СПЕЦИЈАЛНА ТЕОРИЈА НА

РЕЛАТИВНОСТА
РЕШЕНИ ЗАДАЧИ
Задача 1: Кондуктер во автобус се движи со брзина 1 m s-1 во
однос на патниците кои седат. Со колкава брзина ќе помине
кондуктерот покрај ќовек кои стои на тротоарот ако
кондуктерот се движи:
а) во насока на движење на автобусот
б) спротивно од насоката на движење на автобусот?
Брзината на автобусот е 54 km h-1.
Решение:
v = 54 km h-1 = 15 m s-1
vx = ?
б) v'x = -1 m s-1
vx = v'x + v = -1 m s-1 + 15 m s-1
а) v'x = 1 m s
-1

vx = 14 m s-1
v'x = vx – v
vx = v'x + v = 1 m s-1 + 15 m s-1
vx = 16 m s-1
Задача 2: Стоејќи на подвижен ескалатор човек од приземје до
првиот спрат стигнува за 21 s. Кога се качува по ескалаторот кој
се движи потребни му 10 s. За колку време ќе се качи до
првиот спрат ако се движи со истата брзина, а ескалаторот
мирува?
Решение:
t1 = 21 s
t2 = 10 s
t3 = ? s s 1 1 1
s    t 2  
t3 t2 t1
 t1 t3 
s = v st 1  v s  s 1 t1  t 2
t1 1 1 
s  s  t 2 t3 t1t 2
s = (vs + vc)t2  t1 t3  t1t 2 21 s 10 s
t3  
1 1 1 t1  t 2 21 s - 10 s
s = vct3  vc  s  
t3 t 2 t1 t3 t3 = 19 s
Задача 3: Колкава е брзината на вселенски брод во кој
часовникот доцни 1 s во однос на часовникот на Земјата
кога на Земјата изминува еден час?

Решение:
t’ = 3599 s
t = 3600 s
v=? 2
 t '

v  c 1   
t '  t
2
t  v 2
 t 
'

v2 1  2   
1 2
c
c  t  2
 3599 s 
2 v  3 108 m s -1  1   
v2
 t
'
  3600 s 
v t
2 '  1   
 t
2
1 2  c 
c t v = 7070 km s-1
Задача 4: Колкава одалеченост би поминал астронаут движејќи се
со брзина 0,999 c за време од една година од сопствениот живот:
a) Во однос на координатен систем сврзан за него
б) Во однос на набљудувач од Земјата?
в) Колку би траело тоа патување за некој набњудувач на Земјата?
Решение:
v = 0,999 c = 2,997108 m s-1
t’= 1 god. = 3,15107 s

а) so = vt’= 2,997 108 m s-13,15107 s so = 9,441015 m

б) s = v t s  vt ' 2,997 108 m s -1  3,15 107 s

 s = 2,111017 m
v2
1 2 1-
 0,999c 
2

c c2
t ' 1god
в) t   T = 22,4 god.
1
v 2

1
 0,999c  2

c2 c2
Задача 5: Катетите на правоаголен триаголник се со должини 4 m и
3 m. Со колкава брзина треба да се движи триаголникот во насока
на подолгата катета за да триаголникот биде рамнсотран.

Решение: S’ S
ao = 4 m
bo = 3 m bo bo
ao a
v=?
a = bo   b 2 
v 2  c 2 1   0  
2   a0  
2  b0  v2  
v    1  2
a0 1   b0
c2  a0  c 2 2
 b0   3m 
2 v  c 1     c 1   
v2
 b0   a0  4m
b0
 1
v2 2
 1   
a0 c2 c  a0 
v = 0,66 c
Задача 6: Со колкава брзина треба да се движи ракета за да
нејзината сопствена должина се намали за 20 %?
Решение:
L = 0,8L0
v=?

v2
L  L0 1 2
c

v2
0,8 L0  L0 1  2
c

v = 0,6 c
Задача 7: Квадрат во мирување има периметар 12 cm.
Колкава е неговата плоштина кога се движи со брзина 0,6 c
во насока на едната страна?
Решение: S’ S
Lo = 12 cm
v = 0,6 c ao ao
ao a
P=?

v2
Lo = 4a0 P = aao  a0 1  2  a0
c
L0 12 cm v 2
a0   (0,6c) 2
4 4 P  a0 1  2  (3 cm)  1 
2 2

c c2
ao = 3 cm P = 7,2 cm2
Задача 8: Должината на катетите на правоаголен триаголник се 6 m
и 8 m. Колкава е површината на триаголникот кој се движи со
брзина 0,95 c во насока на хипотенузата?
Решение: c0 h a0b0
S’ S 
ao = 6 m 2 2
bo = 8 m bo b a b 6 m 8 m
h ao h a h 0 0
v = 0,95 c co c c0 10 m
P=? h = 4,8 m

c0  a02  b02  (6 m)  (8 m)
2 2 co = 10 m
ch 3,12 m  4,8 m
P 
2 2 v2
c  c0 1  2  10 m 1   0,95c 
2
c = 3,12 m
P = 7,49 m2 c c2
Задача 9: При брзина 0,8 c во во однос на S, прачката има должина
10 m и со x оската зафаќа агол од 30o. Колкава е сопствената
должина на прачката и колкав агол зафаќа со x‘ оската?

Решение:
v = 0,8 c S S’
L = 10 m
 = 30o L Lo
 Ly ‘ Loy
Lo, ‘ = ?
Lx Lox

L0  L20 x  L20 y Lo = 15,27 m

L0 x 14,43 m
cos  '  
v2 L0 15,27 m
Lx  L0 x 1  2 Lox = 14,43 m
c
Lx = L cos  Lx = 8,66 m
‘ = 19o

Loy = Ly = L sin  Loy = 5 m

Задача 10: Вселенски брод се одалечува од Земјата со брзина
0,5 c и исфрла ракета со брзина 0,5 c во насока на движење
на вселенскиот брод. Колкава е брзината на ракетата во
однос на Земјата?
Решение:
v = 0,5 c
u’ = 0,5 c
u=?

c c
u ' v 
2 2 4
u   c
v 1 5
1  2 u' 1
c 4
Задача 11: Вселенски брод се одалечува од Земјата со брзина
0,6 c и исфрларакета со брзина 0,5 c кон Земјата. Колкава е
брзината на ракетата во однос на Земјата?

Решение:
v = 0,6 c
u’ = - 0,5 c
u=?
u 'v  0,5c  0,6c
u 
v 0,6c
1  2 u ' 1  2  (0,5c)
c c

u = 0,14 c
Задача 12: Два електрони се движат еден спрема друг,
двата со брзина 0,75 c. Колкава им е релативната брзина на
приближување еден кон друг?

Решение:

v1 = 0,75 c
v2 = -0,75 c
v1  v 0,75c  (0,75c)
v = v2 = - 0,75 c v1  
v  0,75c
1  2 v1 1  2
 0,75c
c c
u’2 = 0
v’1 = 0,96 c
Задача 13: Електрон се движи со брзина 0,6 c. Колкава грешка
ќе направиме во пресметките, ако импулсот го пресметуваме
според класичната механика?

Решение:

v = 0,6 c
r=?

p  pnr  p   v 2   ( 0,6 c ) 2 
r r 100  1  nr  100  1  1  2  100 1  1   100

pr  pr   c    c 2


r = 20 %
Задача 14: Колкав е импулсот на електронот на кој
сопственото време е дупло пократко од лабораториското?

Решение:
t = 2 t’
p=?
t '
c 3 t  v2 1
me v me v 2
1 2 
p  2 1 c 4
1 c2
v2
1 2 2 v2 3
c t '

2t 
'
c 2
4
v2
p  me c 3 1 2 3 2
c v2  c
4
v2 1 c 3
1 2  v
c 2 2
Задача 15: Колкав е импулсот на протон со кинетичка
енергија 1 GeV? Масата на протонот е 1,67·10-27 kg.

Решение:
Ek = 1 GeV
m = 1,6710-27 kg
p=?
E k ( E k  2mc 2 )
E =pc +mc ,
2 2 2 2 4 (Ek + mc2 )2 = p2c2 + m2c4, p 
c

mc2 = 1,67·10-27 kg · (3·108 m s-1)2 = 1,5·10-10 J = 0,9 GeV

1 GeV(1 GeV  2  0,9 GeV)

p GeV
c p  1,7
c
Задача 16: Честичка во движење има кинетичка енергија 7
пати поголема од енергијата на мирување. Колку пати
нејзиното сопствено време на живот е е пократко од
лабораториското време на живот?
Решение:
Ek = 7 mc2 t '
t  Ek = 7 mc2
t v2
1 2
? c  
t '
 
t ' 2 1 
mc   1  7 mc 2
t  2
1  1 v 
 
 c2 
8
t
8 v2 1
1 2 
t '
c 8
Задача 17: Енергијата на некоја честичка при движење изнесува
3 GeV, додека енергијата при мирување и е 100 MeV. Колкав пат
ќе измине честичката според некој вработен во лабораторијата?
Сопственото време на живот на честичката е 2·10-6 s.

Решение:
E = 3 GeV
Eo= 100 MeV = 0,100 GeV
t’ = 210-6 s t ' E
s = v t t   t '
s=? v 2
E0
1
E0 c2
E
v2 2 2
1 2  E0  E E 
c v  c 1   s  ct ' 1  0 
 E E0  E
v 2 E0
1 2  s  18 km
c E
Задача 18: Колкав напон е потребен за да се забрза електрон
од брзина 0,6 c до 0,8 c?

Решение:
v1 = 0,6 c W = Ek
v2 = 0,8 c    
   
U=? 2 1  2 1 
eU  mc   1  mc   1
2 2
v
 1  2  v
 1  1 
2 2
 c   c 

   
2
   31
 
mc  1 1  9,110 kg  (3 10 m s ) 
8 -1 2
1 1 
U    
e  v 2
v 2  1,6 10 -19 C 
( 0,8 c ) 2
( 0, 6 c ) 2 
 1  2
1 21   1  1 
2
 c 2
c   c c2 

U = 213 kV