-Batangas (iba pang lalawigang nakain
Tagalog
Camarines Sur makakan
Legaspi City magkakan
Aklan makaon
Tausug kumaun
Bisaya mangaon
Pampanga mangan
• Sa pelikulang Heneral Luna, sa isang eksenang natimbuwang na ang Heneral sa dami ng
taga at tama ng baril na tinamo, ipinakita ang isang babaeng nasa bintana ng kumbento.
Nagsalita ang babae: “Nagalaw pa ba iyan?” Ipinapakita sa pangungusap na ito ang
varayti ng wikang gamit sa Hilagang Katagalugan: nagalaw sa halip na gumagalaw.
Iluto lutuin
Iihaw ihawin
Iinit initin
Igisa gisahin
HALIMBAWA:
Tandaan: Maging maingat sa paggamit ng panlapi. Kung minsan, hindi lamang varayti o magkaibang anyo
ng iisang salita ang sangkot sa usapan; maaari ding maging iba ang kahulugan.
HALIMBAWA:
acknowledgment acknowledgement
airplane aeroplane
anesthesia anaesthesia
analog analogue
catalog catalogue
characterize characterise
fiber fibre
theater theatre
enrollment enrolment
3. Ang pagkakaiba-ibang ito sa bigkas at tunog ng
mga salita ang tinatawag ba varayti sa ponolohiya.
• Bukod sa mga pagkakaiba sa katawagan at kahulugan (heograpikal na varayti), anyo at
ispeling (morpolohikal na varayti), nagkakaroon din ng pagbabago sa bigkas at tunog ng
mga salita ayon sa pangkat ng mga taong gumagamit nito.
• Tiyak na napansin mo na magkakaiba ang bigkas at tunog ng mga salita sa bawat lugar.
Katulad ng natalakay na, limilikha ng sariling wika ang mga taong magkakasama sa iisang
kultura at lugar. Sa paglikha ng kani-kaniyang wika, hindi maiwasang malikha rin ang
magkakaibang tunog at bigkas sa mga salita.
Dialectal accent
Ang ganitong varayti sa ponolohiya ay hindi eksklusibo sa mga wika sa pilipinas. Nangyayari rin ang
mga ganitong pagkakaiba sa bigkas at tunog sa ng wika sa daigdig. Narito ang ilang halimbawa: