Σ Υ Ν ΤΑ Γ Μ ΑΤ Ι ΚΟ

ΔΙΚΑΙΟ – Α
ΕΞΑΜΗΝΟ

Το Σύνταγμα
Βασιλική Χρήστου, επικ. καθηγήτρια συνταγματικού
δικαίου Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
9 έως 13.11.2020
 Ν. Ι. Σαρίπολος, Πραγματεία του
Συνταγματικού Δικαίου, 1851
Τ Ο Σ Υ Ν ΤΑ Γ Μ Α
Ω Σ « Ε Ι ΚΟ Ν Α
Π ΟΛ Ι Τ Ε Υ Μ ΑΤ Ο «Υπάρχει όμως ευτυχώς μέση τις οδός, ην
Σ» (ΔΡΟΣΟΣ) ακολουθών ο λαός δύναται ασφαλώς και την
ελευθερίαν να διασώση, και υπ’ αγαθών
κυβερνητόρων, προς τον τελικόν της επιγείου
διαίτης του σκοπόν να φθάση, την ευδαιμονίαν. Την
μέσην ταύτην οδόν διαγράφει το κατά σύνταγμα
πολίτευμα. Οι όροι του καλού πολιτεύματος εισίν οι
ακόλουθοι, και τους όρους τούτους άριστα πληροί
το συνταγματικόν πολίτευμα.»
 Αριστόβουλος Μάνεσης

Το Σύνταγμα «επιδιώκει να κατοχυρώση την επιτευχθείσαν,

εις συγκεκριμένην ιστορικήν στιγμήν, εξισορρόπησιν
Η ΤΥΠΙΚΗ αντιτιθέμενων κοινωνικών δυνάμεων» (επιρροή από Αλ.
Σβώλο)
Ι Σ Χ Υ Σ Τ ΟΥ Το Συνταγματικό Δίκαιο ως «τεχνική της πολιτικής
Σ Υ Ν ΤΑ Γ Μ ΑΤ Ο Σ ελευθερίας». Δια των κανόνων του ΣΔ το κράτος
αυτοπεριορίζεται και εγγυάται σε κάποιο βαθμό την ατομική
ελευθερία.
Δεσμευτικότητα του Συντάγματος, το οποίο μάλιστα
βρίσκεται στην υπέρτατη βαθμίδα της ιεραρχίας των
κανόνων δικαίου.
 Τ Ο Τ Υ Π Ι ΚΟ Σ Υ Ν ΤΑ Γ Μ Α

Υπέρτερο/αυξημένη Αυστηρό (λιγότερο

Γραπτό ς τυπικής ισχύος η περισσότερο)
 Συντ 1844 – απολύτως αυστηρό

Συντ 1864 – πολύ αυστηρό

ΑΥ Σ Τ Η Ρ Ο Τ Η ΤΑ Η ανάγκη αναθεώρησης έπρεπε να

ΤΟΥ διαπιστωθεί σε δύο συνεχείς βουλευτικές
Σ Υ Ν ΤΑ Γ Μ ΑΤ Ο Σ περιόδους με πλειοψηφία ¾. Η αναθεωρητική
Βουλή έπρεπε να αποτελείται από διπλάσιο
αριθμό βουλευτών (διπλή αναθεωρητική
Βουλή).
Μόνες γνήσιες αναθεωρήσεις 1986, 2001 και
2019.
 Σ Υ Ν ΤΑ ΚΤ Ι Κ Η Ε Ξ ΟΥ Σ Ι Α

Νομικά αδέσμευτη εξουσία – Κυριαρχία

Αντίθετα, η αναθεωρητική λειτουργία δεσμεύεται από

διαδικαστικά και ουσιαστικά όρια.
 Το Συντ. τίθεται
Όλοι οι νόμοι
στην κορυφή της
πρέπει να μην
ιεραρχίας των
είναι αντίθετοι με
κανόνων δικαίου.
το Σύνταγμα.
ΑΥ Ξ Η Μ Ε Ν Η
ΤΥΠΙΚΗ ΙΣΧΥΣ
Τ ΟΥ
Εάν ένας τυπικός
Σ Υ Ν ΤΑ Γ Μ ΑΤ Ο Σ νόμος Όλα τα
παραβιάζει το Σ, δικαστήρια
τότε δεν κάνουν έλεγχο
εφαρμόζεται στη συνταγματικότητ
συγκεκριμένη ας.
περίπτωση.
 Παρεμπίπτων – με αφορμή μια διαφορά (το
αντίθετο είναι ο ad hoc έλεγχος του νόμου)

Συγκεκριμένος – με αφορμή συγκεκριμένη

περίπτωση (το αντίθετο : αφηρημένος έλεγχος)

Χ Α ΡΑ ΚΤ Η Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Α Διάχυτος : ελέγχουν όλα τα δικαστήρια (το

Δ Ι Κ Α Σ ΤΙ ΚΟΥ Ε Λ Ε Γ Χ ΟΥ αντίθετο : συγκεντρωτικός έλεγχος)

Κατασταλτικός (το αντίθετο : προληπτικός

έλεγχος)
Εξαιρέσεις στον διάχυτο χαρακτήρα του
ελέγχου: 100 παρ. 5 Συντ. και 100 παρ. 1 περ.
ε Συντ.
 ΑΠ 169/1893 – το ζητούμενο ήταν εάν η
παραβίαση του Συντ. (απόρρητο
επιστολών) συνιστά λόγο αναίρεσης

ΠΩΣ ΚΑΘΙΕΡΩΘΗΚΕ Ο
ΑΠ 23/1897 – για πρώτη φορά
Δ Ι Κ Α Σ ΤΙ ΚΟ Σ Ε Λ Ε Γ Χ Ο Σ διαπιστώθηκε αντισυνταγματικότητα
ΤΗΣ
Σ Υ Ν ΤΑ Γ Μ ΑΤ Ι ΚΟ Τ Η ΤΑ Σ ;
διάταξης τυπικού νόμου – παραβίαση του
δικαιώματος της ιδιοκτησίας

Ρητή κατοχύρωση με ερμηνευτική δήλωση

στο άρθρο 5 Συντ. 1927 περί της
ανεξαρτησίας των δικαστηρίων.

ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ
Σ Υ Ν ΤΑ Γ Μ ΑΤ Ι ΚΟ Τ Η ΤΑ Σ
ΤΥΠΙΚΗ
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΤΥΠΙΚΗ ΚΑΙ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΤΥΠΙΚΗ
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
 Σ Υ Ν ΤΑ Γ Μ Α

ΤΥΠΙΚΟ

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ: όλες οι ρυθμίσεις που αφορούν στη λειτουργία του

πολιτεύματος, ακόμη κι εάν δεν αποτελούν περιεχόμενο του τυπικού
Συντάγματος, π.χ. εκλογικός νόμος, οργανισμός δικαστηρίων, νόμος περί
συναθροίσεων κοκ
 ΝΟΜΟΣ

ΤΥΠΙΚΟΣ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ: π.χ. κανονιστικά διατάγματα, κανονιστικές υ.α.,
πνπ κοκ
Κανονισμός της Βουλής – sui generis
 Π Υ ΡΑ Μ Ι Δ Α Κ Α Ν Ο Ν Ω Ν Δ Ι Κ Α Ι ΟΥ

Σύνταγμα (συντακτικές πράξεις, ψηφίσματα) – (συνταγματικό έθιμο, συνθήκη του πολιτεύματος)

Διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο – νόμοι υπερνομοθετικής ισχύος (άρθρο 107 Συντ.)

Τυπικός νόμος – πνπ - Κανονισμός της Βουλής

Κανονιστικά διατάγματα, κανονιστικές υ.α. κοκ – τυπική ισχύς νόμου, εφόσον βρίσκονται εντός των ορίων της
εξουσιοδότησης.
Εκτελεστικά διατάγματα
 Β Α Σ Ι Κ Η Β Ι Β Λ Ι Ο Γ ΡΑ Φ Ι Α Μ ΑΘ Η Μ ΑΤ Ο Σ

 Αντώνης Μ. Παντελής, Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου, 5η έκδοση (ενημερωμένη με την

αναθεώρηση του 2019 και εμπλουτισμένη), Αθήνα, Εκδόσεις Λιβάνη, 2020
 Φίλιππος Κ. Σπυρόπουλος, Συνταγματικό Δίκαιο, 2η έκδοση, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, εκδ.
Σάκκουλα, 2020

 Περαιτέρω βιβλιογραφία: Γιάννης Ζ. Δρόσος, Δοκίμιο ελληνικής συνταγματικής θεωρίας,

Αθήνα-Κομοτηνή, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1996