KINH TẾ VI MÔ

Bài giảng 1

10 nguyên lý của kinh tế học và

cách tư duy như một nhà kinh
tế

07/07/22 Lê Thương 1
ĐỊNH NGHĨA KINH TẾ HỌC
( ECONOMICS )

Kinh tế học là khoa học về sự lựa chọn.

Kinh tế học là môn học nghiên cứu con

người trong cuộc sống thường nhật của họ.
(Alfred Marsall)

Kinh tế học là môn học nghiên cứu

phương thức xã hội quản lý nguồn lực
khan hiếm.
07/07/22 Lê Thương 2
ĐỊNH NGHĨA KINH TẾ HỌC
(ECONOMICS)
Kinh tế học vi mô (Microeconomics):
Nghiên cứu hành vi (việc ra quyết định)
của các thực thể cụ thể trong nền KT (một
người tiêu dùng, một nhà SX, một chính
quyền địa phương …) và sự tương tác
giữa các thực thể nhỏ để hình thành thực
KINH thể lớn hơn trong thị trường.
TẾ
HỌC

Kinh tế vĩ mô (Marcroeconomics): Nghiên

cứu các vấn đề cụ thể của nền KT (tăng
trưởng, lạm phát, thất nghiệp…)
 10 nguyên lý của
kinh tế học

07/07/22 Lê Thương 4
 Con người ra quyết định
như thế nào?

Con người tương tác với

nhau ra sao?

Cách thức vận hành

của tổng thể nền kinh tế.
07/07/22 Lê Thương 5
 Con
người
ra quyết
định
như thế
nào?
 Ở nhà ôn
tập cho bài Tiếp tục
Phở hay thi sáng học lên
bánh mỳ mai hay đi đại học
cho bữa cà phê với hay đi
sáng? bạn? làm?
 Ở nhà ôn Học đại
tập sẽ giúp học sẽ
điểm số tốt giúp nâng
hơn nhưng cao trình
đi cà phê độ nhưng
Phở với bạn bè đi làm sẽ
ngon sẽ vui vẻ có thu
hơn hơn nhập
nhưng
bánh mỳ
no lâu
hơn
Vấn đề con người luôn
phải đối diện:
Sự đánh đổi
 CON NGƯỜI RA QUYẾT ĐỊNH
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 1: Con người đối mặt với sự đánh đổi

Trong thực tế, mọi quyết định đều liên quan đến
sự đánh đổi. Ví dụ:
Đi chơi nhiều thì thời gian dành cho đọc sách
sẽ ít đi
Làm việc chăm chỉ để có nhiều tiền thì thời
gian nghỉ ngơi sẽ giảm xuống
Chi tiêu cho quốc phòng càng nhiều thì đầu tư
cho y tế và giáo dục sẽ càng thấp
 CON NGƯỜI RA QUYẾT ĐỊNH
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 1: Con người đối mặt với sự đánh đổi

Xã hội phải đối mặt với một sự đánh đổi quan trọng
giữa HIỆU QUẢ với CÔNG BẰNG
HIỆU QUẢ: thể hiện ở độ to của “chiếc bánh”.
CÔNG BẰNG: thể hiện ở việc những ai có cơ hội
tham gia tạo ra “chiếc bánh”/”chiếc bánh” được chia
như thế nào.
ĐÁNH ĐỔI: công bằng cao hơn có thể làm giảm
động lực làm việc, vì vậy sẽ làm nhỏ kích thước
của “chiếc bánh” trong nền kinh tế.
 CON NGƯỜI RA QUYẾT ĐỊNH
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 2: Chi phí của một thứ là cái mà bạn
từ bỏ để có được nó

 Ra quyết định đòi hỏi phải so sánh chi

phí và ích lợi của các lựa chọn thay thế.
 Chi phí cơ hội của một thứ là cái mà bạn
phải từ bỏ để có được nó.
 CON NGƯỜI RA QUYẾT ĐỊNH
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 2: Chi phí của một thứ là cái mà bạn
từ bỏ để có được nó

Ví dụ: Chi phí cơ hội của…

 …việc tiếp tục học học lên cao học sau
khi tốt nghiệp ĐH không chỉ là học phí,
giáo trình và lệ phí mà còn là tiền lương bị
bỏ lỡ.
 …xem một bộ phim không chỉ là giá vé,
mà còn là giá trị thời gian tiêu tốn trong
rạp phim.
 CON NGƯỜI RA QUYẾT ĐỊNH
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 3: Con người duy lý suy nghĩ tại điểm
cận biên

Con người duy lý

 Có hệ thống, luôn tìm cách để làm tốt
nhất có thể nhằm đạt được mục tiêu
của họ.
 Đưa ra quyết định bằng cách đánh giá
chi phí và lợi ích của việc thay đổi cận
biên.
 CON NGƯỜI RA QUYẾT ĐỊNH
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 3: Con người duy lý suy nghĩ tại điểm
cận biên

Ví dụ:
 Khi bạn đi du lịch, việc bạn quyết định có nên
kéo dài chuyến đi thêm 1 ngày nữa hay không
phụ thuộc vào việc bạn so sánh giữa sự thoải mái
bạn tận hưởng thêm so với chi phí bạn phải chi
thêm.
 Khi một doanh nghiệp xem xét việc tăng thêm
sản lượng, họ sẽ so sánh giữa chi phí tăng thêm
để sản xuất thêm đơn vị sản lượng đó với doanh
thu tăng thêm khi họ bán nó ra thị trường.
 CON NGƯỜI RA QUYẾT ĐỊNH
NHƯ THẾ NÀO

Có phải bạn vẫn chi tiền để nạp thẻ dù trong

tài khoản vẫn còn nhiều tiền?

Đó là bởi bạn thường có phản ứng trước

các kích thích
 CON NGƯỜI RA QUYẾT ĐỊNH
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 4: Con người duy lý thường phản
ứng trước các động cơ khuyến khích

 Khuyến khích: một yếu tố thôi thúc con người hành

động. Ví dụ: một phần thưởng hay 1 hình phạt
Ví dụ:
 Khi xăng tăng giá, người dân có xu hướng mua
nhiều xe tiết kiệm nhiên liệu hơn.
 Người tiêu dùng sẽ có xu hướng chi tiêu nhiều
hơn khi hàng hóa rẻ hơn.
 Giảng viên thường xuyên điểm danh thì SV ít trốn
học hơn.
 CÁCH THỨC CON NGƯỜI
RA QUYẾT ĐỊNH
1 2

3 4

07/07/22 Lê Thương 17
 CON NGƯỜI
TƯƠNG TÁC VỚI
NHAU NHƯ THẾ
NÀO
 CON NGƯỜI TƯƠNG TÁC VỚI NHAU
NHƯ THẾ NÀO
Có 2 cách để một hộ gia đình / một quốc gia có
thể thỏa mãn nhu cầu của mình về các hàng
hóa và dịch vụ:

Theo bạn,
cách nào sẽ
thỏa mãn nhu
cầu tốt hơn?
Tại sao?
Tự cung tự cấp Mua - Bán
 CON NGƯỜI TƯƠNG TÁC VỚI NHAU
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 5: Thương mại đem lại lợi ích cho
mọi người

 Trao đổi thương mại thúc đẩy quá trình chuyên

môn hóa, thông qua đó làm cho mọi người/mọi
quốc gia phát huy tốt nhất ưu thế của mình

CHUYÊN MÔN HÓA:

• Bán được giá tốt hơn cho hàng hóa do mình sản
xuất
• Mua được hàng hóa khác với giá rẻ hơn so với tự
mình sản xuất.
 CON NGƯỜI TƯƠNG TÁC VỚI NHAU
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 6: Thị trường là phương thức tốt để
tổ chức hoạt động kinh tế

 Thị trường: là sự dàn xếp giữa những người

mua và người bán trong việc trao đổi hàng
hóa, dịch vụ.

 “Tổ chức hoạt động kinh tế” là việc quyết

định:
 Sản xuất cái gì?
 Sản xuất bằng cách nào/ai là người sản xuất?
 Sản xuất cho ai?
 CON NGƯỜI TƯƠNG TÁC VỚI NHAU
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 6: Thị trường là phương thức tốt để
tổ chức hoạt động kinh tế

 Nền kinh tế thị trường phân bổ nguồn lực thông qua

các quyết định phi tập trung của doanh nghiệp và hộ
gia đình trong quá trình tương tác trên thị trường.
 Nhận thức sâu sắc của Adam Smith trongThe Wealth
of Nations (1776):
 Mỗi hộ gia đình và doanh nghiệp hành động
như thể “được dẫn dắt bởi bàn tay vô hình” để thúc
đẩy phúc lợi kinh tế.
 CON NGƯỜI TƯƠNG TÁC VỚI NHAU
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 6: Thị trường là phương thức tốt để
tổ chức hoạt động kinh tế

 Bàn tay vô hình hoạt động thông qua hệ thống giá:

 Sự tương tác giữa người mua và người bán quyết định giá
cả.
 Mỗi mức giá phản ánh giá trị của hàng hóa đối với người
mua và chi phí sản xuất hàng hóa đó.
 Giá cả định hướng sự quan tâm của hộ gia đình và doanh
nghiệp để đưa ra quyết định, trong nhiều trường hợp, tối
đa hóa phúc lợi kinh tế xã hội.
 CON NGƯỜI TƯƠNG TÁC VỚI NHAU
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 7: Đôi khi Chính phủ có thể cải thiện
được những trục trặc của thị trường
 Thất bại thị trường: khi thị trường tự nó thất bại trong việc
phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả.
 Nguyên nhân:
 Ảnh hưởng ngoại tác, khi sản xuất và tiêu dùng một hàng
hóa bị ảnh hưởng bởi người ngoài cuộc. (ví dụ: ô nhiễm)
 Sức mạnh thị trường, một người bán hoặc một người
mua duy nhất có ảnh hưởng đáng kể lên giá cả thị trường
(ví dụ: độc quyền)
 Trong vài trường hợp, chính sách công có thể nâng cao hiệu
quả.
 CON NGƯỜI TƯƠNG TÁC VỚI NHAU
NHƯ THẾ NÀO
Nguyên lý 7: Đôi khi Chính phủ có thể cải thiện
được những trục trặc của thị trường

 Chính phủ có thể làm thay đổi kết quả thị trường
để thúc đẩy bình đẳng.
 Nếu phân bổ về phúc lợi kinh tế không như mong
muốn, chính sách thuế và an sinh có thể thay đổi
cách phân chia “chiếc bánh” kinh tế.
 CÁCH THỨC CON NGƯỜI
TƯƠNG TÁC
5
Thương mại đem lại lợi ích cho mọi
người.

6
Thị trường luôn là phương thức tốt
để tổ chức hoạt động kinh tế.

7
Chính phủ có thể cải thiện được
những trục trặc của thị trường (đôi khi)

07/07/22 Lê Thương 26
NỀN KINH TẾ
VẬN HÀNH
NHƯ THẾ
NÀO?
 SỰ VẬN HÀNH CỦA TỔNG THỂ
NỀN KINH TẾ
Nguyên lý 8: Mức sống của một nước phụ
thuộc vào năng lực sản xuất hàng hóa và dịch
vụ của nước đó

Hãy tìm tài liệu cho thấy sự thay

đổi về mức sống của Việt Nam
qua các thời kỳ và tìm hiểu nguyên
nhần của sự thay đổi ấy.
 SỰ VẬN HÀNH CỦA TỔNG THỂ
NỀN KINH TẾ
Nguyên lý 9: Giá cả tăng khi Chính phủ in quá
nhiều tiền

 Lạm phát: sự gia tăng của mức giá chung trong

nền kinh tế.
 Trong dài hạn, lạm phát hầu như luôn được gây ra
bởi sự tăng trưởng quá mức về số lượng tiền, từ
đó làm đồng tiền bị mất giá trị.
 Chính phủ tạo ra tiền nhanh hơn, tỉ lệ lạm phát cao
hơn.
 SỰ VẬN HÀNH CỦA TỔNG THỂ
NỀN KINH TẾ
Nguyên lý 10: Có sự đánh đổi trong ngắn hạn
giữa lạm phát và thất nghiệp

 Trong ngắn hạn (1 – 2 năm), rất nhiều chính

sách kinh tế đẩy lạm phát và thất nghiệp theo hai
hướng đối nghịch.
 Các yếu tố khác có thể làm cho sự đánh đổi này
ít nhiều ích lợi, nhưng sự đánh đổi này luôn luôn
tồn tại.
 SỰ VẬN HÀNH CỦA TỔNG THỂ
NỀN KINH TẾ
8
Năng lực sản xuất quyết định mức
sống.

9
Giá cả tăng khi có quá nhiều tiền
được phát hành.

10
Có sự đánh đổi ngắn hạn giữa
lạm phát và thất nghiệp.

07/07/22 Lê Thương 31
 Cách tư duy như
một nhà kinh tế

07/07/22 Lê Thương 32
 Nhà KT là một nhà khoa
học

Nhà KT là một nhà tư vấn

chính sách

Tồn tại sự bất đồng giữa

các nhà KT

07/07/22 Lê Thương 33
 KHI LÀ NHÀ KHOA HỌC, CÁC NHÀ KT
NGHIÊN CỨU NHƯ THẾ NÀO?

Quan sát
thực tiễn
Xây
dựng mô Xây
hình dự dựng lý
báo thuyết

Công
Kiểm
nhận /
chứng lý
bác bỏ lý
thuyết
thuyết

07/07/22 Lê Thương 34
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
LÝ THUYẾT: Được dùng để lý giải các hiện tượng
quan sát được dựa trên các quy luật cơ bản và các
giả định.

GIẢ ĐỊNH: Là các giả thiết đặt ra để đơn giản hóa

mô hình.

MÔ HÌNH: Là cách diễn đạt bằng ngôn ngữ toán của

lý thuyết, được dùng để phân tích và dự báo.

07/07/22 Lê Thương 35
 Mô hình 1: BIỂU ĐỒ VÒNG CHU
CHUYỂN.
Hàng hóa Hàng hóa
THỊ TRƯỜNG
HÀNG HÓA TIÊU $ Doanh thu
$ Chi tiêu
DÙNG

DOANH
HỘ GIA ĐÌNH
NGHIỆP

THỊ TRƯỜNG YẾU

$ Thu nhập $ Chi phí
TỐ SẢN XuẤT

Yếu tố sản xuất Yếu tố sản xuất

07/07/22 Lê Thương 36
 Mô hình 2
ĐƯỜNG GIỚI HẠN KHẢ NĂNG SẢN XUẤT

Lượng
Quần áo
sản xuất
A B
16 C
15
D H
13
10 E
G

F Lượng
Thực phẩm
0 1 2 3 4 5 sản xuất

07/07/22 Lê Thương 37
 ĐƯỜNG GIỚI HẠN KHẢ NĂNG SẢN
XUẤT
Sự khác nhau giữa

?
07/07/22 Lê Thương 38
 NHÀ KINH TẾ LÀ NHÀ TƯ VẤN
CHÍNH SÁCH

07/07/22 Lê Thương 39
 NHÀ KINH TẾ LÀ NHÀ TƯ VẤN
CHÍNH SÁCH
NHÀ KHOA HỌC
Giải thích các hiên tượng
Sử dụng lý thuyết và mô hình để mô
tả, giải thích, dự đoán tác động của
một sự lựa chọn hay một chính sách
Đưa ra các nhận định
thực chứng
07/07/22 Lê Thương
NHÀ TƯ VẤN CHÍNH SÁCH
Đưa ra các khuyến nghị
Dựa trên các triết lý về đạo đức, tôn
giáo, xã hội ... và các phân tích thực
chứng nhìn nhận vấn đề theo quan
niệm “Điều gì nên /không nên làm”
Đưa ra các nhận định
chuẩn tắc
40
 TỒN TẠI SỰ BẤT ĐỒNG GIỮA CÁC
NHÀ KINH TẾ

07/07/22 Lê Thương 41