protisty

Czym są protisty

Sztucznie utworzona grupa jedno i wielokomórkowych organizmów,

posiadających jądro komórkowe (eucaryota), o zróznicowanym trybie i
środowisku życia
Istnieje kilka typów klasyfikacji protistów:
1. Podział ze względu na sposób odżywiania:
-autotrofy (samożywne) zawierają chloroplasty, zawierają chlorofil i inne barwniki np.:
pierwotek, chlorella
-heterotrofy (heterotrofy): wchłanianie, pinocytoza (drobne cząsteczki) , fagocytoza (duże
cząstki) np.: pantofelek, amoeba
-miksotrofy ( zależnie od obecności światła mogą fotosyntetyzować) np.: euglena zielona

2. Podział ze względu na sposób rozmnażania:

- Głównie bezpłciowo:
jednokomórkowce: podział, zarodniki
Wielokomórkowce: fragmentacja plechy, rozmnóżki,
- Płciowo poprzez łączenie się gamet
u protistów roślinnych pojawia się wówczas przemiana pokoleń

3. Podział ze względu na pochodzenie: (płytka)

- protisty roślinopodobne (część glonów: eugleniny, bruzdnice, okrzemki, brunatnice)
- Protisty zwierzęcopodobne (dawniej pierwotniaki)
- Protisty grzybopodobne (śluzowce i lęgniowce) dawniej zaliczane do grzybów)

4. Podział ze względu na budowę:

- Jednokomórkowce np.: pantofelek, euglena
- Kolonijne np.: toczek
- Wielokomórkowe plechowce: nitkowate np. skrętnica , nibytkankowe np. morszczyn,
listownica, komórczaki ( np.: śluzowce)
5.Podział ze względu na sposób poruszania się:
-Brak zdolności ruchu , przenoszone biernie wraz z prądem wody np.: pierwotek, chlorella,
toxoplazma, zarodziec malarii
-Ruch pełzakowaty (nibynóżki) np.: ameba-przepływ cytoplazmy w wypustkach błony
-Wici , rzęski , faliste błonki np.: euglena -wić, trąbik, pantofelek, - rzęski, świdrowiec (błonka
falująca i wić- ruch we krwi)

6. Podział ze względu na oddychanie

- tlenowe (większość)
-Beztlenowe (niektóre formy pasożytnicze)

-7. Podział ze względu na szkodliwość dla człowieka:

a) Nieszkodliwe
b) chorobotwórcze:
Ameba- czerwonka pełzakowata
Świdrowiec gambijski
Rzęsistek pochwowy
Zarodziec malarii
Toxoplazma gondi
Lamblia jelitowa
Protisty zwierzęce: PIERWOTNIAKI
-jednokomórkowe
-cudzożywne
-niektóre posiadają mitochondria
-otoczone błoną o różnej grubości: cienka u
ameby, gruba i rozbudowana u pantofelka
-nie posiadają ściany komórkowej,
-niektóre mogą tworzyć na zewnątrz komórki
pancerzyki utworzone z krzemionki, czy węglanu
wapnia
-większość ma zdolność do aktywnego ruchu
poprzez wici, rzęski, błonki faliste, nibynóżki
-wchłaniają drobinki z otoczenia poprzez
powierzchnię ciała lub pinocytozę, lub są
drapieżnikami i fagocytują inne pierwotniaki, czy
bakterie
-zawierają jedno lub więcej jąder
-rozmnażają się bezpłciowo przez podział,
dwujądrowe mogą prowadzić procesy płciowe-
TYPY
-wiciowce , w tym bruzdnice (zarówno wić jak i
rzęski sa wypustkami cytoplazmy)
-otwornice i promienice
-sporowce bez organelli ruchu
 (Płytka)
Przedstawiciel: PANTOFELEK (paramecium)
-przedstawiciel orzęsków 0,1 mm
-jednokomórkowy
-porusza się za pomocą rzęsek
-w zagłębieniu okołogębowym zagęszcza
pokarm i przekazuje do wodniczki
pokarmowej (trawienie)
-wodniczki tętniące regulująca gospodarkę
wodną, usuwająca nadmiar wody wraz ze
zbędnymi produktami przemiany materii
-oddycha tlenowo
-rozmnaża bezpłciowo przez podział
poprzeczny
-wykazuje procesy płciowe
-reaguje na zmiany środowiska np.:
zasolenie, zakwaszenie
-posiada 2 jadra:
Makronukleus: aktywna kopia genów
Mikronukleus: nieaktywna kopia informacji
genetycznej słuzy do procesów płciowych
 Pantofelek proces płciowy: Podział bezpłciowy poprzeczny pantofelka

Tylko rekombinacja
materiału
Genetycznego bez
zwiększenia ilości
osobników

Rozmnażanie płciowe-Przemiana faz jądrowych: mogą występować zarówno osobniki o

pojedynczej jak i podwójnej ilości materiału genetycznego, prowadza do zwiększenia liczby
osobników o zrekombinowanym materiale genetycznym
1n:
-ameba
-zarodziec malarii
2n:
-pantofelek
Przedstawiciel AMEBA (płytka) PEŁZAK

-1 jadro
-ruch pełzakowaty za pomocą przepływu
cytoplazmy do uwypukleń błony komórkowej
-żywi się bakteriami i innymi pierwotniakami
-Film:”Amoeba eats two paramecia
(Amoeba's lunch)” oraz „Amoeba biology”
-
Inne typy pierwotniaków

promienice

otwornice
PROMIENIONÓŻKI-promienice RADIOLARIE. Od
kulistego ciała promieniście rozchodzą się
nibynóżki
usztywnione w środku igłami krzemionkowymi.
Jądro i część cytoplazmy zamknięte jest w
pancerzyku. Niektóre gatunki tworzą kolonie
wiedoczne gołym okiem dzieki połączeniu
tysięcy osobników.

OTWORNICE -FORAMNIFERA są to morskie

pierwotniaki przydenne i planktonowe. ciała
ich okrywają
wapienne skorupki z licznymi otworkami,
przez które wysuwają się cienkie, nitkowate
nibynóżki
Pierwotniaki chorobotwórcze:
-zarodziec malarii przenoszony przez komara widliszka niszczy krwinki czerwone, uszkadza tez
kom watroby i sledziony, przechodzi przemianę pokoleń
-rzęsistek pochwowy częsta przyczyna stanów zapalnych dróg rodnych i moczowych, zarażamy
się drogą płciową
-świdrowiec gambijski przenoszony przez muchę tse-tse wywołuje śpiączkę afrykańską lokując
się w mózgu i płynie mózgowo rdzeniowym
-ameba w jelicie cienkim wywołuje czerwonkę pełzakowatą: gorączka, krwista biegunka,
zakażenie droga pokarmową
-toxoplazma gondi, bezwiciowy przenoszony przez kotowate wywołuje toxoplazmozę,
szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży
-lamblia jeliowa wywołuje lambliozę, w jelicie cienkim i drogach żółciowych,biegunki, bóle
brzucha. zakażona woda,

Zarodnikowce, sporowce :jednokomórkowe organizmy

pasożytnicze, nie posiadające organelli ruchu ani też wodniczek
tętniących. Wytwarzają formy przetrwalnikowe zwane sporami,
zakażające kolejnych żywicieli. Przechodzą skomplikowane cykle
rozwojowe. Najbardziej znane to zarodziec malarii (wywołujący
malarię), toksoplazma (wywołująca toksoplazmozę),
Znaczenie pierwotniaków:
A) w przyrodzie:
-Niektóre z wiciowców żyją w symbiozie z termitami (mieszkają u nich i trawią drewno,
które zjadają termity).
-Z kolei pierwotniaki orzęsków, zamieszkujące układ pokarmowy bydła, umożliwiają
przyswojenie błonnika z pokarmów roślinnych spożywanych przez krowy czy owce. Takie
pierwotniaki nazywamy symbiontami.
-Użyźniają glebę uczestnicząc w tworzeniu próchnicy.
-Stanowią pokarm dla innych zwierząt (wchodzą np. w skład zooplanktonu).
-Tworzą pokłady skał wapiennych na dnie zbiorników wodnych.
-Są też tzw. skamieniałościami przewodnimi, na podstawie których ocenia się wiek osadów.
-Niszczą organizmy chorobotwórcze w przewodzie pokarmowym kręgowców.
-Pasożytują na roślinach i zwierzętach, powodując ich zgon.
-Niektóre pierwotniaki są pasożytami wywołującymi groźne choroby: śpiączkę afrykańską
(wywołuje ją trypanosoma gambiense), malarię, czerwonkę pełzakowatą, owrzodzenie jelita
grubego.
B) w życiu człowieka:
-Ich obecność jest wskaźnikiem do określania czystości wód.
-Są organizmami wykorzystywanymi przy biologicznym oczyszczaniu ścieków.
-Pasożytują na zwierzętach i roślinach, zabijając ich całe grupy oraz przenosząc groźne
choroby zakaźne na ludzi, takie jak toksoplazmoza (przenoszona przez kontakt z odchodami
kocimi).
-organizmy samożywne lub miksotroficzne (euglena)
Zawierają chlorofil, oraz barwniki karotenoidowe: karoten
(czerwono-pomarańczowy), ksantofil (żółty), fukoksantynę
(brązowy)
-gromadzą substancje zapasowe gł. skrobię i paramylon w
pirenoidach
-jedno lub wielokomórkowe plechowe (np.:morszczyn)
-jednojądrowe
-niektóre posiadają zdolność ruchu przez wici, inne dryfują
lub przymocowują się do podłoża
-główni producenci materii org.środowiska wodnego
-organizm pionierski środowiska wodnego
-mało odporne na wysychanie
-niektóre mogą wytwarzać toksyny odpowiedzialne za
śnięcie ryb
-celulozowa ściana komórkowa LUB JEJ BRAK (euglena)

okrzemki
bruzdnice
Jednokomórkowy przedstawiciel:

Euglena zielona: KLEJNOTKA

-komórka okryta błona komórkową (brak sciany
komórkowej)
-jadro komórkowe okryte błoną
-chloroplasty
-zdolność tworzenia materiałów zapasowych, jako
produktów fotosyntezy
-wodniczki tętniące
-zmiennożywna -miksotrof
-plamka czerwona powoduje, że organizm podąża w
kierunku światła
-
 Brunatnice np.: Morszczyn (płytka)
Plecha to wielokomórkowe, słabo zróżnicowane ciało,
w którym nie ma tkanek i organów, takich jak korzenie,
łodygi czy liście.

Posiadają plechę tkankowa a w budowie

wyróżniamy część:
-liściokształtną
- łodygokształtną
-chwytniki

-Głównie organizmy osiadłe np. morszczyn, listownica

-Brązowe, ciemnooliwkowe (fukoksantyna) maskuje obecny również chlorofil
-wrażliwe na zanieczyszczenie , stad w Bałtyku jest ich coraz mniej
Zawiera pęcherze powietrzne ułatwiające unoszenie się w wodzie

Dlaczego? Czego nie maja brunatnice?...

Rozmnażanie bezpłciowe:
- u form jednokomórkowych podział komórki .
-U wielokomórkowych fragmentacja plechy i rozmnóżki
-Wytwarzanie zarodników (spor), często posiadających wici. Zarodniki są HAPLOIDALNE 1n
Rozmnażanie płciowe:
-gamety powstają w jednokomórkowych gametangiach. W jednych powstaną plemniki
(plemnie) w innych komórki jajowe (lęgnie). Po ich połączeniu się dochodzi do zapłodnienia
i rozwija się nowy wielokomórkowy osobnik. Nie mówimy tu o przemianie faz jądrowych,
lecz o przemianie pokoleń: następowanie po sobie pokolenia gametofitu (1n)
rozmnazajacego się płciowo i pokolenia (2n) sporofitu rozmnażającego się bezpłciowo
poprzez zarodniki
2n
Np.: listownica z dominującym sporofitem

2n

1n

Sporofit-pokolenie rozmnażające się bezpłciowo (wytwarzając spory-zarodniki

 -heterotroficzne (saprobionty lub pasożyty), odżywiaja się
resztkami organicznymi po których pełznie
-jedno lub wielokomórkowe
-komórczaki-komórki wielojądrowej strzępki, ich ciało
nazywa się śluźnią (osiąga nawet 30 cm)
-amebopodobne, pełzają po wilgotnej ściółce i pniach
drzew pochłaniając bakterie i inne pierwotniaki,
rozkładającą się materię organiczną
-liczne nie posiadają ściany komórkowej, a te które ją
maja zawierają celulozę (nie chitynę jak u grzybów)
dlatego wyrzucono je z królestwa grzybów
-rozmnażają się za pomocą otoczonych celulozową
ścianką zarodników (powstających w zarodniach) , która
umożliwi przetrwanie w warunkach suszy
-najczęściej tworzą żółte czasem różowe naloty na ściółce
czy korze drzew

Plecha grzybów to grzybnia zbudowana z licznych ,

splecionych strzępek, które mają postać nitkowatych
rurek wypełnionych cytoplazmą. Powstały ze zlanych
komórek.
Znaczenie roślinopodobnych :
-producenci materii organicznej
-producenci tlenu (większość tlenu pochodzi z wód , nie z lądowych roślin zielonych)
-obieg pierwiastków w przyrodzie wraz z grzybopodobnymi
-pokarm innych zwierzat
-tworzą siedliska dla innych zwierząt wodnych (duże glony) : kryjówka, miejsce tarła
-duże plechowce jako nawóz, dodatek do pasz
-bruzdnice powodują zakwit wód i niedotlenienie zbiorników wodnych
-brunatnice wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym, spożywczym,
sztucznego jedwabiu
ŚLUZOWCE