DIABETES MELLITUS

• Dijabetes je hronična neizlječiva bolest,

stanje hronične hiperglikemije koja nastaje
kada gušterača ne proizvodi dovoljno
inzulina ili kada tijelo ne može efikasno
iskoristiti inzulin koji proizvodi.
• Hiperglikemija, ili povišen šećer u krvi, je
zajednički učinak nekontrolisanog
dijabetesa i tokom vremena dovodi do
ozbiljne štete kod mnogih tjelesnih sistema,
posebno krvnih žila i nervnog sistema
(WHO 2009).
 ADA/WHO klasifikacija šećerne bolesti

• I Tip 1 šećerne bolesti ( detrukcija beta-stanica; apsolutan manjak insulina)

• II Tip 2 šećerne bolesti ( insulinska rezistencija, oslabljena sekrecija, obje zajedno) 
• III Ostali
• ●specifični tipovi šećerne bolesti,
• ●genetski poremećaji beta stanica,
• ●genetski manjak lučenja insulina,
• ●bolesti egzokrinog dijela gušterače,
• ●endokrinopatije (akromegalija, Cushing, glukagonon, hipertireoza,
• Conn syndrom),
• ●šećerna bolest nastala zbog lijekova,
• ●zarazne bolesti (Coxsackie, rubeola),
• ●poremećaj inzulinskog receptora,
• ●genetski sindromi povezani sa šećernom bolesti (Down,Turner, Klinefelter)
• IV Gestacijski dijabetes
• Prevalenca dijabetesa u cijelom svijetu
bilježi dramatičan porast.
• Prema izvještaju SZO na kraju 1999. godine
zabilježeno je oko 150 miliona oboljelih, a
predviđa se da će do 2025. oboljeti oko 300
miliona ljudi.
• Prevalenca u Evropskoj uniji u 2006. godini
je iznosila 10%.
Tabela 5. Dijagnostički kriteriji za dijagnozu glukoznih intolerancija

Koncentracija glukoze (mmol/L)

WHO kriteriji za dijagnozu Plazma Puna krv

Diabetes mellitusa
Venska Kapilarna Venska Kapilarna

Diabetes mellitus
Natašte ≥7 ≥ 6,1 ≥ 6,1
2h tokom OGTT ≥ 11,1 ≥ 10 ≥ 11,1
IGT
Natašte < 7,0 < 6,1 < 5,6
2h tokom OGTT ≥ 7,8 <11,1 ≥ 6,7 < 10 ≥ 7,8 < 11,1
IFG
Natašte ≥ 6,1 < 7,0 ≥ 5,6 < 6,1 ≥ 5,6 < 6,1
2h tokom OGTT < 7,8 < 6,7 < 7,8
NTG
Natašte < 6,1 < 5,6 < 5,6
2h tokom OGTT < 7,8 < 6,7 < 7,8
IFG (Poremećena fasting glukoza)
• IFG je definirana ako je plazma glukoza natašte veća od
6.1mmol/L, a manja od 7 mmol/L i 2h-tokom OGTT-a manja
od 7.8 mmol/l. IFG je posljedica inzulinske rezistencije i
prediktor je nastanka tip 2 šećerne bolesti.  
IGT (Poremećena glukozna tolerancija)
• IGT je definirana ako je plazma glukoza natašte manja od 7
mmol/l i 2h-tokom OGTT-a veća od 7.8 mmol/L, a manja od
11,1 mmol/l. IGT je veliki riziko faktor za nastanak tip 2
dijabetesa i koronarne bolesti kod srednje starosne
populacije.
•  
•  
 Dijabetes tip 2 
• Ova forma dijabetesa, prethodno nazvana inzulin-
neovisni oblik (NIDDM) ili tip 2 šećerne bolesti, pojam
je koji se koristi za osobe koje imaju inzulinsku
rezistenciju i, obično u početku nastanka bolesti
relativnu, a kasnije s pogoršanjem bolesti apsolutnu
inzulinsku deficijenciju.
• Dijabetes tip 2 se obično javlja u srednjoj i kasnoj
životnoj dobi.
 U tip 2 šećernoj bolesti prisutna su tri
patofiziološka poremećaja:

• insulinska rezistencija (mišićno, masno tkivo i

jetra),
• defektna sekrecija inzulina ili obje zajedno (defekt
beta stanica Largenhasovih otočića),
• glukagonska abnormalnost (disregulacija alfa-
stanica Largenhasovih otočića).
 Rizici za nastanak tip 2 šećerne bolesti su:
• pozitivna porodična anamneza tip 2 šećerne bolesti,
• ranije prisutan predijabetes (IFG ili IGT),
• debljina sa BMI>30kg /m,
• hipertenzija sa PR>140/90 mm/Hg,
• sindom policističnih jajnika,
• povišeni trigliceridi>2.2 mmol/l i smanjen HDL
holesterol,
• žene koje su rodile djecu težu od 4.5 kg.
•  
• Većina bolesnika sa dijabetesom tip 2 je
asimptomatična godinama, dijagnoza se
obično postavi nakon pojave klasičnih
simptoma:

• poliurija (često mokrenje),

• polidipsija (pojačana žeđ) i
• polifagija (pojačana glad), a često se dijagnoza
postavi slučajnim laboratorijskim nalazom
• povišene glukoze u serumu.
 Dijabetes tip 1

• Dijabetes mellitus tip 1 je oblik šećerne bolesti koji

je rezultat autoimunog razaranja beta-stanica
gušterače koje proizvode inzulin. Posljedica
razaranja beta-stanica gušterače je apsolutni
manjak inzulina.
• Nedostatak inzulina uzrokuje porast glukoze u
serumu, praćen klasičnim simptomima dijabetesa:
poliurija (često mokrenje), polidipsija (pojačana
žeđ) i polifagija (pojačana glad).
• Ako se ne liječi inzulinom, dijabetes tip 1 je fatalan.
 Postoje dva oblika tip 1 šećerne bolesti:

• Idiopatski oblik obično se javlja kod djece

između 8-12 godina i mlađih osoba redine.
• Latentni autoimuni dijabetes odraslih (LADA) je
oblik autoimunog dijabetesa tipa 1, koji se
dijagnosticira kod pojedinaca koji su stariji u
sklopu drugih autoimunih bolesti, obično preko
30 godina starosti.
 MODY (Aldultni oblik šećerne bolesti
u mladih)
- Predstavlja nekoliko nasljednih oblika šećerne bolesti
izazvanih mutacijama na autosomno dominantnim
genima što narušava proizvodnju inzulina.
- Javlja se u mladosti, često kod mlađih od 25 godina,
te se često dijagosticira koa tip 1 dijabetes.
- Razlikuje se od tip 1 dijabetesa što negativna
autoantitijela na stanice Largenhasova ostrvca
nemaju apsolutni manjak inzulina i mogu se liječiti
preparatima sulfonilureje.
- Od tip 2 dijabetesa se razlikuje jer pacijenti nisu
gojazni, nemaju inzulinsku rezistenciju niti
hipertenziju.
 Gestacioni dijabetes
• Gestacioni dijabetes je pojava hiperglikemije kod
trudnih žena bez prethodno dijagnostikovanog
dijabetesa.
• Obično se otkrije slučajno, tokom rutinskih
biohemijskih pretraga u trudnoći.
• Uzrok je nepoznat, mada se smatra da hormoni koji
se javljaju u trudnoći uzrokuju pojavu inzulinske
rezistencije. Komplikacije koje nosi sa sobom su
makrosomija ploda, rizičan porođaj, povećan
perinatalni mortalitet.
• Gestacioni dijabetes obično nestaje nakon prestanka
trudnoće, ali nosi rizik za kasniju pojavu dijabetesa tip
2.
• Cilj liječenja šećerne bolesti je postići ne
samo ciljnu glikemijsku već metaboličku
kontrolu.
• Sa postizanjem ciljne kontrole odlaže se
nastanak nastanak hroničnih komplikacija
dijabetesa.
• Postizanje ciljne glikemijske kontrole, ako
pacijent nije dobro educiran, dosta često je
praćeno simptomatskim hipoglikemijama.
 Cilj liječenja je napraviti ciljnu metaboličku
kontrolu:
• GuK natašte: 4-6 mmol/l,
• ppGuK : 4-8 mmol/L,
• GuK pred spavanje 5-7 mmol/l,
• HbA1C manji od 6.5%,
• idealna tjelesna masa BMI 19-25 kgM2,
• lipidni status: Tr. manji od 1.7 mmol/l, LDL hol. manji
od 3 mmol/l, ako ima CHD manji od 2.5 mmol/l, HDL
veći od 1, UHolesterol manji od 5 mmol/l,
• optimalni krvni tlak: manji od 125/85 mmHg
• prestati pušiti duhan.
 Pet oblika liječenja koji se međusobno isprepliću.

• edukacija i samokontrola 100% kod svih bolesnika sa

dijabetesom,
• liječenje dijabetičkom prehranom 100% koja je također
potrebna u svih osoba sa dijabetesom,
• liječenje fizičkom aktivnošću 100% kod svih bolesnika
sa dijabetesom, ako je kardiovaskularno stanje
pacijenta stabilno,
• liječenje oralnim antidijabeticima koje je potrebno
dodati u nešto više od 25% osoba sa šećernom bolešću
tip 2,
• liječenje inzulinom koje je potrebno dodati u nešto
manje od 25% osoba sa tip 2 dijabetesom i svim
bolesnicima sa tip 1 dijabetesom.
 Edukacija i samokontrola

• Edukcija je po svojoj svrsi dvosmjeran proces

između osobe koja educira i osobe koju se
educira.

• Šećerna bolest ne može se dobro liječiti bez

redovite samokontrole glukoze u krvi.
Samopraćenje glukoze u mokraći i glukoze u
krvi redoviti je sastavni dio edukacije
pacijenata i njihovoga razumijevanja što je
potrebno činiti, ako su vrijednosti ŠUK-a u krvi
povišene ili snižene.
 Prema dužini djelovanja 100 ij Inzulinski
pripravci dijele se na:

• ultrakratkodjelujući anolozi: lispro, aspart,

apidra,
• kratkodjelujući humani inzulini: regular ,
• srednjedugodjelujući humani inzulini: NPH,
• dugodjelujući anolozi: glargine, detemir.
 Indikacije za inzulinsku terapiju su:

• dijagnosticiran dijabetes tip 1,

• pojava šećerne bolesti u dobi do 18 godine života,
• gestacijski dijabetes,
• bolesnici koji imaju HbA1C >7.0%,
• dijabetes tip 2 kod kojeg se nije mogla postići
glikoregulacija maksimalnom dozom oralnih
antidijabetika,
• bolesnici sa tip 2 dijabetesom kao privremena
terapija zbog razvoja akutnih infekcija, hirurškuh
zahvata, akutnog infarkta srca ili ICV, kod hitnih
stanja-ketoacidoze, hiperosmolarne kome i laktične
acidoze.
 Nuspojave inzulinskog liječenja

• Prolazne smetnje vida nastaju ubrzo nakon

uvođenja inzulinskog liječenja i spontano nestaju
• Alergijske reakcije na inzulin su najčešće na
mjestima aplikacije na koži.
• Lipodistrofijese javljaju na koži i potkožnom tkivu
nakon davanja nepročišćenog inzulina.
• Inzulinska rezistencija se definiše kao stanje u
kojem dnevna potreba za inzulinom prelazi 200
jedinica tokom 24 sata u razdoblju dužem od dva dana
bez prisutnosti ketoacidoze ili kome. Na inzulin se
stvaraju antitijela koja se vežu za inzulinski receptor i
dovode do imunološke inzulinske rezistencije.
U akutne komplikacije šećerne bolesti
ubrajajamo sljedeća klinička stanja:

– hipoglikemija ili hipoglikemijska koma,

– dijabetička ketoacidoza (DKA) i koma,
– hiperosmolarno hiperglikemično stanje (HHS) i
koma,
– acidoza mliječnom kiselinom.
Hronične komplikacije dijabetesa

Mikrovaskularne Makrovaskularne Nevaskularne

Retinopatija Kardiovaskularna bolest Senzorna i motorna neuropatija

Nefropatija Cerebrovaskularna bolest Autonomna neuropatija

Periferna vaskularna bolest