HIPERLIPOPROTEINEMIJE

• Hiperlipoproteinemije su poremećaji prijenosa lipida

zbog ubrzane sinteze ili usporene razgradnje
lipoproteina, čestica koje prenose holesterol i
trigliceride u plazmi.
• Lipoproteinske čestice su u plazmi kuglastog oblika.
Sastoje se od hidrofobne jezgre koja sadrži
trigliceride i esterificirani holesterol, hidrofilnog
proteinskog omotača koji sadrži fosfolipide i
neesterifikovani holesterol i apoprotein.
• Apoproteini su smješteni na površini i glavna im je
uloga da se vežu na pojedine receptore na
membrani i omogućuju ulazak lipoproteina i njihov
katabolizam.
 S obzirom na etiopatogenezu
dislipoproteinemije se dijele na;

• primarne, uzrokovane nasljednim

poremećajima metabolizma i na
• sekundarne, nastale kao posljedica
neke bolesti, uzimanjem lijekova,
alkohola itd.
 Prema Fredricksonovoj klasifikaciji primarne
dislipoproteinemije dijelimo na:

• Tip I familijarna hiperhilomikronemiju (povišeni trigliceridi),

• Tip IIa heterozigotna familijarna hiperholesterolemija (LDL sa
visokim estrima holesterola),
• Tip IIb familijarna kombinovana hiperlipidemija (povećana
proizvodnja apoB, povećani LDL, VLDL, povećani estri holesterola i
trigliceridi),
• Tip III disbetalipoproteinemija (povećan LDL sa visokim
estrima holesterola i triglicerida),
• Tip IV familijarna hipertrigliceridemija (povećan VLDL sa
visokim trigliceridima),
• Tip V familijarna hiperhilomikronemija (povećani hilomikroni i
VLDL).

•  
• Sekundarne hiperlipoproteinemije nastaju kao
posljedica nepravilne ishrane, gojaznosti,
alkoholizma, šećerne bolesti, djelovanjem
lijekova, u hipotireozi, nefrotskom sindromu,
bilijarnoj cirozi jetre, sistemskom lupusu itd.

• Nutritivne dislipoproteinemije nastoju nakon

dugotrajne hiperkalorijske ishrane i hrane bogate
ugljikohidratima, holesterolom i zasićenim
masnim kiselinama, te prekomjernim korištenjem
alkohola.
Osnovne vrste lipida u krvi su;

• slobodni i esterifikovani holesterol,

• trigliceridi,
• fosfolipidi i
• slobodne masne kiseline.
• Holesterol predstavlja za organizam bitnu supstancu, čini glavnu
strukturnu komponentu stanične membrane, ima ulogu u
trasportu triglicerida u lipoproteinskom kompleksu,
• Trigliceridi predstavljaju estere masnih kiselina i glicerola, imaju
ulogu u metabolizmu kao izvor energije.
• Masne kiseline su većinom vezane u fosfolipidima, trigliceridima,
a samo manjim dijelom nalaze se kao slobodne masne kiseline
(SMK). Fosfolipidi su glavna komponenta stanične membrane, a
obično se sastoje od diglicerida i fosfatne grupe.
• Lipoproteini predstavljaju koloidne transportne molekule,
sastavljene od proteina i lipida. Lipidi nisu hidrosolubilni, tako da
se trasportuju vezani za proteinsku komponentu apoproteine.
• Apoproteini se dijele u osam klasa.
• Prema fizičkim i hemijskim svojstvima
lipoproteini se kategoriziraju u 6 velikih
klasa:
• hilomikroni,
• VLDL,
• IDL,
• LDL,
• HDL i
• posebna klasa Lipoprotein a ( Lp(a) )
Razdvajaju se ultracentrifugiranjem,
• Hilomikroni
• Hilomikroni su lipoproteinske čestice koje
nastaju u mukozi tankog crijeva, razlažu
se u jetri i perifernim tkivima pomoću
lipoproteinske lipaze ( LPL ). Sadrže 85%
triglicerida, 4% holesterola, apo B 48, apo
E, apo C II.
• Usljed njihove razgradnje nastaju
hilomikronski ostaci koji se odstranjuju
pomoću jetre.
• Hilomikroni su najveći lipoproteini čija
veličina varira od 100-1000 nm.
• Lipoproteini veoma niske gustoće
• Lipoproteini veoma niske gustoće (VLDL) su
lipoproteinske čestice veličine 30-90 nm. Nastaju
u jetri većinom od egzogenih triglicerida.
Razlikujemo velike i male VLDL čestice.
• Glavni su nosioci triglicerida u plazmi, a sadrže još
apo B 100.
• Sadrže holesterol i fosfolipid, a odstranjuju se
pomoću jetre preko hilomikronskih receptora, ili se
dalje metaboliziraju u lipoproteine niske gustoće
(LDL).
• Prilikom razgradnje VLDL ćestica nastaju i VLDL
ostatci.
• Lipoproteini niske gustoće
• Lipoproteini niske gustoće (LDL) su
lipoproteinske čestice koje se razlikuju
po veličini i gustoći.
• Ove čestice su izrazito aterogene.
Svoju aterogenost ispoljavaju
pojačavajući prolazak kroz intimu
arterije i samom oksidativnom
modifikacijom.
• Nakupljanjem LDL čestica subendotelno
dolazi do njegove modifikacije
(oksidacije), te tako nastaje masna
ćelija.
• Lipoproteini visoke gustoće
• Lipoproteini visoke gustoće (HDL) su
lipoproteinske čestice koje nastaju u jetri i
crijevima.
• HDL čestice su najmanji lipoproteini a
njihova veličina iznosi 7-10 nm.
• HDL ima antiaterosklerotski efekat tako
što sprečava modifikaciju ( oksidaciju )
LDL čestica, sprečavanje upalnog procesa,
smanjuje viskozitet plazme, aktivira
fibrinolizu, regulacija sinteze
prostaglandina i tromboxana, stimulacija
nitričnog oksida, sprečavanje apoptoze.
• Normalna vrijednost za ukupni holesterol iznosi < 5 mmol/l
(190 mg/dl),LDL < 3 mmol/l (115 mg/dl), HDL > 1 mmol/l
(40 mg/dl),trigliceride < 2 mmol/l (180 mg/dl) .
• Vrijednost ukupnog holesterola se označava visokom ako je
≥ 6,2 mmol/l (240 mg/dl),a poželjna ako je < 5 mmol/l
(200 mg/dl);vrijednost LDL se smatra vrlo visokom ako je ≥
5 mmol/l (190 mg/dl),visokom ako je 4,1-5 mmol/l (160–
189 mg/dl),a optimalna ako je < 2,6 mmol/l (100
mg/dl);vrijednost HDL se smatra niskom ako je < 1 mmol/l
(40 mg/dl).
• Vrijednost triglicerida se smatra vrlo visokom ako je ≥ 5
mmol/l (500 mg/dl),a visokom ako je 2-5 mmol/l (200–499
mg/dl),a poželjnom ako je < 1,7 mmol/l (150 mg/dl).(11)