Сложена реченица

Петар Крстески III-2

Општо

Сложена реченица е вид реченица која е составена од една
независна реченица и од најмалку една зависна реченица.

Таа се користи за да се искажат посложени мисли, но и да се
посочи кои идеи се поважни а кои не.

Во неа има подмет, најмалку два глаголи и реченични
додатоци.

Исто така можеме да ги поделиме на реченици кои содржат
или не содржат сврници или сврзнувачки зборови (сврзнички
и бесврнички).
Независносложени реченици со
потесна врска

Составните независно сложени реченици.
Сврзници се: и, ни, ниту, па, та, не само што-туку.
Пр: Не само што ќе одам на забавата туку и ќе останам до сабајле.

Спротивни (адверсативни) независносложени реченици.
Сврници се спортивните изразувачи во македонскиот јазик: а, но, ама,
туку, ами, меѓутоа.
Пр: Денес не стигнав, но утре ќе го завршам проектот.

Разделни (дисјуктивни) независносложени реченици (со или и со
повторени сврзници).
Сврнизици се: или-или, било-било, ја-ја, де-де, ту-ту, час-час, ни-ни, ниту-
ниту.
Пр: Час се смее, час плаче.
Независносложени реченици
добиени со нижење на врската
•
Исклучни (екслузивни) независносложени реченици.
•
Сврзници: само, само што, освен што, единствено.
Пр. Сите отидоа, единствено тој остана.
•
Она е добра личност, само што многу збори.

•
Заклучни (конклузивни) независносложени реченици.
•
Модални зборови: значи, веројатно, сигурно и сл.
•
Пр. Го видов како вози, веројатно оди кај баба му.
•
Тој учеше, сигурно знае повеќе од нас.
Зависносложени реченици

Временски зависносложени реченици:
Сврзници: кога, штом, тукушто, откако, откога, додека, дури да,
додека не.
Пр. Кога ќе дојде, тогаш ќе започнеме.

Причински зависносложени реченици:
Едниот дел од реченицата се смета за причина, а другиот за последица
Сврнизици се: затоа што, зашто, бидејќи, поради тоа што, оти, дека.
Пр. Не ја прочитав книгата бидејќи немав време.

Последични зависносложени реченици:
Сврнизици се: така што, толку што, такви што, така што.
Пр. Дојде доцна, така што беше запишан во дневник.
Зависносложени реченици
•
Целни зависносложени реченици:
Сврзници: да, за да.
Пр. Тој застана за да се одмори.
•
Допусни зависносложени реченици:
Сврзници: иако, макар што, и покрај тоа што, и да.
Пр. Иако беше болен, тој дојде.
•
Условни зависносложени реченици:
Сврзници: ако, да, без да, ли.
Тука разликуваме три услови.
Трите услови

Кога го поставуваме реалниот услов истовремено ја даваме неговата
последица и не знаеме дали ќе се исполни. Сврзникот ако го има во сите
три услови.
Пр. Ако дојдеш, ќе одиме заедно.

Кога го поставуваме можниот услов не гледаме пречки за неговото
поставување, но изразуваме извесно колебање во поглед на исполнување
на условот и реченицата.

Пр. Ако можеш да дојдеш, ќе одиме заедно.

Кога го поставуваме нереалниот услов се случува сосема споротивното од
она.
Пр. Ако тренирав, ќе бев подобар.
Зависносложени реченици
Начински зависносложени реченици
Сврзници: така како што, како да, како божем.
Пр. Се исплаши како да видела монструм.
Односни зависносложени реченици
Се јавуваат сите односни заменски зборови: што, кој, којшто, каде
што, кога, како што, колку што.
Пр. Тешко се наоѓа дете како што е нејзиното.
Исказни зависносложени реченици
Сврзници: дека, оти, како, што, да, дали, кој, чиј, кога
Пр. Не знаев дека е од Белград.