Henrique Monteagudo Camadas cronolóxicas ►1175-1200: Emerxencia ETAPA • 1200-1230: Implantación INICIAL • 1230-1250: Difusión ETAPA • 1250-1280: Apoxeo CENTRAL • 1280-1300: Madureza • 1300-1325: Refluxo ETAPA ►1325-1350: Decadencia FINAL ETAPA INICIAL (1175-1230) • A máis escura e menos coñecida: textos perdidos e dificultade de datar textos e autores • Contactos coa lírica occitana: Camiño de Santiago, Cister (Oseira) e corte rexia galego- leonesa (Fernando II e Afonso IX). Contactos con outras cortes peninsulares (Cataluña, Castela). ETAPA INICIAL (1175-1230) • Liñaxes nobiliarias galegas (Trastámara, Limia, Nóvoa, Fornelos) e portuguesas (monarcas, Sousa, Soverosa, Valadares). Enlaces matrimoniais e amantes dos reis: Sancho I de Portugal + Maria Paez Ribeyra > Gil Sanchez Garcia Mendez d’Eyxo > Fernan Garcia Esgaravunha, Gonçalo Garcia de Sousa • Cantiga de amor, unha cantiga de escarnio, só na década dos ‘20 cantigas de amigo. ETAPA INICIAL (1175-1230) • Emerxencia (ata 1200ca.) Johan Velaz (doc. 1158-81), Johan Soarez de Payva (doc. 1170-82), Ayras Oarez (1187), Don Juyão (Cotolaya? doc. 1151-95). • Implantación (ata 1230ca.) Diego Moniz (?), Pedro Paez Bazaco (1191-1224), Pero Rodriguez de Palmeyra (1225), Roy Gomez o Freyre (1215), Ayras Moniz d’Asma (1219), Osoyro Anes (1175-1217), Fernan Rodriguez de Calheyros (1195) IMPLANTACIÓN (1200-1230) Roy Diaz dos Cameyros (1182-1230), Pero Garcia d’Anbroa (1203-35), Nuno Fernandez de Mirapeyxe (1185-1235?), Gil Sanchez (1207-36), Johan Lopez d’Ulloa (-1236?), Garcia Mendiz d’Eyxo (1197-1239), Fernando Paez de Tamallancos (1196-1242), Johan Soayrez Somesso (1223-1247). IMPLANTACIÓN (-1230ca.) • Arredor dos Sousa (contra Afonso II): Garcia Mendez d’Eyxo, Gil Sanchez, Roý Gomez de Briteyros. Fernan Rodriguez de Calheyros. Máis tardíos: Pero Mafaldo e Johan Garcia de Guilhade. • Soverosa, Valadares, Nóvoa (a favor de Afonso II): Martin Soarez (1230ca-1260ca.), Johan SoaYrez Somesso, Vasco Fernandez Praga de Sandim. • Martin Soarez en Galicia (Trastámara: Pay Soares de Taveyrós, 1240ca.) e en Castela (1240ca.?-1248). Coincide con Afonso Eanes do Coton e Pero da Ponte > sátiras contra Sueyro Eanes. IMPLANTACIÓN (-1230ca.) • Predominio absoluto da Cantiga de amor nos autores máis antigos: Ayras e Diego Moniz [2/2], Osoyro Anes [8], Gil Sanchez [1], Rui Gomez [2], Pero Garcia d’Anbroa [1], Fernando Paez de Tamallancos [5 + 3 esc.]; Johan Soayrez Somesso [24 + 1 esc.], Vasco Fernandez Praga [25 amor + 4 amigo], Fernan Rodriguez de Calleyros [21 amor + 8 amigo + 3 esc.],
• Tardía aparición da Cantiga de amigo (entre 1223-
29): Bernal de Bonaval [8] (tenzón con Abril Perez, doc. en 1221 na corte dos Sousa). IMPLANTACIÓN > DIFUSIÓN (1230- 50) Mecenado •En Galicia: Rodrigo Gomez de Trastamara •En Portugal: Os Sousas. Garcia Mendiz d’Eyxo, Fernan Garcia Esgaravunha, Gonçalo Garcia Mobilidade: a) exilio dos Sousa e desbandada nobiliaria a Castela nos ‘30 e ‘40: Martin Soarez, Pero Martinz, Roý Queymado, Fernan Garcia Esgaravunha, Roý Gomez de Briteyros, Johan Soarez Coelho. b) galegos en Portugal: Ayras Perez Vuytoron, Diego Pezelho (1246-48) DIFUSIÓN (1230- 50) Importancia da pequena nobreza galega • Pay Soarez de Taveyros, Pero Vello de Taveyros, Monio Fernandez de Mirapeyxe, Pero Garcia d’ANbroa (+ 1237), Ayras Perez Vuytoron, Pero da Ponte, Afons’Eanes do Coton, Johan Nunez Camanez, Nuno Rodriguez de Candarey, Fernan Paez de Tallamancos, Johan Soayrez Somesso, Afonso Soarez Sarraça. DIFUSIÓN (1230-50) Cabaleiros galegos •Pay Soarez de Taveyros, Pedro Vello de Taveyros, Pero Garcia d’ Anbroa, Johan Lopez d’ Ulloa, Afonso Eanes do Coton (1246) Nobreza portuguesa secundaria •Roý Gomez de Briteyros, Johan Soarez Coelho, Johan Lopez d’Avoyn, Johan Garcia de Guilhade, Pero Mafaldo, Martin Soarez, Pero Martinz e Roý Queymado? DIFUSIÓN: Compostela • Ayras Fernandez Carpancho (1170ca.- 1240ca.) • Bernal de Bonaval: Afonso X > Pero da Ponte • Pero da Ponte (escudeiro): 1235-1275ca. • Afonso Eanes do Coton (< Afonso X, Martin Soarez) • Juyão Bolseyro (1240) APOXEO (1250-80) As cortes rexias • Maior heteroxeneidade sociolóxica dos compositores: a pequena nobreza partilla protagonismo cos reis e magnates duha banda, e cos burgueses, clérigos e xograres da outra. • Auxe da xograría galega, en Portugal e sobre todo en Castela (> cantiga de amigo, sátira). • En Portugal mantense a primacía aristocrática (> menor innovación, cantiga de amor). APOXEO (1250-80) Corte de Afonso X O Sabio •Trobadores galegos: Men Rodriguiz Tenoyro, Pero da Ponte, Pay Gomez Chariño, Estevan Fayan. • Xograres galegos: Johan Ayras de Santiago, Johan Baveca, Johan Servando, Lourenço, Pero d’ Ambroa, Pero d’ Armea, Ayras Paez, Pedr’ Amigo de Sevilla (1238- 75ca.). Corte de Afonso X O Sabio * Trobadores portugueses: Gonçal’Eanes do Vinhal, Pero Gomez Barroso, Gil Perez Conde, Estevan Perez Froian. * Trobadores leoneses e casteláns: Fernan Soarez de Quiñones, Afonso Fernandez Cebolilha, Johan Vasquiz de Talaveyra, Pero Garcia Burgales, Gomez Garcia, Martin Moxa. * Trobadores occitanos e italianos: Guiraut Riquier, Arnaut Catalan, Bonifaz de Genova. Afonso X O Sabio Grupo de clérigos de 1270-85ca. Gomez Garcia, abade de Valadolide (+ 1286) Roý Fernandez de Santiago (+ 1273) Pay da Cana (Pay Perez da Cana): coengo de Compostela e abade de Valladolide (1281- 83). APOXEO (1250-80). Corte de Afonso III O Bolonhês * Trobadores: Afonso Lopez de Baian (en Castela 1245-53, despois en Portugal), Fernan Fernandez Cogominho (1255-74), Gonçalo Garcia de Sousa, Johan Perez de Aboyn (xa en Francia), Johan Lobeyra (desde 1258), Johan Soarez Coelho (antes en Castela), Men Rodriguez de Briteyros, Johan Garcia Esgaravunha. MADUREZA (1280-1300). Corte de Sancho IV (1284-95) • Trobadores galegos: Ayras Nunez de Santiago, Pay Gomez Chariño (1225ca.- 1295), Johan Ayras de Santiago, Men Rodriguez Tenoyro, Pero Eanes Mariño, Estevan Perez Froyan. • Trobadores portugueses: Gil Perez Conde, Men Rodriguez de Briteyros, Rodrigo Eanes Redondo. • Trobadores casteláns: Johan Vazquez de Talaveyra, Gomez Garcia abade de Valadolide. • Xograres: Ayras Paez, Caldeyron. MADUREZA (1280-1300). Corte de Don Denis • Bastardos rexios: Afonso Sanchez (doc. 1289- 1328), Pedro Afonso (1285-1354). Corte de Don Denis * Trobadores: Estevan Fernandiz Barreto, Rodrig’Eanes e Fernan Rodriguez Redondo, Johan de Gaya, Johan Mendiz de Briteyros, Roý Martinz do Casal, Martin Perez Alvin, Johan Fernandez d’Ardeleyro, Vasco Martins de Resende, don Josep. * Visitas de xograres: Lourenço?, Johan Ayras de Santiago, Johan Zorro. Trobadores galegos no s. XIV • Fernando Esquio DECADENCIA (1325-50) Corte de Don Pedro Conde de Barcelos •Conforme avanza o século XIV, maior predominio da cantiga satírica: sete de once composicións de D. Pedro; vinteoito das trinta e cinco de Estevan da Guarda. •Tendo en conta que o mesmo aconteceu na corte castelá na segunda metade do s. XIII: “A inclinación por este xénero marca a zona límite de evolución posible da canción trobadoresca” (Resende de Oliveira). DECADENCIA (1325-1350) Corte de Pedro Conde de Barcelos •Estevan da Guarda, Johan xograr, Vasco Martins de Resende, Johan de Gaya, Johan Fernandez d’Ardeleyro, Johan Mendiz de Briteyros. •Johan, xograr morador en León: ausencia de xograres portugueses como compositores. •Fóra da corte?: Vidal, Pero Larouco, Pero d’Ornelas.