POREMEĆAJI

RASPOLOŽENJA
(afektivni poremećaji)
 RASPOLOŽENJE - dugotrajni,
prožimajući, unutrašnji doživljaj
osjećanja (emocija)
 poremećaji raspoloženja
Patološki izmjenjeno raspoloženje ka depresiji
ili (hipo)maniji

• depresivni poremećaji (samo depresivne

epizode)
depresija nije tuga
• bipolarni por. (manično- depresivni)
((hipo)manične + depresivne epizode; +
mješovite epizode)
(hipo)manija nije “sreća”
ŽIVOTNA PREVALENCA ZA SVE
POREMEĆAJE RASPOLOŽENJA –
19,3%
 depresivni poremećaji

• depresivna epizoda
• rekurentni depresivni poremećaj

• distimija
 Značaj depresije
• oko 15% depresivnih izvrši suicid / 80% svih
suicida

• pod uticajem socijalnih i kulturoloških faktora broj

depresivnih osoba varira (ratovi, migracije ...)

• IV najvažniji uzrok onesposobljenja od svih bolesti

• IV najskuplja medicinska bolest (USA,1993 – 44

milijarde $)
•
• (Hall i Wise,1995)
 Značaj depresije

• depresije kod LOP: oko 20% (McDaniel i

sar,1995)

• depresije najčešći mentalni poremećaj u

primarnoj zdravstvenoj zaštiti

• 50% se ne dijagnostikuje !!!!

 problemi u “prepoznavanju”
-pacijenti-
• 1/3 depresivnih osoba nikada ne zatraži
pomoć ljekara
• ne žale se na psihičke /emotivne tegobe
– stigma psihijatrijskog poremećaja;
“znak slabosti”
• iznose brojne,različite tjelesne tegobe:
bolovi u leđima, zglobovima, glavobolje,
problemi sa varenjem i stolicom itd.
komorbiditet depresije i psihijatrijskih
poremećaja
Depresija najčešće udružena sa:
• simptomima anksioznosti – 90%
• anksioznim poremećajima – oko 50%
• alkoholizmom – 50% / zloupotrebom PAS
• poremećajem ličnosti
 komorbiditet depresije i tjelesnih
bolesti
(naročito kod starijih osoba)
• Kardiološke bolesti - depresija povećava
rizik od koronarne bolesti i mortalitet
nakon infarkta miokarda
• Depresija nakon CVI – 30%-35%;
povećan mortalitet
• Depresija i dijabetes melitus - 8%-27%
• Depresija tokom onkoloških bolesti
• Depresivna pseudodemencija - više
ispoljeni kognitivni znaci depresije
 depresivna epizoda
(F32 MKB-10)
Trajanje najmanje 2 nedelje:
“Tipični” simptomi
• DEPRESIVNO RASPOLOŽENJE
• GUBITAK INTERESOVANJA I
ZADOVOLJSTVA
• SMANJENJE ENERGIJE – POVEĆANA
ZAMORLJIVOST I UMANJENA
AKTIVNOST
 depresivna epizoda (F32)
drugi simptomi:
• oštećena koncentracija i pažnja
• smanjeno samopouzdanje i samopoštovanje
• osećanje krivice i bezvrijednosti
• sumoran i pesimistički pogled na budućnost
• ideje o samopovređivanju ili suicidu
• poremećen san
• snižen apetit
 depresivna epizoda
intenzitet (težina)

• blaga depresivna epizoda (F32.0)

• umjereno jaka depresivna epizoda
(F32.1)
• teška depresivna epizoda bez
psihotičnih simptoma (F32.2)
• teška depresivna epizoda sa
psihotičnim simptomima (F32.3)
 depresivna epizoda
sa psihotičnim simptomima

• sumanute ideje / krivice, bijede,

propasti (pretećih katastrofa),
hipohondrijske ...
• halucinacije - najčešće akustičke
• depresivni stupor
 epidemiologija depresija
• životni rizik za depresije: 25% ♀ ; 13% ♂
(Kessler,1994)

• prevalenca za depresivni poremećaj:

2,6%-5,5% ♂ ; 6%-11,8% ♀ (Kessler,1994)

• najveća stopa oboljevanja između 25 i 44

godine života
 depresivni poremećaj
tok

• početak epizode - postepen

• trajanje neliječene epizode : 6-24 meseca
• ishod: 70% puna remisija; 20% rezidualni
simptomi ;10% hronificirani
• ishod: 15% suicid -10 puta više pokušaja
• 50 - 60% naredne depresivne epizode!
 distimija
• hronična depresija - najmanje 2 godine
• blago izraženi simptomi - ima i “dobrih”
dana
• sniženo raspoloženje, umor, gubitak
interesovanja i zadovoljstva, neodlučnost,
osjećaj neadekvatnosti
• 2% populacije u 1 godini; 2x češće žene
• početak u ranoj adolescenciji
bipolarni por. (manično-depresivni)

• manična / hipomanična /mješovita epizoda

• bipolarni poremećaj - obavezno
(hipo)manična (+ depresivna ep.)

• ciklotimija
 bipolarni poremećaj

karakteristike:
• rekurentan (ponavljajući) / epizodičan
poremećaj
• jedna ili više maničnih, hipomaničnih,
mješovitih epizoda
 hipomanična epizoda
• trajanje - najmanje nekoliko dana
• blage smetnje u funkcionisanju

simptomi:
• umjereno povišeno rasp. / iritabilnost
• povećanje energije i aktivnosti
(kreativnost)
• povećanje samopouzdanja, optimizam
• povećan libido, smanjeno spavanje
 manična epizoda

• trajanje najmanje nedjelju dana

• grubo narušeno funkcionisanje
simptomi:
• abnormalno povišeno raspoloženje /
iritabilnost
• povećano samopouzdanje - optimizam,
precjenjene ideje
 manična epizoda
simptomi:
• smanjena potreba za spavanjem
• povećan impuls za govor
• ubrzan misaoni tok - bujica / bijeg ideja
• povišena - distraktibilna pažnja
• povećana energija, hiperaktivnost
(agitacija, nemir, agresivno ponašanje)
• gubitak socijalnih inhibicija i uvida
/RIZIČNO PONAŠANJE
 manična epizoda
psihotični simptomi:
• sumanute ideje (veličine, paranoidne,
religiozne...)
• ekscesivna hiperaktivnost - fizičko
iscrpljenje
• halucinacije (najčešće akustičke)
• manični delirijum - zbunjeno, agitirano
stanje
 mješovita epizoda

• trajanje najmanje 2 nedelje

• funkcionalno onesposobljava
• mješavina / brzo smjenjivanje (nekoliko
sati ili dana) maničnih, hipomaničnih i
depresivnih simptoma
 mješovita epizoda

• trajanje najmanje 2 nedjelje

• funkcionalno onesposobljava
• mješavina / brzo smjenjivanje (nekoliko
sati ili dana) maničnih, hipomaničnih i
depresivnih simptoma
 bipolarni poremećaj
epidemiologija:

• prevalenca : 1,1% – 2,5% (3% - 6,5%)

• M=Ž
• godine na početku bolesti: između 20 i
30 (u proseku 21)
 bipolarni poremećaj
tok
početak poremećaja:
• naglo (puna kl. slika za nekoliko dana)
• češće manična ili hipomanična epizoda
• 5 - 20% - nekoliko depresivnih epizoda
(“pseudounipolarna depresija”)
• > 10% pacijenata samo manične ili
hipomanične epizode (“unipolarna manija”)
• neliječena manična epizoda: 2 ned. – 4
mjes.
 bipolarni poremećaj
tok:
rekurentnost (ciklicitet):
• > 90% - ima više od jedne epizode
• prosečan broj epizoda između 6 i 9
• manične epizode: svake 2 - 4 godine
ishod:
• po pravilu dobra remisija
• 10 - 35% rezidualni simptomi /
hronifikacija
 bipolarni poremećaj
komorbiditet:

• oko 60% - zloupotreba psihoaktivnih

supstanci (alkohol, lijekovi, marihuana
kokain)
• poremećaj ličnosti (border-line,
histrionični)
 bipolarni poremećaj
značaj i težina:

• 10-ti na WHO rang listi onesposobljenja

• 15% suicida (depresivna / mješovita ep.)
• skraćenje prosječnog ljudskog vijeka: 9
god.
• 14 god. smanjena radna sposobnost
• patnja porodice (57 - 73% - razvod)
 bipolarni poremećaj
problemi dijagnostike
• neprepoznavanje - pacijent i porodica,
ljekar (?!)
• 8 - 10 god. od prvih simptoma do prave
dijagnoze
  od 3 psihijatra do prave dg
• naročito loša dijagnostika hipomanije
 bipolarni poremećaj
posljedice “loše” dijagnostike
• sve pomenuto u “značaju i težini”
• pogrešno liječenje
• teraporezistentnost / hronifikacija
• “teži” poremećaj
• veći broj hospitalizacija
• češće “komplikacije” - SUICID,
komorbiditet...
 ciklotimija

• perzistentna nestabilnost raspoloženja -

najmanje 2 godine
• lošije funkcionisanje nego ranije
• smjenjivanje blagih depresivnih i
hipomaničnih perioda
• rizik za razvoj BP - 33%
• počinje u mlađem životnom dobu
 poremećaji raspoloženja
poboljšanje prepoznavanja
• znanje o poremećajima raspoloženja !!!
• sveobuhvatna istorija bolesti
(informacije i od rodbine)
• eksplicitna pitanja o simptomima,
suicidalnim planovima, ranijim epizodama
• pažljiva opservacija ponašanja i govora
• podaci o tjelesnim bolestima i lijekovima
• tjelesni pregled
 poremećaji raspoloženja
etiologija:
• kompleksna interakcija bioloških i psihosocijalnih
faktora
BIOLOŠKI faktori:
• genetski: porodične studije - 2-3 puta češće

blizanačke studije - monozigotni b.: bipolarni-70%,

depresivni- 50%
• neurobiološki/neuropatološki: putevi koji povezuju
prefrontalni korteks sa bazalnim ganglijama,
talamusom, hipotalamusom, moždanim stablom;
limbički sistem - girus cingulate, amigdala,
hipokampus (gubitak glijalnih ćelija i
neurona)
 poremećaji raspoloženja
etiologija
BIOLOŠKI faktori:
• neurobiohemijski faktori: depresije –
smanjenje 5-HT i NA transmisije; bipolarni -
poremećaj funkcije NA, 5-HT i DA; GABA-
nedovoljna aktivnost
PSIHOSOCIJALNI faktori:
• stresni životni događaji
• disfunkcionalna primarna porodica
• temperament
• pol (ženski)
• nizak socioekonomski status
• negativan kognitivni stil