ენდოკრინული

სიტემა
გაბრიელ შიხიაშვილი
 ენდოკრინული სისტემა
• ენდოკრინული ჯირკვლები ინარჩუნებენ
ორგანიზმის ჰომეოსტაზს სისხლში შაქრის დონის,
სტრესის რეაქციას, ზრდის, მეტაბოლიზმის,
რეპროდუქციული ფუნქციების და კალციუმის და
სითხეების ბალანსის ჰორმონების რეგულირებით.
ეს უზრუნველყოფს სტაბილურ და ფუნქციურ შიდა
გარემოს.
• ენდოკრინულ სისტემას ქმნის შინაგანი სეკრეციის
ჯირკვლები
• შინაგანი სეკრეციის ჯირკვლები თავიანთ
ფუნქციებს ჰორმონების საშუალებით
ახორციელებენ
• თითოეულ ჰორმონს აქვს ერთი ან რამდენიმე
სამიზნე ორგანო
• თითოეული ჰორმონის დონის ცვლილება
ორგანიზმში იწვევს სხვადასხვა ტიპის დარღვევას
ჯირკვლები ეპიფიზი

ჰიპოთალამუსი

ჰიპოფიზი
 ეპიფიზი
მდებარეობს შუა ტვინში

ეპიფიზი არეგულირებს ორგანიზმის დღე-ღამურ

ციკლს

გამოიმუშავებს მელატონინს
ჯირკვლები ეპიფიზი

ჰიპოთალამუსი

ჰიპოფიზი
 მთავარი ჯირკვალი
ჰიპოფიზი

ის აკონტროლებს
სხვა ჯირკვლებს

• გამოყოფს სომატოტროფინს ანუ ზრდის ჰორმონს

• აძლიერებს ცილების სინთეზს და ჩონჩხის ზრდას

• ასევე გამოყოფს ანტიდიურეზულ ჰორმონებს რომელიც

ამცირებს შარდის მოცულობას

• დისფუნქციონირების შემთხვევაში ან ვითარდება

გიგანტიზმი, აკრომეგალია ან ჰიპოფიზური ჯუჯობა
ჯირკვლები ეპიფიზი

ჰიპოთალამუსი

ჰიპოფიზი
 o არეგულირებს ჰიპოფიზის სპეციალური
ჰორმონების სეკრეციას

ჰიპოთალამუსი o ჰიპოთალამუსი ერთ-ერთ ვეგეტატიურ ცენტრს

წარმოადგენს.

o ჰიპოთალამუსი მჭიდროდა დაკავშირებული

ჰიპოფიზთან და მასთან ერთად არეგულირებს
ორგანიზმის წყლისა და მარილების ცვლას.
ჰიპოთალამუსსა და ჰიპოფიზს შორის არსებული
კავშირის გაწყვეტისას ან ეგრეთ წოდებული
სუპრაოპტიკური ჰიპოთალამუსის დაზიანებისას
ვითარდება უშაქრო დიაბეტი.

o თავის ტვინის სხვა უბნებისაგან განსხვავებით,

ჰიპოთალამუსის ფუნქციათა ნერვული
რეგულაციის გარდა, ნეიროჰორმონების
გამომუშავებისა და გამოყოფის უნარიც აქვს. მის
მიერ გამომუშავებულ ჰორმონებს
მიეკუთვნებიან ვაზოპრესინი და ოქსიტოცინი,
რომლებიც ჰიპოფიზის საშუალებით გამოიყოფა
სისხლში.
ჯირკვლები ეპიფიზი

ჰიპოთალამუსი

ჰიპოფიზი
ფარისებრი ფარისებრახლო თიმუსი
ჯირკვალი ჯირკვალი
 გამოიმუშავებს კალციტონინს და თიროქსინს
ფარისებრი
ფარისებრი
ჯირკვალი
ჯირკვალი
ფარისებრის დაავადებაა ჩიყვი

თიროქსინი არეგულირებს
ნივთიერებათა ცვლას და აძლიერებს
ნახშირწყლების დაჟანგვის და
ცილების სინთეზს კალციტონინი ამცირებს
სისხლში კალციუმის დონეს

არსებობს სამნაირი ჩიყვი

ენდემური, მიქსოდემური და ბაზედოვის
ორგანიზმის იმუნური რეაქციის უზრუნველყოფა

თიმუსი არის იმუნური სისტემის სპეციალიზებული პირველადი

ლიმფოიდური ორგანო . თიმუსის შიგნით მწიფდება თიმუსის
უჯრედის ლიმფოციტები.

ეს გადამწყვეტია იმუნური სისტემისთვის , სადაც სხეული

სპეციალურად ეგუება უცხო დამპყრობლებს.

თიმუსი მდებარეობს გულმკერდის წინა ნაწილში, მკერდის უკან და

გულის წინ.

თიმუსი
ფარისებრახლო ჯირკვალი

არეგულირებს ორგანიზმში კალციუმისა და

ფოსფორის ცვლას. ადამიანს აქვს 2 წყვილი
ჩხირივით წაგრძელებული ან ოვალური ფორმის
ფარისებრახლო ჯირკვალი, რომლებიც
მოთავსებულია ფარისებრი ჯირკვლის ზედაპირზე
ან ქსოვილში.
 თირკმელზედა ჯირკვალი

პანკრეასი
პანკრეასი
გამოიმუშავებს ინსულინს და გლუკაგონს

ინსულინი აძლიერებს უჯრედების მიერ გლუკოზის

შთანთქვას და ამცირებს სისხლში გლუკოზას

გლუკაგონი ზრდის სისხლში გლუკოზას, რადგან

ღვიძლში გლიკოგენს გარდაქმნის გლუკოზად

პანკრეასის ფუნქციის დარღვევა გამოიწვევს

დიაბეტს

არსებობს ორნაირი დიაბეტი: პირველი და

მეორე ტიპის
გამოიმუშავებს ადრენალინს და ნორადრენალინს

ადრენალინი იწვევს გულის შეკუმშვების

გაძლიერებას, გულისა და ჩონჩხის კუნთებში
არტერიოლების გაფართოებას, ხოლო სხვა
ორგანოებში შევიწროებას. ზოგადადარტერიული
წნევის გაზრდას, სისხლში გლუკოზის
რაოდენობის მომატებას და სუნთქვის გახშირებას,
ასევე აფართოებს ბრონქიოლებს და თრგუნავს
კუჭის და ნაწლავების პერისტალტიკას.

ნორადრენალინი პასუხისმგებელია ორგანიზმის

სტრესისადმი მაქსიმალურად სწრაფად
ადაპტირებისთვის. როცა ნორადრენალინი თირკმელზედა ჯირკვალი
გამოიყოფა დიდი რაოდენობით, ზოგიერთი
ადამიანი ამაზე მძიმედ რეაგირებს. მათზე
დაკვირვება შეიძლება რაიმე საშიში ატრაქციონის
წინ, როდესაც განიცდიან შიშს, ისინი იწყებენ
ნერვიულობას, ვარდებიან პანიკაში, სხვები
პირიქით, იცინიან, აღფრთოვანებულები და
თვითდაჯერებულები არიან. როდესაც
ნორადრენალინი არც ძალიან ბევრი და არც
ძალიან ცოტაა, მაშინ ადამიანი ჩვეულებრივად
გრძნობს თავს, ენერგიულია, ამაღლებულ
გუნებაზეა.
 სათესლე ჯირკვალი გამოიმუშავებს
ანდროგენებს და ტესტოსტერონს, რომლებიც
აყალიბებენ მამრობით სქესისათვის
დამახასიათებელ ნიშან თვისებებს

საკვერცხეები გამოიმუშავებენ
ესტროგენებს და პროგესტერონებს,
რომლებიც აყალიბებენ მდედრობითი
სქესისთვის დამახასიათებელ ნიშან
თვისებებს
 ჯანსაღი ცხოვრების წესი

ჩვენ ეს დაავადებები რომ თავიდან

ავირიდოთ უნდა:
• ვიკვებოთ ჯანსაღად და
დაბალანსებულად
• ვივარჯიშოთ
• მივიღოთ ნაკლები შაქარი
• ვიძინოთ დროულად და ბევრი
• მივიღოთ ბევრი დადებითი ემოცია და
ნაკლები სტრესი
• ვისუნთქოთ სუფთა ჰაერი
• არ მივიღოთ ნარკოტიკები, ალკოჰოლი
და ნიკოტინი
მადლობა ყურადღებისთვის!