ქცევის ფიზიოლოგია

ქცევის ენდოკრინული
რეგულაცია

გიორგაძე ნინო
 ადაპტაციური რეაქციების
ჩამოყალიბებას ემსახურება
როგორც ნერვული სისტემა,
აგრეთვე ენდოკრინული სისტემა.
ეს არის კომუნიკაციური ქსელი,
რომელიც აგზავნის “მესიჯებს”
მთელს სხეულში სისხლის
ნაკადის მეშვეობით.
“მესიჯებს” წარმოდგენენ
ჰორმონები- ქიმიური ნაერთებია,
რომლებიც ცირკულირებენ
სისხლში და არეგულირებენ
სხეულის ფუნქციონირებასა და
ზრდას.
როგორც ვიცით ჰორმონებს
გამოიმუშავებენ ჯირკვლები.
განასხვავებენ 3 ტიპის ჯირკვალს:
1. ეგზოკრინულ ჯირკველბს
გააჩნიათ სადინრები, რომლის
მეშვეობით უკავშირდებიან
ორგანოებს და არაგულირებენ
მათ ფუნქციას.
2. ენდოკრინული ჯირკვლები
შემოფარგლულია
სისხლძარღვით,სადაც
გადადის ჰორმონები. მათ არ
გააჩნიათ სადინარი
3. პარაკრინული ჯირკვლები
სეკრეტებით ახლომდებარე
უჯრედების ფუნქციებს
არეგულირებენ. მათ
შეუძლიათ შეასრულონ
ფუნქცია როგორც
ენდოკრუნილი, აგრეთვე
ეგზოკრინული ჯირკვლების
მსგავსათ.
ადამიანის სხეულს გააჩნია
როგორც გარე, ისე შინაგანი
სამყარო აღქმის უნარი, იმ
მოვლენის შესახებ, რომელიც
შეიძლება მივიღოთ გარემოდან
სხვადასხვა სიგნალის მეშვეობით.
ადამიანის ორგანიზმში ასეთი
სიგნალების აღქმას ახდენენ
რეცეპტორები. რეცეპტორი
მაღალი მგრძნობელობის მქონე
უჯრედის ნაწილია,მრავალი
შინაგანი ფაქტორისა და გარეგანი
სტიმულების აღქმის უნარი
გააჩნია, მათი ტრანსფორმაცია
იწვევს ტვინში ინფორმაციის
გადაცემას მზა იმპულსის სახით.
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ,
გარედან მიღებულ ნებისმიერ
ინფორმაციის აღქმა სწორად
აღქმა რეცეპტორების წყალობით
ხორციელდება. ისინი სხვადასხვა
სახის გვხდება ორგანიზმში.
რაც შეეხება ენდოკრინულ
სისტემაში მოქმედ რეცეპტორებს,
ისინი უშუალოდ უჯრედის
მემბრანაში მდებარეობენ და
როგორც გასაღები კლიტეს, ისე
უკავშირდებიან მათ
სპეციფიკური ჰორმონები.
ენდოკრინულ სისტემაშ
მოქმედი ჰორმონები
რამოდენიმე ტიპისაა:
• ცილოვანი/ პეპტიდური
ჰორმონები - ჰოდროფილური,
დიდი ზომისა არიან, რის გამოც
ჭირდებათ რეცეპტორი, აქვს
მოქმედების მეორადი
მესენჯერის მექანიზმი.
ჰორმონების უმეტესობა
ცილოვანია.მაგალითად,
ინსულინი.
• სტეროიდული ჰორმონები-
მცირე ზომის, ჰიდროფობური,
მოგზაურობს სისხლში
გადამტანების საშუალებით.
მოქმედებენ ციტოპლაზმის ან
ბირთვის
რეცეპტორზე.მაგალითად,
ესტრადიოლი.
 H-P-A ჰიპოტალამო-
ჰოპოფიზარულ-თირკმელზედა
ჯირკვლის ღერძი.
როგორც უკვე ვახსენეთ,
ჰიპოთალამუსი წარმოადგენს
ჩართველს ყველა პროცესისა,
რომელიც ორგანიზმში
მიმდინარეობს. ჰიპოთალამუსი
ჰიპოფიზთან ერთად ქმნის H-P-A
ღერძს, რომელიც არეგულირებს
ჰორმონულ სეკრეციას. ღერძი
აგრეთვე უკავშირდება
თირკმელზედა ჯირკვალს. ღერძი
ახორციელებს ზრდას,
მეტაბოლიზმის, სტრესზე პასუხს,
გამრავლების მედიაციას, ხოლო
მეორადად ყველაფერ
დანარჩენში მონაწილეობს.
ჰიპოთალამუსის ჰორმონები
ჰიპოთალამუსში გამომუშავდება
RH-რილიზინგ ჰორმონები,
რომლებიც არიძულებენ სხვა
სტრუქტურებს გამოიმუშავონ
შესაბამისი ჰორმონები; და RIH-
რილიზინგ მაინჰიბირებელი
ჰორმონები, რომლებიც აკავებენ
სხვადასხვა ჰორმონების
სინთეზს. მაინჰიპირებლებს
მიეკუთვნება- სომატოსტატინი,
PIH პროლაკტინის
მაინჰობირებელი ჰორმონნები,
გამომყოპი ჰორმონები- TRH
თორეოტროპინის გამომყოფი,
GHRH ზრდის ჰორმონის
გამომყოფი ჰორმონი.
ჰიპოფიზის ჰორმონები
უკანა წილის ჰორმონებს
მიეკუთვნება- ოქსიტოცინი, მისი
ფუნქცია დაავშირებულია
შარდის გამოყოფასთან,
მშობიარობასთან, რძის
გამოყოფასთან, ვაზოპრესინი-
სამიზნე-თირკმელი, ფუნქცია-
წყლის რეაბსორბცია.
წინა წილი-
თიროიდმასტიმულირებელი
ჰორმონი-სამიზნე-ფარისებრი
ჯირკვალი- ფუნქცია- თიროიდის
სინთეზი და გამოყოფა;
ადენოკორტიკოტროპული
ჰორმონი-თირკმელზედა
ჯირკვლის ქერქი-
კორტიკოზილოს გამოყოფა.
პროლაკტინი-სარძევე
ჯირკვალი-რძის გამოყოფა.
მალუთეინიზირებელი-გონადები-
სასქესო ჰორმონების
პროდუქცია.
ფარისბრი ჯირკვლისა და
თირკმელზედა ჯირკვლის
ჰორმონები

ფარისბრი ჯიკვლის ერთ-ერთი

ფინქცია შეინახოს იოდი და
წარმოქმნას თიროიდი, აქვე
წარმოიქმნება უჯრედების ზრდის
ჰორმონი, კალცეტონინი,
თირკმელზედა ჯირკვლისა და
სასქესო ჯირკვლების
მარეგულირებელი ჰორმონები.
თირკმელზედა ჯირკვლის
ქერქოვან ნაწილში გამომუშავდება-
კორტიკოზოლი, ანდროგენები,
ალდოსტერონი(არეგულირებს
ელექტროლიტების დონეს
სისხლში); შიგნითა ნაწილი
მონაწილეობს სიმპატიკური
ნერვიული სისტემის რეგულაციაში,
გამოყოფს ადრენალინსა და
ნორადრენალინს.
ეს არის ჩემი ფისო- მიმი. ის გოგოა. მე
მიმი მომიყვანეს როდესაც ის 3 თვის
იყო. ვინადიან თბილისში ბინაში
ვცხოვრობდი, სამწუხაროდ, მიმის
გარეთ ვერ ვუშვებდი. მეშინოდა, არ
ეჩხუბა სხვა კატებთან, ან საერტოდაც
არ დამკარგოდა, რადგან ის ძალიან
მხიარული, მოუსვენარი, სიცოცხლით
სავსე იყო, მას სულ თამაში უნდოდა.
იმდენად მოსუვენარი იყო ერთხელ
კედელი თავისი პატარა თათებით სულ
გააფუჭა, შთაბეჭდილება დაგრჩებოდა
თითქოს კატამ კი არა არამედ ზაზუნამ,
ან რომელიმე თხუნელამ ამოღრნა
კედელი. რა თქმა უნდა, არ ინდობდა
ფეხსაცმელსა და ტანსაცმელს.
მშობლები, ნათესავები, მეგობრები
ყველა ვერ ხვდებოდა რატომ
არასოდეს ვუჯავრდებოდი. მე ის
ძალიან მიყვარს, რა თქმა უნდა კატაა,
და რამე მაინც ხომ უნდა დააშავოს, ეს
ბუნებრივია. მაგრამ, სამწუხაროდ,
მომიწია მიმისთვის სტერილიზაციის
ჩატარება. ძალიან ვნერვიულობდი, არ
მინდოდა, მაგრამ 3 თვის მერე
მივხვდი, რომ მიმიც ცოდო იყო და მეც.
სტერილიზაციის შემდეგ მიმი სულ
შეიცვალა, მან დაიწყო ბევრი ჭამა,
ბევრი ძილი, მას თამაში აღარ
უნდებოდა, მეტად მოსწონს ძილი ან
უბრალოდ ფანჯარასთან ჯდომა,
ვიდრე სირბილი და რაიმეს გაფუჭება.
ის გასუქდა, ზომაშიც მოიმატა.
ოპერაციის ჩატარებამდე ყოველ
დილით 6 საათზე მაღვიძებდა, რათა
მისი გემრიელი ჟელესმაგვარი
ამ ბოლო დროს აღარ მაღვიძებს,
ვფიქრობ თვითონ მიმისაც
ძინავს ამ დროს. მისი ხასიათის
და ზოგადად ცხოვრების წესის
შეცვლა. ჩემი აზრით, ეს
ყველაფერი დაკავშირებულია
სტერილიზაციასთან. არ ვიცი
რამდენად სწორედ მოვიქეცი,
მაგრამ სხვა გამოსავალი არ
მქონდა. ერთი კი ვიცი ზუსტად, მე
ის ძალიან მიყვარს უჟმურიც და
ცელქიც.
 მადლობა
ყურადღებისთვის
ბიბლიოგრაფია:
https://www.nastroy.net/post/chto-takoe-retseptoryi-naznachenie-vidyi-i
-printsipyi-funktsionirovaniya
HTTPS://YANDEX.RU/CLCK/JSREDIR?FROM=YANDEX.RU%3BIMAGES%2FSEARCH%3BIMAGES%3B%3B&TEXT=&ETEXT=8
873.SIO1H1WMI_NZF5H0RLEP0S73K7XCNRAT4TWU9J4ZNIKCGKCEBBLHGDHCE7ZCTKEC.ADC0EFEF9B64670DB4CB713B0
FD10A2198EB68CD&UUID=&STATE=TID_WVM4RM28CA_MIO4NE9OSTPTPHS9WICJEF5X7FRZIVPIHCD9FYQ,,&DATA=UL
NRNMK5WKTYEJY4CHFYSJRXSWHXQVHUTLVFANEWC3DIBTE3EE0XV1BRBUTIOEFHUGXWQ1NFDUVSSWRMS2LIUWVXY0
LIU0RBTLNJEK5JZ0PJRZI4T191MKP5WKTCU3LIBDDGOXLCNMJRSELUZ0MXZFDXT3N1T2ZNAKEYTNLSMY1TTGXTUZHQST
QZMVNIZ3ZPZZC4SJFZYVN6OWF3Y2H4YNOXZFPGNFPWEEZJLA,,&SIGN=1787F3CAD3307BDA927A5503A993CDB3&KEY
NO=0&B64E=2&L10N=RU