Ang Aral ng Damo

May anghel na galing sa langit na nagbisita upang

tiyakin kung tunay ngang ang lahat ng nilalang sa
kagubatan ay nasisiyahan.

“Ginoong Punongkahoy, ikaw ba'y maligaya? tanong

ng anghel.

“Hindi” ang sagot sa tinig na walang sigla, “sapagkat

ako'y walang bulaklak.”
 Ang anghel ay nagpunta sa bulaklak upang
magsiyasat. “Binibining Bulaklak, ikaw ba'y maligaya
sa iyong paligid?”

“Hindi ako maligaya sapagkat wala akong

halimuyak. Masdan mo ang gardenia sa banda roon.
Siya'y umuugoy sa amihan. Ang kanyang bango na
taboy ng hangin ay kahali-halina!”
 Ang anghel ay nagpunta sa gardenia upang mabatid
ang damdamin nito. “Ano ang masasabi mo sa iyong
halimuyak?”

“Ako'y hindi nasisiyahan. Wala akong bunga.

Naiinggit ako sa saging! Iyon, siya'y natatanaw ko. Ang
kanyang mga piling ay hinog na!”
 Ang anghel ay lumipat sa saging, nag magandang-
araw at nagtanong, “Ginoong Saging, kumusta? Ikaw
ba'y nasisiyahan sa iyong sarili?”

“Hindi. Ang aking katawan ay mahina, hindi matibay

na tulad ng sa narra! Pag malakas ang hangin lalo't may
bagyo, ako'y nababali! Nais ko sanang matulad sa
narra!”
 Nagpunta ang anghel sa narra at nagtanong, “Anong
palagay mo sa iyong matibay na puno?”

“Sa ganang akin, gusto ko pa ang isang damo! Ang

kanyang mga dahon ay matutulis. Ang mga ito'y
nagsisilbing proteksiyon!” pakli ng narra.
 Ang anghel ay nagpunta sa damo, “Kumusta ka? Ano
ang nanaisin mo para sa iyong sarili?”

“Masaya ako!” sagot ng damo, “Ayaw kong

mamulaklak. Walang kwenta ang bunga. Ayaw ko rin ng
matibay na puno. Gusto ko ako'y ako.... hindi
nananaghili kaninuman pagkat maligaya!”
Ang Araw
at
Ang Hangin
 Sino kaya ang mas malakas, ang araw o ang hangin?
Madalas daw ay nag-aaway itong dalawang ito noong
araw dahil sa nagpapalakasan nga.

Isang araw, sinabi ng hangin, "O, gusto mo ba

talagang patunayan ko na mas malakas ako kaysa iyo?"
 Ngumiti ang araw. "Sige, para hindi ka laging
nagyayabang, tingnan natin. Hayun, may lalakeng
dumarating. Kung sino sa ating dalawa ang
makakapagpaalis ng suot niyang polo, siya ang
kikilalaning mas malakas."

"Payag ako. Ngayon din", magkakasubukan tayo,

"malakas na sagot ng hangin. "Ako ang uuna," dugtong
pa niya dahil ayaw niyang maging pangalawa sa
anumang labanan.
 Sinimulan niyang hipan ang naglalakad na lalake. Sa
umpisa ay tila nagustuhan ng tao ang hihip ng hangin
kaya naging masigla at bumilis ang lakad nito.

Nilakasan ng hangin ang paghihip. Isinara ng tao ang

lahat ng butones hanggang sa may leeg ng kanyang polo.
Inubos ng hangin ang buong lakas sa paghihip. Lalo
namang pinakaipit-ipit ng mga braso ng lalake ang damit
dahil tila giniginaw na siya.
 Nanghina na nang katakut-takot ang hangin sa
paghihip niya ay talagang hindi niya makuhang mapaalis
ang damit ng lalake. "Sige," sigaw niya sa araw. "Tingnan
naman natin ang galing mo. Marahil, hindi mo rin naman
mapapahubad ang taong iyon."

Pinalitaw ng araw ang sinag niya, at unti-unti niyang

pinainit ito. Tumulo ang pawis ng lalake. Dinagdagan pa
ng araw ang init na inilalabas niya, at ang lalake ay
nagkalas ng mga ilang butones sa baro.
 Maya-maya, nang uminit pang lalo ang araw, hindi na
nakatiis ang tao at tinanggal nang lahat ang mga
butones ng polo at hinubad ito. Panalo ang araw! Mula
noon, di na nagyabang uli ang hangin.
Ang Ating mga Likas
na Palatandaan
 Marami sa magagandang tanawin ng ating bayan ang mga
tangi at kilalang palatandaan. Isa na rito ang Look ng
Maynila. Ipinalalagay na isa ito sa mahuhusay na daungan
ng mga sasakyang-dagat sa silangan. Sa makitid na pasukan
nito, naroroon ang Pulo ng Corregidor na naging tagpo ng
mga di-malilimot na pangyayari noong Pangalawang
Digmaang Pandaigdigan. Sa baybay nito, naroroon naman
ang baybayin ng Cavite, Manila, Bulacan, Pampanga, at
Bataan. Ang mga pook na ito ay naging saksi ng mga dakila
at mahalagang pangyayari sa ating kasaysayan.
 Sa Mountain Province, mga tatlundaang milya sa
hilaga ng Maynila, naroroon ang rice terraces na bantog
sa buong mundo bilang isa sa Walong Hinahangaan sa
Daigdig. Ang mga baytang-baytang na taniman ng palay
na ito ay itinayo ng mga unang-unang ninuno ng mga
kasalukuyang Ifugao, noong mga tatlunlibong taong
nakaraan.
 Sa lalawigan ng Batangas, naroon ang Lawa ng Taal.
Sa gitna ng lawa ay may isang bulkang gising. May
paniniwalang ang lawa ay bunga ng malakas na
pagsabog ng bulkan noong nakaraang panahon. Ang
abo at putik na ibinuga ng bulkan ay kumalat sa
malawak na lupa sa Greater Manila Area.
 Noong ika-28 ng Setyembre 1965, pumutok ang Bulkang Taal.
Ang mga baryo sa baybay ng lawa ay lumubog sa putik at abo. Ang
pagputok na iyon ay lumikha ng panibagong butas sa bulkan at
nakamatay sa libu-libong tao. Nawalan ng tahanan ang mga
napinsala at inilipat sila sa ibang tirahan. Kumilos nang sama-sama
sa isang kilusang pangkawanggawa ang pamahalaan, ang mga
samahang pambayan, mga bahay-kalakal, at libu-libong
mamamayang pribado upang damayan at tulungan ang mga
napahamak sa pinakamalubhang kapahamakang umabot sa ating
bansa noong 1965. Mula noon, muling tumahimik ang Taal upang
muling mabigyan ng kariktan ang tanawin.
Ang Bulkang Mayon, bantog din sa buong daigdig, ay
nasa lalawigan ng Albay, malapit sa Lungsod ng
Legaspi. Ito ay pitung-libo't siyamnaraang talampakan
ang taas at ang taluktok ng bulkan (perfect cone) ay
balita sa buong mundo.
Ang Lawa ng Lanao ay nasa Pulo ng Mindanao.
Dalawang libong talampakan ito sa ibabaw na
pantayang-dagat at umaagos sa Ilog Agus. Sa dakong
malapit sa Lungsod ng Iligan, ang tubig sa Ilog Agus ay
bumababa ng walumpung talampakan sa ilalim at
siyang bumubuo ng Talon ng Maria Cristina. Ito ang
nagpapalakad at nagbibigay ng elektrisidad na
ginagamit sa bayan-bayan at sa mga sentro ng kalakalan
at industriya sa Mindanao.
 Bukod sa mga nabanggit na palatandaan, marami
pang magagandang tanawin at makasaysayang pook ang
bayan, na makapagdudulot sa mga turista ng kawili-wili
at kasiya-siyang pagdalaw sa Pilipinas.
Ang Bulkang Taal
 Nahulog sa dagat ang gintong singsing ni Prinsesa Taalita kaya't
nag-utos ang amang si Datu Balindo sa mga kawal na hanapin ito.
Isang linggong nilangoy ng mga matipuno at matapat na alagad ng
barangay ang lawa ng Bunbon nguni't wala isa man sa kanilang
makakita sa singsing.

Hindi pa rin nagtugot ang datu dahil ang singsing daw ay

napakahalaga hindi lamang dahil ginto ito kundi dahil
makasaysayan ito sa buhay niya. "Iyang singsing na iyan ay
nagpasalin-salin sa kamay ng aking mga ninuno na pawang mga
raha at lakan. Iyan pati ang piping saksi nang pagbuklurin ang puso
naming mag-asawa."
 "Patawarin ninyo ako, mahal kong ama," luhaang sabi ni
Taalita. "Alam ko po ang kahalagahan niyan. Minamahal ko
ang singsing nang higit sa buhay tulad ng pagmamahal ko sa
nasira kong ina, subalit..."

"Huwag kang lumuha, anak," sabi ng ama. "Hayaan mo't

makikita pa rin iyan."
 Sa mga naghahanap ng singsing, isang binata ang di-
naglulubay sa pagsisikap na makita ito. Hiningi niya ang
tulong ng langit at di nga nagtagal ay nakita ang hinahanap.
Nalunok pala ito ng isang malaking isda.

Ibinalik niya ito sa prinsesa at sa laki ng utang-na-loob ng

mag-ama naging malapit sa kanila ang binata. Hindi naglaon
at naging magkasintahan si Taalita at Mulawin. Pumayag
naman ang ama sa pag-iisang-dibdib nila dahil alam niyang
mabait, matapat at mapag-kakatiwalaan ang lalake.
 Masaya ang buhay ng mag-asawa, at nang matanda na ang raha, si
Mulawin na ang namahala sa barangay. Madalas na ang ginagawa
nilang pasyalan ay ang lawa. Namamangka ang mag-asawa at
natutuwang minamasdan ang mga isda at ibang nabubuhay sa dagat.

Isang araw, sa pamamangka nila, natanawan ni Taalita ang isang di-

karaniwang bulaklak na nakalutang sa tubig. "Kay ganda ng bulaklak
na iyon. Kukunin ko," at bago napigilan ng asawa ay nakatalon agad
sa tubig. Hinintay ni Mulawin na lumitaw ang asawa nguni't hindi ito
pumapaibabaw. Dagling tumalon din ang lalake para saklolohan ang
asawa, ngunit pati siya ay nawalang parang bula.
 Laking pagluluksa ng buong barangay sa nangyari sa
kanilang mahal na Raha Mulawin at Prinsesa Taalita. Hindi
naglaon, may lumitaw sa, gitna ng lawa, sa kinalinuran ng
magsing-irog, na isang pulo. Iyan ang Bulkan ng Taal, ngalang
ibinigay ng amang datu para laging ipagunita ang nawalang
mga anak.

Ayon sa mga mangingisda, madalas daw nilang marinig

kapag napapalapit sila sa Bulkan ang masayang awit ng mag-
asawang Mulawin at Taalita, na kahit sa kabilang-buhay ay
masaya at nagmamahalan.
Ang Manok at Ang
Uwak
 Alam ba ninyo kung bakit ang manok ay lagi nang
nagkukutkot sa lupa? Alam din ba ninyo kung bakit
kapag may lumilipad na uwak sa itaas ay takut na takot
ang inahing tatawagin sa ilalim ng pakpak niya ang mga
sisiw? Ganito ang pangyayari.

Noong araw, magkaibigang matalik ang manok at ang

uwak. Madalas dumalaw ang uwak kay inahin at
makipaglaro sa mga sisiw nito.
 Isang araw, sa paglalaro nila, napansin ng manok na
may magarang singsing ang ibon. "Uy, pahiram naman
ng singsing mo. Ang ganda-ganda!" sabi niya sa uwak.

"Sige, iiwan ko muna ito sa iyo. Bukas ko na lang

kukunin uli," sagot ng uwak na mabilis na lumipad uli.
 Naglalakad ang inahin at tuwang-tuwa na ipinakikita
sa ibang hayop ang singsing niya nang lumapit ang isang
tandang. "Bakit mo suot iyang di sa iyo? Iyang uwak ay
hindi manok na tulad natin, kaya hindi ka dapat
makipagkaibigan diyan. Itapon mo ang singsing!"

Sa kapipilit ng tandang, itinapon ng inahin ang

singsing. Kinabukasan, napansin agad ng uwak na di niya
suot ito. "Nasaan ang singsing ko?" tanong ng ibon.
 "Ewan ko," takot na sagot ng manok. "Naglalakad
lang ako ay bigla na lang nawala sa mga kuko ko.
Luwag kasi."

Nahalata ng uwak na nagsisinungaling ang manok

dahil nanginginig ito. "Alam ko, itinapon mo siguro
dahil ayaw mo na sa akin. Hanapin mo iyon at ibigay
mo uli sa akin. Hanggang hindi mo naisasauli ang
singsing, kukuha ako ng makikita kong sisiw mo at
ililipad ko sa malayo."
 Buhat na nga noon, tuluy-tuloy ang pagkutkot ng
manok sa lupa para hanapin ang itinapong singsing. Pati
ibang mga manok, sa pakikisama sa kanya, ay
naghahanap din. Kapag may lumilipad na uwak sa itaas,
mahigpit ang tawag ng inahin sa mga sisiw at
tinatakluban agad ng mga pakpak dahil baka danggitin
ng uwak.
Ang Matalinong Pintor
 Masama ang loob ni Zandrey habang minamasdan
niya ang kahabaan ng bakuran nila. Bitbit niya sa
kanang kamay ang isang lata ng pinturang puti at sa
kaliwang kamay ang brotsang gagamitin sa
pagpipintura.

Nag-aalmusal pa siya nang sabihin sa kanya ng nanay

niya na, "Huwag kang aalis, Zandrey, dahil may
ipagagawa ako sa iyo."
 "Ano po iyon, inay?" tanong ni Zandrey na nag-
uumpisa nang mag-alala. Kasunduan nilang mga
magkababata na maglalaro ng basketbol sa parke
ngayong umaga.

"Pangit na ang pintura ng ating bakod. Kupas at

marumi pa. Nakabili na ako ng pinturang puti at brotsa
at maaari mo nang masimulan pagkakain mo."
 Hindi maaring hindi susunod sa utos. Mabait ito kung
sa mabait, ngunit ang mga utos niya ay parang utos ng
reyna na di mababali.

Habang minamasdan ni Zandrey ang bakuran, lalo

namang nagsisiksikan sa pag-iisip niya ang tiyak na
nasa laruan nang mga kababata, malamang ay inip na
inip na sa pag-aantay sa kanya, o di kaya'y naglalaro na
at hindi na siya hinintay.
 Isinawsaw niya ang brotsa sa lata ng pintura at
dahan-dahang idinampi sa isang sulok ng mahabang
bakuran. "Sa lahat ng trabaho, ito talaga ang
nakakapundi," wika niya sa sarili. "Binabalak pa naman
namin ni James na ilampaso ngayon sina Henry."

Nang walang kagana-ganang isasawsaw na uli ang

brotsa sa lata ng pintura, natanaw niyang dumarating
ang kapwa bata ring si Vince.
"Hoy, Zandrey!" Di siya lumingon at kunwari ay walang
narinig. Binilisan niya ang paghahaplos ng pintura sa bakod.

"Ano ang ginagawa mo, Zandrey?"

Wala pa rin siyang narinig. Humakbang siya sa likod at

sinipat ang napinturahan na.

"Kawawa ka naman, Zandrey. Nagpipintura ka."

 "Oy, nandiyan ka pala, Vince. Di kita napansin."

Isinawsaw na uli ni Zandrey sa lata ang brotsa at

ganadong-ganadong itinuloy ang pagpipintura. Maya't-
maya'y sinisipat ang napintahan na. Sisipol-sipol siya at
tila tuwang-tuwa sa ginagawa. Si Vince ay
nakatungangang nagmamasid.

"Papinta rin nga," maya-maya'y pakiusap, nito.

"Titikman ko lang magpintura."
 "Ay, huwag! Baka hindi mo kaya. At saka, magagalit ang
nanay ko. Kailangang maayos ang pintura nito."

"Sige na, patikim lang. Aayusin ko. O, ibibigay ko sa iyo ang

trumpo ko, pagpintahin mo lang ako."

"O, sige na nga." Naupo si Zandrey sa isang tabi at hinayaang

magpintura ang kababata. Habang pinapanood niya si Vince,
nabuo sa isipan niya ang isang balak para mapadali ang trabaho
niya at makaipon pa siya ng mga regalo.
 Nang umalis na ang napagod nang si Vince, sumunod
namang naisahan ni Zandrey si Armel. Binigyan siya nito ng
yoyo kapalit ng pagpipintura sa bakod. Sumunod naman dito
si Erick, saka si Ethan, si Alexander, si Richard.
Nang matapos ang araw, malaking kayamanan ang inisa-
isang bilangin ng matalinong si Zandrey - may yoyo, trumpo,
tatlong malalaking sigay, kandadong walang susi, larawan ni
Batman at Robin, komiks na Superman, mahabang tali ng
borador, plastic na baril-barilan, singsing na tanso....
 Pinagmasdan niya ang bakod na pininturahan. May
makapal, may manipis, may paayon, pasalungat, may
kulang-kulang na pintura. Ngunit sa paningin ni
Zandrey, ang bakod ay napakaganda, dahil ni-kaunti
man ay di siya napagod at nakakamal pa siya ng
maraming yaman.

May mga aral pa sa buhay na kanyang natutuhan.

Ano kaya ang mga iyon?
Bakit Mataas ang
Langit
 Noong unang panahon ay mababang-mababa ang
langit at walang buwan ni bituin. Bakit kaya tumaas ang
langit? Narito sa kuwento na ito ang mga sagot. Si
Maria at ang kanyang nanay ay nakatira sa isang bahay-
kubo. Si Maria ay may suklay na ginto at kuwintas na
may butil-butil na ginto. Halos araw-araw ay isinusukat
niya ang suklay at kuwintas at tinitingnan niya sa
kanyang anino sa tubig kung siya ay maganda. Isang
araw nang isinusukat ni Maria ang suklay at ang
kuwintas ay tinawag siya ng kanyang nanay.
 "Maria, magbayo ka ng palay," ang wika ng ina.

"Opo," ang sagot ni Maria, nguni't hindi siya

kumilos.

"Maria, magmadali ka," ang tawag na muli ng

matanda. "Wala tayong bigas na isasaing."
 "Opo, sandali po lamang," ang tugon ni Maria,
nguni't hindi niya inaalis ang kanyang tingin sa kanyang
anino sa tubig.

"Maria, sinasabi ko na sa iyong magbayo ka ng palay.

Madali ka," ang galit na galit na utos ng matanda.
 Tumindig si Maria at tuloy-tuloy siya sa lusong ng
palay. Hindi na niya naalis ang suklay at kuwintas.
Nalalaman niyang kapag galit na galit na ang kanyang
nanay ay dapat siyang sumunod nang madali. Nagbayo
na siya nang nagbayo ng palay. Pagkatapos ng ilang
sandali, siya ay pinawisan.
 "Napupuno ng pawis ang aking kuwintas," ang wika
ni Maria sa kanyang sarili.

"Hinubad niya ang kuwintas. Inalis ang kanyang

suklay. Isinabit ang mga ito sa langit na noon ay
mababang-mababa at naabot ng kamay. Samantalang
siya ay nagbabayo ay tinitingnan ang suklay at
kuwintas.
 "Kay ganda ng aking suklay at kuwintas," ang wika
ni Maria sa kanyang sarili. "Pagkatapos na pagkatapos
ko nang pagbabayo ng palay ay isusuot ko uli ang aking
suklay at kuwintas."
 Sa gayong pagsabi ay dinalas niya ang pagbabayo ng palay
upang ito ay matapos at maisuot niya uli ang suklay at
kuwintas. Tumaas ng tumaas ang pagbuhat niya ng halo at
dumalas nang dumalas ang pagbagsak nito sa lusong. Umaabot
na pala ang dulo ng halo sa langit, nguni't hindi niya
napapansin. Sa palay na ngayon ang kanyang tingin.
Tinitingnan niya kung malapit na siyang makatapos upang
maisuot niya ang suklay at kuwintas. Itinaas pa niyang lalo ang
pagbuhat ng halo upang lumakas ang pagbagsak nito sa lusong
at nang madaling mabayo ang palay.
 Sa bawa't pagtaas pala niya ng halo ay bumubunggo
ang halo sa langit at sa bawa't pagbunggo naman ay
tumataas ang langit. Nang mapuna ni Maria ang
nangyayari ay mataas na ang langit. Tangay-tangay ang
kanyang gintong suklay at kuwintas. Hindi na niya
maabot ang mga ito.
 Tumaas nang tumaas ang langit. Tumaas din nang
tumaas ang suklay at kuwintas. Noong gabing yaon ay
umupo si Maria sa may bintana at tinintingnan niya ang
langit na ngayon ay mataas na mataas na. Hinanap niya
ang kanyang suklay at kuwintas. Naroroon ang kanyang
gintong suklay at siyang naging buwan. Ang mga
gintong butil ng kanyang kuwintas at nagkahiwa-
hiwalay at siya namang naging mga bituin.
 "Lalong maganda ngayon ang aking gintong suklay,"
ang wika ni Maria sa kanyang sarali, "At anong kinang
ng mga butil ng aking kuwintas!"
Ang Sapatero at ang
Dwende
 May isang sapatero na ubod ng hirap at may
materyales lang para sa isang pares na sapatos. Isang
gabi ginupit na niya at inihanda ang mga materyales
para gawin sa umaga ang sapatos.

Anong laking gulat niya nang magisnan niya

kinaumagahan na yari na ang mga sapatos at kay husay
pa ng pagkakagawa! Madaling naipagbili niya ang
sapatos at nakabili siya ng materyales para sa dalawang
pares.
 Inihanda na uli ang mga gagamitin para sa
kinabukasan. Paggising niya sa umaga nakita uli na yari
na ang dalawang pares na sapatos.

Naipagbili niyang madali ang mga sapatos at bumili

naman siya uli ng mga gamit para sa apat na pares.
Inihanda niya uli ito sa mesa para magawa sa umaga.
 Ganoon na naman ang nangyari, na tila may tumutulong sa
kanya sa paggawa ng mga sapatos. Kinalaunan, sa tulong ng
mahiwagang mga sapaterong panggabi, gumaling ang buhay
ng sapatero.

"Sino kaya ang mabait na tumutulong sa akin," tanong niya

sa asawa.

"Sino nga kaya? Gusto mo, huwag tayong matulog

mamaya at tingnan natin kung sino nga siya?" alok ng babae.
 Ganoon nga ang ginawa ng mag-asawa kinagabihan.
Nagkubli sila sa likod ng makapal na kurtina para makita
kung ano nga ang nangyayari sa gabi. Nang tumugtog ang
alas dose, biglang pumasok sa bintana ang dalawang kalbong
dwende.

Tuloy-tuloy ito sa mesa at sinimulan agad ang

pagtatrabaho. Pakanta-kanta pa at pasayaw-sayaw pa na
parang tuwang-tuwa sila sa paggawa. Madali nilang natapos
ang mga sapatos at mabilis din silang tumalon sa bintana.
 "Mga dwende pala!" sabi ng babae. "Kay babait nila,
ano?"

"Oo nga. Paano kaya natin sila pasasalamatan? Ayaw

yata nilang magpakita sa tao."

"Hayaan mo. Itatahi ko sila ng mga pantalon at baro

at iiwan na lang natin sa mesa sa gabi."
 Dalawang pares na maliliit na pantalon at dalawang
pang-itaas ang tinahi ng babae para sa mga
matutulunging dwende. Ipinatong nila ito sa mesa
kinagabihan at nangubli uli sila sa likod ng kurtina.

Tuwang-tuwa ang maliliit na sapatero nang makita

ang mga damit dahil nahulaan nilang para sa kanila
iyon. Isinuot nila ang mga ito at sumayaw-sayaw sa
galak.
 Pagkatapos nilang magawa ang mga sapatos na
handang gawin, mabilis silang tumalon sa bintana na
suot ang mga bagong damit. Buhat noon hindi na
bumalik ang dalawang dwende ngunit nagpatuloy
naman ang swerte sa buhay ng mag-asawa na marunong
gumanti sa utang na loob.
Dalawang Aso
 Nagkitang minsan ang asong-lunsod at asong-bukid.
"Kumusta ka, kaibigan," bati ng asong-lunsod. "Matagal
na tayong hindi nagkakausap."

"Mabuti naman," sagot ng asong-bukid. "Ikaw

naman, mukhang alagang-alaga ka. Kay lusog mo
ngayon."
 "Oo nga. Alam mo bang saganang-sagana ako sa
pagkain. Kay daming ibinibigay sa akin ng aking
among mayaman."

"Mabuti ka pa," sabi ng asong-bukid. "Ako nama'y

hindi gaanong marami ang nakakain. Nakakatawid-
gutom lamang dahil hindi naman nakaririwasa ang
tinitirhan ko."
 "Bakit hindi ka pa sumama sa akin? Maraming
pagkain doon sa amo ko. Tiyak na tataba kang katulad
ko," alok ng asong-lunsod.

"Talaga ba? O, sige, sasama ako sa iyo at doon na rin

ako titira sa amo mo."
 Naglakad na nga ang dalawang pauwi sa tinitirhan ng
asong-lunsod. Habang nasa daan pa sila, napansin ng
asong-bukid na may mga sugat sa leeg ang kanyang
kaibigan.

"Ano ang nangyari sa leeg mo," tanong niya. "Bakit

puro sugat?"
 "A, dahil iyan sa tanikalang inilalagay sa akin sa
bahay. Inalis nga lamang iyon kanina dahil nakita ng
amo ko ang mga sugat. Kaya pati ako nakapaglakad at
nakita mo."

"Ay, ganoon ba? Nilalagyan ka pala ng tanikala?

Kapag gumaling ang mga sugat, ibabalik ba sa leeg mo
ang tanikala?"
 "Tiyak iyon," sabi ng asong-lunsod. "Bawal sa aming mga
kalsada ang gagala-galang aso kaya nararapat lang na itali ako
sa loob ng tarangkahan."

"Kung gayon ay hindi na ako sasama sa iyo. Babalik na

lang ako sa aking amo sa bukid. Hindi nga niya ako
pinagsasawa sa pagkain, ngunit ako nama'y binibigyan niya ng
layang makapunta kahit saan ko gusto."
 Nagpaalam siya sa kaibigan at tatakbong bumalik sa
dating tahanan.
Ang Matalik Kong
Kaibigan
 Tulad ng nakagawian kong gawin, pagkarating ko sa
bahay mula sa paaralan, hinanap ko ang pahayagan.
Ipinatong ko ang pagod kong mga paa sa bangkito at
inumpisahan kong basahin ang kolum ni George Nava
True tungkol sa kalusugan at mga sakit sa katawan.

Sunod kong tinunghayan ang Entertainment at

pagkatapos nito, sinulyapan ko ang mga pangalan ng
mga namatay sa obituary.
 Laking gulat ko na lang nang makita ko ang pangalan
ng aking matalik na kaibigan. Bigla akong tumayo na
nanikip ang dibdib.

Sinabi ko kay Nanay na namatay si Richard at

pupuntahan ko agad sa St. Peter's Chapel kung saan siya
nakaburol.

Sa St. Peter's, sinabi sa information na sa huling silid

sa kaliwa naroon ang aking kaibigan.
 Sa pagpasok ko pa lamang sa silid ay nakita ko na
agad ang iba naming kabarkada. Puro sila malungkot at
halos maiyak-iyak.

Di ko mapigil ang aking luha habang minamasdan ko

ang mukha ni Richard sa loob ng kabaong. May mga
tapal ang kanyang pisngi at noo. Lumapit sa akin ang
kapatid niyang si Kristine. "Nabundol ng trak ang
kotseng sinasakyan niya."
 "Saan nangyari ito?" ang tanong ko.

"Sa may Magallanes Village, sa Expressway, noong

Sabado. Wala ngang nakakita kung anong plate number
ng truck. Hit and run ang nangyari."

"Nanghina ako nang mabasa ko sa pahayagan

ngayong hapon. Nagmadali nga akong pumarito," ang
wika ko.
 Isang mabait at masayang kaibigan si Richard. Marami
siyang kaibigan, mahirap at mayaman. Buhat pa ng maliliit
kami ay magkaibigan na at madalas magkasama,
nagbabasketball, namamasyal, nagsisimba, at iba pang gawain
ng mga bata.
 Bakit kaya siya binawian agad ng buhay?
Labimpitong taon pa lamang siya. Marami pa sana
siyang magagawa at matutulungan. Nasabi ko tuloy sa
sarili na hindi nga pala nakatitiyak ang sinuman kung
kailan daratihg ang kamatayan. Maaaring sa araw ding
ito, o sa madaling panahon.
Kailangang maging handa sa lahat ng oras. Kailangan
ang paghingi lagi ng awa at kalinga sa Diyos, at ang
pagiging mabait.

Nakilibing ako kay Richard at sa tabi ng kanyang hukay

ay ipinangako ko na gagawan ko ng istorya ang buhay
niya at ang ipapamagat ko ay "Ang Matalik Kong
Kaibigan."
Ang Nawawalang
Prinsesa
 Nawawala ang prinsesa gabi-gabi ngunit, walang
makapagsabi kung saan siya pumupunta.

Nagpabalita na ang hari na ang sinumang

makapagtuturo kung saan tumitigil ang anak tuwing
hating-gabi ay bibigyan ng kalahati ng kaharian at, kung
binata, ay ipakakasal sa prinsesa. Ngunit, kapag nabigo
ang nagprisintang magbabantay, pupugutan siya ng ulo.
 Marami ang nagtangkang makipagsapalaran hindi lamang
dahil sa kayamanang matatamo kundi dahil sa napakaganda
raw ng prinsesa. Ang lahat ng mga ito ay nabigo. Wala pa
ring makapagsabi kung bakit nawawala ang prinsesa sa
hating-gabi.

Sa kalagitnaan ng gubat na malapit sa palasyo, may isang

dampang tinitirhan ng isang matandang mangkukulam. Isang
araw ay dinalaw ang matanda ng binatang napamahal sa
kanya dahil madalas siyang tulungan nito.
 Ngayon naman, ang binata ang humihingi sa kanya
ng tulong. "Maganda pong talaga ang prinsesa kaya
tulungan po ninyong magtagumpay ako sa kanya."

Binigyan siya ng matanda ng isang balabal na kapag

kanyang isinampay sa mga balikat niya ay hindi siya
makikita ninuman. Binindisyunan siya ng matanda at
pinagbilinang magpakaingat bago siya nagpaalam.
 Nang gabi ring iyon, nasa labas na nga siya ng silid
ng prinsesa at handang magbantay. Biglang nabuksan
ang pinto at tumambad sa kanyang paningin ang
napakagandang binibini.

May iniabot sa kanyang isang basong inumin na

noong makatalikod ang prinsesa ay kanyang itinapon sa
isang masitera ng halaman. Naluoy agad ang mga dahon
ng halaman.
 Nagkunwaring natutulog, ang binata sanhi ng
tinunggang inumin. Nang maramdaman niyang lumabas
sa silid ang prinsesa, isinoot niya ang mahikang balabal
at sinundan niya ito. May dinaraanan palang tagong
pintuan ito na palabas sa palasyo.

Sumakay sa isang naghihintay na karwahe ang

prinsesa. Di nito alam ay kasama ang binata dahil hindi
niya nakikita ito.
 Nagtuloy sa isang malayong gubat ang karwahe. Sa
gitna ng mga kahuyan huminto ito at bumaba ang
prinsesa. Nakipag sayaw siya sa mga gitanong
nagkakaipon doon at nagsasaya.

Sa likod ng isang puno, tinanggal ng binata ang

kanyang balabal at naglagay ng maskara.
 Nilapitan niya ang prinsesa at sila'y nagsayaw.
Nagsayaw sila nang nagsayaw hanggang mapagod ang
dalaga at halos mabutas ang mga suwelas ng sapatos.

Muling isinoot ng binata ang balabal nang paalis na

ang karwahe at sila'y bumalik sa palasyo.
 "Masasabi mo ba kung bakit nawawala ang prinsesa
sa hating-gabi?" tanong ng hari nang humarap sa kanya
ang binata kinaumagahan.

"Opo, Mahal na Hari! Nakikipagsayaw po siya sa

mga gitano sa gubat gabi-gabi. Ito po ang katunayan-
itong halos warak nang sapatos na kinuha ko sa
kanyang pinagtapunan matapos na makasayaw siya."
 Ipinatawag ng hari ang prinsesa at hindi naman ito
makatanggi sa amang nagpakita ng katunayan. Balak pa
sana ng prinsesa na umayaw na maging asawa ang
binata, ngunit nang ilagay nito ang maskara, nakilala
niya ang kasayaw na kinagiliwan nang nagdaang gabi.

Tumugtog ang banda at masuyong niyaya ng binata

na magsayaw sila ng prinsesa na masaya namang
yumakap sa kanya.
Kapuri-puring Bata
 Nais ko pong ipabili sa aking ina para sa aming notse
buena yaong pagkaing pinananabikan ko, katulad ng
mansanas at fried chicken...

Tugon ito ni Ralph, Grade III - 1, ng Paaralang

Bagong Barangay, nang siya ay tanungin ng kanyang
guro sa Journalism kung ano ang kanyang gagawin sa
kanyang tatlong alkansiyang puno ng mga barya. Ito ay
natipon niya sa pagiging batang-basurero.
 Namumukod si Ralph, 10 taong gulang, sa mga
ininterbyu ni Gng. Aida Escaja, isang tagapayo ng
pahayagang pampaaralan. Dalawang palagiang trabaho
ang ginagampanan ni Ralph. Ipinagtatapon niya ng
basura ang mga nakatira sa Bagong Barangay Tenement
at errand boy sa palengke ng may bibingkahan sa
kanilang pook.
 Napili ng kanyang guro ang sinulat ni Ralph,
"Kumita Habang Nag-aaral" para sa kanilang
pamaskong isyu. Si Ralph ay isa sa mga batang
sinasanay ng kanilang guro upang maging kagawad ng
patnugutan pagtuntong niya ng ikaanim na grado.
Matalino siya pagkat lagi siyang kasama sa "Top Ten"
ng kanilang klase mula pa noong Grade 1.
 May kabutihan ding nagagawa ang kahirapan sa mga
bata. Maaga pa'y nalalantad na sila sa pakikibaka sa
buhay kaya nagiging matatag sila sa pagharap sa mga
suliranin sa buhay. Hindi sila nagpapanik na tulad ng
mga sanay sa ginhawa. Nagiging malikhain sila sa
paghanap ng mapagkakakitaan.
 Kasama ni Ralph sa pagtatapon ng basura sina
Topher, 11 taong gulang, Grade III din, at si Jun-jun, 6
na taong gulang at nasa unang baitang.

Tumatanggap sila ng mula biyente sentimos

hanggang dalawang piso, ayon sa rami ng basurang
kanilang itinatapon. Tuwing alas-dos naroroon na sila
na may dalang sako.
 Nagkaisa sila sa hatian ng kanilang kita: 45
porsiyento para kay Topher na malaki at malakas; 35
porsiyento para kay Ralph at 20 porsiyento para kay
Jun-jun. Magkakapit-kwarto ang kanilang tinitirhan at
tsuper ang kanilang mga ama.

Kapuri-puri ang tatlong batang ito na maagang

nagising sa katotohanang sa iyong pawis manggagaling
ang iyong ikabubuhay.
 Ayon sa kanilang magulang, may isang taon nang
nangungulekta ng basura sa tenement house ang tatlong
batang ito. May recycling pa silang ginagawa,
ipinagbibili nila ang mga nakukuha nilang papel,
plastik, bote, at bakal bago nila ito' tuluyang itapon.

Isang errand boy si Ralph ng may-ari ng bibingkahan.

Siya ang nagpapagiling ng bigas sa may palengke at
siya pa rin ang kumukuha ng isang sakong bao sa
palengke.
 Sa puspusang pag-aaral at paggawa dapat imulat ang
mga bata. Ito ang panuntunang sinunod ni Rizal sa
kanyang munting paaralan sa Dapitan. Naniniwala ang
ating bayani na maaga pa ay dapat nang ituro sa mga
bata ang pagmamahal sa paggawa.
 Maliit pa sina Ralph, Topher at Jun-jun ay may
direksyon na ang kanilang buhay. Sa pamamagitan ng
pagbabanat ng buto at pagpapatulo ng pawis, sila ay
kumikita na. Hindi na sila matitigil sa pag-aaral. May
tiyak na silang mababaon, may kaunti pang maibibigay
sa magulang at may maihuhulog pang barya sa
alkansiya.