Republika Ng Pilipinas

KAGAWARAN NG EDUKASYON

KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA
WIKA AT KULTURANG PILIPINO
IKALAWANG MARKAHAN
KAKAYAHANG LINGGWISTIKO
 Ano ang
kakayahang
lingwistiko?
Kakayahang Gramatikal

Ayon kina Canale at Swain, ito ay

ang pag-unawa at paggamit sa
kasanayan sa ponolohiya,
morpolohiya, sintaks,
semantika, gayundin ang mga
tuntuning pang-ortograpiya.
Kakayahang Gramatikal

Ang komponent na ito ay

magbibigay kakayahan sa taong
nagsasalita upang magamit ang
kaalamn at kasanayan sa pag-
unawa at pagpapahayag sa literal
na kahulugan ng mga salita.
 Mungkahing Komponent ng
Kakayahang Lingguwistiko o
Kakayahang Gramatikal (Celce-
Murcia, Dornyei, at Thurell –
1995)
Sintaks

Sintaks-pagsasama ng mga salita upang makabuo ng

pangungusap na may kahulugan.
Estraktura ng pangungusap
Tamang pagkakasunod-sunod ng mga salita
Uri ng pangungusap ayon sa gamit (pasalaysay,
patanong, pautos, etc.)
Uri ng pangungusap ayon sa kayarian (payak,
tambalan, hugnayan, langkapan)
Pagpapalawak ng pangungusap
 Estruktura ng pangungusap

- Simuno o Paksa (Subject sa wikang Ingles) ang

bahaging pinag-uusapan o pinagtutuunan ng pansin sa
loob ng pangungusap. Ang paksa o simuno ay maaaring
gumaganap ng kilos o pinagtutuunan ng diwang isinasaad
sa pandiwa at ganapan ng kilos ng pandiwa.

- Panaguri (Predicate sa wikang Ingles) ang bahagi

ng pangungusap na nagbibigay ng kaalaman o
impormasyon tungkol sa paksa. Ito ay naglalahad ng mga
bagay hinggil sa simuno.
Tamang Pagkakasunod-sunod ng mga Salita
Pangunahing Uri ng Pangungusap

Karaniwan
- Maganda si Khristiane.
- Pumunta si Thom sa palengke.
- Gustong maglaro ng basketball ni Nico.
 Di Karaniwan
- Si Allen ay nakatulog sa classroom.
- Tayo ay nalulungkot sa pagkawala ni Carlo james.
- Sina Nieva at Christine ay sumayaw sa kanto.
Ang gamit ng pangungusap na may AY
Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit

1. Pasalaysay o Paturol
Ito ay nagsasalaysay ng katotohanan o
pangyayari. Lagi tiong nagtatapos sa tuldok.

Mga Halimbawa
- Si Norberto ay isang matagumpay na arkitekto.
- Ang mundo ay umiikot sa sarili nitong axis.
- Ang daigdig ay ang tanging planetang may
buhay.
Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit

2. Patanong
Ito ay nag-uusisa tungkol sa isang katotohanan o
pangyayari. Tandang pananong(?) ang bantas sa
hulihan nito.
Mga Halimbawa
- Saan-saan matatagpuan ang magagandang
tanawin ng Pilipinas?
- Kailan ang huling pagsusulit para sa kasalukuyang
semester?
- Kanino makukuha ang mga klas kards?
Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit

2. Patanong
Ito ay nag-uusisa tungkol sa isang katotohanan o
pangyayari. Tandang pananong(?) ang bantas sa
hulihan nito.
Mga Halimbawa
- Saan-saan matatagpuan ang magagandang
tanawin ng Pilipinas?
- Kailan ang huling pagsusulit para sa kasalukuyang
semester?
- Kanino makukuha ang mga klas kards?
 Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit

3. Padamdam
Ito ay nagsasabi ng matinding damdamin gaya ng tuwa,
lungkot, pagkagulat, paghanga, panghihinayang at iba
pa. Karaniwang nagtatapos ito sa tandang panamdam.
Maaari ring gamitin ang tandang pananong.
Mga Halimbawa
- Ay! Tama pala ang sagot ko.
- Ano? Hindi mo pa natatapos ang proyekto natin?
- Yehey! Wala na namang pasok.
 Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit

4. Pautos o Pakiusap
Ang pautos ay nagpapahayag ng obligasyong
dapat tuparin, samantalang ang pakiusap ay
nagpapahayag ng pag-utos sa magalang na
pamamaraan. Nagtatapos ito sa tuldok.
 Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit

Mga Halimbawa
Pautos
- Mag-aral kang mabuti.
- Nararapat lamang matutong sumunod ang mga
mag-aaral ng seminary sa patakaran ng Bible School.

Pakiusap
- Pakibigay mo naman ito sa iyong guro.
- Maari bang iabot mo ang aklat na iyan?
 Uri ng pangungusap ayon sa
pagkabuo o kayarian.

1. Payak – isang diwa lang ang tinatalakay.

– maaaring may payak na simuno at
panaguri.
Hal. Maraming biyayang bigay ang Panginoon
sa mga tao.
 Payak na Pangungusap

Payak ang pangungusap kapag nagpapahayag

ng isang diwa, maaaring tambalan ang simuno
at panaguri na pinag-uugnay ng at.
• Mega star si Sharon.
• International star si Lea.
• Mang-aawit si Sharon at si Lea.
• Artista ang mang-aawit na si Lea.
• Artista at mang-aawit sina Lea at Sharon.
2. Tambalan – may higit sa dalawang kaisipan.
– binubuo ng dalawa o higit pang diwa /sugnay na
nakapag-iisa.
– ginagamitan ng pangatnig na magkatimbang
Hal. Ang biyaya ay kusang-loob na ibinibigay at ito
ay kaloob na  walang bayad.
Ang mga pangatnig na magkatimbang ay at,
pati, saka, o, ni , maging, ngunit.
 Payak na Pangungusap

 Mega star si Sharon at international star si

Lea.
  Naghihimala ang Birhen sa Agoo at
naghihimala rin ang Birhen sa Lipa.
 May kapansanan siya subalit napaglabanan
niyang lama ang pagsubok sa buhay.
 Matanda na siya datapwat malakas pa ang
tuhod niya.
 SUGNAY

 Ang Sugnay ay bahagi ng mga salita

pangungusap na buo ang diwa.
Maroong itong dalawang uri, ang
sugnay na makapag-iisa at sugnay
na di mag-iisa.
 Sugnay na makapag-iisa - ito ay
maaaring tumayo bilang payak na
pangungusap.
- Ang  ating  mga tahanan ay  linisan.
- Nagluluto ako na ako ng ulam.
- Ang aking takdang araling ay tapos na.
- Si itay ay nagpunta sa doktor.
- Ako ay kakain ng gulay.
 Sugnay na di makapag-iisa -
mayroon itong paksa at panaguri ngunit
hindi buo ang diwa ng ipinahahayag.
Kailangan nito ng sugnay na makapag-
iisa upang mabuo ang diwa.
- upang di pamugaran ng lamok.
- nang sila ay dumating.
-kaya pwede na akong maglaro sa labas.
- upang magpagamot.
- para maging malusog ang aking
katawan.
(naka-highlight sa pula = makapag-iisa        pag berde
= di makapag-iisa)
1. Ang  ating  mga tahanan ay  linisan  upang di
pamugaran ng lamok.
2. Nagluluto na ako ng ulam nang dumating sila.
3. Ang aking takdang araling ay tapos na, kaya
pwede na akong maglaro sa labas.
4. Si itay ay nagpunta sa doktor upang magpagamot.
5. Ako ay kakain ng gulay  upang maging malusog
ang aking katawan.
 HALIMBAWA

(naka-highlight sa pula = makapag-iisa        pag berde

= di makapag-iisa)
1. Ang  ating  mga tahanan ay  linisan  upang di
pamugaran ng lamok.
2. Nagluluto na ako ng ulam nang dumating sila.
3. Ang aking takdang araling ay tapos na, kaya
pwede na akong maglaro sa labas.
4. Si itay ay nagpunta sa doktor upang magpagamot.
5. Ako ay kakain ng gulay  upang maging malusog
ang aking katawan.
 Hugnayan

- pangungusap na binubuo ng isang sugnay na

makapag-iisa at  sugnay na di makapag-iisa.
– ginagamitan ng pangatnig na di-magkatimbang
( kung, nang, bago, upang, kapag, dahil sa, sapagkat)
Hal. Mabuti ang mag-asawa sapagkat tumutulong sa mga
kapitbahay na nangangailangan.
( ang may salungguhit ay sugnay na makapag-iisa; walang
salungguhit ay sugnay na di makapag-iisa)
 4. Langkapan – pangungusap na binubuo ng
tambalan at hugnayang pangungusap ( binubuo ng
dalawang sugnay na nakapag-iisa at    sugnay na di
nakapag-iisa)
Hal.   Mabuti ang mag-asawa at sila ay may busilak na
puso dahil sinusunod nila ang utos ng Panginoon.
(walang salungguhit ay sugnay na makapag-iisa; may
salungguhit sugnay na di- makapag-iisa)
 Hugnayan ang pangungusap na binubuo ng
malaya at di malayang sugnay na
pinangungunahan ng kung, kapag,
 sapagkat, upang, nang, pagkat,dahil sa. May
simuno at panaguri ang sugnay tulad ng
pangungusap ngunit bahagilamang ito ng
pangungusap.
 Kung may pananalig ka sa sarili, magtatagumpay ka. 
 Habang nasa kabundukan pa ang Bundok Pinatubo
ang lahar malaking panganib angdarating.
  Nararapat puntahana ang mga makasaysayang pook 
upang maisadiwa ang mganagawang kabayanihan ng
ating kalahi.
 Kilalanin natin ang katangian ng ating bansa nang
maipagmalaki natin ito.
 Samantalang nasa isip mo iyon walang mangyayari sa
buhay mo.
MORPOLOHIYA

- ang pag-aaral ng mga morpema ng isang wika at

nagpagsasama-sama ng mga ito upang makabuo
ng salita. 
- Ang morpema ay maaaring isang salitang-ugat o
isang panlapi. 
-  Ang salitang makahoy, halimbawa ay may
dalawang morpema: (1) ang unlaping {ma-} at ang
salitang-ugat na {kahoy}.
MORPOLOHIYA

- Sa halimbawang salitang makahoy, maaaring

masabing ang ibig sabihin nito’y “maraming
kahoy”. Ang salitang ugat na kahoy ay nagtataglay
rin ng sariling kahulugan. Ito ay hindi na mahahati
pa sa lalong maliliit na yunit namay kahulugan.
Ang ka at hoy, ay mga pantig lamang na walang
kahulugan. May pantig na panghalip na ka sa
Filipino, gayundin naman ng pantawag
na hoy, ngunit malayo na ang kahulugan ng mga
ito sa salitang kahoy.
MORPOLOHIYA

- Samantala, pansinin ang salitang babae, ito ay

binubuo lamang ng iisang morpema. Hindi na ito
mahahati pa sa maliit na yunit o bahagi nang hindi
masisira ang kahulugan. Hindi morpema ang mga
sumusunod na maaaring makuha sa babae: be, e,
baba, bae, bab, aba, abab, at ab. Maaaring
maibigay tayong kahulugan sa baba at aba
ngunit gaya ng naipaliwanag na, malayo na ang
kahulugan ng mga ito sa babae.
Bahagi ng Pananalita

 Pangngalan - (noun) 
- mga pangalan ng tao, hayop, pook, bagay,
pangyayari. Ginamit ito sa pagtawag sa pangalan
ng mga hayop, tao, atbp.

Halimbawa: Corazon Aquino, bata, babae

Bahagi ng Pananalita

 Panghalip - (pronoun)
- paghalili sa pangngalan.
Halimbawa: ako, ikaw, siya, atin, amin, kanya.
Bahagi ng Pananalita

 Pandiwa - (verb)
- bahagi ng pananalita na nagsasaad ng kilos.
Halimbawa: sayaw, tuwa, talon.
Bahagi ng Pananalita

 Pangatnig - (conjunction)
- ginagamit para ipakita ang relasyon ng mga
salita sa pangungusap.
Halimbawa: dahil, maging, man, gawa ng,
upang, nang, para, samantala atbp
Bahagi ng Pananalita

 Pang-ukol - (preposition)

- ginagamit kung para kanino o para

saan ang kilos.
Halimbawa: para, ukol, ayon
 Mga uri o mga karaniwang
pang-ukol
sa/sa mga alinsunod sa/kay
ng/ng mga hinggil sa/kay
ni/nina
nang wala
kay/kina
sa/kay para sa/kay
labag sa  laban sa/kay
nang may ayon sa/kay
tungkol sa/kay tungo sa
mula sa 
Bahagi ng Pananalita

 Pang-angkop - (ligature)
- bahagi ng pananalita na ginagamit
para maging maganda pakinggan
ang pagkakasabi ng pangungusap.
Halimbawa: na, ng, g. magandang
bata.
 May tatlong pang-angkop ang
ginagamit sa pag-uugnay ng mga salita

1. Pang-angkop na na - Ito ay nag-uugnay

ng dalawang salita na kung saan ang
naunang salita ay nagtatapos sa mga
katinig maliban sa titik n. Isinusulat ito
nang kahiwalay sa mga salitang pinag-
uugnay.
Halimbawa:
Ang malinis na hangin ay ating kailangan.
 May tatlong pang-angkop ang
ginagamit sa pag-uugnay ng mga salita

2. Pang-angkop ng ng - Ito ay

isinusulat karugtong ng mga salitang
nagtatapos sa mga patinig (a, e, i, o u).
Halimbawa:
Pinipigil ng malalaking ugat ng mga
puno ang baha.
 May tatlong pang-angkop ang
ginagamit sa pag-uugnay ng mga salita

3) Pang-angkop na g - ginagamit

kung ang salitang durogtungan ay
nagtatapos sa titik na n.
Halimbawa: Isang masunuring
bata si Nonoy.
Bahagi ng Pananalita

 Pang-uri (adjective)
-naglalarawan ng katangian ng
pangngalan o panghalip.
Halimbawa: matangkad, mabango,
mababaw
Magandang bata.
Bahagi ng Pananalita

Pang-abay - (adverb)
- naglalarawan sa pang-uri, pandiwa at
kapwa nito pang-abay .
Halimbawa: taimtim, agad, tila, higit,
kaysa
Nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing, buhat,
mula, umpisa, hanggang
Kahapon, kangina, ngayon, mamaya, bukas,
sandali,atb.
Araw-araw, tuwing umaga,taun-taon atb.
Sa, kay, kina
marahil, siguro, tila, baka, wari, atb.
Bahagi ng Pananalita

 Pantukoy - (article o determiner )

- tinutukoy ang relasyon ng
paksa at panag-uri sa pangungusap.

Halimbawa: si, ang, ang mga, mga

Bahagi ng Pananalita

Pantukoy na Pambalana -
tumutukoy sa mga pangngalang
pambalana
Halimbawa: ang, ang mga,
mga
Bahagi ng Pananalita

Pantukoy na Pantangi -
tumutukoy sa pangngalang
pantangi (tiyak na tao)
Halimbawa: si, sina, ni, nina,
kay, kina
Bahagi ng Pananalita

 Pangawing - (linker)
- nagpapakilala ng ayos ng mga
bahagi ng pangungusap.
- AY ito ang pang-dugtong sa mga
pangungusap na di-karaniwang ayos
 Dalawang uri ng morpema
ayon sa kahulugan. 

Mga morpemang may kahulugang

leksikal (content words)
- ang morpema ay nakakatayo ng mag-
isa sapagkat may angkin siyang
kahulugan na hindi na
nangangailangan ng iba pang salita.
 Content Words 

 Pangngalan:    Rik, dance, olympic, aso, tao, lapis

Panghalip: siya, kayo, tayo, sila, ako, ikaw, atin,
Pandiwa:  sumayaw, nanalo, mag-aral, kumakanta
 Pang-uri:  banal, maligaya, palaaway, makinis
 Pang-abay: magaling, kahapon, kanina, doon
 Dalawang uri ng morpema
ayon sa kahulugan. 

Mga Morpemang may kahulugang

pangkayarian (function words)
-mgasalitang nangangailangan ng iba
pang mga salita upang mabuo ang
kanilang gamit sa pangungusap. 
- ang mga ito ay nagpapalinaw sa
kahulugan ng pangungusap
 Function Words 

 Pang-angkop:  na, -ng
 Pangatnig: kaya, at, o saka, pati
 Pang-ukol: sa, tungkol sa/kay, ayon sa/kay
 Pananda: ay, si, ang, ng, sina, ni/nina,
kay/kina
Leksikon
 Ponolohiya
-- ang tawag sa maagham na
pag-aaral ng tunog.
-- pinag-aaralan ang wastong
bigkas ng mga tunog na
tinatawag na ponema.
Ponema – ang tawag sa mga yunit
ng tunog ng isang wika
( Phoneme) phone -- tunog
eme -- makabuluhan
Ponema – tumutukoy ito sa
makabuluhang tunog – ang bawat
ponema ay maaaring makapagbago ng
kahulugan ng isang salita.
Hal. Nasa- pasa

-- Maari ring di makapagpabago –

Malayang nagpapalitan
Hal. Babae-babai; lalake-lalaki
 2 uri ng ponema
ponemang katinig – binubuo ng 16 na ponema–
16
/ b/, /p/, /k /, /g/, /d/, /t/, /h/, /s/,
/l/, /r/, /m/, /n/, /ng/, /w/,/y/
ponemang patinig - ayon sa mga linggwista at
ilang mananaliksik, tatatlo lamang ang
patinig ng Filipino; /a/, /i/, at /u/. Ayon
kay Cubar (1994) ang fonemang /e/ at /o/ ay
hiram na salita sa Kastila at English.
 Ponemang Malayang nagpapalitan- ang tunog na
/e/ at /i/ o /o/ at /u/ ay malayang
nagkakapalitan na hindi nagbabago ang
kahulugan ng mga salita

HALIMBAWA:
babai -- babae
lalaki ---lalake
Diptonggo/ Malapatinig – tumutukoy ito
sa pinagsamang tunog ng isang patinig
/a,e,i,o,u / at tunog ng isang malapatinig
/w, y/ sa iisang pantig. (aw, iw, ow,ay
ey,oy,uy)

Hal. araw, ayaw, baboy, aliw, sisiw, kahoy,

tuloy, sawsaw, kasuy, wow, bahay, kalay,
gulay
Klaster o Kambal Katinig– ito ay
magkasamang tunog ng dalawang
ponemang katinig sa iisang pantig;
matatagpuan ito sa– inisyal, sentral,
pinal

Hal. Blusa, kwento, hwag, traysikel

transportasyon,
Pares Minimal –
magkatugmang salita na hindi
magkaugnay na kahulugan subalit
tugmang-tugma sa bigkas maliban
sa isang ponema.

Hal. Pala-bala ; hari- pari; tali-bali

Ortograpiya

Mga grapema (pasulat na simbolo sa praktikal na

ortograpiya ng wikang pambansa ay binubuo ng letra at di
letra)

-titik at di titik
Patinig at palatinigan
Tuntunin sa pagbaybay
Tuldik
Mga bantas
 Lapat-Kaalaman

Lapatan ng angkop na dayalogo ang mga larawan sa

ibaba. Ibatay ito sa kilos at rekasyon ng mga tauhan.