HEPAR: KARACİĞER

Vücudun en büyük bezi, karın

boşluğunun üst tarafında yer
alır.
2 3
1
Yerleşimi:
1. Regio hypochondrica dextra,
2. Regio epigastrica
3. Regio hypochondrica sinistra
Sindirim borusunun göbeğin üstünde kalan kısmı mesenterium
ventrale denilen bir periton plikası ile karın ön duvarına, kanalın
tümü mesenterium dorsale ile karın arka duvarın asılı
durumdadır.

Ön
Ventral mesenter

M
Sağ Sol

Dorsal mesenter

Arka
 ön
arka

Bağırsak duvarından
kaynaklanan bir tomurcuk
şeklindeki yapı öne doğru
uzanırken, arka tarafında
ikinci bir tomurcuk gelişir.
Ön tomurcuktan karaciğer
ve pankreasın ventral
parçası, arka taraftan ise
pankreasın dorsal parçası
gelişir.
Sindirim borusunun yavaş yavaş sağa dönmesi ile karaciğerde bu
dönüşe eşlik eder ve karın arka duvarı ve diafragmaya yapışır ve
böylece arka üst kısmı periton vasfını kaybeder.
Ağırlığı: Erkeklerde 1400-1800gr.
Kadınlarda 1200-1400gr.
Vücut ağırlığının %2 si
Rengi: Kırmızımtırak kahverengi
Erişkinlerde vücut ağırlığının %2’si kadardır. Karaciğerin vücut
ağırlığına göre oranı fetusta daha fazladır. Çocuklarda bu oran %5.
YÜZLERİ
 Facies diaphragmatica

Pars superior
Pars posterior

pars anterior
Pars superior: Diaphragma aracılığı ile sağ tarafta akciğerle, sol
tarafta kalp ile komşudur.
Kalbin oturduğu çukurluğa impressio cardiaca denir. .

impressio
cardiaca
Üst yüzün büyük bölümü peritoneum ile örtülüdür. Sadece arka
kısma yakın yerde periton bulunmaz. Buraya area nuda denir ve
bu alan gevşek bağ dokusu ile diaphragma’ya tutunmuştur. Area
nuda; lig. coranarium'un sınırladığı alandır.

area nuda
Pars anterior: Sağ tarafta 6.-10. kaburgalar ve kıkırdak
kaburgalar ile sol tarafta ise 7.-8. kıkırdak kaburgalar ile
komşuluk yapar. Orta kısmı processus xiphoideus ve karın ön
duvarı ile komşuluk yapar. Bu kısım lig. falciforme hepatis'in
bulunduğu yer hariç tamamen periton ile örtülüdür.

parsanterior

6
7
8
7
9
8
lig. falciforme hepatis 10
Pars posterior: Orta kısmı hafif konkavlık gösterir. Burası
columna vertebralis'e uyar. Bu yüzün geniş bir bölümü
peritonsuz olup diaphragma’ya gevşek bağ dokusu ile bağlanır.
Bu alan (area nuda) üçgen şeklinde olup lig. coronarium‘un
yaprakları ile sınırlanmıştır.
Area nuda tabanında sulcus venae cavae adı verilen derin bir
oluk vardır. Bazen burası bir tünel şeklinde olabilir. Burası
peritonsuzdur. Bu oluğun tabanı vv. hepatica'lar ile delinmiştir.
Burada oluğun sağ tarafındaki çıplak alan (impressio
suprarenalis) glandulae suprarenalis ile komşudur.

impressio suprarenalis
v. hepatica

Lobus caudatus v. cava inferior

Sağ lobun arka yüzünün sulcus venae cavae'nin solunda kalan
bölümünde lobus caudatus bulunur.

lobus caudatus
Sulcus venae cavae'nin 2-3cm sol tarafında fissura ligamenti
venosi denilen dar bir yarık bulunur. Bu yarıkta embriyolojik bir
yapı olan ductus venosus'un artığı olan lig. venosum bulunur.
Fissura ligamenti venosi'nin arka ucunun biraz solundaki çukura
oesophagus oturur. Buraya impressio oesophagi denir.

impressio oesophagi

lig. venosum
 impressio
cardiaca

pars posterior

v. cava inferior
 vv. hepaticae

lobus caudatus

impressio suprarenalis
lig. venosum
Pars dextra: Diaphragma aracılığı ile sağ akciğer, 7.-11. kostalar,
recessus costodiaphragmaticus ile komşudur.
Diaphragma aracılığı ile sağ akciğer, 7.-11. kostalar, recessus
costodiaphragmaticus ile komşudur.

costa IX

recessus
costodiaphragmaticus
 Facies visceralis
imp. oesophagi

tuber omentale

imp. gastrica
 tuber omentale

Facies visceralis’de lobus caudatus'a yakın bölümünde

çıkıntılı kısma tuber omentale denir.
 Kenarları: Margo Posterior
Sağda linea axillaris'in biraz
arkasında 11. kaburganın alt
kenarının devamı şeklinde başlar
ve 12. kaburganın alt kenarını
takip ederek columna vertebralise
kadar gelir.
Daha sonra konveksliği sola ve
aşağı bakan bir kavis çizerek, sola
ve yukarı doğru uzanır.
Arkada linea medioclavicularis
hizasında karaciğerin sol ucunda 11
alt kenarla birleşir.
12
margo posterior
 5. interkostal
aralık

7, 8
9, 10

Margo inferior sol tarafta 5. interkostal aralıkta genellikle linea

medioclavicularis'ten başlar.
Sol arcus costarum'u 7. ve 8. kıkırdak kaburgaların birleştiği yerde, sağ
arcus costarum'u ise 9. ve 10. kıkırdak kaburgaların birleştiği yerde keser.
Bundan sonra sağ arcus costarum'u takip ederek sağ linea axillaris'in biraz
arkasında 11. kaburganın biraz altında arka kenarla birleşir.
Margo inferior sol tarafta 5.
interkostal aralıkta genellikle
linea medioclavicularis'ten 9 7
başlar. 10 8
Sol arcus costarum'u 7. ve 8.
kıkırdak kaburgaların birleştiği
yerde, sağ arcus costarum'u ise
9. ve 10. kıkırdak kaburgaların
birleştiği yerde keser.
Bundan sonra sağ arcus
costarum'u takip ederek sağ
linea axillaris'in biraz arkasında
11. kaburganın biraz altında
arka kenarla birleşir.
Karaciğerin üst sınırının karın ön duvarındaki iz düşümü: Önde
karaciğerin üst sınırı, sağda linea medioclavicularis üzerinde 4.
intercostal aralıktan (burası karaciğerin en yüksek noktasıdır)
sola ve biraz aşağıya uzanır. 5. kıkırdak kaburga üzerinden
geçerek orta çizgi üzerinde proc. xiphoideus'un tabanını ve solda
6. kıkırdak kaburganın sternumla birleştiği noktayı
çaprazlayarak orta hattın 7-8cm soluna kadar uzanır.
5. kıkırdak kaburga
6. kıkırdak kaburga

4.interkostal aralık
Margo inferiorda 2 adet çentik bulunur. Bunlardan birisi
incissura ligamenti teretis adını alır ve orta hattın hemen
sağındadır. Diğeri orta hattın 4-5cm sağ tarafında bulunur ve m.
rectus abdominis'in sağ arcus costarum'u kestiği yere uyar
(MURPHY NOKTASI). Burada fundus vesica fellea margo
inferioru biraz aşar ve aşağı doğru uzanır.
Karaciğer angulus infrasternalis’in aşağısında ve Labbe üçgeninin
yukarısında karın ön duvarı ile temas eder.
• KLİNİK BİLGİ
(hepatomegali)Karaciğer
büyümesine hepatomegali denir. Bu
duruma karaciğer kanseri, konjestif
kalp yetmezliği gibi hastalıklar
neden olabilir.
• Bu durumda karaciğerin alt kenarı
sağ arcus costalis’i 1-2 cm geçer ve
burada karaciğer palpasyon ile ele
gelir.
Karaciğerin lobları

lobus lobus
hepatis hepatis
dexter sinister
 fissura ligamenti venosi
sulcus venae cavae

lobus
lobus
hepatis
hepatis
sinister
dexter

quadratus
lobus

fossa vesicae biliaris

fissura ligamenti teretis
appendix fibrosa hepatis
processus caudatus

processus papillaris

Lobus caudatus: Sağ lobun visseral yüzünde bulunur. Porta hepatis'in

arkasında yer alır. Önden porta hepatis, sağdan, sulcus venae cavae ve
soldan da fissura ligamenti venosi sınırlar. Lobus caudatus'un ön tarafta
iki uzantısı vardır. Bunlardan daha kalın olan sol taraftakine processus
papillaris, sağ taraftakine ise processus caudatus denir. Processus
caudatus sağ lob ile birleşir.
 Karaciğerin peritonla ilişkisi ve bağları
lig. coronarium hepatis

lig. teres hepatis

Lig. falciforme hepatis: Karaciğerin diafragmatik yüzünü örten periton yaprakları orta
hattın biraz sağ tarafında bir araya gelerek karın ön duvarı ve diafragma’nın alt yüzüne
uzanır. Lig. falciforme hepatisi meydana getiren periton yaprakları arka ve yukarı
tarafta tekrar birbirinden ayrılarak lig. coranarium'un ön yapraklarını oluşturur.
Lig. coranarium hepatis: Area nuda'yı çevreleyen periton yapısına lig.
coronarium denir. Karaciğerin ön yüzünü örten periton diafragma’ya
atlar ve öne doğru uzanır. Arka yüzünü örten periton ise diafragma’nın
alt yüzüne atlar ve arkaya doğru uzanır.
 lig. hepatorenale

Lig. hepatorenale: Lig. coronarium'un arka yaprağı diafragmanın alt

yüzünden hemen sağ böbrek ve böbrek üstü bezinin ön yüzüne uzanır.
Bu nedenle lig. hepatorenale adı verilir.
 lig. triangulare dextrum
lig. triangulare sinistrum

Lig. triangulare dextrum: Lig. coronarium'un ön ve arka yaprakları

area nuda'nın sağ ucunda birleşerek lig. triangulare dextrumu, sol ucunda
birleşmesiyle Lig. triangulare sinistrum oluşur.
 omentum minus

a)Lig. hepatogastricum: Porta hepatis ile curvatura ventriculi minor

arasında uzanan omentum minus parçasıdır.
b)Lig. hepatoduodenale:Porta hepatis ile pars superior duodeni
arasında uzanan omentum minus parçasıdır
Arterleri: A. hepatica propria karaciğeri besleyen arterdir. Bu arter
truncus coeliacus'un bir dalı olan a. hepatica communis'den doğar.
Karaciğerin beslenmesinde görülen
varyasyonlar
Venleri: V. porta hepatis: V. mesenterica superior, v.
mesenterica inferior ve v. lienalis'in birleşmesiyle oluşur. A.
hepatica propria ile birlikte lig. hepatoduodenale içerisinde
uzanarak porta hepatise gelir.
v.porta karaciğer içerisinde a. hepatica proprianın dalları ile birlikte
uzanır ve sonunda birlikte seyrettiği arterle birlikte v. centralis'e açılır.
V. centralisler birleşerek vv. hepatica'yı oluşturur. Vv. hepatica v. cava
inferior'a açılır. Vv. hepatica karaciğer segmentasyonuna uymazlar.
Lenf drenajı: Karaciğerin derininden gelen lenf damarlarının çoğu porta
hepatise gelir ve buradaki nodi lymphatici hepaticilere açılırlar. Nodi
lymphatici hepatici'den çıkan lenf damarları da nodi lymphatici
coeliaci'den geçerek ductus thoracicus'a açılırlar. Derin lenf damarlarının
bir kısmı vv. hepatici'yi takip ederek nodi lymphatici phrenici
superiores'e ve buradan nodi lymphatici parasternalise açılırlar.
Sinirleri: Simpatik sinirleri nn. splanchnici'den, parasimpatik sinirleri
her iki n. vagus’tan gelir. Bu sinirler önce plexus coeliacus'u oluştururlar,
buradan çıkan lifler a. hepatica propria ve v. portae hepatis etrafında
plexus hepaticus'u oluşturarak karaciğere gelir.
 Karaciğerin ince yapısı

•v. c e n t r a l i s

Karaciğeri örten peritonun altında ve bilhassa peritonun bulunmadığı

bölgelerde capsula fibrosa perivascularis (Glisson kapsülü) yer alır. Bu
kapsül karaciğer dokusu içerisine uzantılar göndererek onu bir takım
parçalara ayırır. Karaciğerden bir kesit yapacak olursak 1-2,5mm çapında
kabartılar görürüz.
Bu kabartılara lobuli hepatis denir. Lobuli hepatisler 5-6 köşelidir. Bu lobcuklar septa
interlobularia denilen bağ dokusu bölmeleri ile birbirinden ayrılmıştır. Üç lobülün
köşelerinin bir araya geldiği yerde oluşan aralığa spatium interlobulare (portal aralık:
Kiernan aralığı: Glisson üçgeni) denir. Bu aralıkta bir arter (a. interlobularis), bir ven
(v. interlobularis) ve bir safra kanalı (ductuli interlobularis) bulunur.
Klinik bilgi
Siroz karaciğerin ilerleyici fibrozisi olarak tanımlanan kronik bir hastalıktır. Sirozda
bağ dokusu artışına bağlı olarak portal dolaşımda tıkanma söz konusudur. Bu
tıkanma sonucu özefagus varis kanamaları olur. Bu kanamlar sonucu hasta hayatını
kaybedebilir. Sirozun en önemli sebebi genellikle kronik alkolizmdir.
 Karaciğerin segmentasyonu
Porta hepatis’ten giren ve çıkan oluşumların (v. portae, a.
hepatica propria ve safra kanalları) karaciğer içerisindeki
dallanma modelleri ortaya konduğunda karaciğerinde diğer
organlar gibi segmentlere ayrıldığı görülür.

V. portae, a. hepatica propria ve ductus hepaticus communis

karaciğer içerisinde sürekli birlikte dallanırlar.

Ortaya çıkan bu dallar her segment için ayrı bir birim

oluştururlar.

Segmental dallar arasında anastomos bulunmaz.

Karaciğer anatomik olarak iki loba ayrılır.

Bu loblar arasındaki sınır üst yüzden lig. falciforme hepatis

tarafından oluşturulur.
Karaciğerin segmentasyonu anatomik lobulasyona göre değil
fizyolojik lobulasyona göre yapılır.

Fizyolojik olarak da karaciğer iki loba ayrılır ve loblar arasındaki

sınır facies visceraliste sulcus sagittalis dextra tarafından
oluşturulur.
Facies diaphragmaticadaki sınır ise incissura vesicalis'in sol
kenarından başlayarak lig. falciforme hepatis'in facies
diaphragmatica’ya tutunma çizgisine paralel olarak arkaya doğru
uzanır.
Bu lobların her biri 4 segmente ayrılır ve karaciğerde toplam 8
segment ortaya çıkar.
Couinaud’ a göre karaciğerin segmentasyonu
Sağ lob V-VIII. segmentlerden, sol lob I-IV. segmentlerden oluşur. Lig. falciforme ve Lig.
teres IV. segmenti II. ve III. segmentlerden ayırır.
 I

S. anterius
A: Pars dextra hepatis:Lobus hepatis dexter
1-Divisio medialis dextra
a)Segmentum anterius mediale dextrum (Seg. V)
b)Segmentum posterius mediale dextrum (Seg. VIII)

2-Divisio lateralis dextra

a)Segmentum anterius laterale dextrum (Seg. VI)
b)Segmentum posterius laterale dextrum (Seg. VII)

B: Pars sinister hepatis : Lobus hepatis sinister

1-Divisio lateralis sinistra
a)Segmentum posterius laterale sinistrum (Seg. II)
b)Segmentum anterius laterale sinistrum (Seg. III)
2-Divisio medialis sinistra
a)Segmentum mediale sinistrum (Seg. IV)
b)Segmentum posterior; Lobus caudatus (Seg I)
Her ne kadar karaciğer segmentasyonu ortaya konsada bireysel
farklılıklar oldukça fazladır. Bunun için karaciğerin bir
parçasının çıkarılması gerektiğinde müdahale öncesi portal
venography ve cholangiophrapy uygulanmalıdır.
Klinik: Teşhis amacıyla
karaciğerden biopsi
almak gerektiğinde
genellikle sağ linea 8. costa
axillaris üzerinde 10.
interkostal aralık tercih
edilmelidir.
Biyopsiyi almadan önce
hastanın derin soluk
vermesi istenir.
9. costa

10. costa
Safra kesesi
• Armut şeklindedir
• Kas ve zardan yapılmıştır.
• Ortalama 30-50 cm3 hacme sahiptir.
• Uzunluğu 8-12 cm ve genişliği 4-5 cm’dir.
• Alt yüzü peritonludur.
• Fundus, corpus ve collum vesica biliaris’den oluşur.
• Fundus Murphy noktasına denk gelir.
Safra kesesi dıştan içe doğru üç tabakadan
yapılmıştır.
1-Tunica serosa: Safra kesesinin fossa
vesicae fellea ile temas eden yüzü hariç
her tarafı peritonla örtülüdür.
2-Tunica muscularis: Çeşitli yönlerde
seyreden ince bir düz kas tabakasından
ibarettir.
3-Tunica mucosa: Tek katlı silindirik
epitel hücrelerinden yapılmıştır.
Ductuli biliferi
Canaliculi intercellularis
İntrahepatik safra yolları
Canaliculi intercellularis

Ductuli biliferi

Ductus interlobularis
Extrahepatik safra yolları

Ductus hepaticus dexter ve sinister

Ductus hepaticus communis ductus cysticus

Ductus choledochus+Ductus pancreaticus major

pars descendens duodeni

Safra kesesinin arterleri: Safra kesesi ve ductus cysticus'u a. cystica
besler. Bu arter a. hepatica proprianın ramus dexter'inden doğar. Bu arter
safra kesesinin boynu hizasında iki dala ayrılır. Ön dal kesenin alt
yüzünde, arka dal ise kesenin üst yüzünde dağılır. A. cystica terminal bir
 Ductus cysticus

Ductus cysticus: Safra kesesinin boynunun bir devamı şeklindedir.

Başladığı yerde bir kıvrım yapar ve omentum minus'un lig.
hepatoduodenale kısmı içerisinde ilerlerken a. hepatica propria'nın
sağında ve v. portae'nın da önünde bulunur.
Uzunluğu 3-5cm, çapı 3-4mm kadardır. Ductus cysticus'un içerisinde
yukarıdan aşağı doğru uzanan mukoza plikalarına plicae spiralis denir.
 Ductus cysticus Ductus hepaticus communis

lig. hepatoduodenale

ductus choledochus

Ductus hepaticus communis: Omentum minus'un lig.

hepatoduodenale parçasının sağ kenarında, a. hepatica propria'nın
sağında ve v. portae'nin sağ önünde olarak aşağı ve sola doğru ilerler.
Ductus hepaticus communis'in uzunluğu 2-4cm, çapı 4mm kadardır.
Omentum minus içerisinde ductus cysticus ile dar bir açı yaparak birleşir
ve ductus choledochus'u meydana getirir. Bu birleşme bazen çok
yukarıda veya çok aşağıda olabilir.
 Pars supraduodenalis,
Pars retroduodenalis:
Pars retropancreaticus,
Pars intramuralis

Ductus choledochus: Uzunluğu 6-8cm çapı 4-5mm olan ductus

choledochus yukarıdan aşağı doğru ilerleyerek duodenum'un ikinci
parçasının iç yüzünde bulunan papilla duodeni major'a açılır. Ductus
choledochus yolu boyunca ilerlerken komşuluk yaptığı organlara
göre 4 kısma ayrılır.
1-Pars supraduodenalis, 2-Pars retroduodenalis:
3-Pars retropancreaticus, 4-Pars intramuralis
Duodenum'un arka duvarı içerisinde ilerlerken mukozayı öne doğru
kabartarak bir plika meydana getirir. Bu plikaya plica longitudinalis
duodeni denir. Ductus choledochus'un papilla duodeni major'a açılan son
kısmı bir genişleme gösterir ve ampulla hepatopancreatica adını alır. Bu
ampullanın çevresinde m. sphincter ampulla hepatopancreatica (M.
sphincter ductus choledochi: Oddi sphincteri) adı verilen düz kas lifleri
 Safra kanalının ve pankreas kanalının duodenum'a açılma şekilleri

En çok görülen şekiller şunlardır.

1. Her iki kanal birleşerek ampulla
hepatopancreatica denilen bir
genişleme yaparlar ve tek bir delikle
papilla duodeni major'a açılırlar.
2. Her iki kanal birleşir fakat bir
ampul oluşturmadan tek bir delikle 1 2
papilla duodeni major'a açılırlar.
3. Kanallar duodenumda yan yana
seyrederek ayrı ayrı delikle açılırlar.
4. Her iki kanal yan yana seyreder ve
sonlanma yerinde birleşerek tek bir
delikle açılırlar.

3 4
Duodenum boş iken Oddi sphincteri kapalıdır. Bundan dolayı karaciğerden salgılanan safra kanallar
içerisinde birikir ve safra kesesi dolmaya başlar. Mide içeriğinin duodenum'a geçmesiyle asidik
karakterli mide içeriğinin duodenum mukozasını uyarması ile safra yollarının ağzını kapatan sifinkter
gevşer. Yine bu uyartı sonucu safra kesesinin duvarlarındaki kaslar kasılır ve kesenin içeriğinin
Safra kesesi taşları
 PANCREAS

Pan + kreas (Gr)

Pan: Tüm, bütün,
kreas: Et
Pan+creas:Tüm proteinli maddelere etkili olan bez
Pankreas hem endokrin hem de exokrin salgı yapan bir bezdir.
Pankreas tarafından yapılan exokrin salgı (Tripsin amilaz ve
lipaz) ductus pancreaticus vasıtasıyla duodenum’un ikinci
bölümüne akıtılır.
Pankreas fikse edilmiş kadavralarda 12-15cm uzunluğundadır.
Fikse edilmeden çıkarılırsa uzunluğu 20cm kadar çıkar.
Yüksekliği 5-6cm, kalınlığı 2-3cm’dir.
Pankreas dıştan bakıldığında gri renkli ve loblu olarak görülür,
ağırlığı 70-100 gram kadardır.
Pankreas dorsal ve ventral olarak iki taslaktan gelişir. Bu
taslakların her birinin ayrı kanalı vardır.
İki taslak embriyonal hayatın 7. haftasında birleşirler
karaciğer
Dorsal taslaktan
pankreas başının yukarı
arka kısmı, gövdesi ve
kuyruğu;

ventral pankreastan ise

başın aşağı ve ön kısmı ile
processus uncinatus
gelişir.
Her iki taslağın kanalları bezin içerisinde birleşirler. Dorsal
taslağın kanalı genellikle son kısmından kapanır ve
bağırsakla olan ilişkisi kesilir.
Fakat bazen kapanmayarak gelişir ve ductus pancreaticus
accesorius’u (Santorini kanalı) oluşturur. Ventral taslağın
kanalı ise gelişerek ductus pancreaticus’u (Wirsung kanalı)
oluşturur.
ductus pancreaticus accesorius

ductus pancreaticus
Pankreasın iç salgı yapan Langerhans adacıkları, pankreas
taslaklarının menşeini teşkil eden çıkıntılardan ayrılan ve kanal
sistemi ile irtibatını kaybeden endoderma hücrelerinden oluşur.

Langerhans adacıkları
Pankreas regio epigastrica ve regio hypdchondrica sinistrada yer
alır.
Karın boşluğunun arkasında, omurganın önünde, hemen, hemen
transvers durumda sağdan sola doğru uzanan bezin 1/3ü orta
çizginin sağında, 2/3ü orta çizginin solunda bulunur.
Pancreas’a ulaşma yolları: Pancreas omentum minus, mide ve
colon transversum’un arkasında, karın arka duvarında
bulunduğu için karın açıldığında direkt olarak görülmez. Bu
organa ulaşmanın üç yolu vardır.
Omentum minus yolu: Mide aşağıya doğru çekilerek omentum
minus curvatura ventriculi minor boyunca kesilir. Bu yolla
pancreas’ın orta kısmı görülür.
Ligamentum gastrocolicum yolu: Mide ile colon transversum
arasında omentum majus’un (omentum majus dört yapraklıdır)
ön iki yaprağı (lig. gastrocolicum) kesilir. Mide yukarı doğru
çekilmek suretiyle pancreasın tamamını görebiliriz. Canlılarda
en uygun yol budur. Ancak mideyi besleyen arterlere zarar
vermemeliyiz.
Mesocolon transversum yolu: Mide ve colon transversum yukarı
doğru kaldırılır. Mesocolon transversum kesilerek pancreas’a
ulaşılır. Bu işlem canlıda uygulanırken a. colica mediaya dikkat
etmek gerekir. Eğer bu arter kesilecek olursa colon transversum
kısmen nekroze olabilir.

mesocolon transversum
Pankreas üç kısımda incelenir. Caput pancreatis, corpus
pancreatis, cauda pancreatis, bazı kaynaklar collum pancreatis
olarak 4. bir bölümden bahsederler.

cauda pancreatis

corpus pancreatis

caput pancreatis
Caput pancreatis: Duodenum kavsi içerisine yerleşmiş, 1.-3. Lumbal
omurların sağında yer alır. Caput pancreatisin alt kısmında, orta
çizgiye doğru uzanan bir çıkıntı bulunur. Processus uncinatus
denilen bu çıkıntı bazen ayrı bir lob şeklinde olabilir. Bu gibi
loblara pancreas accesorium (Winslow) denilir.

processus uncinatus
Processus uncinatus ile corpus pancreas arasındaki çentiğe
incissura pancreatis denir.

incissura pancreatis
Bu çentikten a. ve v. mesenterica superior geçer.

a. v. mesenterica superior
Caput pancreatis’in çevresi duodenum kavsine uyacak şekildedir
ve periton ve bağ dokusu ile duodenuma yapışıktır. Burada
duodenum’un oturacağı sığ bir oluk bulunur. Bu olukta a.
pancreaticoduodenalis superior ve inferior anastomos yapar ve
pancreasın ön yüzünde dağılan dallar verir.
a. pancreaticoduodenalis superior

a. pancreaticoduodenalis inferior
Pancreas başının ön ve arka olmak üzere iki yüzü vardır. Ön ve
arka yüzler üzerinde birer oluk bulunur. Ön olukta a.
gastroduodenalis yer alır.

a. gastroduodenalis
arka oluk içerisinde ise v. splenica ve v. mesenterica superior
birleşerek v. portae’yı yaparlar.

v. splenica v. portae

v. mesenterica superior
Caput pancreatis’in ön yüzünün üst kısmı colon transversum ile
komşuluk yapar. Arada gevşek bağ dokusu vardır. Buranın
altında kalan kısım mesocolon transversuma ait peritonla
örtülüdür ve jejenum ile komşudur. Processus uncinatus önde
a. ve v. mesenterica superior tarafından çaprazlanır.

mesocolon transversum
Caput pancreatisin arka yüzü önemli komşuluklara sahiptir. Sağ
kenara yakın olarak ductus choledochus bulunur. Ductus
choledochus bazen pancreas dokusu içerisinde seyrederken,
bazen pancreas başının arka yüzündeki bir olukta seyreder.
Ductus choledochus’un solunda v. portae bulunur. V.
portae’nin solunda ise a. mesenterica superior bulunur.

ductus choledochus

a. mesenterica superior
Ayrıca a. renalis dextra ve daha arka planda da v. cava inferior ve
v. renalis sinistra bulunur.

v. cava inferior
Collum pancreatis: Yaklaşık 2- 2.5 cm uzunluğunda olup
pancreas başından sola, öne ve yukarı doğru uzanır. Belirgin
bir sınır göstermeksizin corpus pancreatis ile devam eder.
Arka yüzü v. mesenterica sup. ve v. portae ile komşuluk
yapar. Arka yüzde ayrıca v. lienalis ile v. portae birleşir.
Collum pancreatisin sol tarafında hafif bir çıkıntı görülür
buna tuber omentale denir. Bu çıkıntı omurga tarafından
oluşturulur.

tuber omentale
Corpus pancreatis: Pankreasın en büyük kısmı olup 1. ve 2. bel
omurları hizasında sağdan sola ve biraz da yukarıya doğru
uzanır. Üç yüzü vardır: Facies anterior, facies posterior ve
facies inferior.

corpus pancreatis
Facies anterior öne ve birazda yukarıya bakar. Midenin arka
yüzü ile komşu olan bu yüz bursa omentalisin arkasında
bulunur ve peritoneum ile örtülüdür.

bursa omentalis

pancreas
Facies inferior dar bir şerit şeklindedir, öne ve aşağı doğru bakar.
Peritoneumla örtülü olan bu yüz ince bağırsaklar ile
komşuluk yapar.

facies inferior
Facies anterior ile facies inferior arasında oluşan kenara margo
anterior denir. Bu kenara mesocolon transversum yapışır.

margo anterior
Facies posterior peritonsuz olup (sekonder retroperitoneal)
buradaki organlara bağ dokusu ile bağlıdır. Bu yüz; aortae, a.
mesenterica superior, a. renalis sinistra, sol böbrek, sol
böbrek üstü bezi ve diaphramanın sol crusu ile komşudur.

sol böbrek üstü bezi

sol böbrek,

a. mesenterica superior,

aortae
Arka yüzden dalağın damarları da geçer. A. lienalis üst kenara
yakın olarak seyrederken v. lienalis daha aşağıda bulunan bir
olukta seyreder.
Üst kenar (margo superior) arka yüz ile ön yüzün birleşim yeri
olup sağdan sola ve biraz yukarıya doğru uzanır. Bu kenar
truncus coeliacus, a. lienalis’in başlangıcı ve ganglion
coeliacum ile komşuluk yapar.
Margo inferior alt ve arka yüzler arasında bulunur.

truncus coeliacus

a. lienalis
Cauda pancreatis: Gövdenin sol tarafa doğru devamı şeklindedir.
Bazen dalağa kadar ulaşırken, bazen dalağa kadar ulaşmaz.
Aşağıda flexura coli sinistra, arkada hilum renale ile
komşudur. Sol ucu genellikle hilum lienalisle komşuluk yapar.
Fakat dalağa kadar ulaşmadığı durumlarda cauda pancreatis,
periton yapraklarından oluşan lig. pancreaticolienale
vasıtasıyla dalağa bağlanır. Dalağın damarları bu ligamentin
iki yaprağı arasında uzanır. Ligamentin uzunluğu genellikle
3-4cm’dir.

lig. pancreaticolienale
Ductus pancreaticus (Wirsung kanalı): Bezin içerisinde, arka
yüze daha yakın olarak kuyruktan başlayıp başa kadar uzanır.
Seyri esnasında birçok küçük dal alır.

Ductus pancreaticus:
(Wirsung kanalı)
Pankreas başına gelen kanal aşağı ve arkaya doğru bükülerek,
bazen bezin içinde bazen de bezin dışında ductus choledochus ile
yan yana gelirler.

ductus choledochus

Ductus pancreaticus:
(Wirsung kanalı)
Bu iki kanal yan yana duedonum duvarında 1.5 cm. kadar
seyrederler ve bazen birleşerek tek bir delik halinde, bazen de
ayrı, ayrı iki delik halinde papilla duodeni major’a açılırlar.
Bu papilla mideden yaklaşık 10 cm. uzaklıktadır.

papilla duodeni major

Bu kanallar duodenum’un arka duvarında seyrederken
mukozayı içe doğru kabartırlar. Bu kabarıklığa plica
longutidinalis duodeni denir. Ductus pancreaticus’un son
bölümünü düz kas liflerinden oluşan bir sfinkter kuşatır.
Buna m. sphincter ductus pancreatici denir.

plica longutidinalis duodeni

Contrast madde verilerek
alınan radyografi
Ductus pancreaticus ve ductus choledochus’un duodenum’a açılış
şeklileri çok farklılık gösterir. Genellikle bu iki kanal
duodenum dışında veya duvarında birleşerek, ampulla
hepatopancreatica denilen bir genişleme yaparlar. Bu
ampulla da papilla duodeni major’a açılır. Bazen bu kanallar
birleşmeden farklı yükseklikte ampulla hepatopancreaticaya
açılırlar. Bu gibi durumlarda ampul ince bir mukoza plikası
ile ikiye ayrılmış durumda bulunur. Diğer bir açılma şeklide
ampulla oluşmaz ve her iki kanal ayrı, ayrı deliklerle papilla
duodeni major’a açılırlar.
Ductus pancreaticus accesorius (Santorini kanalı): Pankreasın
dorsal taslağına aittir. Genellikle duodenum ile olan
bağlantısını kaybeder. Kanal tüm pankreas boyunca uzanmaz
sadece caput pancatiste bulunur. Proksimal ucu ductus
pancreaticus ile birleşir. Distal ucu açık ise papilla duodeni
minor’a açılır. Papilla duodeni minor, papilla duodeni
majordan 2 cm daha yukarıda bulunur ve küçük bir mukoza
kabartısı şeklinde bulunur. Ductus pancreaticus major
tıkanırsa, ductus pancreaticus accesorius (minor) boşaltım
görevini üzerine alır.

ductus pancreaticus accesorius

Pancreas’ın periton komşuluğu: Pankreasın ön yüzünün büyük
kısmı periton ile örtülüdür. Sadece pancreas başının sağ ve
yukarı kısmı peritonsuzdur. Burada colon transversum
pancreas başına gevşek bağ dokusu ile tutunmuştur.
Pankreasın arka yüzü erişkinlerde peritonsuzdur. Fakat
embriyonal dönemde intraperitoneal bir organdır. Mide ve
duodenum’un sağa dönüşü sırasında pankreasta bu harekete
katılır. Bu dönme hareketi sonucunda pankreasın sağ yüzü
karın arka duvarına yapışır ve arka yüz konumuna gelir. Bu
yüzü örten visceral peritoneum parietal peritoneum’a yapışır
ve özelliklerini kaybederek pankreasın arka yüzü peritonsuz
kalır. Bu yüzden pankreas sekonder retroperitoneal bir
organdır.
Arterleri: A. splenica pankreasın gövde ve kuyruk kısımlarını, a.
pancreatica duodenalis superior ve inferior da baş kısmını
besler.
Venleri: Büyük çoğunluğu v. splenica’ya olmak üzere v.
portae’ya ve v. mesenterica superior’a drene olur.
Lenfleri: Asinuslar çevresinden başlayan lenf
kapillerleri kan damarlarını izleyerek nodi
lymphatici pancreaticolienalis ve nodi
lymphatici mesenterici superiores’e dökülürler.
Sinirleri: Simpatik lifler nn. splanchnicus’tan ve parasimpatik
lifler n. vagus’tan gelir. Simpatik lifler plexus coeliacus’ta
nöron değiştirdikten sonra (postganglionik) lifler olarak,
parasimpatik lifler ise nöron değiştirmeden (preganglionik lif
olarak) arterlerin çevresinde plexus splenicus içerisinde
organa gelirler. Parasimpatik lifler pancreas dokusu
içerisinde nöron değiştirir. Pankreasın ağrı duyusu nn.
splanhcnicus’lar içinde medulla spinalise gider. Pankreasın
salgısı kısmen hormon kontrolü altındadır.

plexus coeliacus
Pankreas iç ve dış salgı yapan bir bezdir. Bezin büyük kısmını dış
salgı yapan asiner bez dokusu oluşturur. Bu doku içerisinde
dağılmış olarak iç salgı yapan Langerhans adacıkları
bulunur. Tripsin, amilaz ve lipaz gibi enzimler exokrin
pankreas tarafından üretilerek ductus pancreaticus aracılığı
duodenum’a akıtılır. Langerhans adacıklarının oluşturduğu
iç salgısı ise doğrudan kana karışır. Bu adacıklarda üç tip
hücre bulunur. Alfa (A) hücreleri glucagon, beta (B) hücreleri
insulin, delta (D) hücreleri ise gastrin ve somatostatin salgılar.
A,B,D hücrelerine benzeyen ve pankreatik polipeptit
salgılayan hücrelere PP hücreleri denir. Parasimpatik
(kolinerjik) etki insulin ve glucagon salınmasını artırırken
simpatik (noradrenerjik) etki insulin salınmasını inhibe eder.
T 12 ve L 1 arasındaki discus L 1 seviyesinden geçen
intervertebralis seviyesinden kesitte CT görüntüsü

pancreas
L1’in alt seviyesinden