AHB 3

KADIN GENİTAL
SİSTEMİ
ANATOMİSİ
 KADIN GENİTAL ORGANLARI
Organa genitalia feminina
Kadın genital organları iç genital
organlar (organa genitalia feminina
interna) ve dış genital organlar (organa
genitalia feminina externa) olmak üzere
iki gruba ayrılarak incelenir.
KADIN İÇ GENİTAL ORGANLARI
Organa genitalia feminina interna
Bu organlar pelvis minor içerisinde
yerleşmiş olup dışarıdan gözükmezler.
Bu grupta ovarium, tuba uterina, uterus
ve vagina bulunur.
 Yumurtalık: Ovarium ovarium
Dişi üreme hücresi olan ovumu ve
dişiye özgü seks hormonlarını
(progesteron ve östrogen) üretmekle
görevli olan ovarium’lar erkekteki
testislerin karşılığıdır.
Pelvis minor içerisinde a. iliaca
interna ve a. iliaca externa arasında
bulunan çukurlukta (fossa ovarica)
yerleşmişlerdir.
Pembemsi gri renkli olan
ovarium’ların dış yüzü buluğ
çağından önce düzgün iken buluğ
çağından sonra ovulasyona bağlı
olarak pürüzlü bir görünüm alır.
Badem büyüklüğünde olan ovarium’lar 4 cm uzunluğunda, 2 cm
genişliğinde, 1 cm kalınlığında ve yaklaşık 5 gr ağırlığındadır.
Ovarium’un facies medialis ve facies lateralis olmak üzere iki
yüzü, extremitas tubaria ve extremitas uterina olmak üzere iki
ucu ve margo liber ve margo mesovaricus olmak üzere iki kenarı
vardır.
Ovarium’un
uterus’a bakan ucu
(extremitas uterina)
ile uterus’un üst dış
köşesi arasında uterus
uzanan bağa lig.
ovari proprium
denir.

lig. ovari proprium

Ovarium’u besleyen lig. ovari suspensorium
damarların (a.v. ovarica)
etrafını periton sardığı
için bir ligament şeklini
almıştır.
Bu ligament (lig. ovari
suspensorium) ovarium’u
asıcı bir rol üstlenir.
Bu bağ sayesinde hamile
bir kadında uterus ile
birlikte ovarium’un
konumu da değişir.
Yapısı: Ovariumlar dıştan peritoneum ile örtülüdür. Ancak bu
periton buluğ çağından itibaren değişikliğe uğrar ve yassı epitele
dönüşür.
Bu tabakanın altında kollagen liflerden zengin tunica albuginea
denilen bir tabaka bulunur.
Tunica albuginea’nın altında ovarium’un esas dokusu bulunur.
Bu doku dışta cortex ovarii ve içte medulla ovarii denilen iki
kısma ayrılır.
Cortex ovarii içerisinde çeşitli derecelerde gelişim gösteren
folliküller ve bunların arasını dolduran bağ dokusu bulunur.
Medulla ovarii’de ise gevşek bağ dokusu, damar ve sinirler
bulunur.
Buluğ çağından önce cotex ovarii’deki folliküller gelişmez ve
primer follikül olarak kalır.
Bunlar yaklaşık 400.000 tanedir ve puberteden sonra çeşitli
evrelerden geçerek Graaf follikülü’ne dönüşürler.

corpus luteum
Graaf follikülü olgunlaştıktan sonra içerisindeki ovum
dışarı atılır (ovulasyon) ve Graaf follikülü corpus luteum
halini alır.
Corpus luteum progesteron hormonu salgılar ve döllenme
olursa hamileliğin ilk 6 ayı süresince fonksiyon görür.
Bundan sonra corpus luteum’un fonksiyonunu plesanta
üstlenir.
Döllenme olmazsa corpus luteum kısa sürede (14 gün)
ortadan kalkar ve corpus albicans’a dönüşür.
Bir kadın doğurganlık süresince (menarş ve menapoz
arası) yaklaşık olarak 400 kez ovulasyon yapar.
Tüpler (Tuba uterina: Fallop kanalı): Ovulasyonla karın
boşluğuna atılan ovum’u yakalayarak uterusa nakletmekle
görevli olan tuba uterina yaklaşık 10 cm uzunluğunda, 3 mm
genişliğinde bir borudur.
Lig. latum uteri’nin serbest olan üst kenarı boyunca uzanır.
Lig. latum uteri’nin tuba uterina’ya yakın olan kısmına
mesosalpinx denir.
tuba uterina
Tuba uterina’nın uterusa açılan deliğine ostium uterinum tubae,
karın boşluğuna açılan deliğine ostium abdominale tubae denir.
ostium uterinum tubae

ostium abdominale tubae

Anatomik olarak tuba uterina’nın 4 kısmı vardır. Abdominal
ucundaki en geniş kısma infundibulum tubae utearinae denir.
Huni şeklinde olan bu bölümün uçları fimbria tubae denilen
saçaklar ihtiva eder. Bu saçaklar Graaf follikülünün etrafını
sararak ovulasyon anında ovumun tuba uterina’ya geçişini
sağlarlar.

infundibulum
tubae utearinae

fimbria tubae
Infundibulumdan sonra gelen kısma ampulla tubae uterinae
denir. Ovumun döllenmesi burada gerçekleşir.
Ampulladan sonra gelen dar kısma isthmus tubae uterinae denir.
Tuba uterina’nın uterus duvarında ilerleyen parçasına pars
uterina (intramuralis) denir.
ampulla tubae uterinae

isthmus tubae uterinae

pars uterinae
Tuba uterina’nın duvarı üç tabakalıdır. Dışta peritondan oluşan
tunica serosa, ortada düz kaslardan oluşan tunica muscularis ve
içte tunica mucoza. Mukoza epiteli tek katlı prizmatik silli epitel
özelliğindedir. Sillerin yönü devamlı uterus’a doğrudur. Bu
hareketler sayesinde ovum uterus’a taşınır.
Döllenmiş yumurta uterus’a taşınmayıp tuba uterina içerisinde
kalırsa bu duruma dış gebelik denir.
Döllenmiş yumurta uterus’a taşınmayıp tuba uterina içerisinde
kalırsa bu duruma dış gebelik denir.
Ana rahmi (uterus): Ovumun
ampulla tubae uterinae’da
döllenmesinden sonra gelip yerleştiği
ve doğuma kadar kaldığı, içi boş
armut şeklinde bir organdır.
uterus
Pelvis minor içerisinde, rectum’un
önünde ve mesanenin arkasında
yerleşmiştir.
Doğurmamış kadınlarda 7.5 cm
boyunda, 5 cm genişliğinde, 3 cm
kalınlığında ve 30-40 gr
ağırlığındadır.
Hamilelik döneminde boyutları çok
değişir. Uterus normal olarak
antevertio+antefleksio
konumundadır.
Antevertio: Uterusun ekseni pelvis ekseni ile aynı doğrultudadır.
Uterusun uzun ekseni ile vagina’nın ekseni arasında açıklığı öne
bakan yaklaşık 90o’lik bir açı oluşur. Uterus ve vagina arasındaki
bu duruma antevertio denir.
Anteflexio: Uterusun cervixi ile corpusu arasında ortaya çıkan
ve açıklığı öne bakan açıya anteflexio denir.

anteflexio

antevertio
Uterus, corpus uteri ve cervix uteri olarak iki kısımda incelenir.
Corpus uteri ile cervix uteri arasında kalan ve dıştan pek belirgin
olmayan dar kısma isthmus uteri denir.

corpus uteri

isthmus uteri

cervix uteri
Corpus uteri: Uterus’un 2/3 üst kısmını oluşturur. Ön yüzü
mesane ile arka yüzü bağırsaklarla komşudur. Üst dış köşelerine
tubae uterinalar açılır. Tuba uterinaların açıldığı köşeleri
birleştiren hattın üzerinde kalan corpus kısmına fundus uteri
denir. Corpus uteri ile fundus uteri’nin birleştiği köşelerde üç
adet oluşum bulunur. Bunlar tuba uterina, lig. teres uteri ve lig.
ovari proprium’dur.
Cervix uteri: Uterus’un 1/3’lük alt bölümüdür. Isthmus uteri ile
vagina arasında uzanır.
Vaginanın üstünde kalan bölümüne portio supravaginalis,
vaginanın içerisinde bulunan bölümüne portio vaginalis denir.
Uterusun vaginaya açılan deliğine ostium uteri denir. Bu delik
doğurmamış bayanlarda yuvarlak iken doğurmuş bayanlarda
transvers olarak uzanan bir yarık şeklindedir. Yarığın önünde
kalan kısma labium anterius, arkasında kalan kısma labium
posterius denir.
Vaginanın üst kısmı portio vaginalis’i çepeçevre kuşatır ve uterus
ile vagina arasında bir çıkmaz (fornix vagina) oluşur. Bu
çıkmazın arka kısmına fornix vaginae posterior denir ve burası
copulasyon esnasında spermiumların atıldığı yerdir.
Çıkmazın yan kısımlarına fornix vaginae lateralis, ön kısmına
fornix vaginae anterior denir.

fornix vaginae posterior

fornix vaginae anterior

Corpus uteri’nin iç boşluğuna cavitas uteri denir. Yaklaşık 6.5
cm kadardır. Cavitas uteri’yi vaginaya bağlayan kanala canalis
cervicis uteri denir.
cavitas uteri

canalis cervicis uteri

Uterusun bağları ve ligamentleri: Uterusun 5 bağı vardır.
Lig. latum uteri: Uterus’un ön ve arka yüzlerini örten periton
yaprakları uterus’un yan kenarlarında sırt sırta vererek pelvis
yan duvarına atlayarak devam ederler. Uterus’un yan kenarları
ile pelvis duvarı arasındaki iki kat peritondan meydana gelen
bağa lig. latum uteri denir. Bu bağ uterus’un yanlara
devrilmesine engel olur. İki periton yaprağı arasındaki bağ
dokusuna parametrium denir. Bu bağın uterus’a yakın kısmına
mesometrium, tuba uterina’ya yakın kısmına mesosalpinx,
ovarium’a yakın kısmına mesovarium denir.

lig. latum uteri

Lig. teres uteri: Uterus’un üst dış köşelerinden (tuba uterina’nın
uterus’a bağlandığı kısmın önünden) başlar. Pelvis duvarında
ilerleyerek canalis inguinalis’den geçer ve labium majus’un
içerisinde bağ dokusuna karışarak sonlanır. Bu bağ 10-12 cm
uzunluğundadır. Uterus’un antevertio pozisyonunun
korunmasında rol alır.

lig. teres uteri

Lig. transversum cervicis (Cardinal ligament): Cervix uteri ile
pelvis yan duvarı arasında uzanan bağ dokusundan meydana
gelen bağdır.
Lig. pubocervicalis: Pubis’in arka yüzü ile cervix uterinin ön
yüzü arasında uzanır.
Lig. sacrocervicalis: Cervix uteri ile sacrum arasında uzanan bağ
dokusudur.

lig. transversum cervicis

Uterusun yapısı: Uterus duvarı üç tabakadan (dışta perimetrium,
ortada myometrium ve içte endometrium) meydana gelir.
Perimetrium (tunica serosa): Uterus’u örten peritondan
meydana gelen ince bir tabakadır. Yanlarda lig. latum uteri
olarak devam eder.

perimetrium

myometrium
endometrium
Myometrium (tunica muscularis): Uterusun en kalın tabakası
olup düz kas liflerinden meydana gelmiştir.

Bu tabakayı oluşturan düz kaslar, spiral, longitudinal ve sirküler

tarzda düzenlenmiştir.

Kas tabakası hormonal etki ile değişiklik gösterir. Hamilelik

döneminde kas fibrillerinin sayısı artar ve her bir kas lifi
hipertrofiye uğrayarak büyür.

Corpus luteumdan ve plesantadan salgılanan progesteron uterus

kaslarının kasılmasını engellerken hipofizden salgılanan
oksitosin uterus kaslarının kasılmasını arttırır.

Östrojen hormonu ise kas tabakasının normal hacmini koruması

ve fonksiyonlarını sürdürmesi için gereklidir. Yokluğunda atrofi
oluşur.
Endometrium (tunica mucosa): Uterus’un en iç tabakası olan
endometrium yaklaşık 5 mm kalınlığında soluk kırmızı renkli bir
yapıdır.

Yüzey epiteli tek katlı silialı silindirik epitel özelliğindedir.

Lamina propriası oldukça kalındır. Lamina propria’da uterus
bezleri bulunur.

Ovarial siklusa bağlı olarak bu bezlerin yapısı değişmektedir.

Endometrium iki kısımda incelenir.

Endometrium basalis: Endometrium’un 1/3’lük taban kısmıdır.

Menstrual siklustan etkilenmez.

Endometrium fonksiyonalis: Endometrium’un 2/3 yüzey

tabakası olup menstrual siklustan etkilenir ve her 28 günlük
dönemde yenilenir.
Menstrual siklus: Kadınlarda buluğ döneminden itibaren
başlayıp menapoz dönemine kadar devam eden, olgunluk
döneminde uterus endometriumunda gözlenen değişikliklere
denir.

Bu siklus ortalama olarak 28 gün sürer ve 3 farklı safha gösterir.

Ovulasyon menstrual siklusun 14. gününde gerçekleşir.

Proliferasyon safhası: Menstrual kanamanın 5. gününden

itibaren başlar ve 15. veya 16. güne kadar devam eder.

Uterus mukozası FSH etkisiyle kalınlaşır.

Uterus bezleri büyür fakat salgı yapmaz.

Mukozayı besleyen kan damarları genişler.

Sekresyon safhası: Mestrual siklusun 15.-16. günlerinde başlar ve
bir sonraki menstrual siklusa kadar devam eder.

Ovulasyondan sonra follikül yerinde oluşan corpus luteum’dan

progesteron salgılanır.

Progesteronun etkisiyle uterus bezlerinde salgılama ortaya çıkar.

Uterus mukozası süngerimsi bir görünüm alır ve implantasyon

için uygun bir ortam hazırlanmış olur.

Eğer ovum döllenmiş ise uterusun bu durumu bir müddet daha

devam eder.

Döllenme olmamış ise menstruasyon başlar.

Menstruasyon safhası: Ovum döllenmemişse ovulasyondan
iki hafta sonra ovaryuma ait hormonların etkisi azalır ve
endometriumda değişiklikler ortaya çıkar.

Arterioller açılarak yırtılır ve kanama olur.

Endometrium’un fonksiyonel tabakası kanla birlikte dışarı

atılır.

Bu kan pıhtılaşmaz ve yaklaşık olarak 30-40 ml. kadardır.

Vagina: Kadın cinsel birleşme organı olan vagina cervix uteri ve
vestibulum vagina arasında oblik olarak uzanan kas ve zardan
yapılmış boru şeklinde bir organdır.

Önünde mesane ve urethra, arkasında rectum ve canalis analis

bulunur.

vagina
Vaginanın üst ucu cervix uterinin alt kısmını kuşatır ve
aralarında fornix vagina denilen çıkmaz meydana gelir.

Vaginanın ön (paries anterior) ve arka (paries posterior)

olmak üzere iki duvarı vardır.

Arka duvar ön duvara göre daha uzundur.

Vaginanın ortalama uzunluğu 8-10 cm kadardır.

Vaginanın giriş deliğine ostium vagina denir ve vaginanın en

dar yeridir.

Burada hymen denilen kızlık zarı bulunur. Bu zar ilk

copulasyonda yırtılır.
Farklı hymen tipleri
Vaginanın duvarlarında
uzunlamasına seyreden
kabarık yapılar bulunur.

Bunlardan ön duvarda
bulunana columna rugarum
anterior, arka duvarda
bulunana columna rugarum
posterior denilir.

Bu yapılardan yanlara doğru

uzanan mukoza kıvrımlarına
rugae vaginalis denir.

columna rugarum anterior

Yapısı: Vagina içte tunica mucosa, ortada tunica muscularis ve
dışta da tunica spongiosa olmak üzere üç tabakalıdır.

Vaginanın mukozası açık kırmızı renkli olup daima ıslak ve

kaygandır. Bu ıslaklığı ve kayganlığı uterustan gelen salgılar
temin eder.

Vaginada salgı bezi bulunmaz.

Vaginanın pH sı 4-4.5’tur ve bu ortamda spermiumlar uzun süre

canlı kalamaz. Bu pH aynı zamanda dışardan gelen bakteriler
için de bir koruma sağlar.

Vaginanın kas tabakası zayıftır.

Bunun dışında bulunan bağ dokusu tabakasına paracolpium

denir.
 KADIN DIŞ GENİTAL
ORGANLARI

(Organa genitalia feminina externa)

Bu organlar urogenital
diaphragmanın ve arcus pubicus’un
aşağısında yerleşmişlerdir.

Bu grupta, mons pubis, labium

majus pudendi, labium minus
pudendi, clitoris, bulbus vestibuli,
gl. vestibularis majoris ve gl.
vestibularis minoris bulunur.

Bu organların tümüne birden vulva

denir.
Mons pubis: Symphysis pubis’in ön tarafında bulunan deri altı
dokusunun kalınlaşması sonucu ortaya çıkan kabarıklığa denir.
Erişkinlerde bu bölgede pubes adı verilen kıllar çıkar.

Bu bölge bayanlarda üçgen şeklinde kıllanır. Üçgenin tabanı

yukarda spina iliaca anterior superior’ları birleştiren hatta uyar.

Erkeklerde ise eşkenar dörtgen şeklinde göbeğe kadar uzanır.

mons pubis
Labium majus pudendi: Mons labium majus pudendi
pubis’ten perineum’a kadar
uzanan ve genital yarığı dıştan
sınırlayan deri plikasına labium
majus pudendi denir.

Erkeklerdeki scrotum’un
karşılığı olan labium majus’lar
koyu renklidir ve üzerinde kıllar
bulunur.

Her iki taraftaki labium

majus’ların ön uçları birleşerek
commissura labiorum
anterior’u, arka uçları
birleşerek commisura labiorum
posterior’u oluşturur. commisura labiorum posterior
Labium minus pudendi: Labium labium minus pudendi
majus pudendi’lerin arasında
bulunan kırmızımtırak renkli iki
küçük deri plikasıdır.

İçerisinde yağ bulunmaz.

Clitoris etrafından başlayarak
arkaya doğru uzanır ve ostium
vagina’yı kuşatır.

Vestibulum vaginae: İki labium

minus arasında kalan aralığa
vestibulum vaginae denir.

Buraya ostium urethra externum,

ostium vagina ve çok sayıda gl.
vestibulares minores açılır. vestibulum vaginae
Bızır (Clitoris): Erkekteki clitoris
corpus cavernosum penis’in
karşılığı olan erektil bir
oluşumdur.

Labium minus
pudendi’lerin ön uçlarının
birleşim yerinde bulunan
clitoris yaklaşık 2.5 cm
uzunluğunda olup bir başı
(glans clitoridis), bir gövdesi
(corpus clitoridis) ve iki
bacağı (crus clitoridis)
vardır.
Bulbus vestibuli: Vestibulum vaginanın iki yanında yerleşmiş 2.5
cm uzunluğunda, bir çift erektil doku kitlesi olup erkekteki
corpus spangiosum penis’in karşılığıdır.

bulbus vestibuli
Gl. vestibularis major
(Bartholin bezi): Bulbus
vestibulinin arkasında
yerleşmiş bezelye
büyüklüğünde bir çift bezdir.

Erkekteki gl.
bulbourethralis’in karşılığıdır.

Bezin salgı kanalı labium

minus pudendi ile hymen
arasındaki oluğa açılır.

Gll. vestibularis minor (Skene

bezleri): Vestibulum vaginaya
açılan çok sayıda küçük gl. vestibularis major
bezlerdir. Erkekteki prostat
bezinin karşılığıdır.
 Meme: Mamma
Erkeklerde rudimenter durumda kalan meme bayanlarda buluğ
çağına kadar çok yavaş olarak büyür, buluğ çağında ovaryum’un
salgı yapmaya başlamasıyla büyümesi hızlanır.
Memeler göğsün ön tarafında sağlı sollu bir çift bez olup yüzeyel
fasyanın iki yaprağı arasında bulunur.

Yeri ve şekli şahıslar arasında değiştiği gibi aynı şahısta da

değişik yaşlarda şekli ve büyüklüğü değişir.

Normal pozisyonda meme bezi 2.-6. kaburgalar hizasında

bulunur.

Ergin bir bakirede meme genellikle 3-5 cm yüksekliğinde, 10-12

cm çapında olabilir. Yaklaşık 150-200 gr ağırlığında olan meme
laktasyon döneminde 400-500 gr olur.

İki meme arasındaki oluğa sulcus mammarium denilir.

Memenin büyük kitlesine corpus mammae denilir ve bunun

yüzeyinin orta noktasındaki çıkıntıya papilla mammaria (meme
başı) denir.
 ergenlik
puberte adolesan
puberte konik
öncesi

ergenlik laktasyon menapoz

gebelik
hemisferik
 corpus mammae

sulcus mammarium
Meme başının etrafındaki koyu renkli sahaya areola
mammae denilir.

Gebelikte daha da koyulaşan papilla mammae ve areola

mammae hiçbir zaman eski durumuna dönmez.

Areola mammae’de gll. areolares denilen yağ bezleri

bulunur.

Bu bezler gebelik ve laktasyon döneminde büyürler ve

deride küçük kabartılar oluştururlar.

Bu bezler yağlı salgı yaparak bu bölgeyi korur ve bebeğin

memeyi daha iyi kavrayarak hava emmesini önler.
papilla mammaria

gl. areolaris

areola mammae
Yapısı: Meme; bez dokusu, yağ dokusu ve bağ dokusu olmak
üzere üç kısımdan oluşur.

Meme bezleri alveolar yapıda ekzokrin bezlerdir. Lobi glandulae

denilen 15-20 adet bezden oluşur. Her bir bezin müstakil kanalı
meme başına doğru uzanır ve buradaki deliklerle dışarı açılır.

Meme bezlerinin aralarını ve etrafını bol miktarda yağ dokusu

sarar.

Memenin merkezi kısmında bez dokusu, periferinde ise yağ

dokusu hakimdir.

Meme tümörleri kadınlarda en sık görülen malign hastalıktır.

Meme bezinin lenflerinin % 75’i axilladaki lenf nodüllerine

drene olduğundan memenin malign tümörleri axillaya metastas
yaparlar.
 ductus lactiferi papilla mammaria
sinus lactiferi areola mammae

lobuli glandulae mammariae