HASTANE ÖNCESİ ACİL

TIPTA MEDİKOLEGAL
KONULAR
 ADLİ TIP
● Adli bilimler; adli niteliği olan olaylarda verileri toplayıp
değerlendirdikten sonra elde ettiği sonuçları hukuk sisteminin
kullanabileceği deliller haline getirmeyi amaçlamış, bilim ile hukukun
kesişim noktasıdır.
ADLİ TIP

BİLİM
ADLİ HUKUK
BİLİMLER
● Sağlık personelleri, işlerinin doğası gereği, sürekli olarak insanlar ile
iletişim ve etkileşim içerisinde olup, zaman zaman adli olaylar ile karşı
karşıya kalmaktadırlar.

● Her zaman öncelik  Tıbbi müdahale

 Paramediklerin Tıbbi Süreçteki
Yasal Sorumlulukları
● Adli vaka ile karşılaşan bir paramedik her şeyden önce eş zamanlı
başlayan iki süreçle karşı karşıya olduğunu bilmesi gerekir.

İşin tıbbi
müdahale
kısmını

İşin hukuki
kısmını
 Tıbbi Süreçteki Sorumlulukları

●Her sağlık çalışanı, tüm yasal düzenlemelerden önce

Avrupa Biyotıp Sözleşmesine ve etik ilkelere uygun, insan
hak ve hürriyetlerine saygılı şekilde hastalarına müdahale
etmek zorundadır.

‘Önce Zarar Verme’

 Tıbbi Süreçteki Sorumlulukları

‘ Aydınlatılmış Onam’

●Tıp uygulamasında, aklı başında olan bir hastaya karşı zorla

muayene ya da müdahale diye bir durum söz konusu
değildir.
 Tıbbi Süreçteki Sorumlulukları

● Çocuğun yaşamını tehdit eden ve acilen müdahale gerektiren bir durum

varlığında, ailesi izin vermiyor ise, önce durumun vahameti aileye
anlatılmalı, izin vermemeleri durumunda bunun çocuğun ihmali suçuna
gireceği ve savcılık tarafından haklarında işlem yapılabileceği
bildirilmeli, her durumda çocuğa gereken acil müdahale yapılmalı ve
nöbetçi savcılığa bildirim yapılmalıdır.
 Tıbbi Süreçteki Sorumlulukları

●Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 90. Maddesinde;

“Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve
özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların
aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek
uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas
alınır.” şeklinde belirlenmiştir.
 Tıbbi Süreçteki Sorumlulukları

●Buna göre TBMM tarafından 2003 yılında kanun olarak

kabul edilen ve kısaca “Avrupa Biyotıp Sözleşmesi” olarak
bilinen düzenleme sağlık çalışanının temel yasası
durumunda olup, hukuken ülkemizin yerel kanun ve
yönetmeliklerinin üzerinde yer almaktadır.
 Tıbbi Süreçteki Sorumlulukları

●Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları

ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi:
●İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesindeki muvafakat ile
ilgili düzenlemeler:
● Madde 5 (genel kural)
● Madde 6 (muvafakat verme yeteneği olmayan kişilerin korunması)
● Madde 7 (akıl hastalığı olan kişilerin korunması)
● Madde 8 (acil durum)
● Madde 9 (önceden açıklanmış istek)
 Hasta Hakları Yönetmeliğindeki
Rıza İle İlgili Düzenlemeler

●Tıbbi müdahalelerde hastanın rızası gerekir.

●Hasta küçük veya mahcur ise velisinden veya vasisinden
izin alınır.
●Hastanın, velisinin veya vasisinin olmadığı veya hazır
bulunamadığı veya hastanın ifade gücünün olmadığı
hallerde, bu şart aranmaz.
Hasta Hakları Yönetmeliğindeki
Rıza İle İlgili Düzenlemeler

Özel Durumlar?
Aşağıdaki tabloda rıza ile müdahale arasındaki farklı durumlarda yapılması gerekenler Avrupa
Biyotıp Sözleşmesi'ndeki yaklaşıma göre verilmiştir.
Aşağıdaki tabloda rıza ile müdahale arasındaki farklı durumlarda yapılması gerekenler Avrupa
Biyotıp Sözleşmesi'ndeki yaklaşıma göre verilmiştir.
 Hasta Hakları Yönetmeliğindeki
Rıza İle İlgili Düzenlemeler

●Müdahale gereken ancak hastanın veya yakınlarının reddi

nedeniyle müdahale edilemeyen durumlarda, hukuki
sorumluluğun ortadan kalkabilmesi için mutlaka tutanak
tutulmalıdır.
 Hasta Hakları Yönetmeliğindeki
Rıza İle İlgili Düzenlemeler

●Bu tutanakta hastaya ve yakınlarına, hastanın durumunun,

müdahalenin nasıl yapılacağının, müdahalenin neden
olabileceği istenmeyen durumların, müdahale yapılmaz ise
yaşanabileceklerin anlatıldığına dair bilgiler bulunmalıdır.
 Hasta Hakları Yönetmeliğindeki
Rıza İle İlgili Düzenlemeler

●Mümkün ise hastaya ve etraftaki şahitlere imzalatılmalı, bu

mümkün değil ise en az bir şahit ve paramedik tarafından
imzalanmalıdır. Sonrasında bu tutanaklar usulüne uygun
olarak arşivlenmelidir.
 !!!
● Paramediklerin görev, yetki ve
sorumlulukları, “Acil Sağlık - Madde 21
- Madde 22
Hizmetleri Yönetmeliği” ve “Acil - Madde 23
Tıp Teknisyenlerinin Çalışma - Madde 28
Usul ve Esaslarına Dair Tebliğ”
 Ambulans ve acil bakım teknikerlerinin acil bakımda tıbbi görev, yetki ve
sorumlukları;

• Bakanlıkça yapılacak düzenlemelere • Travma stabilizasyonu yaparak hastanın

uygun olarak; nakle hazır hale gelmesini sağlamak,
• Întravenöz girişim yapmak, • Uygun taşıma tekniklerini bilmek ve
• Hastaneye ulaşıncaya kadar, kabul uygulamak,
edilen acil ilaçları ve sıvıları • Monitörizasyon ve defibrilasyon
kullanmak, uygulamak,
• Oksijen uygulaması yapmak, • Kırık, çıkık ve burkulmalarda
• Endotrakeal entübasyon uygulaması stabilizasyonu sağlamak,
yapmak, • Yara kapatma ve basit kanama kontrolü
• Kardiyopulmoner resüsitasyon ve yapmak,
defibrilasyon yapmak, • Acil doğum durumunda doğum eylemine
yardımcı olmak.
 !!!

AMBULANS VE ACİL BAKİM

TEKNİKERLERİ İLE ACİL TIP - Madde 4
- Madde 5
TEKNİSYENLERİNİN ÇALIŞMA - Madde 6
USUL VE ESASLARINA DAİR - Madde 28
TEBLİĞ
Paramediklerin tıbbi danışman onayına gerek kalmaksızın
kullanabilecekleri ilaçlar;
●Adrenalin,
●Atropin,
●Etil klorid sprey,
●%0.9 NaCI çözeltisi,
●Asatilsalisilik asit,
●İsordil 5 mg dil altı,
●Ringer laktat,
●Parasetamol tb,
●Dekstroz %5-10-20
 Paramediklerin tıbbi danışman onayı sonrasında kullanabileceği ilaçlar;

• %2’lik lidolcain (sadece • aktif kömür, isordil 5mg SL,

resüsitasyonda onaysız • kaptoril 25 mg,
kullanılacak), • tüm sıvılar
• magnezyum sülfat (sadece
• antihistaminik, beta blokör,
resüsitasyonda onaysız kullanılacak),
diazepam, diltiazem, • flumazenil,
• Dopamin, dobutamin (sadece • morfin,
resüsitasyonda onaysız • NaHC03 amp,
kullanılacak - erişkin listesinde • kortikkosteroid, epanutin amp,
yer almamakta), • pentothal lgr amp,
• Midazolam, verapamil, • midazolam (dormicum) 5 mg amp,
• antiemetik, salbutamol inhaler,
amiadoron (sadece resusitasyonda
• furosemid, dimenhidrinat (sadece erişkin
onaysız kullanılacak),
listesinde mevcut),
• Analjezik (IV opiat), nalokson, • naloksan (sadece erişkin listesinde
jetokain, mevcut).
 KONV
ERSİF
HAST
Paramedikler, bu tür hastalarla karşılaştıklarında ALAR
transport işinin gereksiz olduğunu düşünüp hastayı
nakletmek istemeyebilirler.
Ancak paramediklerin hastanın nakledilmemesine
karar verme gibi bir yetkileri bulunmamaktadır.
 TIBBİ MALPRAKTİS
TCK’da suçun oluşması;
Kast Olası kast

Bilinçli tksir Taksir

HUKUKİ SÜREÇTEKİ SORUMLULUKLAR
●Paramedikler, işleri gereği adli vakalarda olay yerine
geldiklerinde
 Olay yerine gelen ilk kamu görevlisi,
 Olayın ilk, son, tek veya anahtar şahidi,
 Olayın adli olup olmadığına karar vermesi gereken kişi,
 Yardıma muhtaç kişilere yardım edebilecek yegâne kişi olma
gibi yasal ve vicdani sorumluluklar üstlenirler.
● Yasada suç olarak tanımlanmış eylemlere uyan her türlü
olgu, adli olgu olarak kabul edilir.
● Cinayet, cinsel saldırı, darp, trafik kazası, yıldırım
çarpması, iş kazası, çocuk istismarı, çocuk ihmali,
zehirlenme (mantar, tarım ilacı, yabani ot), ateşli silah
yaralanması, bıçaklanma, ası, intihar, vb.)
● Olay yerine ulaşan paramedik, olayın adli nitelik taşıyıp
taşımadığını değerlen¬dirmeli, eğer adli nitelik taşıdığına dair
emare görür veya şüphelenirse durumu ivedilikle polis,
jandarma, savcılık veya (bunlara iletilmek üzere) danışman
hekime bildirmelidir.
● Sözlü ihbar genellikle yeterli olmaktadır ancak ispat
yükümlülüğü gereğince bildirimin tutanağa geçirilmek üzere
sözlü veya yazılı olarak yapılması daha doğrudur.
● Olayın adli olup olmadığına, adli kovuşturma gerektirip
gerekmediğine savcılık makamı karar verecektir.
● Paramedik, bildirim yapmadığı takdirde, kamu görevlisi ise TCKnun
279-1, özel sektör çalışanı ise 280-1 kapsamında değerlendirilerek
cezalandırılabilmektedir.
● TCK Madde 279;
● (1) Kamu adına soruşturma ve kovuşturmayı gerektiren bir suçun
işlendiğini göreviyle bağlantılı olarak öğrenip de yetkili makamlara
bildirimde bulunmayı ihmal eden veya bu hususta gecikme gösteren
kamu görevlisi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
● TCK Madde 280;
● (1) Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile
karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya
bu hususta gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar
hapis cezası ile cezalandırılır.
● (2) Sağlık mesleği mensubu deyiminden tabip, diş tabibi, eczacı,
ebe, hemşire ve sağlık hizmeti veren diğer kişiler anlaşılır.
 OLAY YERİ

Olay ile ilgili tutulan tutanakta;

• Olay yerine gelindiğinde vakanın durumu,

• Olay yerindeki dikkat çekici durumlar,
• Vaka ölü bulunmuş ise vücut sıcaklığı,
• Ortamın sıcaklığı ve kokusu,
• Yapılan işlemler belirtilmelidir.
 OLAY YERİ

• Adli nitelik taşımadığı düşünülen ölüm

vakalarında paramediklerin, cenaze
yakınlarına sadece doktor tarafından
düzenlenebilecek defin ruhsatı almadan
cenazelerini defnedemeyeceklerini
belirtmesi oldukça önemlidir.
 ÖLÜM

●Sağlık çalışanlarının karşılaşabileceği durumlardan birisi

“yalancı ölüm” olarak tanımlanan, solunum ve dolaşımın
geçici bir süre için durması veya hissedilemeyecek
derecede yavaşlamasıdır.
●Bu durum bayılma, bazı kalp ve solunum sistemi
hastalıklarında, vagal inhibisyonda, elektrik çarpmalarında,
donmalarda ve bazı zehirlenmelerde görülebilmektedir.
 ÖLÜM

●Hukuki açıdan ölümler nedenlerine göre, zorlamalı ölümler

ve doğal ölümler olarak iki grupta incelenir.
●Zorlamalı ölümler, adli birimleri ilgilendiren cinayet,
intihar, kaza gibi dış etken kaynaklı ölümlerdir.
 ÖLÜM

●Doğal ölümler ise, insanın yaşam süresini tamamlaması

veya kendinde mevcut bilinen hastalığı sonucu meydana
gelen ölümlerdir.
●Bu ikisinin ayrımının yapılması her zaman kolay
olmayabilir.
●Böyle arada kalman durumlarda da adli olgu bildirimi
yapılmalı, adli süreç ile kişinin ölüm sebebi belirlenmelidir.
 ÖLÜM HALİNİN TESPİTİ

●Ölüm, insan vücuduna hayat veren solunum, dolaşım ve

sinir sisteminin geri dönüşsüz fonksiyon kaybı olduğuna
göre, teşhisi sırasında da bu üç sisteme yönelik
değerlendirmeler yapılmalıdır.
 ÖLÜM HALİNİN TESPİTİ

●İleri tetkikler de bulunmakla birlikte, paramediklerin olay

yerinde gerçekleştirebileceği yöntemler şunlardır:

●Solunumun değerlendirilmesi
●Dolaşımın değerlendirilmesi
●Sinir sisteminin değerlendirilmesi
Teşekkür
ederim..