DEGRADACIJA I ZAŠTITA VODE

• Voda je od značajnih ekoloških faktora za živa bića,u značajnom procentu

voda je gradivna komponenta živih bića.
• Bez vode život ne bi bio moguć,voda je na zemlji rasprostranjena u obliku
hidrosfere (vodeni zemljini omotač) gdje razlikujemo: a) jedinstven Svjetski
okean, b) diskontinuirane (isprekidane) kopnene vode.
 1) Upravljanje i zaštita hidrosfere: Mora i Okeani
• Mora i okeani- predstavljaju vrlo stabilne i složene ekosisteme u njima imamo
veoma mala kolebanja osnovnih ekoloških faktora.
• Stabilnost koju su postigli tokom evolucije,i veličina morima omogućuje da lakše
podnose“stresne“ situacije i procese.
• Ipak i ovi stari ekosistemi izloženi su vrlo ozbiljno različitim oblicima zagađenosti.
• Možemo reći da su mora i okeani recipienti (prijemnici) cjelokupne zagađenosti u
geobiosferi.
• Sva onečišćenja iz kopnenih voda,zemljišta i atmosfere,prije ili kasnije,dolaze u
more,ovdje treba istaći i pomorski saobraćaj kao izvor zagađenja (posebno
transport nafte),nuklearne probe,radioktivni otpad,brodogradilišta i luke.
• Nafta u more dospijeva na 2 načina i to: a) Prirodnim putem-tekstonskim
pomjeranjem ,b) Antropogenim utjecajem-mogu biti subjektivne prirode (nemaran
odnos brodske posade).
• Nafta direktno truje morske organizme,utvrđeno je da koncentracija nafte od samo
0,01mg/l ubija riblju ikru,dok 0,25mg/l nafte u vodi nepovoljno djeluje na biljke i
životinje u vodi.
• Veliki priliv azota i fosfora u moru iz kopnenih voda sa poljoprivrednih područija
pojačavaju neke produkcije tzv.“cvjetanje“ mora i ugibanje životinja
 2) Upravljanje i zaštita hidrobiosfere: Kopnene vode
• Kopnene vode (rijeke,potoci,jezera,hidro-akumulacije)- predstavlja prirodni resurs iz
koga čovjek crpi mnogostruku korist.
• Nezaobilazan su preduvjet u poljoprivrednoj proizvodnji energije (hidroelektrane),te
različite industriske potrebe.
• Ovi ekosistemi su sve više opterećeni različitim otpadom tečnim,hemiskim itd. . .
• U najvažnije faktore opterećenja ubraja se povećanje temperature (pregrijavanje vode)
različite otrovne (supstance) materije i veće količine organskih materija.
• Tekućice- u prirodi imaju izuzetno male količine organskih materija pa je svako
povećanje siguran znak zagađenja.
• Za praćenje kvaliteta vode koristi se Saprobni sistem,a uspostavljen je na osnovu
fizičkih,hemiskih i bioloških karakteristika vode.
• Ovom metodom ocjene kvaliteta vode prati se količina rastvorenog kiseonika u vodi
(mg/l) ,količina organkse materije (BPK5 - biološka potrošnja kiseonika),količina NH4
(amonijum-a) ,broj saprofitskih organizama,te karakteristične vrste producenata (biljni
organizimi) i konzumenti (životinjski organizmi).
• Prema ovom sistemu 4 stepena ( u preciznijim 7) saprobnosti označavaju se i 4 klase
kvalitete vode i to:
• a) Oligosaprobni stepen ( I klasa kvaliteta vode)-obuhvata čiste vode sa izuzento
niskim stepenom zagađenosti u kojima kiseonika ima iznad (+8mg/l),u ovoj vodi
imamo vrlo malo organske materije,malo saprobnih organizama.
• b) Betamezosaprobni stepen ( II klasa kvaliteta)-imaju vode u kojima se osjećaju
tragovi zagađenja u umjerenoj formi,količini kiseonika je oko 6-8mg/l u njima ima
algi.
• c) Alfamezosaprobni stepen (III klasa kvaliteta)-obuhvata zagađenje vode,odlikuje
se malom količinom kiseonika 2-6 mg/l,veća prisutnost saprofita,od producenata
prisutne su alge.
• d) Polisaprobni stepen (IV klasa kvaliteta vode)-podrazumijeva veliki stepen
zagađenosti ,količina kiseonika je niska (-2mg/L),voda
muljevita,zamućena,dominiraju bakterije,bičaši,trepljaši.
• Specifičan oblik degradacije pridrodnih ekosistema rijeka je podizanje brana i
formiranje hidrakumulacija.
• Jezerski ekosistemi- sadrže veće količine organskih materija nego
tekućice,podrijetlo organskih materija je ili od ostataka zeljastih biljaka ili od lišća
iz okoline.
• Povećan broj reducenata (razlagača) održava ravnotežu međutim ako se pojačava
dotok organskih materija posebno azota i fosfora,dolazi do naglog razvoja
cijanobakterija i algi,povećava se potrošnja kiseonika,organksa materija se troši u
jezeru i smanjuje kvalitet.
3) Biloško-ekološki efekti degradacije i zagađivanje u
vodenim ekosistemima
• Za razmijevanje tih efekata neophodno je uočiti razliku između zagađenih i
nezagađenih voda.
• Ovo je moguće uz praćenje osnovnih ekoloških faktora u tim ekosistemima.
• 1) Temperatura-vode u našim uvjetima (prirodna) kreće se od 5-20°C (isključujući
termalne izvore).Svako povećanje temperature vode iznad normalnih vrijednosti
ima negativne efekte po organizme i to:
• a) stenotermne vrste (sa uskom ekološkom valencom)- su najugroženiji i na njih
temperatura može imati letalni ishod,kod ostalih može dovesti do poremećaja u
razmožavanju,razvoju,rastu, što može rezultirati izumiranjem vrste.
• b) smanjena količina kiseonika-pri čemu stenoksene vrtse (uska ekološka valenca u
odnosu na kiseonik) ugibaju.
• c) povećanje temperature- također utiče na brzinu razgradnje organske materije u
ekosistemu razvoju nekih kompnenti planktona i stvaranje povoljnih uvjeta za
život.Količina kiseonika u vodi ovisi od više faktora prije svega o nivou
zagađenosti,temperaturi vode,brzini fotosinteze,razvijanju biljne komponente.
• 2) Boja- kod čistih voda je plavozelena zbog refleksije sunčevih zraka,zagađujuće
materije ( teški metali,nafta itd. . )mogu značajno mijenjati boju vode ka
smeđoj,žutosmeđoj,crvenoj.
• 3) Miris- čiste vode je neutralan,zagađene vode obično imaju miris npr.
amonijaka (NH3), sumpordioksida (SO4) itd. . .
• 4) pH vrijednost- nezagađenih voda je neutralan, ph oko 7,0, obično ovaj
parametar varira od 6,5-8,5 što pokazuje „tvrdoću“ vode.Najpovoljniji pH za
život organizama je PH od 6,5-7,5,“kisele vode“ sa pH-5,0 i“bazne“ sa pH+9,0 su
letalne po većinu organizama
• 5) Organske materije- u vodi su obično hemiski inertne.
• 6) Azot- u vidu amonijaka nije prisutan u čisitim vodama,ako se nađe u vodi
tretira se kao svježe zagađenje od ljudskih i životinjskih izlučevina.
• 7) Toskične supstance- u vodi prouzrokuju posebne probleme jer mogu imati
letalne i subletalne posljedice.
• Aktivni hlor ubija sve bakterije i veći broj algi pri koncnetraciji od 0,2mg/l,dok
kladofora izdržava i 150mg/l.