HEOGRAPIKAL, MORPOLOHIKAL, AT

PONOLOHIKAL NA Varayti ng Wika

 Heograpiya
• Nagiging salik ang heograpiya o lugar ng nagsasalita sa pagkakaroon ng varayti ng wika.
• Dahil ang Pilipinas ay isang arkipelago na nahahati ng katubigan at kapatagan, at
napapahiwalay ng mga pulo at kabundukan, hindi maiiwasang makalikha ng sariling
kultura o paraan ng pamumuhay ang mga taong sama-samang naninirahan sa isang
partikular na pulo o lugar.
• Kasabay ng nabubuong kultura ang pagbuo rin ng wika sapagkat ang kultura ay kabuhol
ng wika.
• Ito ang dahilan kung bakit sa magkakahiwalay at magkakaibang lugar, ang isang bagay o
konsepto ay nagkakaroon ng magkaibang katawagan.
 Halimbawa
:
• “ibon” sa Filipino ay “langgam” naman sa Sinugbuanong Binisaya
• Kaya kapag nagkasama sa iisang lugar ang nagsasalita ng Filipino at nagsasalita
ng Sinugbuang Binisaya, at nakarinig sila ng salitang “langgam” ang isa ay
yuyuko at hahanap ng langgam sa baba; samantala ang isa ay titingala at
maghahanap ng ibon.

Samakatuwid:
Isang salita ngunit magkaiba ng kahulugan sa dalawang magkaibang wika.
 Halimbawa
:
• Kapag nasa Pampanga ka at naligaw ka, at ibig mong
magtanong ng diresyon, “mangungutang” ka. Ngunit kapag
nasa kamaynilaan ka, kapag ibig mong “mangutang” ibig
sabihin nito ay hihiram ka ng pera.
• Ang “maganda” sa wikang Filipino, ay “mahusay” sa
Samar.
• Sa Pangasinan, ang salitang “oras” ay “hugas” ang ibig
sabihin, samantalang ang “oras” sa wikang Filipino ay
panahon ang tinutukoy.
 NAGKAKAROON DIN NG MAGKAIBANG KAHULUGAN
SA MAGKAHIWALAY NA LUGAR NA MAY MAGKAIBANG
KULTURA ANG ISANG SALITA.
Halimbawa
:
• “salvage”
- ang salitang ito ay may ibig sabihin na “iligtas o isalba” sa Ingles. Samantalang ang
ibig sabihin nito sa wikang Filipino ay “pagpatay nang hindi nilitis” na kabaligtaran ang
kahulugan sa wikang Ingles.
• “baka”
- ang ibig sabihin nito sa wikang Niponggo ay ang ibig sabihin ay “bobo” ngunit sa
wika natin ay isang uri ng hayop.
 Ang ganitong pagkakaiba sa mga katawagan at
kahulugan ng salitang ginagamit sa iba’t ibang lugar
ay tinatawag nating heograpikal na varayti ng wika.
Halimbawa
:
iniihaw binabange

tagilid tabinge

langgam hantik/guyam

saranggola papagayo/bulado

iimik naghiso
Iba’t ibang katawagan para sa Pulis at kung saan
ito ginagamit
Indonesia Crotia, Latvia, Poland Malaysia, Sweden, Turkey

America, France Pilipinas Czech Republic

Germany Pilipinas Italy

 Iba pang mga halimbawa ng varayti ng
heograpiya:
Mga katawagan sa Tagalog-Maynila Katumbas na salita sa ibang lugar

lupa mukha (Pampanga)

lupa daga (Ilokos)

lumiban tumawid (Tagalog-Batangas)

pating kalapati (Iloilo)

hilom tahimik (Cebu)

doon dito (Antique)

iyo oo (Bikol)
• Hindi lamang ang lokasyon ng mga lugar at magkakaibang
kultura na lumilikha ng magkakaibang katawagan at
kahulugan ang nagiging dahilan ng varayti sa wika. Ang iba’t
ibang paraan ng pagbuo ng salita ng mga taong kabilang sa
iba’t ibang kultura ay nagiging salik din ng varayti ng wika.
 Halimbawa
:
• “Napatak ang mga dahon.”
• Sa pahayag na ito ginamit ang salitang “napatak”. Sa Tagalog-
Batangas at sa iba’t ibang lalawigang Tagalog, maari gamitin ang
salitang “napatak” para tukuyin ang mga bagay na nalalaglag o
nahuhulog.
• Samantala sa Maynila mas ginagamit ang salitang “napatak” para
sa tubig, gaya ng ulan at luha.
• “Nasuray ang dyipni.”
• Ginagamit ang salitang “nasuray ng Tagalog-Batangas
para sa isang sasakyan
• Sa Tagalog-Maynila, hindi sasakyan ang ginagamitan ng
salitang “nasuray” kundi tao. Mas ginagamit ang salitang
“gumegewang” o “pagewang-gewang” kapag sasakyan
ang tinutukoy.
• Mapapansin na sa ilang lalawigang Tagalog gaya ng Batangas, ang
pandiwa o salitang nagpapakita ng aksiyon o kilos ay nakabanghay sa
unlaping /na-/ tulad ng naiyak, naulan, nakanta at natakbo.
• Sa Maynila, ang pandiwa o salitang nagpapakita ng aksiyon o kilos ay
nakabanghay sa gitlaping /-um-/ gaya ng umiyak, umuulan, kumakanta
at tumatakbo.
• Kaya sa Maynila ang napatak ay pumapatak at ang nasuray ay sumusuray.
 Morpolohikal

• Dahil iba-iba ang wikang ginagamit sa iba’t ibang lugar,

magkakiba rin ang paraan ng pagbuo ng salita ng mga
naninirahan sa mga ito.

• Morpolohikal na varayti ng wika.

• Ito ang pagkakaiba-iba sa pagbuo ng mga salita dahil sa paglalapi.

MORPOLOHIKAL
Tagalog-Maynila kumain
Tagalog-Batangas nakain
Camarines Sur makakan
Legaspi City magkakan
Aklan makaon
Tausug kumaun
Bisaya mangaon

Pampanga mangan
• Iba pang Halimbawa ng Morpolohikal na Varayti:
• Bilang pangkalahatang tuntunin, masasabing nagkakaroon ng
pagabbago sa kahulugan ang salita batay sa panlaping ginamit.
• Halimbawa:
• Salitang ugat:Bili
• Panlapi: -um-
• Nabuong Salita: bumili (sa Ingles, to buy)
• Salitang ugat:bili
• Panlapi: mag-
• Nabuong salita: magbili (sa Ingles, to sell)

MORPOLOHIKAL
• May mga pagkakataon naman na kahit magkaibang panlapi ang ginamit,
hindi pa rin nagbabago ang kahulugan ng salita.
• Tingnan natin ang mga panlaping I –(unlapi) at –IN (hulapi).
• Pareho lamang ang kahulugan ng mga sumusunod na salita
iluto lutuin
iihaw ihawin
iinit initin
igisa gisahin

MORPOLOHIKAL
• Maging maingat sa paggamit ng panlapi. Kung minsan, hindi lamang
varayti o magkakaibang anyo ng iisang salita ang sangkop sa usapan;
maaari ring maging iba ang kahulugan.
• Ngayon dahil marami ang gumagamit ng wikang Filipino na may iba’t
ibang anyo ang mga salita batay sa mga panlaping ginamit.
• Halimbawa: ang dating “makialam” (maki+alam), ngayon ay
“mangialam” na (mang- + ki- +alam), lalo na sa mga kabataan.

MORPOLOHIKAL
American English British English
acknowledgment acknowledgement
airplane aeroplane
anesthesia anaesthesia
analog analogue
catalog catalogue
characterize characterise
endeavor endeavour
armor armour
fiber fibre
theater theatre
fulfill fulfil
enrollment enrolment
• Nagkakaroon din ng pagbabago sa bigkas at tunog ng mga salita ayon sa
pangkat ng mga taong gumagamit nito.
• Sa paglikha ng kaniya-kaniyang wika, hindi maiwasang malikha rin ang
magkakaibang tunog at bigkas sa mga salita. Nagkakaroon ng kaniya-
kaniyang dialect accent ang bawat lugar.

Halimbawa
• :
Sa Bisaya, nagkakapalitan ang bigkas ng /e/ at /i/ at ng /o/ at /u/.

• Maaaring maging bigkas ng isang Bisaya sa “pera” ay “pira”, ang “pitaka” ay

“petaka”, ang “kuya” ay “koya” at ang “bola” ay “bula”.

MORPOLOHIKAL
 Ponolohikal:
• Varayti sa Ponolohiya
• Ang pagkakaiba-ibang ito sa bigkas at tunog ng mga salita.
• Ang ganitong varayti sa ponolohiya ay hindi ekslusibo sa mga wika sa Pilipinas.
Nangyayari rin ang mga ganitong pagakakaiba sa bigkas o tunog sa mga wika sa
daigdig.

Halimbawa:
often - /o-fen/ vs. /of-ten/

Organization - /or-ga-ni-za-tion/ vs. /or-ga-nay-zey-tion/

Adidas - /A-di-das/ (mabagal) vs. /Adidas/ (mabilis)

Nike - /Nayk/ vs. /Nay-ki/

accurate - /a-kyu-reyt/ vs. /a-kyu-rit/

 away - /a-wey/ vs. /a-way/
today - /tu-dey/ vs. /tu-day/
aluminum - /a-lu-mi-num/ vs. /a-lu-mi-nyum/
Porsche - /Por-sha/ vs. /Porsh/
centennial - /sen-ten-yal/ vs. /sin-tin-yal/
millennium - /me-len-nyum/ vs. /mi-lin-nyum/
• Tandaan:
• Sa Heograpikal na varayti, nasa katawagan at kahulugan
ng salita ang pagakakaiba.
• Sa Morpolohikal na varayti, ang pagkakaiba ay nasa
nayo at ispeling ng salita at hindi taglay na kahulugan
nito.
• Sa Ponolohikal na varayti, nasa bigkas at tunog ng salita
ang pagkakaiba.
Aubrey Veluz
Icor Panergo
KC Palenzuela
Hazel Tadina
Jovelle Villanueva
Mika Barnes