ჰორმონი და მისი მოქმედება

ჰორმონი არის სასიგნალო მოლეკულა, რომელსაც მიაქვს ინფორმაცია

სხეულის ერთი ადგილიდან მეორეში ექსტრაცელულური სითხის და
სისხლის საშუალებით.
ერთ ქსოვილში წარმოქმნილი ჰორმონი მის აქტივობას ახორციელებს სხვა
შორს მდებარე ქსოვილში. როდესაც ჰორმონი მოძრაობს მოცირკულირე
სისხლის მეშვეობით ეს არის ენდოკრინული ეფექტი. ჰორმონს ასევე
შეუძლია თავისი აქტივობა განახორციელოს ადგილობრივად
სეკრეციისთანავე ახლოს მდებარე უჯრედებში, რაც არის პარაკრინული
ეფექტი. თუ ჰორმონი მის აქტივობას ავლენს უშუალოდ სეკრეტორულ
უჯრედში, ეს არის აუტოკრინული ეფექტი. თუ ჰორმონი არ
გამოთავისუფლდება სეკრეტორული უჯრედიდან მას ინტრაკრინული
ეფექტი ეწოდება
 ენდოკრინული ჯირკვალი და სამიზნე ქსოვილები

ენდოკრინულია ჯირკვალი, რომელსაც არ აქვს სადინარი და

გამოათავისუფლებს სეკრეტირებულ ჰორმონს ექსტრაცელულურ
სივრცეში , საიდანაც ჰორმონი ხვდება სისხლში. კალისიკურ
ენდოკრინულ ჯირკვლებს მიეკუთვნება: ჰიპოფიზი,
პარათირეოიდული ჯირკვალი, ფარისებრი ჯირკვალი, პანკრეასი,
თირკმელზედა ჯირკვალი, საკვერცხე და სათესლე. ჰორმონები ასევე
სეკრეტირდება ისეთ არატრადიციულ ენდოკრინულ ორგანოებში,
როგორიცაა: გული(ნატრიურეზული პეპტიდი),
თირკმელი(ერითროპოეტინი), ცხიმოვანი ქსოვილი( ადიპონექტინი და
ლეპტინი), ძვალი(ოსტეოკალცინი), ნაწლავები(ქოლეცისტოკინინი და
ინკრეტინები).
იმისთვის, რომ ჰორმონმა სამიზნე ქსოვილში
განახორციელოს მისი ბიოლოგიური აქტივობა საჭიროა
რომ ამ ქსოვილის უჯრედების რეცეპტორებს
დაუკავშირდეს. უჯრედის რეცეპტორი თავის მხრივ
დაკავშირებულია ეფექტორულ მექანიზმებთან, რომლებიც
აინიცირებენ ჰორმონის ბიოლოგიურ აქტივობას.
ზოგიერთი ჰორმონისთვის სამიზნე ქსოვილი შესაძლოა
იყოს რამდენიმე. მაგალითად, გლუკოკორტიკოიდების
შემაკავშირებელი რეცეპტორი ყველგან არის ორგანიზმში,
მაშინ როცა, ანდროგენების რეცეპორების განაწილება
ლიმიტირებულია.
im SemTxvevaSi, Tu receptori arsebobs, ujredi moaxdens
hormonze reagirebas, xolo receptoris
ararsebobisas — hormonis maRali koncentraciis
pirobebSic ki — ujredi ar reagirebs.
cnobilia hormonis ujredze zemoqmedebis ori
princi pulad gansxvavebuli meqanizmi
da es gansxvaveba damokidebulia imaze, Tu sad mdebareobs
hormon-receptoruli
kompleqsi — ujredis gareT, plazmur membranaze, Tu
ujredis SigniT.
peptiduri hormonebi (adenokortikotropini, maluTeinizirebeli
hormoni, insulin da sxv.), romelTa molekuluri masa sakmaod didia,
cudad ixsneba cximSi da,Sesabamisad, ver gadalaxavs plazmur
membranas. maTi moqmedeba viTardeba swrafad,
ramdenime wuTSi, magram grZeldeba mcire xniT. am jgufis hormonebi
grovdeba sekretorul ujredebSi da saWiroebisas swrafad
Tavisufldeba granulebidan. maTi Sesabamisi receptorebi
ganlagebulia plazmur membranaze. am ti pis recepciis Sem-
TxvevaSi mniSvnelovania ori momenti: hormonis moqmedebiT signalis
gadacemis xasiaTi ujredis SigniT, da aseve, am signalis
gaZlierebis meqanizmi.
hormoni zemoqmedebs samizne-ujredis plazmuri membranis
receptorTan, ris Sedegad icvleba receptoris struqtura da is
urTierTqmedebs -cilis molekulasTan. rogorc cnobilia, es
ukanaskneli aaqtivebs adenilatciklazas, romelic inicirebs
ujredSida procesebis regulatoris
cAMP-is sinTezs. cAMP gavlenas axdens ujredSi mimdinare
reaqciebze ferment proteinkinaza А -s gaaqtivebiT. cnobilia, rom
proteinkinaza А akatalizirebs sxvadasxva cilebis
fosforilirebas maRalenergetikuli fosfaturi naSTebis
mierTebiT. am cilebidan zogierTi fermentia, xolo zogierTi —
arxuli cila, romlebic awarmoebs sxvadasxva ionis
transportirebas orive mimarTulebiT. ფosforilirebuli cilebis
aqtivobis cvlas mosdevs ujredis moqmedebis Secvlac. mocemuli
sqemis mixedviT hormoni warmoadgens pirvelad mesenjers, xolo
proteinkinaza А, romelic cvlis ujredis mravalricxovani
cilebis moqmedebas — ujredSida efeqtors.
princi pulad gansxvavebuli moqmedebis meqanizmi aqvs sxva
jgufis hormonebs (steroidebi, farisebri jirkvlis hormonebi).
es hormonebi cximSi xsnadi naerTebia, romlebic iolad
gadalaxavs membranas da ukavSirdeba Sesabamis receptors,
romelic citoplazmaSia lokalizebuli. warmoqmnili hormon-
receptoris kompleqsi gadaadgildeba birTvSi da ukavSirdeba
dnm-is ubans, riTac irTveba gansazRvruli genebis
muSaoba. am process mosdevs i-rnm-is warmoqmna da Sesabamisi
cilebis sinTezi. aRwerili meqanizmi sakmaod nela
mimdinareobs da, Sesabamisad, procesi xangrZlivia.
hormonebis fiziologiuri efeqti ganisazRvreba sxvadasxva
faqtoriT. magaliTad, hormonis koncentraciiT, misi TvisobiT cila-
gadamtanebis mimarT, samizne ujredis zedapirze receptorebis
raodenobiTa da sxv. maTi sinTezi da sekrecia
stimulirdeba centraluri nervuli sistemidan mosuli signalebiT.
es signalebi neironebiT gadaecema hi poTalamuss, sadac
stimulirdeba peptiduri bunebis rilizing-hormonebis (ing.
`release~ — ganTavisufleba ) — liberinebisa da statinebis
sinTezi da sekrecia, romlebic Sesabamisad astimulirebs an
ainhibirebs hi pofizis winawilis hormonebis sinTezsa da sekrecias.
Tavis mxriv, hi pofizis wina wilis hormonebi zemoqmedebas axdens
periferiuli endokrinuli jirkvlebis hormonebis warmoqmnaze,
romlebic xvdeba sisxlis mimoqcevaSi da am gziT urTierTqmedebs
samizne ujredebTan.
organizmSi hormonebis raodenobis SenarCuneba xorcieldeba
uaryofiTi ukukavSiris meqanizmiT. samizne ujredebSi
metabolitebis koncentraciis mateba aqveiTebs periferiuli
endokrinuli jirkvlebis moqmedebis intensivobas da amcirebs
hormonebis sinTezsa da sekrecias. magaliTad, hi pofizis hormonebis
sinTezi da sekrecia inhibirdeba periferiuli endokrinuli
jirkvlebis hormonebiT. Tumca yvela endokrinuli jirkvlis
muSaoba ar regulirdeba am meqanizmiT. hi pofizis ukana wilis
hormonebi (vazopresini da oqsitocini) sinTezirdeba hi poTalamusSi
winamorbedebis saxiT da inaxeba neirohi pofizis terminalur
aqsonebSi, xolo kuWqveSa jirkvlis hormonebis sekrecia pirdapiraa
damokidebuli sisxlSi glukozis koncentraciaze.
hormonebis klasifikacia emyareba maT qimiur agebulebas,
biologiur aqtivobasa da moqmedebis meqanizms. qimiuri
agebulebis mixedviT hormonebi iyofa 3 jgufad:
peptiduri (cilovani), steroiduli da aminomJavuri
warmoSobis hormonebad. gamoyofen aseve meoTxe jgufsac —
araqidonis mJavis warmoebulebi — prostaglandinebi.
biologiuri aqtivobis mixedviT hormonebi, aseve, ramdenime
jgufadaa dayofili. biologiuri aqtivobis safuZvelze
hormonebis dayofa pirobiTia, vinaidan
erTsa da imave hormons SeuZlia sxvadasxva funqciis
realizeba.
hi poTalamusi qmnis hi poTalamo-hi pofizarul sistemas, romelic
aregulirebs hi pofizis hormonebis gamoyofas da, Sesabamisad,
warmoadgens centralur damakavSirebel rgols nervul da
endokrinul sistemebs Soris. hi poTalamusis mier gamoyofili
hormonebi da specifikuri neiropeptidebi aregulirebs
iseT mniSvnelovan funqciebs, rogoricaa SimSilisa da
wyurvilis SegrZneba, organizmis Termoregulacia, sqesobrivi
qcevebi, Zil-RviZilis cikli (cirkaduli ritmebi).
hi poTalamusis yvela hormoni, romlebsac rilizing-hormonebi
ewodeba, peptiduri bunebisaa da ganxorcielebuli aqtivobis
mixedviT iyofa 3 jgufad: liberinebi — astimulirebs
hi pofizis wina wilis hormonebis sekrecias, statinebi —
amuxruWebs hi pofizis wina wilis hormonebis sekrecias da
hi pofizis ukana wilis hormonebi, romlebic marTalia
sinTezirdeba hi poTalamusSi, magram inaxeba hi pofizSi
da Sesabamisi signalis arsebobis SemTxvevaSi, sekretirdeba
sisxlSi hi pofizidan.
ჰიპოთალამუსისა და ჰიპოფიზის კავშირი - პორტული სისტემით

ჰიპოთალამუსი - ლიბერინები და სტატინები

თირეოლიბერინი - TSH, Prolactin სტიმულაცია

გონადოლიბერინი - LH,FSH სტიმულაცია
სომატოლიბერინი - GH სტიმულაცია
სომატოსტატინი - GH,TSH ინჰიბიცია
დოფამინი-პროლაქტინის ინჰიბიცია
პროლაქტინი - აქვეითებს მალუთეინიზებელი და
ფოლიკლმასტიმულირებელი ჰორმონის დონეს
ჰიპოფიზის აციდოფილური უჯრედები - ზრდის ჰორმონი,
პროლაქტინი
ბაზოფილური - თირეპტროპული ჰორმონი,
ადრენოკორტიკოტროპული ჰორმონი, გონადოტრპული
ჰორმონი
hi pofizi asekretirebs didi raodenobiT hormonebs,
romlebic monawileobs sxvadasxva bioqimiur da
fiziologiur procesebSi (organizmis zrda, nivTierebaTa
cvla da reproduqtiuli funqcia). is mWidrodaa
dakavSirebuli hi poTalamusTan da warmoadgens endokrinuli
sistemis centralur organos.
hi pofizis wina wilis hormonebis sinTezi da sekrecia
regulirdeba hi poTalamusis hormonebiT, romlebic
hi pofizSi xvdeba sisxliT. Tavis mxriv, hi poTalamusisa da
hi pofizis hormonebis sekrecia regulirdeba im hormonebiT,
romelTa produqcias isini samizne jirkvlebSi
astimulireben.
somatotropini — sekretirdeba adenohi pofizis ujredebis mier
uwyvetad 20-30wT-is intervaliT. hormonis sekreciis gaZliereba
aRiniSneba Rrma Zilis fazaSi. მისი sekrecia stimulirdeba
hi poTalamusuri somatoliberiniT, romlis moqmedebis meqanizmSi
meoradi mesenjeris rols Са2+-ioni asrulebs.
somatotropinis sekreciaze gavlenas axdens hi poTalamusis meore
hormonic — somatostatini. am ukanasknelis moqmedebiT mcirdeba
adenohi pofizis somatotropul ujredebSi kalciumis koncentracia,
rasac mosdevs somatotropinis sekreciis daqveiTeba. hormonis
sekrecia izrdeba fizikuri datvirTvis, tramvebis, infeqciebisa da
SimSilobis Sedegad.somatotropinis produqcias astimulirebs
vazopresini, glukagoni da estrogenebi, somatotroful ujredebze
somatoliberinis receptorebis raodenobis gazrdis meSveobiT.
analogiuri efeqti aqvs dofamins, noradrenalins, endorfinebs
da serotonins.
somatotropinis specifikuri receptorebi nanaxia cximovan,
kunTovan, xrtilovan da limfoidur qsovilSi, RviZlisa da
kuWqveSa jirkvlis, aseve nawlavebis, tvinis, filtvebis, gulisa
da Tirkmlis ujredebze. somatotropini monawileobs
organizmis zrdisa da ganviTarebis regulirebaSi. zrdis ra
xrtilovani qsovilis sinTezs Zvlis epifizarul nawilSi,
axalgazrda organizmSi hormonis zegavleniT stimulirdeba
sxeulis zoma sigrZeSi, aseve Zvlis sigrZe da sisqe, izrdeba
kunTovani da SemaerTebeli qsovilis, aseve Sinagani
organoebis masa.
somatotropinis ZiriTadi efeqtebi nivTierebaTa cvlaze
Semdegia:
1. li polizis procesis gaZliereba da cximovani qsovilis
Semcireba;
2. aminomJavebis SeTvisebisa da cilebis sinTezis gazrda, ris
Sedegadac sxeulis masa izrdeba aracximovani qsovilis
xarjze;
3. glukoneogenezis aqtivacia da glukozis raodenobis zrda
sisxlSi.
hormonis efeqtebi ganpirobebulia specialuri hormonaluri
bunebis humoraluri faqtorebiT (hormonebiT), romlebic
sinTezdeba RviZlSi, aseve Tirkmelebsa da ZvalSi, am
faqtorebs somatomedinebi ewodeba.
gamomdinare iqidan, rom somatomedinebis efeqtebi
nivTierebaTa cvlaze insulinis efeqtis msgavsia, xolo
maTi struqtura proinsulinis struqturis analogiuria,
maT sxvanairad insulinis msgavs zrdis faqtorebsac
uwodeben (insulin-like growth factors, IGFs). sisxlSi IGF-I-is dabali
Semcvelobis pirobebSi izrdeba somatotropin-rilizing-
hormonisa da somatotropinis sekrecia, xolo
koncentraciis gazrdisas — mcirdeba.
IGF-I-is zemoqmedeba xrtilovan qsovilze vlindeba
sinTezirebul proteoglikanebSi sulfatebis CarTvis
stimulaciiT, aseve rnm-isa da cilebis sinTezis aqtivaciiT.
amave dros, qondriocitebis diferencireba da aminomJavebis
transportis gaZliereba uzrunvelyofilia somatotropiniT
da ara somatomedinebiT. miuxedavad imisa, rom somatomedinebs
insulinis msgavsi zrdis faqtorebi ewodeba, maTi receptorebi
gansxvavdeba insulinis receptorebisagan. faqtorebis
receptorebi lokalizebulia ara marto xrtilovan, aramed
kunTovan da SemaerTebel qsovilSic, sadac monawileobas
iRebs mitogenezsa da cilebis sinTezSi.
paTologiebi, romlis mizezia somatotropini,
gamowveulia misi raodenobrivi
cvlilebebiT an receptorebis arasrulfasovnebiT.
zrdasrul adamianebSi hormonis
raodenobrivi mateba an egzogenurad xangrZlivi Seyvana
iwvevs Zvlebis gamsxvilebas, saxis deformirebas da enis
zomebis gazrdas. daavadebas akromegalia ewodeba.
misi Tanmdevi garTulebebia kunTebis Zalis Sesusteba da
qsovilebis mgrZnobelobis gazrda insulinisadmi.
daavadebis mizezia hi pofizis wina wilis adenoma.
Umetesad adenoma Cndeba zrdasrul asakSi, Tumca iSviaT
SemTxvevaSi — adreul asakSic, rac xdeba e.w. gigantizmis
mizezi.
somatotropinis arasakmarisi raodenoba adreul asakSi
dakavSirebulia genetikur
defeqtebTan, iwvevs zrdis SeCerebas (hi pofizaruli nanizmi) da,
xSir SemTxvevaSi, sqesobrivi ganviTarebis Seferxebasac.
zrdasrul asakSi hormonis deficitis mizeziasxeulze cximovani
Sris gazrda. napovnia Sesabamisi genebi HESX1da LHX3, romlebic
akontrolebs hi pofizis ganviTarebas. am genebis mutacia iwvevs
hormonis simcires an polifunqciur ukmarisobas.
somatotropinis receptoris genis mutacia aris laronis
sindromis mizezi. daavadebis niSnebia — zrdis mkveTri
Seferxeba (proporciuli nanizmi), saxis zomebis Semcireba da
sxva gadaxrebi. avadmyofebs aReniSnebaT sisxlSi hormonis
maRali koncentracia, Tumca insulinis zrdis faqtori
1-is dabali Semcveloba. daavadeba recesiul-autosomaluri
ti pisaa.
prolaqtini — sinTezdeba hi pofizis wina wilis laqtotroful
ujredebSi prohormonis saxiT. am hormonis efeqtebi dakavSirebulia
gamravlebasTan. prolaqtinis ZiriTad samizne
organos warmoadgens sarZeve jirkvlebi. is aucilebelia
laqtaciisaTvis, aseve astimulirebs sarZeve jirkvlebis zrdasa da
ganviTarebas. am hormonis receptorebi sarZeve jirkvlebis garda,
nanaxia TiTqmis yvela organoSi, Tumca prolaqtinis
moqmedeba am receptorebze jerjerobiT ucnobia.
mamakacebSi prolaqtini zrdis leidigis ujredebis mgrZnobelobas
maluTeinizirebeli hormonisadmi da am gziT uzrunvelyofs
testosteronis saWiro raodenobas. TirkmelebSi hormoni amcirebs
wylis eqskrecias da moqmedebs Na+-isa da К+-is ionebis
reabsorbciaze. is aZlierebs imunitets.prolaqtinis sinTezi da
sekrecia stimulirdeba TireoliberiniT, serotoniniT,
oqsitociniT da acetilqoliniT, xolo mainhibirebel efeqts avlens
dofamini. sxva hormonebis analogiurad, prolaqtini sekretirdeba
sisxlSi garkveuli intervalebiT.
Tireotropini — glikoproteinia. igi sinTezirdeba hi pofizis wina
wilis Tireotropul ujredebSi. Tireotropinis sekrecias
astimulirebs Tireoliberini, xolo mainhibirebeli efeqti aqvs
Tiroidul hormonebs. hormonis sekreciis piki aRiniSneba Zilis win,
xolo Ramis periodSi misi raodenoba მcirdeba Tireotropinis
ZiriTadi biologiuri funqciaa farisebri jirkvlis iodTironinebis
sinTezisa da sekreciis stimulireba. mas farisebr jirkvalze 2
ti pis efeqti axasiaTebs. pirvel SemTxvevaSi efeqti vlindeba
swrafad (ramdenime wuTis ganmavlobaSi) da moicavs iodTironinebis
sinTezisa da sekreciis yvela stadias. meoreSemTxvevaSi efeqtis
gamosavlenad saWiroa ramdenime dRe. am ti pis efeqtebs ganekuTvneba
cilis, fosfoli pidebisa da nukleinis mJavebis sinTezis stimulacia
da Tiroiduli ujredebis zomisa da raodenobis zrda.
G-klasis zogierTi imunoglobulini
Tireotropinis receptorebTan urTier-
TqmedebiT imitirebs hormonis efeqts. am ti pis
imunoglobulinebi aRmoCenilia hi perTireoziT
daavadebul pacientebSi. mastimulirebeli
antisxeulebis garda, aRmoCenilia
antisxeulebi, romlebic iwvevs Tiroiduli
jirkvlis ujredebis daSlas.
am ti pis antisxeulebis warmoqmna Tiroiduli
jirkvlis funqciis moSlis erT-erTi
xSiri mizezia.
maluTeinizirebeli hormoni— peptiduri hormoni, romelic
sinTezdeba hi pofizis wina wilis gonadotropuli
ujredebis mier. folikul-mastimulirebel hormonTan erTad
monawileobs reproduqtiuli sistemis muSaobaSi. mdedrobiT
organizmSi luTeotropini stimulirebs sakvercxeebiT estrogenebis
sekrecias, xolo misi momatebuli koncentracia inicirebs
ovulaciis process. luTeotropinis sinTezi da sekrecia
kontroldeba hi poTalamusis gonadoliberinis mier. hormonis
sekrecia ovulaciis gamomwvevia, romlis drosac adgili aqvs
rogorc kvercxujredis gamoTavisuflebas, aseve luTeinizaciis
processac, kerZod folikulis gardaqmnas yviTel sxeulad. es
ukanaskneli hormon progesteronis inTezisa da sekreciis adgilia.
mamrobiT individebSi hormoni gavlenas axdens leidigis ujredebis
formirebaze.
folikul-mastimulirebeli hormoni. hi pofizis wina
wilis peptiduri bunebis gonadotropuli hormonia,
romelic gamomuSavdeba bazofilur ujredebSi. misi
naklebobisas mamrebSi aRiniSneba sasqeso jirkvlebis
ganuviTarebloba, aseve zrdisa da ganviTarebis
Seferxeba, rasac Tan sdevs meoreuli sasqeso niSnebis
ganuviTarebloba. mdedrobiT individebSi aRiniSneba
zrdisa da folikulebis momwifebis Seferxeba, aseve
sarZeve jirkvlebis ganuviTarebloba da unayofoba.
adrenokortikotropini (kortikotropini, ACTH) —
peptiduri hormonia, romelic sinTezdeba hi pofizis
wina wilis eozinofiluri ujredebis mier
hi poTalamusuri kortikoliberinis gavleniT.
kortikotropini, iseve rogorc zogierTi sxva
hormoni (melanocit-mastimulirebeli hormoni,
li potropini da endorfini) sinTezirdeba
winamorbedi cila proopiomelanokortinidan. is
sekretirdeba impulsurad. stresul pirobebSi
(travma, qimiuri naerTebiT intoqsikacia, fsiqikuri
travmebi, damwvroba) hormonis koncentracia sisxlSi
ramdenjerme izrdeba.
ACTH-issekrecia regulirdeba ori gziT — nervuli da
qimiuri. hormonis sekrecia iwyeba sxvadasxva stimulebis
sapasuxod (mag., travma, emociuri stresi, farmakologiuri
preparatebi, qimiuri an baqteriuli toqsinebi), aseve
endogenuri naerTebis zemoqmedebiT (mag., insulinis,
Tiroqsinis, adrenalinisa da vazopresinis). ეs stimulebi
aZlierebs hi poTalamusuri kortikotropin-rilizing-hormonis
sinTezsa da gamoyofas. kortikotropini akontrolebs
Tirkmelzeda jirkvlis hormonebis sinTezsa da
sekrecias. is, ZiriTadad, moqmedebs glukokortikoidebis —
kortizolis, kortizonisa da kortikosteronis sinTezsa da
sekreciaze. paralelurad aZlierebs androgenebis,
estrogenebisa da progesteronis sinTezs, romelebsac
SeiZleba hqondes rogorc qronikuli, aseve xanmokle xasiaTi.
vazopresini (antidiurezuli hormoni)
da oqsitocini hi pofizis ukana wilSi, anu
neirohi pofizSi sinTezdeba. aRsaniSnavia, rom orive
hormoni sinTezdeba hi poTalamusis
neironebSi, Semdgom transportirdeba hi pofizSi,
sadac inaxeba da saWiroebis
mixedviT sekretirdeba.
vazopresini. vazopresinis efeqti vlindeba misi
dakavSirebiT ori ti pis receptorTan.
erTi maTgani ganTavsebulia sisxlZarRvebis gluv
kunTebze da iwvevs maT SekumSvas, xolo meore ti pis
receptorebi gvxvdeba Tirkmlis ujredebis plazmur
membranaze, romelTa gaaqtivebis Sedegad iwyeba im
genebis eqspresia, romlebic monawileobs
wylis reabsorbciis procesSi CarTuli cilebis
sinTezSi.
vazopresinisadmi mgrZnobiare receptorebi ori ti pisaa: V1 da
V2. orive ti pis receptori warmoadgens klasikur membranul
receptors, romelic G-cilasTanaa dakavSirebuli.
V1A-receptorebi lokalizebulia sisxlZarRvebis gluv
kunTebsa da RviZlSi, aseve cns-Si. maTTan vazopresinis
dakavSireba iwvevs fosfoli paza С-s aqtivacias
da diacilglicerolisa da inozitoltrifosfatis warmoqmnas.
hormoni ujredSida kalciumis koncentraciis matebiT
monawileobs gluvi kunTebis SekumSvaSi. V1A-რeceptorebi
aseve nanaxia miocitebSi, Tavis tvinSi, sakvercxeebsa da nervul
kvanZebSi. vazopresini V1A-receptorebis meSveobiT amaRlebs
Sinagani organoebis, gansakuTrebiT gulis kunTis gluvi
kunTebis tonuss, ris Sedegadac izrdeba arteriuli
wneva.
V2-receporebi, romlebic gansazRvravs vazopresinis ZiriTad
fiziologiur efeqtebs, aRmoCenilia Tirkmlis Semkrebi
milakebisa da distaluri arxebis ujredebis
membranaze. vazopresinis ararsebobis SemTxvevaSi Sardi ar
koncentrirdeba da gamoiyofa didi raodenobiT, dRe-RameSi
daaxloebiT 20l (normaSi 1,5-2,0l). vazopresinis
dakavSireba samizne ujredis V2-receptorTan astimulirebs
adenilatciklazas da aaqtivebs proteinkinaza А-s. Tavis mxriv,
proteinkinaza А fosforilirebis gziT aaqtivebs Tirkmlis arxis
ujredebis membranul cilas — akvaporin 2-s, romelic warmoqmnis
wylis arxs, saidanac xdeba wylis reabsorbcia da
maRalkoncentrirebuli Sardis (antidiurezi) warmoqmna. am
efeqtis gamo ewodeba vazopresins antidiurezuli hormoni.
oqsitocini — hi poTalamusis hormonia, romelic sinTezis
Semdgom transportirdeba hi pofizSi, sadac xdeba misi
deponireba da Semdgom sisxlSi gamoyofa. Mas aqvs
peptiduri buneba. hormoni astimulirebs saSvilosnos
gluvi kunTebis SekumSvas, aseve aqtiurad monawileobs
laqtaciis procesSic. laqtaciis procesSi oqsiticini
iwvevs mioepiTeluri ujredebis SekumSvas, ris
Sedegadac, mimdinareobs prolaqtiniT stimulirebuli
gamomuSavebuli rZis gamoyofa. oqsitocini astimulirebs
kunTebis aqtivobas. misi daxmarebiT adgili aqvs
saSvilosnos yelis kunTebis SekumSvas, riTac hormoni
xels uwyobs mSobiarobis process.
ეpifiziს mier sekretirdeba melatonini, romlis wyaroa
aminomJava triftofani. epifizis garda, melatoninis sekrecia
xorcieldeba araendokrinul ujredebSic: poxier ujredebSi,
limfocitebSi, TrombocitebSi, TimusSi, kuWqveSa jirkval-
Si, Tvalis baduraSi, aseve zogierT endoTelialur ujredSi.
melatoninis maqsimaluri done sisxlSi Ramis saaTebSi
eqspresirdeba, xolo minimaluri — dRis ganmavlobaSi.
hormoni gamomuSavdeba epifizis sekretorul ujredebSi —
pinealocitebSi. epifizSi sinTezirebuli melatonini
sekretirdeba sisxlsa da zurgis tvinis siTxeSi (liqvorSi),
ris Semdegac grovdeba hi poTalamusSi. amis garda, melatonini
aRmoCenilia SardSi, nerwyvsa da amniotur siTxeSi.
adamianis organizmSi melatonini sinTezdeba aminomJava
triftofanidan, romelic monawileobs neiromediatoris
— serotoninis sinTezSi. naCvenebia, rom melatonini
warmoadgens serotoninis indolur warmoebuls
melatoninis ZiriTad efeqts warmoadgens Zilis
regulacia. is monawileobs cirkaduli ritmis SeqmnaSi:
uSualod zemoqmedebs ujredebze da cvlis im
hormonebis sekreciis dones, romelTa koncentracia
damokidebulia dRe-Ramis garkveul droze.
melatoninis gamomuSavebis procesis cvlileba
dakavSirebulia cirkaduli ritmebis darRvevasTan da
garkveul paTologiebTan.
melatonini aneitralebs JangviTi procesebis Sedegebs, romlebic
warmoadgens daberebisa da ujredis daRupvis ZiriTad mizezs.
melatoninis mniSvnelovani funqciaa misi antioqsidanturi
aqtivoba. es Tviseba, ZiriTadad, mimarTulia dnm-is
dacvisaken. melatoninis sekrecia regulirdeba sinaTliT
gamowveuli signaliT, romelic aRwevs Tvalidan, ainhibirebs
epifizis aqtivobas da, Sesabamisad, melatoninis gamoyofasac.
sibnelis dros xdeba hormonis gamoyofis stimulireba. amis
mizezia sibneleSi noradrenalinis sekreciis gaZliereba, romelic,
Tavis mxriv, astimulirebs cAMP-is warmoqmnas pinealocitebis
(epifizis ujredebi) membranaze arsebuli receptorebis
stimulirebis gziT. am dros mimdinareobs ferment
acetiltransferazas sinTezi da serotonini gardaqmneba -
acetilserotoninad, xolo es ukanaskneli— melatoninad.
• წყაროები:

funqciuri bioqimiა - nana koSoriZe, qeTevan menabde -2018

Greenspan’s Basic & Clinical Endocrinology] David G. Gardner, Dolores M.

Shoback - Greenspan’s Basic and Clinical Endocrinology – 2017