RAZVOJ RURALNIH PODRUČJA

Dr.sci. Đozić Abdel, vanr.prof.

Tuzla, 2020. godina

 1. Ruralno-sociološke kategorije i termini

 Ruralne kategorije i termini preuzete su iz Zakona o poljoprivredi, ishrani i ruralnom razvoju

BiH („Službeni glasnik BiH“, broj 50/08).

- ruralni razvoj podrazumijeva skup politika, mjera i aktivnosti čiji je cilj sveobuhvatan
ekonomski, socijalni i kulturni napredak stanovništva ruralnih područja i koje se planiraju i
sprovode uz uvažavanje princip održivog razvoja i očuvanja i unapređenja kvaliteta životne
sredine,
- održivi razvoj podrazumijeva razvoj koji uz zadovoljavanje potreba sadašnjih ne ugrožava
mogućnosti budućih generacija da zadovolje svoje potrebe. To uključuje potrebu
ograničavanja upotrebe resursa i proizvodnje otpada na nivo koji neće narušiti stabilnost i
kvalitet ekosistema,
- poljoprivredna djelatnost podrazumijeva privrednu djelatnost koja obuhvata biljnu i
stočarsku proizvodnju i s njima povezane uslužne djelatnosti u skladu sa standardnom
klasifikacijom djelatnosti u BiH, te očuvanje zemljišta u dobrom poljoprivrednom stanju i
stanju životne sredine
 1. Ruralno-sociološke kategorije i termini

- agrosredina podrazumijeva metode poljoprivredne proizvodnje koje su u skladu sa

principima zaštite i poboljšanja kvaliteta životne sredine, krajolika i njegovih obilježja,
prirodnih resursa, zemljišta i genetske raznolikosti,
- plan ruralnog razvoja podrazumijeva niz mjera čiji je cilj poboljšanje konkurentnosti
poljoprivrede i šumarstva; poboljšanje kvaliteta životne sredine i sela; podsticanje
diverzifikovanja (raznolikosti) privrednih aktivnosti i poboljšanje kvaliteta života u ruralnim
područjima,
- organski proizvod podrazumijeva poljoprivredni proizvod koji je proizveden prema
principima organske poljoprivredne proizvodnje, koji uključuju specifične metode organske
proizvodnje na poljoprivrednom gazdinstvu, kao i djelatnosti uključene u dalju preradu,
pakovanje i označavanje proizvoda u skladu sa ciljevima, principima i pravilima određenim
zakonom

Napomena: Za više termina pogledati Zakon o poljoprivredi, ishrani i ruralnom razvoju BiH („Službeni glasnik BiH“, broj
50/08) i Zakon o poljoprivredi Federacije BiH („Službene novine Federacije BiH“, br. 88/07, 04/10, 27/12 i 07/13)
 1. Ruralno-sociološke kategorije i termini

Termin ruralni je nastao od latinske riječi rusticus koja se odnosila na onog koji se ponaša na
određen način i stalno živi na selu a termin agrarni od riječi ager koji označava njivu, odnosno
ljude koji se bave poljoprivredom a ne moraju stanovati na selu.

Termin seljak koristi se za čovjeka koji živi na selu (ruralnom području) i sa porodicom obrađuje
svoj sitni ili srednje sitni posjed proizvodeći za vlastite potrebe. Razvojem i primjenom tehnike u
agraru upotrebljavaju se i drugi termini.
Zemljoradnik/poljoprivrednik je čovjek koji se bavi zemljoradnjom ali upotrebljava sprave i alate i
ta aktivnost ga povezuje sa tržištem,
Poljoprivredni proizvođač je poljoprivrednik koji za obradu imanja upotrebljava tuđu radnu
snagu
Niska razvijenost ruralnog prostora predstavlja opterećenje razvoju zemlje u cjelini što
posljedično implicira da je razvoj problemskih (većinom ruralnih) područja imperativ svake države
u kojoj značajan dio teritorija i stanovništva predstavljaju prostori spomenutih karakteristika.
 1. Ruralno-sociološke kategorije i termini

Društvo je socijalna grupacija u kojoj se ljudi povezuju po vlastitoj volji, sociološko poimanje
društva polazi od slijedećih činjenica:
- Nema izoliranih pojedinaca,
- Živimo unutar društva,
- Društvo (kakvo god bilo) utiče na nas.

Ruralno društvo je dio globalnog društva sa svojim specifičnostima.

Ekološki faktori ruralne sredine odvajaju ruralno društvo od ostalih

Ruralno društvo (def.) podrazumjeva kolektiv ličnosti u ruralnoj sredini, koje imaju svoju
kulturu i funkcije različite od drugih društava i čiji članovi sarađuju međusobno da bi
zadovoljili svoje potrebe.
 1. Ruralno-sociološke kategorije i termini
Funkcije ruralnog stanovništva
• Proizvodna, ekonomska funkcija
• Demografska funkcija
• Socijalna funkcija
• Ekološka funkcija
• Antropološko-kulturna funkcija
61% ukupnog stanovništva BiH
živi na ruralnom području
Funkcije ruralnog društva
• Povezivanje ljudi u prostoru i vremenu tako
da se među njima omoguće ljudski odnosi
• Stvaranje kulturnog odnosa u kojima je
moguć život a posebno simbola za
međusobnu komunikaciju
• Stvaranje modela ponašanja koji se usvajaju i
kojih se pridržavaju
• Stvaranje sistema odnosa, statusa i uloga,
koji svakom članu daje relativno stabilan
položaj u društvenoj strukturi
• Ruralno društvo ima određene posebne
funkcije, posredstvom svojih institucija
zadovoljava određene potrebe ljudi
(obrazovne, religiozne, kulturne)
 1. Ruralno-sociološke kategorije i termini
Izbor indikatora za mjerenje
Koristimo ruralno – urbaneruralnosti
varijable koje govore o razlikama ruralno - urbano
Obilježja ruralnosti mogu biti: manja gustoća naseljenosti, manja društvena diferenciranost,
manja socijalna i prostorna pokretljivost, niža stopa društvenog rasta, poljoprivreda kao
glavno zanimanje, usredotočenost društveno – političko sistema oko posjedovanja zemlje.

Poljoprivredno zanimanje je u prošlom vremenu bio glavni indikator ruralnosti.

Prema FAO koristi se sistem ekonomskih i socijalnih indikatora:
- Ekonomski indikatori: položaj poljoprivrede u nacionalnoj ekonomiji, stopa porasta
proizvodnje u poljoprivredi, ribarstvu i šumarstvu,
- Socijalni indikatori: prosječni nivo prehrane i standarda života, nejednakost u raspodjeli
hrane, zavisnost stanovništva o poljoprivredi, nivo nezaposlenosti i nepotpune
nezaposlenosti,

FAO (Organizacija za prehranu i poljoprivredu (kratica FAO od engl. Food and Agriculture Organization)
 1. Ruralno-sociološke kategorije i termini

„Lokalni ruralni razvoj ne znači prosto sprovođenje određenih mjera. On znači da se

maksimalno iskoriste sve prednosti koje posjeduje određeno ruralno prodručje: ljepota
prostora i pejzaža, visoko kvalitetni poljoprivredni i šumarski proizvodi specifični za to
područje, gastronomski specijaliteti, kulturna i zanatska tradicija, arhitektonsko i umjetničko
nasljeđe, inovativne ideje, raspoloživost radne snage, industrije i usluga koje već postoje...
sve to da se iskoristi sa regionalnim kapitalom i ljudskim resursima, sa idejom da ono što
nedostaje u smislu kapitala i koordinacije, konsultantskih usluga i usluga planiranja bude
pruženo kao eksterna pomoć ovim područjima“ (EU Communities 1988, 48).
 1. Ruralno-sociološke kategorije i termini

Pitanja:

1. Šta se podrazumjeva pod pojmom ruralno društvo?

2. Navedite ekološke faktore koji ruralno društvo odvajaju od ostalih?
3. Ukoliko ne razvijamo ruralni sektor, koje funkcije ruralnog stanovništva i društva
neće biti razvijene?
4. Objasnite razliku između termina seljak i zemljoradnik?
5. Objasnite šta se podrazumjeva pod pojmom ruralni razvoj?