pagtaas ng presyo ng isang kalakal o serbisyo. Mga Uri ng Inflation • Stag inflation – ang mabagal na pagtaas ng presyo ng mga bilihin. • Galloping Inflation – ang pabago-bagong pagtaas ng presyo ng mga bilihin. • Hyper inflation – pagkakaroon ng lubhang pagtaas sa presyo ng mga bilihin. Dahilan ng Inflation • Demand Pull. Nagaganap ito kapag nagkakaroon ng paglaki sa pagkonsumo ng isang kalakal ngunit walang katumbas na paglaki sa produksyon. • Cost Push. Nagaganap ito kapag lumalaki ang gastos sa produksyon ngunit walang paglaki sa kabuuang suplay. Patakarang Piskal Inihanda ni: Michael Frances P. Rocha Ang GRADES pinaghihirapan HINDI inililimos! Patakarang Piskal (Fiscal Policy) Ang pagkontrol ng pamahalaan sa ekonomiya upang mapatatag ang pambansang ekonomiya. Nakapaloob dito ang:
• paghahanda ng badyet, • pangungulekta ng buwis • paggamit ng pondo. Uri ng Patakarang Piskal Expansionary Fiscal Policy
• Layunin nito na mapasigla ang pambansang
ekonomiya. Ginagawa ito upang isulong ang ekonomiya, lalo na sa panahon ng recession. Contractionary Fiscal Policy
• Layunin nito na bawasan ang sobrang kasiglahan ng
ekonomiya dahil ang labis na mataas na demand sa suplay ay magdudulot ng inflation. Ano ang buwis (tax)? • Ang salapi na sapilitang kinukuha ng pamahalaan sa mga mamamayan. • Ito ay maaaring ipataw ng pamahalaan sa mga ari-arian, tubo, kalakal o serbisyo. • Ang buwis ay sakop ng kapangyarihan ng pamahalaan. Layunin ng pagbubuwis • Mapataas ang kita ng pamahalaan. • Pagpapatatag ng ekonomiya. • Mapangalagaan ang industriyang panloob laban sa mga dayuhang kalakal. • Gamit para sa tamang distribusyon ng kita. • Regulasyon para sa tamang pagbili at pagkonsumo ng kalakal. Uri ng buwis • Tuwiran (direct tax) – buwis na tuwirang ipinapataw sa mga indibidwal o bahay kalakal. • Hal. with-holding tax • Di-tuwiran (indirect tax) – buwis na ipinapataw sa mga kalakal o serbisyo. • Hal. Value-added tax Mga halimbawa ng buwis: • Buwis sa kinikita ng mamamayan – income tax • Buwis sa mga may-ari ng sasakyan – road user’s tax • Buwis sa mga may-ari ng negosyo – business tax • Buwis sa mga binibiling kalakal – Value added tax • Buwis sa mga libangan tulad ng sinehan, parke, at sugalan – amusement tax • Buwis sa mga kalakal na galing ibang bansa – import duties tax Sangay ng pamahalaan na kumokolekta ng buwis
• Bureau of Internal Revenue (BIR) – nangangalap
ng buwis sa mga kalakal o serbisyo mula sa loob ng bansa. • Bureau of Customs (BOC) - nangangalap ng buwis sa mga kalakal o serbisyo mula sa labas ng bansa. Pambansang Badyet • Isang plano kung paano tutugunan ng pamahalaan ang mga gastusin nito. • Naglalaman ito ng inaasahang kita at ipinakikita rin kung paano gagastusin ang kitang ito. • Naglalaman ng halaga ng salaping inaasahang matatanggap ng pamahalaan sa isang takdang taon. • Kilala rin ito sa tawag na General Appropriations Act (GAA) Patakaran ng Pananalapi Inihanda ni: Michael Frances P. Rocha Ang GRADES pinaghihirapan HINDI inililimos! Patakarang Pananalapi (Monetary Policy) • Ito ay may kinalaman sa pamamahala o pagkontrol sa suplay ng salapi upang patatagin ang halaga ng salapi sa loob at labas ng bansa at tiyakin na magiging matatag ang buong ekonomiya. • Ang mga institusiyon ng pananalapi ang may malaking pananagutan sa pagpapatupad ng patakaran sa pananalapi sa pangunguna ng Bangko Sentral ng Pilipinas. Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP)
Itinatag sa pamamagitan ng Republic Act No. 7653,
ang BSP ay itinalaga bilang central monetary authority ng bansa. • Layunin nito na mapanatili ang katatagan ng halaga ng bilihin at ng ating pananalapi. • Namamahala sa mga patakaran ng pamahalaan tungkol sa pananalapi, pagbabangko at pagpapautang. Institusyon ng Pananalapi
• Ito ang pangunahing institusyon na inaasahan
ng pamahalaan na mamamahala sa paglikha, pagsu- supply, pagsasalin-salin ng salapi sa ating ekonomiya. • Nahahati ito sa dalawang uri; ang bangko at di-bangko. A. Bangko
• Isang uri ng institusyong pampananalapi
na tumatanggap at lumilikom na labis na salapi na iniimpok ng tao at pamahalaan. • Ito ang nagsisilbing tagapamagitan sa mga taong may labis na salapi at mga negosyanteng namumuhunan sa bansa. Top 10 Banks in the Philippines 1. BDO, Banco De Oro (# 1 in assets, deposits, loans and capital) 2. BPI, Bank Of The Philippine Islands (# 2 in deposits and loans, #3 in assets and capital) 3. Metrobank ( #2 in assets and capital, #3 in deposits and loans) 4. Landbank of the Philippines ( #4 in assets, deposits, loans and capital) 5. RCBC, Rizal Commercial Banking Corp. (#5 in assests, #6 in deposits, loans and capital) Top 10 Banks in the Philippines 6. PNB, The Philippine National Bank (#7 in assests, deposits, and loans. #10 in capital.) 7. China Bank, Philippines (#5 in deposits and loans. #8 in assests and capital.) 8. UnionBank ( #5 in capital, #8 in deposits, #9 in assets and #10 in loans.) 9. DBP, Development Bank of the Philippines (#6 in assets and capital. #9 in deposits and loans.) 10. Security Bank (#8 in loans, #9 in capital, #10 in assests) Mga Uri ng Bangko
1. Bangko ng pagtitipid (Thrift Bank) – ito ay tinatawag
din sa savings bank na humihikayat sa mga tao na magtipid at mag-impok ng ilang bahagi ng kanilang kita.
2. Bangkong Komersyal (Commercial Bank) – Ito ang
bangko na nikikipag-ugnay sa mga nag-iimpok at mga negosyante at kapitalista. 3. Bangkong Rural (Rural Bank) – mga bangko na ngalalayong tulungan ang mga magsasaka upang magkaroon ng puhunan.
4. Trust Companies – bangko na nangangalaga sa mga ari-
arian at kayamanan ng mga tao na walang kakayahang pangalagaan ang kanilang ari-arian lalo na ng mga bata. Inaasikaso din ng bangkong ang mag pondo at ari-arian ng simbahan at mga charitable institutions. 5. Mga Espesyal na Bangko Land Bank of the Philippines – itaguyod ang pagpaptupad ng reporma sa lupa. May kinalaman ito sa pagsasaayos ng pondo ng pamahalaan ukol sa reporma sa lupa. 5. Mga Espesyal na Bangko Development Bank of the Philippines (DBP) – ito ang nagbibigay tulong pinansyal sa pagpapatupad ng mga programa at proyekto na magpapaunlad ng pangunahing sektor ng ekonomya, ang agrikultura at industriya. 5. Mga Espesyal na Bangko Al-Amanah Islamic Investment Bank of the Philippines (Al-Amanah) – Itinatag ito sa ilalim ng Republic Act No. 6848, layunin ng bangkong ito na tulungan ang mga Pilipinong Muslim na magkaroon ng puhunan at mapaunlad ang kanilang kabuhayan. B. Mga Institusyong Di-Bangko Pawnshop Kooperatiba (Bahay-Sanglaan) Pension Funds
• Pag-IBIG Fund – Pagtutulungan sa kinabukasan
– Ikaw, Bangko Industriya at Gobyerno ay itinatag upang matulungan ang mga kasapi nito na magkaroon ng sariling bahay. • Government Service Insurance System (GSIS) – Namamahala sa pagkakaloob ng tulong sa mga manggagawa ng pamahalaan.
• Social Security System (SSS) – Ito ang
nagkakaloob ng seguro sa mga manggagawa sa mga pribadong industriya at kompanya. Ang GRADES pinaghihirapan HINDI inililimos!
Ang patakarang piskal o fiscal policy ay isang aspeto sa pamamahala kung saan ang pamahalaan ay mayroong isang paraan o programa kung saan inilalapat ng pamahalaan ang paggastos at paglikom nito ng pondo upang maimpluwensyahan