ТЕМА: МОРФОЛОГИЈА

НАСТАВНА СОДРЖИНА:

ПОКАЗНИ ЗАМЕНКИ
 ПОКАЗНИ ЗАМЕНКИ
• Hic, haec, hoc – овој, оваа, ова
Генитив: huius – од/на овој,
од оваа, од ова
• Ille, illa, illud – оној, онаа, она
Генитив: illius – од/на оној,
од онаа, од она
• Ipse, ipsa, ipsum – сам, сама,
само
• Iste, ista, istud – тој, таа, тоа
• Idem, eadem, idem – ист, иста,
исто
• Is, ea, id – тој, таа, тоа
 Примери за показни заменки:

• Roma et Carthago diu aemulae erant: (aemula, ae, f – соперничка)

Haec civitas in Africa, illa in Italia erat (civitas, atis, f – држава)
Превод: Рим и Картагина долго време беа сопернички:
Оваа држава беше во Африка, онаа во Италија.

• Cives huius civitatis mercatores erant, illius milites. (mercator, oris, m – трговец)
Превод: Граѓаните на оваа држава беа трговци, а на онаа војници.
 КАРТАГИНА
(CARTHAGO)
Картагина – град во северна Африка, најголем соперник на Рим (за превласт и
доминација над Средоземното Море)
Mеѓу Рим и Картагина се воделе три т.н Пунски војни (од 243-146 п.н.е) кои завршиле
со пораз и наполно уништување на Картагина.
Во втората Пунска војна особено се истакнал картагинскиот војсководец Ханибал, кој
се вбројува меѓу најславните војсководци на сите времиња. Војувал со Римјаните во II
Пунска војна; направил невиден подвиг преминувајќи ги Алпите со слонови и огромна
војска; во неколку битки ги победил Римјаните и дошол речиси пред Рим без намера да
го нападне. Оттаму е и познтата поговорка „Hannibal ante portas“ (Ханибал е пред
портите) со која и денес се означува страв од непосредна опасност.
Примери за показни заменки:
• Caesar et Cicero clarissimi viri antiquae Romae sunt: (vir, i, m – маж)
Кајсар и Кикеро се најславни мажи на стариот Рим.
• Hic optimus orator, ille maximus imperator erat.
Овој беше најдобар говорник, а оној најголем заповедник (император).
• Patria huius erat Arpinum, illius Roma.
Татковина на овој (Кикеро) беше Арпинум, а на оној (Кајсар) Рим.
 Гај Јулиј Кајсар
(104-44 г. пне)
Г.Ј.Кајсар е еден од најголемите војсководци во
севкупната светска историја. Потекнувал од
виден патрикиски род – Јулиевци кој води
потекло од синот на тројанецот Ајнеј (Енеј) –
Јул. Поради тоа што се стремел кон апсолутна
власт, приврзаниците на републиканското
уредување на Рим, напрвиле заговор против него
и го убиле на Мартовските Иди (15 март) 44
год.п.н.е
 Марко Тулиј Кикеро
106-43 пне
Тој е најголем претставник на римското говорништво. Роден е во
Арпинум, се образувал во Рим, а во Грција ја усовршил
говорничката вештина. Имал многу државни функции, а како
конзул го открил заговорот на еден благородник Катилина и сенатот
му ја доделува почесната титула “pater patriae”(татко на
татковината). Поради неговата политичка неодлучност испратен е
во прогонство, а подоцна е убиен.
Неговите дела се делат на : говори, реторски белешки, филозофски
белешки и писма. Одржал преку 100 говори од кои поважни се
„Говорот против Вер“ и „Говорите против Катилина“(4)
Кикеро бил роден говорник: имал жив дух, бујна фантазија и
одлично памтење, звучен глас и достоинствено држење. Говорите
му се одликуваат со складен стил и богат речник . Денес тие се
пример на сите говорници и политичари.
 РЕЗИМЕ
• Hic, haec, hoc-овој, оваа ова и ille, illa, illud – оној, онаа, она се најчесто
употребувни заменки во латинските текстови;
• Видовме како се употребуваат во латинска реченица и како се преведуваат;
• Се потсетивме на еден важен период од римската историја - војните меѓу
Рим и Картагина
• Го проширивме знаењето со најважните податоци од животот на познатите
историски личности кои оставиле белег во целокупната светска историја,
Ханибал, Кајсар и Кикеро
 Познати мисли

Од Кајсар Од Кикеро
• Alea iacta est. (Коцката е • Valetudo bonum optimum.
фрлена) (Здрвјето е најголемо богатство)
• Veni, vidi vici (Дојдов, видов, • Dum spiro, spero. Додека
победив) дишам, се надевам)
• Divide et impera (Раздели па • Imago animi sermo est. Говорот
владеј) е слика на душата)
 Препораки
Драги ученици
Како што рекол Кикеро „Здравјето е најголемо богaтство“(Valetudo bonum optimum).
Да го зачуваме за наше лично и заедничко добро.
Напојувајте го умот со знаења и мудрости, ослободете го духот и читајте што
направиле познати личности низ историјата (a Кикеро кажал“Historia est magistra
vitae); споделувајте ги своите мисли со најблиските, дебатирајте, полемизирајте,
прочитајте им некоја убава мисла или порака (латински изреки), изгледајте заедно некој
филм (може за Кајсар или Ханибал)за кој можете потоа долго да дискутирате со
родителите, па дури и со бабите и дедовците.Така ќе видите дека возраста не е важна .
Умот царува , знаењето е моќ(Scientia est potentia)
Solum sapiens est liber (Само паметниот/мудриот човек е слободен) -Кикеро