Adli Tıp Muayenesi

ÖĞR.GÖR. YUNUS EMRE AKAN

 Muayene ve rapor düzenleme yetkisi

• Kişilerin bedeni ve akli durumu hakkında rapor

tanzimine sadece bu Kanuna göre meslek
icrası hakkına sahip tabipler yetkili kılınmış
olup
• Aynı şekilde, CMK’da adli tabiplik hizmetleriyle
ilgili muhtelif maddelerde, bu işlemlerin
sadece tabipler veya sağlık mesleği
mensuplarınca yapılacağı hükme bağlanmıştır.
 Adli Vakaların İşlem Önceliği

• Sağlık kuruluşlarında, acil vakalar hariç olmak üzere, adli vakaların

muayenesine ve rapor tanzimine öncelik tanınacaktır.

• Adli vakaların muayene ve rapor tanzimi işlemlerinin en geç 10 gün

içinde sonuçlandırılarak gönderen adli makama bildirilmesi
gerekmektedir.

• Muayene sonucunda düzenlenen raporun ilgili adli makama en

kısa sürede gönderilmesi esas olmakla beraber, tanıya yönelik
tetkik işlemlerin uzaması ve bu sürenin aşılması söz konusu ise,
aynı süre içinde durum gerekçeleri ile birlikte ilgili adli makama
bildirilecektir.
 Adli Muayenede Genel Yaklaşım
• Adli nitelik taşıyan olaylarda (kaza, darp,
intoksikasyonlar, vs.) ilk saptanan bulgular poliklinik
defterine kaydedilmeli ve durum zaman geçirmeden
adli birimlere bildirilmelidir.

• Bildirim (ihbar) işlemi eğer bildirimi yapılan kişi

hakkında herhangi bir koğuşturmayı gerektirecekse,
hekim kişiye bildirimde bulunmayabilir.
 Adli Muayenede Genel Yaklaşım
• Adli rapor isteyen birimin istek yazısında ne
istendiği dikkatlice okunmalıdır. Sorulan
sorulara cevap verilmesi yeterlidir.

• Adli rapor için muayeneye gönderilen kişinin

rapor istenen kişi olup olmadığı araştırılmalıdır.
(resimli kimlik belgesinin görülmesi, güvenlik
kuvvetlerince getirilmiş olması vs.)
• Raporlar olabildiğince yabancı, özellikle latince
kelimelerden arındırılmalıdır. Yazılanların bir
epikriz değil, hakim ve savcılara yönelik bir
rapor olduğu unutulmamalıdır.

• Fraktür, fissür, kranium yerine; kırık, çatlak,

kafatası gibi
• Rapor düzenlemeden önce ayrıntılı bir adli
anemnez alınmalıdır. (Olayın oluş şekli,
zamanı, varsa ne gibi aletlerin kullanıldığı vs.)

• Alınan anemnez ile bulgular arasında çelişki

olduğu durumlarda daha detaylı araştırma,
muayene ve konsültasyon istenebilir.
• Tesbit edilen lezyonlar tüm ayrıntıları ile
tanımlanmaya çalışılmalıdır. (Yara dudaklarının
özelliği, lezyonun boyutu, ekimozların rengi
vs.)
Çalışılan birimin olanakları ölçüsünde tüm
yardımcı tanı yöntemlerinden yararlanılmalı ve
patolojik bulgu saptanmasa bile raporda bu
husus belirtilmelidir.

Çekilen 3805 prot. nolu iki yönlü kafa grafisinin

tetkikinde patalojik bulgu saptanmadı gibi
• Kişilerin maruz kaldıkları travmalar sonrası bu travmanın
varlığını ve derecesini saptamak için hekimlerden adli rapor
istenebilir.

• Bu raporlar; daha sonra kesin rapora dönüştürülmek üzere

geçici rapor şeklinde düzenlenebildiği gibi, tüm veriler elde
edilmişse kesin rapor tarzında da düzenlenebilir.

• Hekimlerden genellikle istenen;

– kişilerde darp ve cebir belirtisi olup olmadığı, oluşan lezyonların
şahsın hayatını tehlikeye maruz kılıp kılmadığı ve kaç gün mutad
iştigaline (iş ve gücüne) engel teşkil edeceği hususlarının tespitidir.
 Muayenede dikkat edilecek hususlar ve muayene
koşulları

Adli vaka olarak sevk edilen kişi, tabip tarafından

bizzat görülecek ve muayene edilecektir. Başkasının
ifadesine dayanılarak rapor tanzim edilmeyecektir.

Muayene ve tetkikler sırasında temel insan hak ve

hürriyetleri ile mahremiyete saygı kurallarına
mutlaka uyulacaktır.
Muayenede dikkat edilecek hususlar ve muayene koşulları

• Muayenenin diğer kişilerin göremeyeceği ve duyamayacağı bir ortamda

yapılması, muayene esnasında tabip ile muayene edilen kişinin yalnız
kalmaları ve muayenenin hekim-hasta ilişkileri çerçevesinde
gerçekleştirilmesi esastır.

• Gözaltı işlemi nedeniyle yapılan muayenelerde buna özellikle dikkat edilecek;

diğer muayenelerde tabibin gerek görmesi halinde bir sağlık mesleği
mensubu personel muayene ortamında hazır bulundurulabilecektir.

• Ancak tabip, kişisel güvenlik endişesi ile muayenenin kolluk görevlisinin

gözetiminde yapılmasını isteyebilir. Bu durumda, tabibin isteği
belgelendirilerek yerine getirilecektir.
 Muayenede dikkat edilecek hususlar ve
muayene koşulları
• Muayene edilecek kişi kadınsa ve talebine rağmen bir kadın
tabibin bulunması mümkün olmamışsa, tabip ile birlikte bir
başka kadın sağlık mesleği mensubu personel muayene
ortamında bulundurulacaktır.
 Muayenede dikkat edilecek hususlar ve
muayene koşulları
• Alıkonulanların/özgürlüğünden yoksun bırakılanların (gözaltı giriş-çıkış
muayeneleri, tutuklu/hükümlü vb.) muayenelerinin uygun fiziksel
koşulların, tıbbi muayene için yeterli donanım, zaman ve olanakların,
mahremiyet ve gizliliğin sağlandığı, kolluk kuvvetlerinin hiçbir biçimde
odada bulunmadığı, kelepçe ve benzeri biçimde kısıtlanma olmadığı
şartlarda yapılması gerekmektedir.
 Darp ve cebir belirtisi:
• Darp ve cebir belirtisi olup olmadığının tespiti
genellikle güvenlik kuvvetlerince gözlem altına
alınmadan önce veya gözlem süresi bitiminde
şahısların sorgulama sırasındaki durumunu
belirlemek için gerekebilir.

• Ayrıca herhangi bir adli olaya karışmış sanık veya

mağdur konumundaki kişiler içinde istenebilir.
 Darp ve cebir belirtisi:
• Darp ve cebir belirtisi saptanmasında kişilerin beyanına güvenerek hareket
edilmemelidir.

• Şahıs, yalnız ve tamamen soyularak muayene edilmeli,

• Lezyonların niteliği, özellikle iyileşme süreci belirtileri (yara çevresinin

durumu, ekimozların rengi vs.) ve oluştuğu iddia edilen fonksiyonel
değişiklikler değerlendirilmeli,

• Bulgular kayda geçirilmelidir.

• Oluştuğu iddia edilen patolojilere yönelik yardımcı tanı yöntemlerinden

yararlanılabileceği gibi, konu ile ilgili konsültasyonlar da istenebilir.
 Mutad İştigale Engel Olma
(İş ve Güçten Kalma)
• Bu kavram yaş, cinsiyet, meslek ayırımı yapılmaksızın
kişilerin günlük alışılagelmiş işlerini kapsar.

• Bir bebeğin mama yemesi, bir kişinin uyuması, tıraş

olması, çalışması gibi.

• Oluşan bir ekimoz veya sıyrığın kişinin iş ve gücüne

engel olmayacağı açık olmakla birlikte, günlük işlerinde
belirli bir süre rahatsızlığa neden olacağı aşikardır.
 Mutad İştigale Engel Olma
(İş ve Güçten Kalma)
• Oluşan lezyonun kaç gün rahatsızlığa neden olacağı tespit edilerek
gün belirtimi bu çerçevede yapılmalıdır.

• Rahatsızlık hissi kaybolduktan sonra bir süre daha iyileşme süreci

devam eder.

• Bu nedenle iyileşme süresi genellikle mutad iştigalden fazla

olmaktadır.

****İyileşme süresinin ceza davaları açısından fazla değeri olmaması

nedeniyle mahkemece sorulmadıkça belirtilmesine gerek yoktur.
 Çehrede Sabit Eser
• Bir lezyonun çehrede sabit eser niteliğinde
olabilmesi için kalıcı nedbenin(skar) yaklaşık 6
metre uzaklıktan şahsa ilk bakıldığı anda fark
edilmesi gerekir.
 Çehrede Sabit Eser
• Ancak yaranın iyileşmesi ve son şeklini alarak çevre
dokularla uyumunu sağlayabilmesi için bir süre
beklemekte yarar vardır. En ideal süre yaklaşık 6 aydır.

• Bu nedenle çehrede sabit eser açısından şahsın 6 ay

sonra muayene edilmesi gerektiği raporda belirtilebilir.
 ALKOL RAPORLARI
• Alkol raporları genellikle trafik kazaları sonrası
veya toplum düzenine aykırı hareketlerde
bulunan şahısların durumunu saptamak için
istenebilir.
 ALKOL RAPORLARI
Kişinin genel görünüşü, yüzdeki hiperemi, hareketlerde
koordinasyon bozukluğu, reflekslerde bozulma ve gecikme,
konuşmada peltekleşme, yürüyüşün zigzag tarzında ve düzensiz
oluşu, ayakta durmakta zorluk, ellerin titremesi, nefeste alkol
kokusunun bulunuşu, davranış bozuklukları; alınan alkolün
miktarına göre kişilerde bulunması beklenen bulgulardır.

Kişilerde saptanan bulgulara raporda değinilmeli ve hangi

bulgulara göre kişinin alkollü olduğu kanaatine varıldığı
belirtilmelidir.
Alkolmetre ile de
alkol düzeyi saptanabilir.

Etanol(Alkol) testi ile de

Kişinin alkol düzeyi
Saptanabilir.
 Alkol Tespiti için Kan
• Kan mutlaka Sodyum florür veya EDTA’lı tüplere
alınmalıdır ve tüp ağzı kesinlikle açılmamalı ve
yavaşça 5-6 kez alt üst ederek karıştırılmalı
• Tüp üzerinde mutlaka; Hastanın Adı-Soyadı, kanın
alındığı hastane, kanın alındığı tarih ve saatin yazılı
olan etiket/barkod yapıştırılmalı
• Mutlaka  “KAN ALMA TUTANAĞI” eksiksiz
doldurulmalıdır.
 Alkol Tespiti için Kan
• Canlı kişilerden alkol analizi için kan alımı,
olaydan en geç 2 saat içinde yapılmalı
• Kan alınacak bölgenin çevresi, alkol İÇERMEYEN
dezenfektanlarla temizlenmeli ve steril kuru gazlı
bez ile kurulanmalı
• Mutlaka üç tüp kan alınmalı (en az 2’şer ml); iki
tanesi analiz için Laboratuvara gönderilmeli, bir
tanesi kanı ALAN KURUMDA şahit numune
olarak rapor ilgili Cumhuriyet Savcılığına ulaşana
dek saklanmalı
• Rapor düzenlenmesi sırasında muayene edilen
kişinin rapor istenilen kişi olup olmadığı titizlikle
araştırılmalı,

• Muayene veya kan alınma saati belirtilmeli,

• Raporun sonuç bölümünde saptanan bulgulara

değinilerek kişilerin aşikar sarhoş olup olmadıkları
da belirtilmelidir.
 Uyuşturucu Madde Alımı
• Bazı durumlarda kişilerin uyutucu, uyuşturucu madde alıp almadıklarının tespiti
istenebilir.

• Bu durumda da kişiden yaklaşık 15 ml kan ve 30-50 ml kadar idrar alınarak

inceleme merkezine gönderilmelidir.

• Örneklerin ikiye bölünmesi, ağzı kapalı tüplere konulması uygundur.

 “Uyutucu-Uyuşturucu için Kan-
İdrar
• Kişilerde olay anından
itibaren 24 saat içinde
kan ve idrar alınmalı
• 24 saat geçirilmiş ise ilk
48 saat içinde idrar
alınması gerekmektedir.
• Bu tür olaylarda (canlı
kişilerden) kan ve idrar
alımında olay tarihi ve
saati, kan ve idrarın
kişiden alındığı tarih ve
saatin mutlaka bir
tutanakla tespit edilmeli
ve yazı ekinde
gönderilmelidir.
CİNSEL SUÇLAR SONRASI YAPILAN
MUAYENELER

• Fiziksel muayene
• Genital organların muayenesi
–Hymen Muayenesi
–Anüs Muayenesi
• Oral Muayene
• Cinsel saldırı mağdurlarının muayeneleri özel bir önem ve özen
gerektirir.
• Mağdur psikolojik olarak zor durumdadır.
• Fiziksel ve psikolojik travmaya maruz kalmıştır.
• Muayene bulguları daha önceden hazırlanmış standart formlara
kaydedilmelidir.
• Böylece tüm bulguların atlanmadan tespiti yapılabilir.
• Bu, bulguların tespitinde belirgin bir şekilde önem arz etmektedir.

• Bu amaçla ülkemizde de standart formlar oluşturulmuştur.

 Muayeneye gönderen makam ve kimlik
bilgileri:
• Adli makamın resmi yazısı olmadan muayene yapılmamalıdır.
Rapora resmi makamın yazısının, sayısı ve şahsı muayeneye
getiren görevlinin bilgileri yazılmalıdır. Muayene edilecek
kişinin kolunun mühürlü olup olmadığı, kimlik bilgileri
kaydedilmelidir.
 Aydınlatılmış Onam
• Hekim muayene olacak kişiye rahatlatıcı, güven
verici bir şekilde ve saygıyla yaklaşmalı,
görüşme ve muayene detayları hakkında bilgi
vermeli, mağdurun anlayacağı bir ifadeyle
açıklama yapılmalı, ortamın fizik koşullarının
uygun olmasına dikkat edilmelidir.

• Mağdurun rızası alınmaksızın muayenesi

yapılmamalıdır. Onam yazılı olmalıdır.
 Öykü
Kurbandan ve görevlilerden alınacak anamnez şunları
içermelidir;
• Saldırının tarihi,
• Meydana geldiği yer (ev, araba, ormanlık alan vb.),
• Saldırgan sayısı,
• Elbiselerin yırtılıp yırtılmadığı,
• Direnç gösterip göstermediği,
• Cinsel ilişkinin niteliği (anal, vaginal, oral),
• Silah kullanılıp kullanılmadığı,
• Cinsel ilişkinin hangi pozisyonda gerçekleştirildiği,
• Kondom kullanılıp kullanılmadığı,
• Olaydan sonra yıkanıp yıkanmadığı,
• En son cinsel ilişkide bulunduğu tarih,
• Büyük abdestini yaptığı tarih sorulmalıdır.
 Fiziksel Muayene
• Cinsel saldırı formları ve şemaları kullanılmalıdır.
• Mağdurun ayrıntılı bir muayene için tamamen
soyunması gereklidir.
• Kahverengi renkte büyük bir kağıdın üzerinde
soyunması, elbiselerinden düşecek olan kıllar, lifler ve
benzeri maddelerin elde edilmesi açısından önemlidir.
• Vücuttaki travmatik değişiklikler (ekimoz, sıyrık,
laserasyon, ısırık, ip izi vb. ) yeri, niteliği ve kapsamı
belirlenmelidir.
 Fiziksel Muayene
• Lezyonların mümkünse fotoğrafları çekilmelidir.
• Vücut üzerinde bulunabilecek kıllar dikkatlice
izlenmelidir.
• Ağız ve dudaklar, meme çevresi, inguinal kısımlar
ve kalçalar dikkatlice muayene edilmelidir.

****Gerek duyulursa ertesi gün ekimoz aranması

için yeniden muayene edilmelidir.
 Genital Organların Muayenesi
• Pubis kılları dikkatlice incelenmelidir.
• Tarakla taranarak elde edilecek pubis kılları ve kadından
kesilerek elde edilmiş olan pubis kıl örnekleri karşılaştırma
amacıyla muhafaza edilmelidir.

• Kıllarda meni bulaşığı ve yabancı materyaller bulunup

bulunmadığı incelenmelidir.

• Klitoris, vulva, büyük ve küçük dudaklar, üretra deliği, furşet

ve perine sıyrıklar, ekimozlar, ödem yönünden incelenmelidir.
 Hymen Muayenesi
• Diz-Dirsek pozisyonda yatırılan kişinin
labiumları nazikçe yana ve yukarı doğru
çekilerek hymen, vestibul ve vaginanın girişi
ortaya çıkarılır.
 Hymen muayenesinde aşağıdaki sorular
yanıtlanmalıdır:
• 1-Hymenin tipi nedir?
• 2-Hymende yırtık var mıdır?
• 3-Yırtık tazemidir yoksa eskimidir?
• 4-Kaç tane yırtık vardır?
• 5-Yırtıklar nerededir?
• 6- Yırtıklar vagina duvarına kadar ulaşıyorlar mı?
• 7-Hymen çevresinde ekimoz gibi bulgular var
mıdır?
 Hymen Muayenesi
• Hymenin şekli ve yırtıklarının durumu bir şema
üzerinde gösterilmelidir. Yırtıkların yeri saat
kadranına göre belirtilmelidir. Hymenin
iyileşmesi her hastaya, yırtıkların sayısı ve
kapsamına, venereal hastalığı, lokal hastalığı
ve vulva hijyenine göre değişiklik gösterir.
 Hymen Muayenesi
• Yırtık alanı ilk iki günde kırmızı, şiş, ağrılı ve
dokunulunca kanamalıdır. Bunlar genelde 7 günde
iyileşir ve 8 ile 10 günden sonra yırtık alanı büzüşür.

• Bazı hymenlerin yapısı elastiktir ve yırtılma olmaksızın

cinsel ilişki mümkündür. Bu tür hymenlerin açıklığı 3-
3.5 cm’ye kadar ulaşabilir.

• Hymendeki yırtık olması kişinin rızası dışındaki yapılan

cinsel ilişkiyi göstermez.
 Anüs Muayenesi
• İyi bir ışık altında diz–dirsek pozisyonda gluteuslar iki yana açılarak
muayene edilir ve saptanan lezyonlar şema üzerinde saat kadranına
göre belirtilir.

• Muayenede anüs çevresinde halka şeklinde ekimoz varlığı (Normal

kişilerde venöz dolgunlukla karışabilir.), mukoza kalınlaşması ve
düzleşmesi, mukozada şişlik ve hassasiyet, fissür (çatlak) ve yırtıklar,
nedbe dokusu, sifinkter zedelenmesi olup olmadığı muayenede tespit
edilmelidir.

• Yalnız başına fissür, hiperemi veya sıyrığın tespit edilmesi livatanın

gerçekleşmiş olduğu anlamına gelmez. Ayırıcı tanıda; kabızlık, kötü
hijyen vb. nedenler ekarte edilmelidir.
 Oral Muayene
• Cinsel saldırının eğer oral ilişki tarzında yapıldığı
iddia ediliyorsa, ağız içi iyi bir ışık altına
dikkatlice incelenmeli, ekimoz, sıyrık
araştırılmalıdır.

• Özellikle kişinin ağız içi ve çevresine saldırganın

ejekülasyonu gerçeklenmişse, sperm aranmak
üzere ağız içi ve çevresinden sürüntü örneği
alınmalıdır.
• Şüpheli veya sanık üzerinde iç beden muayenesi
yapılabilmesi ya da vücudundan kan veya benzeri biyolojik
örneklerle saç, tırnak veya tükrük gibi örneklerin alınabilmesi
için, hâkim, mahkeme veya gecikmesinde sakınca bulunan
hallerde Cumhuriyet savcısının kararı ve istemi gerekir.

• Cinsel organlar ve anüs bölgesinde yapılacak muayeneler de

iç beden muayenesi kapsamında değerlendirilecektir. Şüpheli
veya sanık üzerinde dış beden muayenesi, hâkim, mahkeme
veya Cumhuriyet savcısı ile emrindeki adlî kolluk
görevlilerinin talebiyle yapılabilir.
 Cinsel saldırı kurbanından alınacak örnekler:
a) Çekilerek çıkartılmış saç kılı (kökleri olmalı)
b) Pubisden taranarak elde edilen pubis kılları ve diğer kılları
c) Çekilerek elde edilen karşılaştırmada kullanılacak pubis kılı
d) Karşılaştırmada kullanılacak kan örneği
e) Alkol ve uyuşturucu aranması için kan ve idrar örnekleri

f) Vajenden ve servikal kanaldan sürüntü örnekleri

g) Vücuttaki her türlü şüpheli örnekten alınan sürüntü örnekleri

h) Öyküde ağız penis teması varsa ağızdan sürüntü örneği

ı) Anal ilişki iddiası varsa anüsden sürüntü örneği

i) Tırnakta bulunması olası deri kalıntıları gibi örnekler için elde edilen tırnak numuneleri
j) Öyküde meni bulaşığı olduğu bildirilen bölgelerden sürüntü
k) Tükrük örneği

l) Gebelik testi için kan ve idrar örneği

m) Olaydan uzun süre sonra geçtiği iddia ediliyorsa ve gebelik mevcutsa koryon villüs ve amnion sıvı örneği
 Saldırıda bulunduğu iddia edilen kişiden alınacak
örnekler:

a) Kökleri ile birlikte saç kılı

b) Kökleri ile birlikte pubis kılları

c) Karşılaştırmada kullanılacak kan örneği

d) Alkol-uyuşturucu-uyutucu aranması için kan ve idrar örneği

e) Kesilerek elde edilen parmak tırnakları

f) Karşılaştırma için tükrük örneği

g) Isırık izlerinden sürüntü materyali

h) Kontrol olarak ısırılmamış deri kısmından kontrol materyali

ı) Vücutta serbest halde bulunan kıllar

j) Koronal sulkus, penisin gövdesi ve üretra deliğinden sürüntü örneği

 ÖLÜ MUAYENESİ
• Adli nitelik taşıyan veya böyle bir olasılık düşünülen ölümlerde bilirkişi
hekim ya da hekimler cesedin muayenesini yaparlar.

• Tıbbi muayene sonrası ölüm nedeni ve ölüme etkili faktörler açıkça

belirlenebiliyorsa otopsiye gerek duyulmayabilir.

• Ölü muayene tutanağı düzenlenerek defin izni verilir.

• Dış muayene ölüm nedeni hakkında yeterli ve inandırıcı bilgi vermiyor ise
otopsi zorunludur.

• Otopsi için gereken teknik donanım ve otopsi yardımcısı ilgili adli birimler
tarafından sağlanır.
 Ölüm Zamanının Kesin Olmayan Bulguları:
• 30-45 dakika vücut sıcak, yumuşak, kornea parlak ve rutubetlidir, ölü morlukları boyunda belirebilir.

• 1-2 saatte boyunda ölü morlukları belirginleşir, el, ayaklar ve yüz soğuk hissedilir.

• 2-4 saatte alt çenede ölü katılığı oluşur.

• 4-6. saatte vücut soğuktur, ölü sertliği başlar, ölü morluğu cesedin yatış pozisyonuna doğru alışılagelmiş
bölgelerde belirginleşir.

• 10-12 saatte ölü morluğu yaygın, ölü katılığı şiddetlidir.

• 15-20 saatte cesedin pozisyon değişikliği ile ölü morlukları yer değiştirmez, rektal sıcaklık ortam sıcaklığı
düzeyindedir.

• 36. saatte batında genellikle çekum bölgesinde yeşil renkli çürüme lekesi belirir, kanda hemoliz başlar, ölü
katılığı kaybolur.

• 2-3. günde kokuşma ilerler, ölü morlukları belirsizleşir.

• 4-5. günde ceset şişer, yüzeyel damarlar belirginleşir, görünüm yeşil ve siyah renge dönüşmeye başlar.