ОКОТО КАКО ОПТИЧКИ СИСТЕМ

И НЕГОВИТЕ НЕДОСТАТОЦИ

Изрaботиле:
Мила Ѓорѓевска IV-11
Евица Милошевска
 Окото како
оптички систем
Окото е најсовршениот
Окото е најсовршениот
оптички систем. Тоа има
оптички систем. Тоа има
функција да формира
функција да формира
конкретна слика на
конкретна слика на
предметите и појавите кои
предметите и појавите кои
потоа се пренесуваат како
потоа се пренесуваат како
информации во мозокот.
информации во мозокот.
Според начинот на формирање
Според начинот на формирање
на ликот во окото со голема
на ликот во окото со голема
приближност може да се каже
приближност може да се каже
дека тоа одговара на
дека тоа одговара на
фотоапаратот. Очното
фотоапаратот. Очното
јаболко има приближно сферна
јаболко има приближно сферна
форма  со дијаметар од околу
форма  со дијаметар од околу
2,4 cm.
2,4 cm.
Анатомски приказ на окото
Ѕидот
Ѕидот на
наокото
Светлината што паѓа на окото
најпрво се прекршува од
предниот проѕирен дел на
очното јаболко-
рожницата(cornea). Таа е
закривена со радиус од околу
8 mm. Низ неа се гледа
дијафрагмата која е обоена и
се вика шареница (iris). Во
нејзиниот центар е зеницата
(pupilla). Дијаметарот на
зеницата може да се менува,
со што се регулира
големината на светлинскиот
флукс што влегува во окото.
Окото е најосетливо во
жолтото петно (fovea), чиј
централен дел има само
чепчиња, тука се добива
најјасна слика и  најдобро се
разликуваат боите.
Надворешниот слој,
окотоееизграден
изграденод
одтри
трислоја:
слоја:
белката (Sclera) му дава
цврстина на окото. Таа во
предната страна преминува
во провидната
рожница(Cornea).
Средниот слој
садовницата (Choroidea) е
покриена со слој од темни
пигментни клетки што го
спречуваат внатрешното
дифузно расејување на
светлината во окото.
Третиот слој е
мрежницата (Retina) која
се состои од комплексна
распределба на нерви и
фото осетливи рецептори-
Анатомски
Анатомскиприказ
приказна
на стапчиња и чепчиња.
окото
окото
 Очната леќа е биконвексна леќа составена од
повеќе слоеви. Нејзиниот индекс на
прекршување одејќи од периферијата кон
центарот, расте од 1,38 до 1,406.Поради ваквата
специфична структура очната леќа делува како
да е составена од хомоген материјал со индекс
на прекршување 1,41, т.е. поголем и од
индексот на прекршување на јадрото на очната
леќа. Оваа нехомогеност овозможува корекција
на сферата аберација.
Предната страна на очната лрќа се влажни со
очната водичка, која има индекс на
прекршување 1,336. Делот меѓу очната леќа
и мрежницата исполнет со стаклеста маса.

Ако се разгледува очната леќа во самото око, таа има оптичка јачина од 25 диоптри.
Меѓутоа, ако истата леќа се извади од окото и се постави на средина каде што од двете
страни има воздух, тогаш нејзината јачина е 150 диоптри. Причината за тоа е што
очната леќа во окото е опкружена со течност чиј индекс на прекршување незначително
се разликува од индексот нс прекршување на самата леќа.
 Шематски приказ на редуцирано око
Како што се гледа, оптичкиот систем на
окото е составен од четири средини со
различен индекс на
прекршување:рожницата, очната водичка,
леќата и стаклестото тело. Окото е
центриран оптички систем кој дејствува
како собирна леќа чија оптичка оска е
определена од оптичките центри на
рожницата и леќата. Меѓутоа за
поедноставна конструкција на ликовите се
зема  само една рамнина на прекршување.
Така моделираното око се вика редуцирано
око.

Правата што минува низ оптичкиот центар на очната леќа и најчувствителниот дел на светлина - жолтата точка, се вика права
на директно гледање. Таа зафаќа мал агол со оптичката оска на окото.

Да се види јасно некој предмет, потребно е да се создаде остра слика врз мрежницата. При нормално око, поради неговото
променливо фокусно растојание, ликот кој се формира секогаш паѓа врз мрежницата.
Ненапрегнато око, паралелните зраци кои доаѓаат од бесконечно далечните предмети ги фокусира на мрежницата. Фокусот на
ненапрегнатото око е во жолтата точка. Кога окото е ненапрегнато, неговата оптичка јачина е најмала. За да се гледаат јасно
поблиските предмети потребно е да се зголеми јачината на леќата. Тоа се постигнува со затегнување на мускулите со кои е
прицврстена очната леќа.
 Способноста на окото да формира остри и
Способноста на окото да формира остри и
јасни ликови
јасни ликови
на исто место,
на исто место,
при најразлични положби
при најразлични положби
на предметот се вика акомодација.
на предметот се вика акомодација.
Наодалечениот објект на кој окото може да се
Наодалечениот објект на кој окото може да се
фокусира (мускулите се опуштени) се вика далечна
фокусира (мускулите се опуштени) се вика далечна
точка. Таа е во бесконечност. Најмалото растојание на
точка. Таа е во бесконечност. Најмалото растојание на
кое окото може да гледа подолго време без напрегање се
кое окото може да гледа подолго време без напрегање се
вика далечина на јасно гледање D или блиска точка. За
вика далечина на јасно гледање D или блиска точка. За
просечно око далечината на јасно гледање е 25 cm.
просечно око далечината на јасно гледање е 25 cm.
Најблиската точка на јасно гледање, поради
Најблиската точка на јасно гледање, поради
намалување на еластичноста на очните мускули, со
намалување на еластичноста на очните мускули, со
староста се зголемува.
староста се зголемува.
ПРИМЕР 1.
Да
Дасе
сеопредели
определиоптичката
оптичкатајачина
јачинана
наокото
окотокога
когасе
сенабљудува
набљудувапредмет
предмет
во
вобесконечност
бесконечностиина
нарастојание
растојаниена
најасно
јасногледање.
гледање.

Решение: За таа цел се применува равенката:

Според оддалеченоста на предметот и ликот од леќата се добива оптичката јачина на леќата. И во

двата примера фокусирањето на зраците е на мрежницата, која од очната леќа е на растојание колку
и дијаметарот на окото d=0,02 m. Според тоа ако предметот е во:
а) бесконечност, оптичката јачина на
леќата е:

б) ако предметот е на растојание на јасно

гледање D=0,25 m:
 
 Мариотовиот опит

Цртеж за Мариотовиот опит

Местото на мрежницата каде влегува очниот нерв е неосетлливо на

светлина. Тоа се вика слепа дамка. За нејзиното постоење може лесно да
се уверимесо Мариотовиот опит. Левото око се затвора, а цртежот се
поставува на 30 cm од окото. Со десното око се фиксира погледот на
кругот, а наедно се гледа и крстот. Движејќи го цртежот кон окото за
некое растојание крстот наполно исчезнува.
Спектрална осетливост на окото
Покрај тоа што окото има различна способност при гледање
на светло и темно, тоа има и различна осетливост на
различните бои. Тоа го овозможуваат т.н. стапчиња и
чепчиња. Нивната распределба на мрежницата е нехомогена.
Концентрацијата на лепчињата е најголема околу жолтата
точка.
Благодарение на лепчињата човекот ги разликува боите и
разликите во обоеноста на објектите. Окото е чувствително
во интервал од 400 до 760 nm. Очната леќа ги апсорбира
ултравиолетовите зраци и тие не може да стигнат до
мрежницата и да предизвикаат светлински впечаток.
Инфрацрвените зраци пак, имаат енергија помала од
енергијата на фотоните кои предизвикуваат светлиндки
впечаток.

НаНасликата
сликатаееприкажана
прикажанаосетливоста
осетливостана намрежницата
мрежницатаод одбранова
брановадолжина
должинакога
когаоколината
околинатаеесосонормална
нормална
осветленост(крива
осветленост(крива б) и со недоволна осветленост (крива а). Се гледа дека при недоволна осветленост,сесепоместува
б) и со недоволна осветленост (крива а). Се гледа дека при недоволна осветленост, поместува
осетливоста
осетливостакон конпомалите
помалитебранови
брановидолжини
должиникои коиинаку
инакуимаат
имаатпоголеми
поголемиенергии.
енергии.
НаНадневна
дневнасветлина
светлинаокото
окотоеенајосетливо
најосетливозазажолтозелена светлина(λ(λ≈≈550
жолтозеленасветлина 550nm).
nm).ВоВопримрск
примрскпоголема
поголемаееосетливоста
осетливостаконкон
помалите
помалитебранови
брановидолжини
должиниоколу околу500
500nm,
nm,аатоатоаеезелената
зеленатабоја.
боја.Во
Воуслови
условинанаслаба
слабаосветленост,
осветленост,престанува
престанувафункцијата
функцијата
наначепчињата
чепчињатаииосетливоста
осетливостана наокото
окотоеесамо
самоододстапчињата,
стапчињата,па папредметите
предметитесесегледаат
гледаатвовосите
ситенијанси
нијансинанасивата
сиватабоја
боја
( ("ноќе сите мачки се црни"
"ноќе сите мачки се црни" ). ).
Приемот
Приемотна наодредена
одреденаслика
сликаима
имазначителна
значителнаинертност
инертност- -таа таазадоцнува
задоцнуваоколу
околу0,1
0,1s sпо
попаѓањето
паѓањетона насветлината
светлинатаврз
врзокото.
окото.
Таа појава, наречена стробоскопски ефект, се користи во кинематографијата. Кога на екранот за
Таа појава, наречена стробоскопски ефект, се користи во кинематографијата. Кога на екранот за една секунда ќе сеедна секунда ќе се
променат
променат24 24последователни
последователникадри,кадри,т.е.
т.е.еден
еденкадар
кадарсесезагрижува
загрижувапократко
пократкоодод0,1
0,1s,s,набљудувачот
набљудувачотдобива
добивавпечаток
впечатокзаза
целосно
целосноиинепрекинато
непрекинатодејство
дејствокако
каково
вореалноста.
реалноста.
Под
Под дејство на интензивна светлина можедададојде
дејство на интензивна светлина може дојдедододеградација
деградацијана намрежницата
мрежницаташто штодоведува
доведувадодоопаѓање
опаѓањена
навината
вината
способност
способностна наокото
окото. .
 Гледање со две очи

 При набљудување на далечните предмети оптичките оски на двете очи се паралелни. Кога
 При набљудување
предметот на далечните
е близу, очното јаболко сепредмети оптичките
придвижува и оскитеоски на двете очикон
конвергираат се предметот
паралелни.штоКога
сепредметот
набљудува. е близу,
Аголоточното јаболко
што тие се придвижува
го зафаќаат и оскитеколку
толку е поголем, конвергираат кон предметот
што предметот што
е поблизу.
се набљудува.
Според Аголот штоодтие
стекната претстава, го зафаќаат
големината натолку е поголем,
тој агол ние можемеколку
дашто предметот
судиме е поблизу.
за растојанието
Според стекната претстава, од големината
на предметотна тој
од агол
очите.ние можеме да судиме за растојанието
 на предметот од очите.
Гледањето со две очи обезбедува тродимензионслна претстава за набљудуваните објекти.
Впечатокот за единствена претстава за сликата се добивапретстава
Гледањето со две очи обезбедува тродимензионслна за набљудуваните
кога одделнитеобјекти.

само тогаш, слики
Впечатокот
на секое око се добиваат во соодветни коресподентни точки на окото. Но тие не се слики
за единствена претстава за сликата се добива само тогаш, кога одделните
на секое око
единствените се добиваат во
коресподентни соодветни
точки, туку накоресподентни
секоја точка наточки на окото.одНо
мрежницата тие неоко
едното се
единствените
одговара коресподентни
соодветна точки, тукуоднадругото
точка на мрежницата секоја точка на мрежницата
око. Кога би се добиле одслики
еднотонаоко
одговара
различните соодветна
точки точка
од некој на мрежницата
предмет во точки коиод не
другото око. Кога би се
се коресподентни, добиле слики
предметот на
се гледа
различните точки од некој предмет во точки двојно.кои не се коресподентни, предметот се гледа
 Отворот на зеницата се регулира автоматски двојно. во зависност од светлинскиот флукс кој паѓа на
 Отворот на зеницата се регулира автоматски
мрежницата. Тоа се вика адаптација на зеницата. во зависност од светлинскиот
За постигнување флукс
максинамлна кој паѓа на
адаптација
мрежницата.
при поминување Тоа сеодвика адаптација
светло бо темно на зеницата.
с потребни За постигнување
30-40 максинамлна
минути, а обратно, од темно адаптација
кон
при поминување од светло бо темно с потребни 30-40 минути,
светло окото се адаптира побрзо и тоа за 3-4 минути. а обратно, од темно кон
светло окото се адаптира побрзо и тоа за 3-4 минути.
Оптички недостатоци на окото
Човечкото око, иако како орган достигнува највисок еволутивен
развиток, не е наполно совршен оптички систем. Оптичкиот систем
на окото подлежи на низа недостатоци карактеристични за леќите.
Такви се, на пример:

сферна аберција
сферна аберција

хроматск аберација
хроматск аберација

астигматизам
астигматизам
 СФЕРНА АБЕРАЦИЈА
Оваа аберација е резултат од дебелината на леќата која практично
никогаш не е идеално тенка.
Кога постои сферна аберација, зраците паралелни
со оптичка оска по поминувањето низ леќата, не се
фокусираат во една точка. Зраците кои се близу до
оптичката оска по прекршувањето се фокусираат
во FA, а периферните зраци, кои се подалеку од
оптичката оска, се прекршуваат повеќе и се
фокусираат во точка која лежи поблиску до
оптичката леќа FB (сл.1). На тој начин зад леќата се
образува систем од фокуси ограничен меѓу два
крајни фокуса FA и FB.
Ако во фокусот се постави екран, нормално на
оптичката оска, ликот на точка нема да биде во вид
на точка, туку кружна површина, а како последица
на тоа ликот на предметот
Сферната аберација есенејасен.
намалува со комбинација од леќи кои имаат погоден избор
 Сферната аберација се намалува со комбинација од леќи кои имаат погоден избор
на
нарадиус
радиуснанакривина.
кривина.Намалувањето
Намалувањетона насферната
сфернатааберација
аберацијасе
сепостигнува
постигнуваиисосо
примена на дијафрагма која ќе ги опфати само зраците што се близу до оптичката
примена на дијафрагма која ќе ги опфати само зраците што се близу до оптичката
оска,
оска,но
нопритоа
притоасесенамалува
намалуваииинтензитетот
интензитетотна насветлината.
светлината.

 Кај
Кајокото
окотосферната
сфернатааберација
аберацијаеемала
малаиисесерегулира
регулирасо сопромена
променананадијаметарот
дијаметаротнана
зеницата. Кога со ликови ќе се рашири зеницата, во окото влегува широк сноп
зеницата. Кога со ликови ќе се рашири зеницата, во окото влегува широк сноп на на
светлина,
светлина,па
паокото
окотоненеможе
можедадагледа
гледајасно.
јасно.
 ХРОМАТСКА
ХРОМАТСКА
ХРОМАТСКААБЕРАЦИЈА
АБЕРАЦИЈАеерезултат
резултатод
одзависноста
зависностана
наиндексот
индексотна
на
прекршување
прекршувањеод
АБЕРАЦИЈА
одбрановата
брановатадолжина
должинана
наупадна
упаднасветлина.
светлина.

 Поради различното прекршување, при

дисперзијата на светлината доаѓа до
добивање на различни фокуси за разни
бранови должини на светлината. Ликот
добиен со ваква оптичка леќа има обоени
рабови.
 Бидејќи индексот на прекршување на
супстанциите зависи од брановата должина
на светлината и фокусното растојание на
леќата ќе зависи од индексот на
прекршувањето.
 Кога на леќата ќе падне паралелен сноп на
полихроматска светлина, поради различното
прекршување на одделните бранови
должини на светлината, се добиваат повеќе
фокуси. Бидејќи виолетовата светлина хроматска аберација
најмногу се прекршува, најмалото фокусно
растојание ќе биде за виолетова, а
најголемото за црвената бранова должина
која најмалку се прекршува .
 Хроматската аберација се
отстранува со комбинација на
две или повеќе леќи од
материјали со различен индекс
на прекршување, така што
фокусното растојание е исто за
различните бранови должини.
Таквите системи кај кои
хроматската аберација е сведена
на минимум се викаат
ахроматски леќи.
Бидејќи окото е различно
осетливо на различните бранови
должини на белата светлина,
хроматската аберација е
незначителна. За тоа
придонесува и структурата на
очната леќа. Окото е
најчувствително на жолто-
зелена боја, па црвените и
пример за хроматска аберација виолетовите рабови на сликата
кои се резултат од хроматската
аберација не се забележуваат.
Грешките
Грешкитекај
кајокото,
окото,кои
коисе
серезултат
резултатнанадифракција
дифракцијана насветлината,
светлината,
најмногу
најмногудоаѓаат
доаѓаатдо
доизраз
изразкога
когазеницата
зеницатана наокото
окотоќе
ќесе
сенамали
намаликако
како
точка.
точка.

Доколку
Доколкуокото
окотоможе
можедадасе
сеакомодира
акомодирананагледање
гледање
блиски
блискииидалечни
далечниобјекти,
објекти,станува
станувазбор
зборза
занормнално
нормнално
(еметропно)
(еметропно)око.
око.Нормалното
Нормалнотооко окона
набесконечно
бесконечно
оддалечените
оддалеченитепредмети
предметисоздава
создаваслика
сликана
намрежницата
мрежницата
 Аметропно око
Ако најодалечената точка на јасно гледање не е
во бесконечност и оптичкиот систем на окото
поседува грешки, велиме дека окото е
аметропно. Разликуваме два вида аметропија:
далекугледост и краткогледост.
Далекугледост (хиперметропиа)- кога окото
подобро ги гледа далечните објекти се вели дека
тоа е хиперметропно (сл.4а).
Неговата најоддалечена точка на јасно гледање,
наместо во бесконечност, лежи на конечно
растојание. Окото е прекратко, па во
акомодационен мир кај таквото око зраците се
фокусираат зад мрежницата (сл.4б). Кај ова око
најблиската точка на јасно гледање е многу
подалеку отколку кај нормално око за кое таа е
D=25cm.
За корекција на видот на такво око се користат
собирни леќи кои ја зголемуваат конвергетноста
на зраците (сл.4в).
далекугледо око - хиперметропија
 Краткогледост(миопиа) - окото е
предолго, па во акомодационен мир
зраците ги фокусира пред мрежницата
(сл.5б). Затоа, окото во акомодационен
мир ги гледа само блиските предмети
(сл.5а). Најблиската точка на јасно
гледање е на помала оддалеченост
отколку кај нормалното око, (D <2 5cm).
За корекција на видот кај вакво око се
користат растурни леќи.
Очилата со собирни леќи имаат јачина
изразена со позитивни диоптри (тоа е
реципрочната вредност на фокусното
растојание на лечите J=1/f) ; (на пример:
J=+0,5 D; +2D итн.), а очилата со
растурни леќи имаат јачина со негативни
диоптри (на пример: -5D; -3D итн.)

краткогледо око - миопиа

 Астигмазизам
(стигма-точка)
Секое око помалку или повеќе е асигматично. Тоа е
појава кога точкаст предмет не создава во
мрежницата точкеста слика. Причината е
различната закривеност на површината на леќата
или рожница во различни рамнини (ротационо се
несиметрични).
Ако закривеноста на очната леќа во хоризонтална
рамнина е различна од закривеноста во било која
друга, тогаш не се еднакви и фокусните растојанија
во тие рамнини, па правите, прикажани на сликата,
таквото око не ги гледа подеднакво јасно.

Според промената на интензитетот на овие прави може да се

суди и за промената на закривеноста на рожницата на
асигматичното око. Грешките на таквото око се коригираат
со цилиндрични леќи. Цилиндричната леќа, која може да биде
собирна или растурна е поставена така што ја променува
јачината на окото во рамнината на аномалијата.
 Кога на цилиндричната леќа паѓа сноп од зраци кои се паралелни со главната
оптичка оска, по прекршувањето со цилиндрична леќа на екран, кој е
поставен во фокусот на леќата, се гледа права, а не точка како при сферната
леќа. Така ако со помош на цилиндрична леќа се добива лик на квадратна
мрежа (сл. а), ликот е во вид на систем од паралелни прави, кои може да се
хоризонтални или вертикални, зависно од тоа кои прави од мрежата се
паралелни со оската на цилиндричната леќа (сл.б и сл.в).
Далтонизам
 Далтонизам-окото
Далтонизам-окото не не разликува
разликува некои
некои бои.
бои.
Најчесто
Најчесто не
не ја
ја разликува
разликува црвената
црвената од
од зелена
зелена боја.
боја.