Aralin 9

Kakayahang
Lingguwistiko
Matapos ang aralin, inaasahang maisasagawa
ng mga mag-aaral ang mga sumusunod:
 Naipapaliwanag ang kahulugan ng kakayahang
lingguwistiko;
 Natutukoy ang mga bahagi ng pananalita sa wikang
Filipino;
 Nailalahad ang panuntunan sa pagbaybay;
 Nagagamit ang wastong gramatika ng wika sa
pagpapahayag; at
 Nailalapat ang kakayahang lingguwistiko sa pagbuo ng
paninidigan hinggil sa usaping pinansyal.
Maganda matangkad Siya

Dahan-dahang naglalakadmaluming nagsalita Kamakailan

Dr. Jose Rizal sumayaw Makisig ang katawan

 Tukuyin sa loob ng kahon ang mga salitang Pangngalan,

Panghalip, Pang-uri, Pang-abay at Pandiwa.
Ano ang kakayahang lingguwistiko?
 Abilidad ng isang tao na makabuo at makaunawa ng
maayos at makabuluhang pangungusap.
 Kakayahang Komunikatibo- ay abilidad sa angkop na
paggamit ng mga pangungusap batay sa hinihingi ng isang
interaksyong sosyal.
 Kinakailangang sanayin ng isang tao ang kanyang
kakayahang komunikatibo upang mapaimbabawan ang mga
sagabal na ito na nagsisilbing puwang sa kaniyang pag-
unawa at aksyon.
Kakayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino
 Tinukoy nina Santiago (1977) at Tiangco (2003) ang sampung bahagi ng
pananalita sa makabagong gramatika na napapangkat sa mga sumusunod:

 A. Mga Salitang Pangnilalaman

 B. Mga Salitang Pangkayarian
A. Mga Salitang Pangnilalaman
1. Mga Nominal
2 Uri ng Pangngalan
2. Mga Panuring
B. Mga Salitang Pangkayarian
A. Pangatnig
B. Pang-ukol
c. Pang-angkop
2. Mga Pananda
A. Pantukoy
B. Pangawing o pangawil
Pagbaybay na Pasalita at Pasulat
A.Pasalitang Pagbaybay
B.Pasulat na Pagbaybay
B. Pasulat na Pagbaybay
 May 8 titik na dinagdag ( C, F, J, Ñ, Q, V, X,
Z)
1. Pagpapanatili ng kahawig na tunog sa pagsulat ng mga
salita mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas.

Halimbawa:
Palavvun (Ibanag) – bugtong
Kazzing (Itawes) – kambing
Jambangán (Tausug) - halaman
2. Mga bagong hiram na salita sa mga wikang banyaga. Ang
mga dating hiram na salitang lumaganap na sa baybay na
ayon sa abakada ay hindi na saklaw ng panuntunang ito.
Halimbawa: selfie digital detox

3. Mga pangngalang pantangi na hiram sa wikang banyaga,

katawagang siyentipiko at teknikal, at mga salitang mahirap
na dagliang ireispel.
Halimbawa:
Jason zeitgeist cauliflower
Mexico quorum bouquet
Nueva Vizcaya valence mortrage
D tungo sa R
– nagtatapos sa patinig at malapatinig na w at y.
(Hal. Malaya raw, mababa raw)

- Hindi papalitan ng D kapag katinig at kapag

nagtatapos sa –ra, -ri, -raw o –ray. (Hal. Maaari daw,
Maninira daw)
2) Paggamit ng “Nang”

 Ito ay ginagamit sa panghalintulad sa “noong”, “upang” at

“para”
 Para sa pinagsamang “Na” at “Ng”. (Hal. Malapit nang
makauwi)
 Para sa Pang-abay na Pamaraan (Hal. Iniabot nang
palihim)
 Para sa Pang-abay na Panggaano (Hal. Tumaas nang sobra)
 Inuulit na salita (Hal. Pabilis nang pabilis)
3) Wastong Gamit ng Gitling (-)
 Para sa inuulit na salita, ganap man o hindi (Hal. Pera-
perahan, araw-araw)
 Para sa Onomatopeia (Hal. Tik-tak, Brum-Brum)
 Para sa paghihiwalay ng Katinig at Patinig ( Hal. Pag-aaral,
Mag-asawa)
 Para sa Pangngalang Pantangi ( Hal. pa-Marikina, maka-
Pilipino)
 Para sa mga salitang banyaga (Hal. ma-compute, pa-encode)
 Para sa pantig na may kakaibang bigat sa pagbigkas,
partikular sa sinaunang tagalog,at sa iba pang wika sa
Pilipinas. (Hal. Gab-I, mus-ing, lab-ong)
 Para sa bagong tambalang salita (Hal. Anak-pawis)
 Para sa paghihiwalay ng numero sa oras at petsang may
ika- (Hal. Ika- 12 ng tanghali, ika- 23 ng Mayo)
 Parasa pagbilang ng oras, numero man o salita, na
ikinakabit sa alas- (Hal. Alas-2 ng hapon, Alas-dos ng
hapon)
 Para sa kasunod ng “de” (Hal. de-lata. De-kolor)
 Para sa kasunod ng “di” (Hal. di-mahawakan, di-kalakihan
 Parasa apelyido ng babaeng nag-asawa upang maipakita
ang orihinal na apelyido noong dalaga pa (Hal. Genoveva
Edroza-Matute
Gawain
Pahina 146
Gawain
Pahina 151
THANK YOU!