Yunit III

Ang May Kakayahang Komunikatibo,

Panalo!
Aralin 9
Kakayahang
Lingguwistik
o
Kahulugan ng Kakayahang Lingguwistiko at Kakayahan
Komunikatibo
Tumutukoy ang kakayahang lingguwistiko sa abilidad ng isang
tao na makabuo at makaunawa ng maayos at makabuluhang
pangungusap.

Kakayahang komunikatibo, na nangangahulugan namang

abilidad sa angkop na paggamit ng mga pangungusap batay sa
hinihingi ng isang interaksiyong sosyal (Hymes 1972).
NOAM CHOMSKY
- ang kakayahang lingguwistiko ay
isang ideyal na sistema ng di-malayo o
likas na kaalaman ng tao hinggil sa
gramatika na nagbibigay sa kanya ng
kapasidad na gumamit at makaunawa ng
wika.
akayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino
Bahagi ng Pananalita sa Makabagong
Gramatika
A. Mga Salitang Pangnilalaman:
1. Mga nominal
a. Pangngalan – nagsasaad ng pangalan ng tao, hayop, bagay,
pook, katangian, pangyayari, at iba pa
b. Panghalip – pamalit o panghalili sa pangngalan

2. Pandiwa – nagsasaad ng kilos o nagbibigay-buhay sa pangkat ng

mga salita
3. Mga panuring
a. Pang-uri – nagbibigay-turing o naglalarawan sa pangngalan
at panghalip
b. Pang-abay – nagbibigay-turing o naglalarawan sa pandiwa,
pang-uri, at kapuwa pang-abay
akayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino
B. Mga Salitang Pangkayarian:
1. Mga Pang-ugnay
a. Pangatnig – nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, o
sugnay (halimbawa: at, pati, ni, subalit, ngunit)
b. Pang-angkop – katagang nag-uugnay sa panuring at salitang
tinuturingan (halimbawa: na, -ng)
c. Pang-ukol – nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang salita
(halimbawa: sa, ng)
2. Mga Pananda
a. Pantukoy – salitang laging nangunguna sa pangngalan o
panghalip (halimbawa: si, ang, ang mga)
b. Pangawing o Pangawil – salitang nagkakawing ng paksa o
simuno at panaguri (halimbawa: ay)
Kakayahang Lingguwistiko sa Wikang
Filipino
Ortograpiya ng Wikang Filipino
A.Pasalitang Pagbaybay

Paletra ang pasalitang pagbaybay sa wikang Filipino na

nakaayon sa tunog-Ingles ng mga titik, maliban sa Ñ (enye)
na tunog-Espanyol.

Ibig sabihin, isa-isang binibigkas sa maayos na

pagkakasunod-sunod ang mga titik na bumubuo sa isang
salita, pantig, daglat, inisyal, akronim, simbolong pang-
agham, at iba pa.
akayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino
kayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino
akayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino
akayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino

B. Pasulat na Pagbaybay
Narito naman ang ilang tuntunin sa pagbaybay ng mga salita,
partikular sa paggamit ng walong dagdag na titik (c, f, j, ñ, q, v, x, z)
para sa:
1. Pagpapanatili ng mga kahawig na tunog sa pagsulat ng mga
salita mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas.
Halimbawa:
palavvun (Ibanag) bugtong
kazzing (Itawes) kambing
jambangán (Tausug) halaman
safot (Ibaloy) sapot ng gagamba
masjid (Tausug, Mëranaw) gusaling samabahan ng mga Muslim
akayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino

B. Pasulat na Pagbaybay
2. Mga bagong hiram na salita sa mga wikang banyaga. A
saklaw ng panuntunang ito.
Halimbawa:
selfie
digital detox
akayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino
Pagpapalit ng D Tungo Sa
R;
 Sa kaso ng din/rin, daw/raw, ang D ay napapalitan ng R kung ang
sinusundan nitong salita ay nagtatapos sa patinig o sa malapatinig na W at
Y
halimbawa:
malaya rin
mababaw raw

 Nanatili ito sa D kung sa katinig naman nagtatapos ang sinusundang salita

(halimbawa: aalis din, malalim daw). Gayundin, nananatili ang D kung ang
sinusundang salita ay nagtatapos sa –ra, -ri, -raw, o –ray
halimbawa:
maaari din,
araw-araw daw
akayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino
Paggamit ng “Ng” At
“Nang”
May limang tiyak na paggamit ng nang:

a. bilang kasingkahulugan ng noong

b. bilang kasingkahulugan ng upang o para

c. katumbas ng pinagsamang na at ng
halimbawa:
akayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino
Paggamit ng “Ng” At
“Nang”

d. pagtukoy sa pang-abay na pamaraan at

pang-abay na panggaano
“Tumaas nang sobra ang presyo ng
langis.”
e. bilang pang-angkop ng inuulit na salita
kayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino
Wastong Gamit ng Gitling (-)
a. sa inuulit na salita, ganap man o hindi

b. sa isahang pantig na tunog o onomatopeya

c. sa paghihiwalay ng katinig at patinig

d. sa paghihiwalay sa sinusundang pangngalang pantangi

e. sa paghihiwalay sa sinusundang banyagang salita na nasa

orihinal na Baybay
akayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino

f. sa pantig na may kakaibang bigat sa pagbigkas, partikular sa sinaunang

Tagalog at sa iba pang wika sa Pilipinas
halimbawa:
gab-i, mus-ing lab-ong
g. sa bagong tambalang salita
halimbawa:
lipat-bahay amoy-pawis
h. sa paghihiwalay ng numero sa oras at petsang may ika-
halimbawa:
ika-12 ng tanghali ika-23 ng Mayo

i. at sa pagbilang ng oras, numero man o salita, na ikinakabit sa alas-

halimbawa:
alas-2 ng hapon alas-dos ng hapon
akayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino

i. sa kasunod ng “de”
halimbawa:
de-lata de-kolor
j. sa kasunod ng “di”
halimbawa:
di-mahawakan di-kalakihan
k. sa apelyido ng babaeng nag-asawa upang maipakita
ang orihinal na
apelyido noong dalaga pa
halimbawa:
Genoveva Edroza-Matute