Сферно огледало

Од една сфера да одвоиме еден дел кој ќе може да рефлектира.

Централната точка од овој дел, Т, ќе ја крстиме теме.
Низ неа и центарот на сферата можеме да повлечеме права.
Таа се вика главна оптичка оска (ГОО) на сферното огледало.

T
За овие огледала важи истиот закон за рефлексија/одбивање како и кај рамна препрека, упадниот агол е
еднаков на одбиениот агол. Да го примениме овој закон за зрак кој е паралелен со главната оптичка
оска. Се повлекува нормала во точката во која паднал зракот...
...и се конструира одбиениот зрак.
Одбиениот зрак ја сече главната оптичка оска во една точка.
Ако пуштиме и други такви зраци...
...ќе забележиме дека сите тие поминуваат низ една иста точка на ГОО.

Таа се точка се вика фокус на сферното огледало.

FT = фокусно растојание =f F T
C
CT = R= радиус на сферата

R
f   R  2 f = двојно фокусно растојание
2
Може да се заклучи дека секој зрак кој се простира паралелно со главната оптичка оска, по
рефлексијата поминува из фокусот. Ова е еден карактеристичен зрак.
Што ќе се случи ако зракот тргне обратно? Ако зракот се простира така што
поминува прво низ фокусот... по рефлексијата тој ќе се простира паралелно со главната оптичка оска.

Ова важи за сите зраци кои поминуваат низ фокусот.

Секој зрак кој поминува низ фокусот, по рефлексијата се
простира паралелно со главната оптичка оска.
Ова е друг карактеристичен зрак.

C F T
Ако зракот паѓа нормално на препреката, тогаш тој ќе се врати назад во истиот равец.
Истото важи и кај ова огледало.
Може да се заклучи дека секој зрак кој минува низ центарот на
сферата, по рефлексијата се враќа назад по истата патека.
Ова е трет карактеристичен зрак.
Формирање фокус кај
вдлабнато огледало.

Формирање фокус кај

испакнато огледало.
 Истражувачки активности со виртуелни експерименти

Како секое огледало, така и сферното огледало може да формира ликови. За да

испитате какви ликови дава и од што зависат одете на интернет на страната:

https://ophysics.com/l10.html

Ќе ви се појави работна површина на која е претставено сферно огледало, предмет

на огледалото, лик и податоци за големините на предметот (h0), големината на
ликот (hi), оддалеченоста на предметот од огледалото (d0) и оддалеченоста на
ликот од огледаоtо (di).
 Ова е
предметот.

Ова е
сферното
огледало.

Растојание до
фокус
предметот.
Растојание до
ликот.

Ова е
ликот. Големина на Големина на
предметот. ликот.
На истиот начин, можеш
да го фатиш врвот на
предметот и да ги
менуваш неговата
големина и растојанието
до огледалото. Фокусот можеш да го
фатиш и со влечење да го
поместуваш. На тој начин
може да се менува
фокусното растојание.
 Направи истражување. Испитај како се менува ликот во
завсиност од растојанието на предметот до огледалото.
Постави го предметот на растојание d0 = 13 m
Спореди го ликот во однос на предметот:
 Дали е превртен наопаку или е исправен
 Дали е поголем или помал од предметот
 Дали ликот е на истата страна од огледалото како и предметот или од
другата страна на огледалото
Набљудувањата d0 наопаку исправен поголем помал Истра Друга
запиши ги во (m) страна страна
табела: 13
12 1.Група
Мерењата
11
повтори ги за
растојанијата 7
дадени во 6,5 2. Група
табелата. 6
1,5
1 3. Група
0,5
Од секоја точка на предметот се За да го конструираме ликот кај сферното огледало наместо да ги
емитираат безброј многу зраци. користиме сите зраци, ќе ги користиме оние карактеристичните,
затоа што за нив знаеме како се однесуваат при рефлексија.
Првиот е оној кој се простира паралелно со
главната оптичка оска и после одбивањето
поминува низ фокусот.
Вториот е оној кој поминува низ
фокусот и после одбивањето се
простира паралелно со главната
оптичка оска.
Ликот се формира во реалниот
пресек на овие зраци. C F T
Може да се употреби и третиот
карактеристичен зрак, но два се
доволни за да се добие пресекот.
Ликот е:
• Превртен Ова е случај кога предметот се наоѓа на
растојание од темето на огледалото кое е
• Намален
поголемо од двојното фокусно растојание.
• Реален
 Ликот е превртен, помал од
предметот и реален.

Тоа значи дека предметот е

поставен зад ентарот на сферата,
односно е на растојание поголемо
од двојното фокусно растојание.

Ова е
предметот.
Реалниот лик може да се
проектира на екран.
 Постапката за конструкција на ликот се
повторува како и во првиот случај. Се
Ако предметот го поместиме на растојание користат истите карактеристични
помало од двојното фокусно и фокусното зраци.
растојание (помеѓу фокусот и центарот на
сферата), тогаш се добива следнава
ситуација.

F T

Ликот е:
• Превртен
• Зголемен
• Реален
 Ликот е превртен, поголем од
предметот и реален.

Тоа значи дека предметот е

поставен помеѓу фокусот и
центарот на сферата, односно е
на растојание поголемо до
фокусното, а помало од
двојното фокусно растојание.

Ова е
предметот.
Реалните ликови може да
бидат проектирани на екран
Кога предметот се наоѓа во центарот на
сферата, односно на растојание еднакво на Бидејќи ликот е реален,
двојното фокусно растојание, ликот е реален, тој може да се проектира
превртен и еднаков по големина со предметот. на екран.
Во тој случај и ликот се наоѓа во центарот на
сферата.
Ако предметот го поместиме на растојание
помало од и фокусното растојание (помеѓу
фокусот и темето на сферата), тогаш се
добива следнава ситуација.

F T

Ликот е:
• Исправен
• Зголемен
• Имагинарен
Ликот е исправен, поголем од
предметот и имагинареn.

Тоа значи дека предметот е

поставен помеѓу темето на
огледалото и фокусот, на
сферата, односно е на
растојание помало од
фокусното растојание.
Равенка на сферно огледало
предмет


F
T
лик
Равенка на сферно огледало
предмет


F f
 T
p – растојание од темето до предметот
– растојание од темето до ликот лик
1 1 1
 
f p 
 1 Овој израз претставува јачина на
Ј
f сферното огледало.

Зголемувањето на ликот се пресметува како:

L Големина на ликот 
U  
P Големина на предметот p

1 1 1
 
f p 
 Примена на сферните огледала

Офталмоскоп

Забарско огледало
 Формирање лик кај испакнато огледало

Зракот кој оди паралелно со оптичката Зракот кој оди кон фокусот, после
оска, по рефлексијата оди како да рефлексијата оди паралелно со
излегол од фокусот. оптичката оска.

C F T Зракот кој оди кон центарот на сферата,

после рефлексијата се враќа по истата
Ликот секоаш е: патека во спротивна насока.
• Исправен Ликот се формира во имагинарниот
• Намален пресек на зраците.
• Имагинарен