BIÊN DỊCH

Page 1
 Phân loại biên dịch
• Dựa vào lĩnh vực của nội dung dịch:
– Dịch thuật chung > <Dịch chuyên ngành:
chính trị, KHKT, Y tế,
– Dịch văn học
• Dựa vào thể loại văn bản phải dịch:
– dịch báo chí, diễn văn, báo cáo, hợp đồng,
biên bản, bằng sáng chế, dịch phụ đề phim,
quảng cáo, thư tín, web site, phần mềm, trò
chơi điện tử

Page 2
 Các hình thức biên dịch

• Dựa vào cách thức dịch:

– Dịch toàn bộ văn bản
– Dịch tháu, lược dịch
– Dịch tóm tắt
– Hiệu đính dịch
• Dựa vào phương tiện dịch:
– Dịch máy (tự động)
•  Dựa vào ngôn ngữ đích:
– Dịch xuôi > < Dịch ngược
Page 3
 Các công cụ của người dịch

• Từ điển
• Sách tham khảo
• Dữ liệu
• Internet và các công cụ tin học
• Phần mềm dịch tự động

Page 4
 Các công đoạn dịch

5 bước thực hiện theo Vinay & Darbelnet :

• Xác định các đơn vị dịch
• Khảo sát văn bản ngôn ngữ nguồn
• Dựng lại chu cảnh/ ngữ cảnh của thông
điệp
• Cân nhắc hiệu quả phong cách
• Dịch và sửa chữa bản dịch

Page 5
 Các công đoạn dịch
• Chuẩn bị dịch: Tư liệu + tập hợp từ vựng cần
thiết (glossary, glossaire)
• Đọc hiểu nội dung bài dịch (Giai đoạn quan
trọng nhất)
• Diễn đạt lại trong ngôn ngữ đích
• Đọc lại, chỉnh sửa

Page 6
 Những vấn đề cần xử lý
khi dịch
Phân tích văn bản:
• Thực nghĩa của từ, câu, đoạn, cả bài
• Các yếu tố ngầm ẩn
• Cấu trúc câu, đoạn, cả bài
• Liên kết văn bản
Các yếu tố văn hóa ngọai lai
Diễn đạt: Văn phong, câu cú, cấp độ ngôn ngữ
Dịch tiêu đề: Sau khi đã nắm rõ nội dung của cả bài, đảm
bào cô đọng, xúc tích

Page 7
 Các phẩm chất cơ bản
của biên dịch viên
• Kiến thức: ngôn ngữ, kiến thức nền,
chuyên môn
• Kỹ năng: nguyên tắc, phương pháp và
ứng
thao tác dịch
• Cách ứng xử: phẩm chất cá nhân, đạo
đức nghề nghiệp

Page 8
 Tiêu chí đánh giá bản dịch
• Nida đưa ra tiêu chí đánh giá:
Phản ứng từ người nghe (đọc) bản gốc và bản
dich như nhau
• Reiss liệt kê một loạt các tiêu chí ngôn
ngữ và ngoài ngôn ngữ để hướng dẫn
đánh giá mức độ thoả đáng của một bản
dịch
– Tiêu chí ngôn ngữ:
– Tiêu chí ngoài ngôn ngữ:
Page 9
 Tiêu chí đánh giá bản dịch

• Viện ngôn ngữ Anh:

1. Chính xác về nội dung:
2. Lựa chọn thích hợp về từ vựng, thành
ngữ, thuật ngữ, phong cách và cấp độ độ
ngôn ngữ;
3. Gắn kết, nhất quán và mạch lạc
4. Chính xác trên phương diện kỹ thuật

Page 10
Tiêu chí đánh giá bản dịch
Hoàng Văn Vân

Sai Đúng Ko phù Phù Ko rõ

hợp hợp
Sử dụng từ

Cú pháp

Ngữ nghĩa

Ngữ dụng

Liên kết

Mạch lạc
Page 11
 Ví dụ 1
• Many Americans feel that once the President of the
United States has made an assessment and set a
course, the rest of us should stand silent in the ranks
event if we have a different view of the national interest.
That is not the lesson of liberty – or the heritage of our
history.
• Pour nombre d’Américains, du moment que le Président
des Etats-Unis a formulé et décidé de la marche à
suivre, il n’y a plus qu’à l’accepter et à se taire, même si
l’on a une conception différente de l’intérêt national. Ce
n’est pas là l’attitude que nous enseigne notre histoire,
ce n’est pas ainsi qu’a toujours parlé chez nous la voix
de la liberté.

Page 12
 Ví dụ 2
• Các tia sáng thì lan truyền, còn những dấu vết của ánh
sáng thì không thể nhầm lẫn. Các giá trị của cổ phiếu
đột ngột tăng lên. Thậm chí sau sự sơ suất vào đầu tuần
này, 2/3 trên 42 thị trường chứng khoán mà những số
của tờ Nhà kinh tế đã đưa lên vào thời điểm 6 tuần
trước, tăng lên hơn 20%. Cái khác của những chỉ số
kinh tế với các bộ phận khác của thế giới là đang trở nên
tốt hơn. Nền kinh tế Trung quốc đang tăng lên. Sự đình
trệ trong sản xuất hàng hoá toàn cầu dường như là đang
tạo điều kiện thuận lợi. Giá trị của các thị trường tại Mỹ
và Anh thì lại thể hiện những dấu hiệu của cuộc sống,
như là tỉ lệ cầm cố giảm và nhà cửa trở nên có triển
vọng hơn. Niềm tin đang tăng lên. Một bảng chỉ số của
nhà đầu tư cảm xúc tại Đức (đầu tư theo cảm tính) đã
chuyển biến một cách tích cực trong lần đầu tiên của
gần 2 năm.
Page 13
 Ví dụ 2
The rays are diffuse, but the specks of light are
unmistaken. Share prices are up sharply. Even
after slipping early this week, two-third of the 42
stockmarkets that The Economist tracks have
risen in the past six week by more than 20%.
Different economic indicators from different parts
of the world have brightened. The slump in
global manufacturing seems to be easing.
Property markets in America and Britain are
showing signs of life, as mortage rates fall and
homes become more affordable. Confidence is
growing. A widely tracked index of investor
sentiment in Germany has turned positive for the
first time in almost two years.
Page 14
 Ví dụ 2
Các tia hy vọng đang lan toả và những đốm sang nhỏ
nhoi là không thể nhầm lẫn. Giá cổ phiếu tăng mạnh.
Ngay cả sau khi bị giảm giá nhẹ vào đầu tuần qua, 2/3
của 42 thi trường chứng khoán mà tạp chí kinh tế dẫn
chứng đã tăng hơn 20% trong vòng 6 tuần trước đó.
Các chỉ số kinh tế khác trên thế giới đã sang sủa hơn.
Nền kinh tế Trung quốc đang tăng trưởng hơn. Quá trình
sụp đổ của nền sản xuất thế giới đang giảm dần. Các thị
trường tài chính Mỹ và Anh đang có những dấu hiệu
phục hồi khi tỉ lệ vay thế chấp giảm và nhà đất bắt đầu
được mua bán trở lại. Niềm tin cũng được củng cố.
Nhận định của phần lớn các nhà đầu tư chứng khoán ở
Đức lần đầu tiên trong vòng 2 năm qua đã chuyển biến
tích cực hơn.

Page 15
 VÍ DỤ 3
• Il n'y a pas eu de surprise, lors du G8 de Saint-
Pétersbourg, sur le contenu de la déclaration
finale consacrée à la « sécurité énergétique
mondiale », le thème central choisi par Vladimir
Poutine pour ce premier sommet de chefs
d'Etat et de gouvernements des grands pays
industrialisés, présidé cette année pour la
première fois par la Russie.
• Le texte se limite à des généralités qui se
prêteront ensuite aisément à des interprétations
différentes, et ne permettent donc pas de
dissiper le malaise apparu cette année entre la
Russie et ses clients européens, en matière de
fournitures de gaz.
Page 16
 VÍ DỤ 3
• Chẳng có bất ngờ nào tại Hội nghị 8 nước công nghiệp
phát triển nhất diễn ra tại Saint-Peterbourg. Hội nghị
thượng đỉng đầu tiên của những nhà lãnh đạo nhà nước
và chính phủ của những nước công nghiệp phát triển
năm nay, lần đầu tiên được dẫn dắt bời Nga, có nội
dung chính bàn về tuyên bố cuối cùng về vấn đề an ninh
năng lượng toàn cầu - chủ đề trung tâm được lựa chọn
bởi V.Putin.
• Chủ đề này bị giới hạn ở những bài phát biểu với nội
dung quá rộng khiến người ta khó hiểu, những bài phát
biểu mà sau đó người ta có thể dễ dàng chấp nhận sự
giải thích khác nhau và vì thế không giúp Nga và các
bạn hàng châu Âu của mình xoá bỏ được những điều
khó chịu giữa họ năm nay về vấn đề cung cấp ga.

Page 17
 VÍ DỤ 3
• Không có gì ngạc nhiên về nội dung bản tuyên bố cuối
cùng của Hội nghị cấp cao G8 tổ chức tại Saint-
Peterbourg liên quan đến vấn đề an ninh năng lượng
toàn cầu. Đây là chủ đề chính được đề xuất và chọn bởi
tổng thống Nga Putin cho hội nghị cấp cao tập trung các
nguyên thủ quốc gia và các nhà lãnh đạo cấp cao của
các nước công nghiệp phát triển nhất thế giới G8 năm
nay. Đây là hội nghị lần đầu tiên được tổ chức tại Nga và
Nga giữ vai trò nước chủ tịch.
• Bản tuyên bố cuối cùng này chỉ tập trung vào các vấn đề
dễ giải quyết và các định nghĩa chứ không giải quyết
được các căng thằng về mua bán khí đốt gần đây giữa
Nga và châu Âu với tư cách là bạn hàng nhập khí đốt từ
Nga.

Page 18
 VÍ DỤ 3
• Tại Hội nghị thượng đỉnh G8 tại Saint-Peterbourg, không
có gì phải ngạc nhiên về nội dung của bản tuyên bố cuối
cùng dành riêng về chủ đề an ninh năng lượng. Đây là
chủ đề trọng tâm được đề cập tới Vlađimia Putin cùng
các nhà lãnh đạo các nước công nghiệp phát triển nhất
khi mà năm nay lần đầu tiên nước Nga sẽ được chọn là
nước sẽ điều hành hội nghị G8.
• Bản thông cáo hạn chế tính chuyên môn hoá, tiếp theo
là giải thích khác nhau giữa nước Nga và các đối tác
trong Liên minh châu Âu về việc cung cấp khí ga, chính
bởi vậy không cho phép việc tiêu tan tình trạng bất ổn
trong năm qua giữa Nga và châu Âu.

Page 19