Mide: Gaster: Ventriculus

Sindirim kanalının en geniş kısmı olan mide oesophagus ile

duodenum arasında yer alır. Ağızda parçalanan ve tükürük ile
ıslatılan gıdalar mideye geldiklerinde mide salgılarının ve
hareketlerinin yardımıyla kimus haline gelir. Bir kısım
hormonları da (gastrin gibi) salgıladığı için aynı zamanda
endokrin bir organdır.
Midenin yeri: Karın boşluğunun üst kısmında, diaphragmanın
altında bulunan mide; regio hypochondrica sinistra’nın tamamını
ve regio epigastrica’nın büyük bir kısmını işgal eder. Midenin
pylor kısmı hariç tamamı orta hattın sol tarafında bulunur.

de
mi
Midenin şekli; canlıda ve kadavrada farklılıklar gösterir. Canlıda
kişinin yaşına, cinsiyetine, kilosuna, boyuna, şahsın pozisyonuna
göre değiştiği gibi, boş veya dolu oluşuna, komşu olan organların
durumuna ve kasların tonusuna bağlı olarak da değişir.
Kadavrada midenin şekli, içerisindeki muhteviyatın miktarına,
komşu organların durumuna ve pozisyonuna göre değişir. Bütün
bunlara rağmen canlıda J harfi şeklinde kadavrada ise geniş
kısmı yukarıda torba şeklindedir.

kadavrada canlıda
Midenin hacmi; kişiye göre değişmekle birlikte yaklaşık olarak
yeni doğanda 30cc, ergenlik döneminde 1000cc ve erişkinlerde ise
1.5lt kadardır.
Ancak 500cc kadar bir gıda mideyi normal olarak doldurur,
bundan sonraki miktar mideyi genişletir.
Midenin boyutları, boş iken 18x7x0cm, dolu iken 25x12x8cm
kadardır.
Midenin bölümleri ve komşulukları: Midenin iki deliği, iki kenarı
ve ikide duvarı vardır.
Mideyi oesophagus’a bağlayan deliğe ostium cardiacum denilir.

ostium cardiacum
Bu delik kesici dişlerden
yaklaşık olarak 40cm
uzaklıktadır.

Bu mesafe klinik açıdan

önemlidir.
Ostium cardiacum orta hattın solunda ve orta hattan 2-4cm
uzaklıkta bulunur.
Bu delik önde 7. kıkırdak kaburga, arkada ise 11. göğüs omuru
seviyesinde bulunur. Ostium cardiacum normal şahıslarda karın
ön duvarından 10cm derinde bulunur.

mide 11. göğüs omuru

Costa 7
ostium cardiacum
Mideyi duodenum’a birleştiren deliğe, ostium pyloricum denilir.
Bu delik genellikle orta hattın 1,2cm sağında birinci bel
omurunun alt kenarı hizasında bulunur.

ostium pyloricum
Midenin paries anterior ve paries posterior olmak üzere iki
duvarı ve bu duvarları birleştiren curvatura gastrica minor ve
curvatura gastrica major olmak üzere iki kenarı vardır.

curvatura gastrica minor

curvatura gastrica major

Curvatura gastrica (ventriculi) minor: Midenin sağ tarafa bakan
konkav kısa kenarı olup uzunluğu 10-15cm arasında değişir. Bu
kenar oesophagus’un sağ kenarının devamı şeklinde aşağıya
doğru uzanır.

curvatura gastrica minor

Dolu bir midede bu kenar üzerindeki en derin noktaya incisura
angularis adı verilir. Bu çentikten sonra kenar sağ tarafa doğru
dönerek uzanır. Incisura angularis mideyi sağ ve sol olmak üzere
iki bölüme ayırır.

incssura angularis
Curvatura gastrica minor’a peritonun oluşturduğu omentum
minus’un bir bölümü olan lig. hepatogastricum iki yaprak
halinde tutunur.

omentum minus
Bu ligamentin mideye tutunan iki yaprağı arasında a.v. gastrica
dextra ve sinistra uzanır.
Curvatura gastrica (ventriculi) major: Midenin sol kenarı olup
yaklaşık 40cm uzunluğundadır. Konveks olan bu kenar ostium
cardiacum ile pylorus arasında uzanır.

curvatura gastrica major

Bu kenarın yukarıda bulunan başlangıç kısmı ile oesophagus’un
alt ucu arasında meydana gelen çentiğe incisura cardialis denir.

incissura cardialis
Bu kenar inc. cardialis’den başladıktan sonra önce sola ve yukarı
doğru uzanarak sol linea medioclavicularis’de 5. kıkırdak
kaburga hizasına kadar çıkar. Daha sonra, sola ve aşağıya doğru
yön değiştirerek 9. kıkırdak kaburgaya kadar iner.
Burada tekrar sağa ve yukarı doğru yön değiştirerek birinci bel
omurunun alt kenarı hizasında orta hattın 1-2cm sağında pylorus
ile birleşir.
Curvatura venticuli major’da antrum pyloricum ile canalis
pyloricus arasında oluşan oluğa sulcus intermedius denir.

sulcus intermedius
Midenin bu kenarında fundus ile diafragma arasında lig.
gastrophrenicum, korpusun üst bölümü ile dalak arasında lig.
gastrosplenicum (gastrolienale) denilen peritoneal bağlar
bulunur.
lig. gastrophrenicum

lig. gastrosplenicum
Büyük kurvaturun geri kalan bölümüne ise omentum majus
tutunur.

omentum majus
Midenin duvarları ve komşulukları: Midenin paries anterior ve
paries posterior olmak üzere iki duvarı vardır. Ancak bazı
kaynaklarda duvar yerine yüz (facies) ifadesi de kullanılır.
Midenin duvarları, normal doluluk durumunda öne ve arkaya,
kontraksiyon durumunda ise kısmen yukarıya ve aşağıya doğru
bakarlar.

paries posterior
paries anterior
Paries anterior: Ön yüz konveks olup periotoneum ile örtülüdür.
Mide dolu iken karın ön duvarı ile komşuluk yapar. Komşuluk
yaptığı alan Labbe üçgenine uyar. Mide boş olduğu zaman
küçülerek karın arka duvarına sokulur bu durumda colon
transversum, karın ön duvarı ile mide arasına girerek ön
yüzünün alt bölümü ile komşuluk yapar.

mide
Labbe üçgeni:
Alt kenarı: Sağ ve sol 9. kıkırdak kaburgaların alt kenarını
birleştiren çizgi,
Üst kenarı: Sağ 9. kıkırdak kaburganın en alt kenarını sol 7.
kemik kaburganın ucuna birleştiren çizgi,
Sol kenarı: Sol arcus costarum’a uyar.

Labbe üçgeni
Sol üst kısmı diaphragma aracılığı ile sol akciğerin tabanı, kalp,
7.-9. kaburgalar ve bunlar arasında kalan interkostal aralıklarla
komşudur.

sol akciğer

kalp
kosta 7
mide
Midenin paries anterior’unun diafragma aracılığı ile
kaburgalarla komşuluk yapan bölümünün projeksiyonu göğüs
duvarında traube alanına uyar.
Traube alanı: Sol 7. kaburganın sternum’a tutunduğu yerden
başlayarak 5. intercostal aralığa ve daha sonra aşağı doğru
devam ederek 9. kemik kaburganın ön ucuna gelen çizgi ile sol
arcus costarum arasında kalan alandır.

Traube alanı
Midenin ön yüzünün curvatura minor’a yakın bölümü,
karaciğerin lobus sinister’i ve lobus quadratus’u ile komşudur.

lobus sinister

lobus quadratus
Paries posterior: Aşağıya ve arkaya bakan bu yüz peritoneum ile
örtülü olup bursa omentalis’in ön duvarının alt kısmını oluşturur.

bursa omentalis
e
id
m
Bu yüz diaphragma, dalak, sol böbreküstü bezi, sol böbreğin üst
kısmı, pancreas, flexura coli sinistra ve mesocolon transversum ile
komşudur.

diapragma

dalak

pankreas flexura coli sinistra

diapragma

mide
dalak

pankreas

sol böbrek
Mide bu organların oluşturduğu sığ çukura oturur. Bu çukura
mide yatağı denir. Mesocolon transversum, mideyi flexura coli
sinistra ve ince bağırsaklardan ayırır.

mide yatağı

mesocolon transversum
Midenin kısımları: Pars cardiaca, fundus gastricus, corpus
gastricum, pars pylorica ve pylorus olmak üzere 5 bölümden
oluşur.

fundus gastricus
pars cardiaca

corpus gastricum
pylorus

pars pylorica
1-Pars cardiaca: Midenin ostium cardiacum’dan sonraki 2-
3cm’lik bölümü olup anatomik olarak kolay ayırt edilmez. Bu
bölge histolojik olarak görülen cardia bezleri sayesinde diğer
kısımlardan ayırt edilir. Ostium cardiacum etrafındaki sirküler
düz kas lifleri ile diaphragma’ya ait kas lifleri birlikte bir sfinkter
görevi görerek mide içeriğinin oesophagus’a geçmesine engel
olurlar.

kardiak sfinkter
Hiatus oesophagus’u çevreleyen kas liflerinin zayıflaması ile
hiatus oesophagus genişleyebilir. Bu durumda midenin üst
bölümü göğüs boşluğuna doğru fıtıklaşabilir. Bu durum
konjenital da olabilir.
Hiatal herni
2-Fundus gastricus: Incisura cardialis’ten geçen yatay düzlemin
yukarısında kalan kubbe şeklindeki mide bölümüdür.
Diaphragma’nın altında bulunan bu kısmın içerisinde daima bir
miktar hava bulunur. Fundus gastricus’un diaphragma ile komşu
en üst noktasına fornix gastricus ta denir.

fundus
3-Corpus gastricum: Incisura cardialis’ten geçen yatay düzlem ile
incisura angularis’ten geçen yatay düzlem arasında bulunan mide
bölümüdür. Bu parça midenin dolması esnasında en çok
genişleyebilen bölümüdür. Mide boş olduğu zaman korpusun ön
ve arka duvarları birbiriyle temas eder.

corpus
4-Pars pylorica: Incisura angularis’ten geçen yatay düzlem ile
pylorus arasında bulunan huni şeklindeki mide bölümüdür.

lo ric a
p y
pars
Corpus’a yakın olan sol taraftaki geniş kısma antrum pyloricum,
pylorus’a yakın olan dar, küçük ve kanal şeklindeki kısma canalis
pyloricus denilir. Canalis pyloricus’u kuşatan kas lifleri
kasıldığında lümen tamamen kapanır. Midenin diğer
kısımlarında böyle bir özellik yoktur.

antrum pyloricum

canalis pyloricus
5-Pylorus: Midenin duodenum ile birleşen bölümüdür. Mideyi
duodenum’a bağlayan deliğe ostium pyloricum denir. Burada
mide içeriğinin duodenum’a geçişini kontrol eden bir sfinkter
bulunur. Bu sfinkter midenin sirküler kas tabakasının
kalınlaşması ile meydana gelir ve m. sphincter pyloricus adını
alır. Bu kas normalde kapalı olarak durur ancak sindirim
esnasında gevşeyerek geçişe olanak verir. Bu sifinterin meydana
getirdiği kapağa valva pylori denir.

m. sphincter pyloricus
Bazı yeni doğanlarda konjenital olarak hipertrofik pylor stenozu
görülür. Bu durumda m. sphincter pyloricus’un yetersiz
gevşemesine bağlı olarak mide içeriğinin duodenum’a geçmesi
zorlaşır. Buna bağlı olarak ta kusmalar görülür. Bu durumu
anlamak için yapılan karın muayenesinde zeytin büyüklüğünde
bir kitle tespit edilmesi önemli bir bulgudur. Kitle solunum
hareketleriyle yer değiştirir.

hipertrofik pylor stenozu

Midenin yapısı: Mide içten dışa doğru; tunica mucosa, tela
submucosa, tunica muscularis, tela subserosa ve tunica serosa
olmak üzere 5 tabakalıdır.
Tunica mucosa: Midenin iç yüzü kalın, pembe-kırmızı renkli
yumuşak bir mukozayla örtülüdür. Pars cardiaca ve fundus
gastricus’ta inceyken pars pylorica’ya yaklaştıkça kalınlaşır.
Mide boş olduğunda bu mukozada midenin uzun eksenine paralel
olarak uzanan plicae gastricae denilen kalın plikalar oluşur. Mide
dolduğunda bu plikalar düzleşerek kaybolurlar.

plica gastricae
Ancak bu plikalardan 4-5 tanesi curvatura minor’a paralel
olarak uzanırlar ve mide dolduğunda da bu plikalar
kaybolmazlar. Bunlar arasında bulunan oluğu örten mukoza
düzdür. Bu oluk cardia’yı pylorus’a bağlayan en kısa yoldur. Bu
yola mide caddesi (Waldeyer caddesi) denilmektedir. Özellikle
sıvı gıdalar bu yolu takip ederek mideyi terk eder.

mide caddesi
Mukoza yüzeyi bir büyüteç ile incelendiğinde, mukoza kıvrımları
arasında 1-5mm çapında birbirlerinden sığ oluklarla ayrılmış
küçük, yuvarlak kabartılar görülür. Areae gastricae denilen bu
kabartıların yüzeyinde foveolae gastricae denilen küçük delikler
görülür. Bu deliklere gll. gastricae denilen mide bezleri açılır.

area gastrica

foveola gastrica
Foveola gastrica’lar arasında bulunan epitelyum çıkıntılarına
plicae villosae denir. Mide mukozası tek katlı prizmatik
epitelyum özelliğinde olup mukus salgılar.

plicae villosae
Oesophagus’u döşeyen çok katlı yassı epitelyum ile mideyi
döşeyen tek katlı prizmatik epitelyum arasında gözle görülebilen
belirgin bir hat vardır. Zikzaklı seyrinden dolayı bu hatta Z hattı
denir.

Z hattı
Mide mukazasının iltihabına gastritis denir.
Mide yüzeyini örten epitel tarafından salgılanan mukus, epitel
yüzeyinde kalın bir tabaka oluşturarak hücreleri mide asidinin ve
pepsinin zararlı etkisinden korur. Stres, psikosomatik faktörler
ve aspirin gibi prostaglandin sentezini inhibe eden ve gastrik
irritasyona neden olan maddeler yüzey epitelyumunu ve
koruyucu mukus tabakasını bozabilir ve sonuçta peptik ülser
oluşabilir.
Canlıda teşhis amacıyla mide mukozasını görüntülemek
mümkündür. Bu işleme gastroskopi denir. Bu işlem esnasında
mide duvarından ve içeriğinden örnek alarak incelemek
mümkündür.
Tela submucosa: Mukozanın altında gevşek bağ dokusundan
yapılmış tabaka olup içerisinde bol miktarda damar ve sinir ağı
ve kas dokusu yer alır.

tela submucosa
Tunica muscularis: Mide duvarında sindirim kanalının diğer
kısımlarından farklı olarak 3 katlı kas tabakası bulunur. Dışta
longitudinal (stratum longitudinale), ortada sirküler (stratum
circulare) ve içte oblik lifler (fibrae obliquae) bulunur.

stratum crculare

stratum longitudinale

fibrae obliquae
Stratum longitudinale: Midenin uzunluğuna paralel seyreden bu
lifler yukarıda oesophagus, aşağıda duodenum’un longitudinal
kas lifleri ile devam eder. Bu lifler midenin kenarlarında ve pylor
bölgesinde kalın huzmeler oluştururlar. Diğer kısımlarda daha
incedir.

stratum longitudinale
Stratum circulare: Orta tabakayı oluşturan bu lifler midenin her
tarafını sarar. Sirküler lifler, pylorus’ta kalınlaşarak m. sphincter
pyloricus’u oluşturur.

stratum circulare
Fibrae obliquae: En iç tabakayı oluşturan bu lifler midenin
kenarlarında ve pars pylorica’da bulunmaz. Özellikle cardia’dan
başlayan bu lifler midenin ön ve arka duvarlarında sola doğru
eğik olarak seyrederler.

fibrae obliquae
Tela subserosa: Tunica serosa’yı kas tabakasına bağlayan ince
gevşek bağ dokusu tabakasıdır. İçerisinde damar ve sinir ağları
bulunur.

tela subserosa
Tunica serosa: Peritoneum viscerale’nin mideyi örten kısmından
ibarettir.

tunica serosa
Midenin ön ve arka yüzlerini örten periton, küçük kurvaturda bir
araya gelerek omentum minus’un lig. hepatogastricum parçasını,
büyük kurvaturda bir araya gelerek omentum majus’u yapar.
Midenin damarları ve lenfatikleri, iki periton yaprağı arasında,
küçük ve büyük kurvaturlar boyunca uzanır.

lig. hepatogastricum

omentum majus
Mideyi örten periton komşu organlara atlarken çeşitli bağlar
oluşturur. Bunlardan curvatura major’dan diaphragma’ya
uzanan bağa; lig. gastrophrenicum, dalağa uzanan bağa lig.
gastrosplenicum ve colon transversum’a uzanan bağa lig.
gastrocolicum denir.
lig. gastrophrenicum

lig. gastrosplenicum
Mideyi örten periton komşu organlara atlarken çeşitli bağlar
oluşturur. Bunlardan curvatura major’dan diaphragma’ya
uzanan bağa; lig. gastrophrenicum, dalağa uzanan bağa lig.
gastrosplenicum ve colon transversum’a uzanan bağa lig.
gastrocolicum denir.
lig. gastrophrenicum

lig. gastrosplenicum

lig. gastrocolicum
Midenin beslenmesi: Mide truncus coeliacus’un her üç dalından
gelen arterler tarafından beslenir. Mide arterleri arasında bol
miktarda anastomoz vardır. Bu yüzden ameliyat esnasında birkaç
arter rahatlıkla bağlanabilir. Bol miktarda kan aldığı için
yaraları da çabuk iyileşir. Midenin arterleri peritonun altında
ilerleyerek kas lifleri arasına girerler. Daha sonrada tela
submuca’da bir ağ oluştururlar.

truncus coeliacus
A. gastrica dextra: Truncus coeliacus’un dalı olan a. hepatica
communis’ten doğar. Curvatura minor’da peritonun iki yaprağı
arasında ilerler ve a. gastrica sinistra ile anastomoz yapar.
Midenin ön ve arka yüzü ile pylorus’ta dağılan dallar verir.

a. hepatica communis

a. gastrica dextra
A. gastrica sinistra: Truncus coeliacus’un en küçük dalıdır.
Doğduktan sonra midenin arkasında yukarı ve sola doğru
uzanarak curvatura minor’a ulaşır. Curvatura minor’da
peritonon iki yaprağı arasında soldan sağa doğru uzanır ve a.
gastrica dextra ile anastomoz yapar. Bu arterin dalları midenin
ön ve arka duvarında ve cardia’da dallanır.

a. gastrica sinistra
A. gastroomentalis dextra: A. gastoduodenalis’in dalı olan bu
arter curvatura major’da peritonun iki yaprağı arasında sağdan
sola doğru seyreder. A. gastroomentalis sinistra ile anastomoz
yapar. Bu arterden ayrılan dallar midenin ön ve arka duvarı ile
omentum majus’da dağılır.

a. gastoduodenalis

a. gastoroomentalis dextra
A. gastroomentalis sinistra: A. splenica’nın dalı olup lig.
gastrolienela içerisinde ilerleyerek a. gastroomentalis dextra ile
anastomoz yapar. Bu arterden ayrılan dallar midenin ön ve arka
duvarı ile omentum majus’da dağılır.

a. gastoroomentalis sinistra

a. splenica
Aa. gastricae breves: A. splenica’nın dalı olan bu arterler lig.
gastrosplenicum içerisinde uzanarak mideye ulaşırlar. Midenin
fundus kısmı ile korpusun üst kısmında dağılırlar.

aa. gastricae breves

Venleri: Arterleri takip ederler ve aynı ismi alırlar.
Midenin bütün venleri portal sisteme açılırlar. V. gastrica dextra
ve sinistra doğrudan v. portae hepatis’e dökülür. V.
gastroomentalis sinistra ve vv. gastricae breves v. splenica’ya
açılırlar. V. gastroomentalis dextra v. mesenterica superior’a
dökülür.
Kardia bölgesindeki mide venleri (v. gastrica sinistra) ile
oesophagus’un venleri arasında önemli anastomozlar (porto-
kavanastomoz) oluşur.
Lenf drenajı: Tela submucosa ve tunica serosa altında iki pleksus
oluştururlar. Bu pleksuslardan çıkan lenf damarları, midenin ön
ve arka yüzlerinde kenarlarına doğru uzanarak buralarda
bulunan nodi lymphatici gastroomentales ve nodi lymphatici
gastrici’lere açılırlar.

nodi lymphatici gastrici

nodi lymphatici gastroomentales

Bu nodüllerden çıkan lenf damarları da midenin arterlerini takip
ederek nodi lymphatici coeliaci’ye bağlanırlar. Buradan çıkan
lenf damarları da, sindirim kanalının diğer bölümlerinden gelen
lenf damarları ile birlikte truncus intestinalis’i oluşturarak
cisterna chyli ve ductus thoracicus’a açılırlar.

nodi lymphatici coeliaci

Sinirleri: Mide otonom sinir sistemi tarafından innerve edilir.
Preganglionik simpatik lifleri n. splanchnicus’lar aracılığı ile
plexus coeliacus’a gelir.

nn. splanchnici
Bu lifler ganglion coeliacum’da nöron değiştirir. Post ganlionik
sinir lifleri midenin damarları etrafında ağlar oluşturarak mideye
giderler.

ganglion coeliacum
Parasimpatik lifleri n. vagus’un oesophagus etrafında
oluşturduğu truncus vagalis anterior (sol n. vagus’a ait) ve
truncus vagalis posterior’dan (sağ n. vagus’a ait) gelir. Bu iki
trunkus da, a. gastrica sinistra’nın mideye ulaştığı yerde bulunur.
Bunlar da organ duvarlarındaki intramural ganglionlarda nöron
değiştirirler.

truncus vagalis posterior

Mide duvarında dağılan simpatik ve parasimpatik
lifler tela submucosa’da plexus submucosus’u,
longitudinal ve sirküler kas tabakaları arasında ise
plexus myentericus’u oluştururlar.

Parasimpatik lifler mide kaslarına motor etki mide

bezlerine sekretomotor etki yapar. Mide salgısını ve
peristaltizmi arttırır.

Simpatik lifler ise mide salgısını azaltır ve

peristaltizmi baskılar.
Mideden kaynaklanan ağrı duyusu mide
duvarının gerilmesi ve mide duvarındaki düz
kasların kasılması sonucu ortaya çıkar.

Ağrı duyusunu ileten lifler simpatik liflerle

birlikte seyreder.

Plexus coelicus’tan geçen lifler n.

splanchnicus’larla birlikte medulla spinalis’e
(Torakal 6-9. medulla spinalis segmentleri)
ulaşır.
Mide ağrısı göbeğin üstünde epigastrium bölgesinde hissedilir.
Açlık, tokluk ve susuzluk duyları n. vagus ile taşınır.

mide ağrısı
transvers kolon
ve jejunum
anal kanl ve
transvers kolon

ureter