Professional Documents
Culture Documents
THAY ĐỔI GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ KHI CÓ THAI - Y4
THAY ĐỔI GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ KHI CÓ THAI - Y4
VÀ SINH
LÝ KHI CÓ THAI
ThS.BSCK2 Huỳnh Thị Bích Ngọc
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng
Bộ môn Phụ Sản – Khoa Y Dược – Đại học Đà Nẵng
12/03/2023 Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
MỤC TIÊU
• 1. Trình bày được sự thay đổi về nội tiết của người phụ nữ
trong khi có thai.
• 2. Mô tả được sự thay đổi cơ bản về giải phẫu và sinh lý ở
cơ quan sinh dục của người phụ nữ khi có thai.
• 3. Mô tả được sự thay đổi về giải phẫu và sinh lý ở các cơ
quan khác của người phụ nữ khi có thai.
12/03/2023 Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
SỰ THAYSỰ THAY
ĐỔI ĐỔI TIẾT
VỀ NỘI VỀ NỘI TIẾT
KHI CÓKHI CÓ THAI
THAI
• 1. hCG
• 2. Các steroid
- Progesteron
- Estrogen
- Lactogen rau thai (human Placental Lactogen - hPL)
- Relaxin
- Các tuyến nội tiết khác:
+ Tuyến thượng thận
+ Tuyến yên
+ Tuyến giáp
+ Tuyến cận giáp
3
12/03/2023 Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
hCG (1)
• Nguồn gốc: là hormon hướng sinh dục rau thai, được tạo thành từ hai tiểu
đơn vị và . hCG được rau thai chế tiết rất sớm, trong những tuần đầu do
cả hai loại đơn bào nuôi (tế bào Langhans) và hợp bào nuôi
(syncytiotrophoblast), sau đó chủ yếu bởi hợp bào nuôi.
• Nồng độ:
+ Có thể phát hiện hCG trong huyết tương hoặc nước tiểu của thai phụ vào
ngày thứ 8 - 9 sau khi thụ thai.
+ Nồng độ hCG trong huyết tương của mẹ tăng gấp đôi sau mỗi 48 giờ và đạt
đỉnh điểm vào khoảng ngày thứ 60 đến 70 của thai kỳ.
+ Sau đó, nồng độ giảm dần tới điểm thấp nhất vào khoảng ngày thứ 100 đến
130 của thai kỳ.
4
12/03/2023 Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
hCG (2)
• Tác dụng:
+ Duy trì hoàng thể (duy trì hoàng thể thai kỳ).
+ Biệt hóa giới tính nam.
+ Kích thích hoạt động tuyến giáp.
+ Tăng phóng thích Relaxin từ hoàng thể giúp làm giãn mạch máu ở tử
cung và giảm co thắt cơ tử cung.
12/03/2023 Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Progesteron
• Nguồn gốc:
+ Khi mới có thai: do hoàng thể sản xuất ra trong vài tuần lễ đầu
+ Sau đó: từ bánh rau.
+ Quá trình sinh tổng hợp của progesteron sử dụng LDL cholesterol của người mẹ.
• Nồng độ: Lượng sản xuất tối đa là 250 mg/ngày.
• Tác dụng:
+ Giảm trương lực cơ trơn: giảm co bóp của dạ dày, đại tràng, giảm trương lực cơ tử cung và bàng quang,
niệu quản.
+ Giảm trương lực mạch máu: áp lực tâm trương giảm, giãn tĩnh mạch
+ Tăng thân nhiệt
+ Tăng dự trữ mỡ
+ Tăng nhịp thở, giảm CO2 trong phế nang và máu động mạch.
+ Làm phát triển tuyến vú. 6
12/03/2023 Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Estrogen (1)
• Nguồn gốc:
+ Trong 2-4 tuần đầu tiên của thai kỳ: chủ yếu do hoàng thể thai nghén sản xuất.
+ Vào tuần thứ 7 của thai kỳ: trên 50% estrogen được sản xuất từ bánh rau.
Trong bánh rau, các lá nuôi tiết ra 2 loại estrogen gồm 17-estradiol và estriol.
• Nồng độ: Lượng estrogen sản xuất tối đa khoảng 30–40 mg/ngày, trong đó
estriol chiếm khoảng 85%, nội tiết tố này tăng cho đến khi đủ tháng.
12/03/2023 Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Estrogen (2)
• Tác dụng:
+ Làm tăng trưởng và kiểm soát chức năng của tử cung.
+ Cùng với progesteron làm cho tuyến vú phát triển.
+ Làm biến đổi thành phần hoá học của mô liên kết, giúp cho mô này chun
giãn hơn, các bao khớp mềm ra và các khớp di động dễ dàng.
+ Giảm bài tiết natri, gây ứ đọng nước trong cơ thể.
8
12/03/2023 Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Lactogen rau thai (human Placental Lactogen - hPL)
9
12/03/2023 Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Relaxin
• Nguồn gốc: hoàng thể thai nghén, nội sản mạc và bánh rau.
• Nồng độ: cao nhất đạt trong 3 tháng đầu của thai kỳ.
• Tác dụng: Relaxin tác động lên cơ tử cung, kích thích adenyl cyclase
và làm giãn tử cung.
12/03/2023
10
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Tuyến thượng thận (1)
• Hình thái học tuyến thượng thận: ít thay đổi khi có thai.
• Sản xuất Cortisol và Aldosteron
Cortisol
• Nguồn gốc:
+ Mới có thai: Tuyến thượng thận là nguồn duy nhất sản xuất cortisol.
+ Tiếp sau đó người ta cho rằng bánh rau sản sinh ra nội tiết tố này khoảng 25mg mỗi ngày.
• Nồng độ: tăng đáng kể khi có thai.
• Tác dụng: Nội tiết tố này được gắn vào globulin dưới dạng transcortin, do đó ít có tác dụng
toàn thân.
+Làm tăng đường huyết.
+Làm thay đổi hoạt động của kháng thể.
12/03/2023 11
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Tuyến thượng thận (2)
Aldosteron
• Nguồn gốc: do tuyến thượng thận của mẹ tiết ra.
• Nồng độ: tăng nhiều trong khi có thai.
• Tác dụng: giữ muối và nước gây tình trạng ứ đọng nước và muối trong cơ
thể.
12
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Tuyến yên
13
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Tuyến giáp
• Tuyến giáp phát triển khích thước, có thể xuất hiện bướu giáp tồn tại một thời
gian.
• Hoạt động sinh lý ít thay đổi, TT4 tăng nhưng FT4 bình thường.
• hCG và TSH giống nhau trong cấu trúc nên có khoảng 20% thai kỳ có cường
giáp thoáng qua trên cận lâm sàng trong 3 tháng đầu.
14
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Tuyến cận giáp
• Tuyến cận giáp sản xuất nội tiết tố cận giáp giúp kiểm soát sự phân bố canxi.
• Trong thai kỳ có tình trạng canxi được huy động cho thai, nếu Tuyến cận giáp
không kịp thời điều chỉnh các nội tiết tố cận giáp sẽ dẫn tới tình trạng hạ canxi
máu.
15
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
SỰ THAY ĐỔI CƠ BẢN VỀ GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ Ở CƠ QUAN
SINH DỤC KHI CÓ THAI
• 1. Buồng trứng
• 2. Vòi trứng
• 3. Tử cung
- Thân tử cung
- Eo tử cung
- Cổ tử cung
• 4. Âm hộ, âm đạo
16
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Buồng trứng
17
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Vòi trứng
18
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Thân tử cung (1)
1 19
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Thân tử cung (2)
Thay đổi
Thay đổi giải phẫu sinh lý
Vị trí: Khi chưa có thai, tử cung nằm trong tiểu khung. Khi mang thai, từ tháng thứ
hai trở đi mỗi tháng tử cung lớn lên, trên khớp vệ trung bình mỗi tháng 4cm. Dựa
vào tính chất này, người ta có thể tính được tuổi thai theo công thức:
Chiều cao tử cung (cm)
Tuổi thai (tháng) = + 1
4
20
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Thân tử cung (3)
Thay đổi
Thay đổi giải phẫu sinh lý
Cấu tạo:
+ Cơ tử cung gồm 3 lớp. Lớp ngoài là lớp cơ dọc, lớp trong là lớp cơ vòng,
quan trọng nhất là lớp cơ giữa gọi là lớp cơ đan. Đây là lớp cơ dày nhất, các
sợi cơ đan chéo nhau về mọi hướng, trong lớp này có nhiều mạch máu. Ở
đoạn dưới không có lớp cơ đan. Sau khi sổ rau, lớp cơ này co chặt lại tạo
thành khối an toàn của tử cung để thực hiện cầm máu sinh lý. Bình thường cơ
tử cung dày 1cm, khi có thai ở tháng thứ 4-5 lớp cơ này dày nhất có thể lên
2,5 cm, vào cuối thai kỳ lớp cơ này giảm xuống còn 0,5 – 1 cm.
+ Niêm mạc tử cung: biến đổi thành ngoại sản mạc, gồm ba phần: ngoại sản
mạc trứng, ngoại sản mạc tử cung và ngoại sản mạc tử cung-rau.
12/03/2023 21
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Eo tử cung
- Khi chưa có thai eo tử cung dài 0,5 - 1 cm, -Khi mới có thai eo tử cung mềm
khi có thai eo tử phát triển thành đoạn dưới, ra, khi khám tưởng như thân tử
đến cuối giai đoạn một của cuộc chuyển dạ cung tách rời khỏi phần cổ tử
đẻ, đoạn dưới tử cung dài 10cm. cung, đó là dấu hiệu Hegar.
- Cấu tạo: có hai lớp: cơ dọc và cơ vòng, - Quá trình thai nghén, eo tử cung
không có lớp cơ đan. Do đó đoạn dưới tử giãn rộng dần, dài và mỏng ra để
cung dễ vỡ nhất khi chuyển dạ và dễ chảy trở thành đoạn dưới tử cung.
máu khi rau bám thấp.
12/03/2023 22
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Cổ tử cung
23
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Âm hộ, âm đạo
24
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
SỰ THAY VỀ GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ Ở CÁC CƠ QUAN KHÁC
KHI CÓ THAI
• 1. Da, cân, cơ
• 2. Vú
• 3. Hệ tuần hoàn
• 4. Hệ hô hấp
• 6. Hệ tiêu hoá
• 7. Hệ thống cơ xương khớp
• 8. Hệ thần kinh
• 9. Một số thay đổi khác
25
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Da, cân, cơ
26
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Vú
Thay đổi
Thay đổi sinh lý
giải phẫu
- Tăng thể tích, - Trong những tuần đầu tiên của thai kỳ, người phụ nữ
thay đổi quầng vú thường có cảm giác căng và ngứa ở vùng vú.
và núm vú, hệ - Sau tháng thứ 2, tuyến sữa và ống dẫn sữa phát triển
thống tuần hoàn. làm vú to và căng lên, quầng vú sẫm màu, các hạt
Montgomery nổi lên, núm vú to và sẫm màu, hệ thống
tuần hoàn tăng, các tĩnh mạch to và nổi lên, nhìn thấy ở
dưới da gọi là lưới tĩnh mạch Haller.
- Sau những tháng đầu tiên có thể gặp hiện tượng tiết
sữa non.
27
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Hệ tuần hoàn
• Hệ tuần hoàn chủ yếu xảy ra sự thay đổi về sinh lý để đảm bảo tuần
hoàn giữa mẹ và con trong quá trình phát triển của thai nhi trong cơ thể
người mẹ.
• Sự thay đổi này rất sâu sắc trong cả hệ thống tuần hoàn, bao gồm:
Huyết học vàTim mạch
28
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Huyết học (1)
29
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Huyết học (2)
12/03/2023 30
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Huyết học (2)
Chưa có
Thay đổi khi có thai
thai
- Bạch cầu tăng rõ rệt từ 7x109/l lúc không có thai lên đến 10x109/l ở
giai đoạn cuối thai nghén, chủ yếu tăng đa nhân trung tính.
- Tiểu cầu gia tăng trong suốt thời kỳ có thai và thời kỳ hậu sản (300 -
400x109/l).
- Hệ thống đông máu:
+ Có tình trạng tăng đông, có lẽ nhằm tránh nguy cơ chảy máu ở giai
đoạn sổ rau.
+ Nồng độ Fibrinogen tăng nhẹ, bình thường trung bình 2,6g/l tăng
đến 4g/l.
+ Tiểu cầu gia tăng trong suốt thời kỳ có thai và thời kỳ hậu sản (300 -
400x109/l).
31
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Tim mạch (1)
Chưa có
Thay đổi khi có thai
thai
- Cung lượng tim tăng 50%, cao nhất vào tháng thứ bảy do:
+ Nhu cầu oxy tăng
+ Thể tích máu tăng
+ Diện tích tưới máu tăng
- Nhịp tim: tăng khoảng 10 nhịp /phút
- Có thể có những thay đổi trong tiếng tim. Thổi tâm thu có thể xuất
hiện khoảng 90%.
- Mạch máu: huyết áp động mạch không tăng, huyết áp tĩnh mạch chi
dưới tăng do tĩnh mạch chủ dưới bị tử cung mang thai chèn ép, có thể
xuất hiện trĩ và giãn tĩnh mạch chi dưới.
32
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Tim mạch (2)
12/03/2023 33
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Hệ Hô hấp
34
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Hệ Tiết niệu (1)
35
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Hệ Tiết niệu
12/03/2023 36
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Hệ Tiết niệu
37
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Hệ Tiêu hóa
38
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Hệ thống cơ xương khớp
39
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Hệ Thần kinh
40
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Một số thay đổi khác
41
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Một số thay đổi khác
42
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Một số thay đổi khác
43
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Một số thay đổi khác
44
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Một số thay đổi khác
45
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Một số thay đổi khác
46
Bệnh viện Phụ Sản – Nhi Đà Nẵng School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Huỳnh Thị Bích Ngọc
Thank you for your attention!
47
12/03/2023 School of Medicine and Pharmacy – The University of Danang Khoa Y Dược – Đại học Đà Nẵng Ho Xuan Tuan